POSŁUGI LITURGICZNE

1

- czerwony - Pius X o muzyce (Motu Proprio) (1903)

- granatowy - Musicam Sacram (1967)

- fioletowy - Instrukcja Episkopatu Polski o muzyce liturgicznej po Soborze Watykańskim II (1979)

- zielony - Ogólne wprowadzenie do Mszału Rzymskiego (2002)

- pomarańczowy - Wskazania Episkopatu do nowego wydania OWMR (2005)

POSŁUGI LITURGICZNE

95. Podczas sprawowania Mszy wierni tworzą świętą społeczność, lud nabyty przez Boga i królewskie
kapłaństwo, aby dziękować Bogu, składać w ofierze niepokalaną Hostię, nie tylko przez ręce kapłana, lecz także
razem z nim, i uczyć się ofiarowania samych siebie

1

. Niech się tedy starają okazywać to przez głęboką

pobożność i miłość względem braci uczestniczących w tej samej celebracji.
Niechaj się też wystrzegają wszelkiego indywidualizmu i podziału, pamiętając o tym, że mają wspólnego
Ojca niebie i że wobec tego wszyscy wzajemnie dla siebie są braćmi.
96. Niech tworzą jedno ciało, kiedy słuchają słowa Bożego, czy też biorą udział w modlitwach i w śpiewie,
a szczególnie kiedy wspólnie składają ofiarę i wspólnie przystępują do stołu Pańskiego. Jedność tę pięknie
ukazuje wspólne zachowywanie tych samych gestów i postaw ciała.

97. Niech zatem wierni z radością służą Bożemu ludowi, ilekroć się ich zaprasza do pełnienia jakiejś szczególnej
posługi lub funkcji liturgicznej.

102. Zadaniem psałterzysty jest wykonywanie psalmu lub innej pieśni biblijnej zamieszczonej między
czytaniami. Aby psałterzysta mógł poprawnie pełnić swoją funkcję, powinien koniecznie posiąść sztukę
wykonywania psalmodii oraz zdobyć umiejętność prawidłowej wymowy i dykcji.

103. Wśród wiernych odrębną funkcję liturgiczną pełni zespół śpiewaków lub chór, którego zadaniem jest
należyte wykonywanie przeznaczonych dla niego części oraz troska o to, aby wierni brali czynny udział
w śpiewie

2

. Uwagi dotyczące chóru odnoszą się również, z zachowaniem odpowiednich zmian, do wszystkich

wykonawców muzyki, a szczególnie do organisty.

104. Powinien być również kantor albo dyrygent chóru, który by podtrzymywał śpiew całego ludu i nim
kierował. Co więcej, gdy nie ma chóru, kantor winien czuwać nad wykonaniem poszczególnych śpiewów; wierni
uczestniczą w śpiewie części, które do nich należą

3

.

MIEJSCE ŚPIEWAJĄCYCH

12. Jeżeli odejmiemy melodie należące do celebransa przy ołtarzu i do ministrujących, które zawsze wyłącznie
tylko w śpiewie gregoriańskim trzeba wykonywać bez jakiegokolwiek towarzyszenia organów, to cała reszta
śpiewu liturgicznego należy do chóru lewitów i dlatego śpiewacy w kościele, nawet jeżeli są świeckimi,
zastępują w rzeczywistości miejsce chóru kościelnego. Toteż śpiewy, które wykonują, powinny, przynajmniej

1

KL nr 48; Św. Kongregacja Obrzędów, Instrukcja Eucharisticum mysterium, 25 maja 1967, nr 12: AAS 59 (1967) 548-549.

2

Por. Św. Kongregacja Obrzędów, Instrukcja Musicam sacram, 5 marca 1967, nr 19: AAS 59 (1967) 306.

3

Por. tamże, nr 21: AAS 59 (1967) 306-307.

POSŁUGI LITURGICZNE

2

w przeważającej ich części, zachować charakter śpiewu zbiorowego. To nie znaczy, że odtąd śpiew solowy
ma być zupełnie wykluczony. Tylko ten znowu nie powinien nigdy przeważać w czasie nabożeństwa, tak,
aby większa część tekstu liturgicznego była w taki sposób wykonana: i owszem, powinien mieć cechę jakiegoś
prostego przejścia melodyjnego i być ściśle związany z resztą kompozycji w formie chóru.

13. Z tej samej zasady wynika, że śpiewacy w kościele mają prawdziwe oficjum liturgiczne i dlatego niewiasty,
jako niezdolne do takiego oficjum, nie mogą być dopuszczone do uczestnictwa w chórze lub kapeli kościelnej.
Jeżeli więc zachodzi potrzeba użycia wysokich głosów sopranowych i kontraltowych, to muszą one, według
starożytnego zwyczaju Kościoła, być wykonane przez chłopców

1

.

14. Na koniec powinno się dopuszczać do brania udziału w chórach kościelnych tylko ludzi znanych
z pobożności i przykładnego życia, którzy by swym zachowaniem skromnym i pobożnym w czasie nabożeństwa
okazali się godnymi świętej czynności, które sprawują.
Jest także odpowiednie, aby śpiewacy, wówczas gdy śpiewają w kościele, przywdziewali długie suknie i komże
i jeżeli znajdują się na chórach zbyt wystawionych na spojrzenia publiczności, aby byli zasłonięci kratą.

MIEJSCE ZESPOŁU ŚPIEWACZEGO I INSTRUMENTÓW MUZYCZNYCH

312. Biorąc pod uwagę układ przestrzenny kościoła, chór należy umieścić w takim miejscu, które by podkreślało
jego znaczenie, mianowicie to, że stanowi on część zgromadzonej wspólnoty i pełni specjalną funkcję. Dzięki
właściwemu umieszczeniu chór będzie mógł łatwiej pełnić swoją funkcję liturgiczną, a każdemu z członków
zespołu umożliwi się pełne, to jest sakramentalne uczestnictwo we Mszy świętej

4

.

313. Organy i inne instrumenty muzyczne, zatwierdzone do użytku w kościele, należy tak umieścić, by służyły
pomocą zespołowi śpiewaczemu lub śpiewającemu ludowi, a także by je wszyscy dobrze słyszeli wówczas, gdy
wykonywana jest na nich muzyka bez śpiewu. Przed oddaniem organów do użytku liturgicznego należy je
pobłogosławić zgodnie z obrzędem zamieszczonym w Rytuale Rzymskim

5

.

W okresie Adwentu należy używać organów i innych instrumentów muzycznych z umiarem odpowiadającym

charakterowi tego czasu, bez uprzedzania pełnej radości płynącej z obchodu uroczystości Narodzenia
Pańskiego.

W okresie Wielkiego Postu gra na organach i innych instrumentach jest dozwolona tylko w celu

podtrzymania śpiewu. Wyjątek od tej zasady stanowią: Niedziela Laetare (4. niedziela Wielkiego Postu),
uroczystości i święta.

23. Zespół śpiewaków, zależnie od wewnętrznego układu każdego kościoła powinien być tak umieszczany, aby:

a) było dla wszystkich widoczne jego znaczenie, a mianowicie, że jest on i częścią społeczności wiernych

i równocześnie spełnia szczególne zadanie;

b) by mógł łatwiej spełniać to liturgiczne zadanie;
c) poszczególni członkowie zespołu mieli możność pełnego, to jest sakramentalnego uczestnictwa

we Mszy świętej.

24. Jeżeli w skład zespołu wchodzą również niewiasty, należy wyznaczyć mu miejsce poza prezbiterium.

4

Por. Św. Kongregacja Obrzędów, Instrukcja Musicam sacram, 5 marca 1967, nr 23: AAS 59 (1967) 307.

5

Por. Rytuał Rzymski. Obrzędy błogosławieństw dostosowane do zwyczajów diecezji polskich, t. 2, Katowice 1994, nr 1052-1067.

POSŁUGI LITURGICZNE

3

CZYNNE UCZESTNICTWO WE MSZY

14. Kapłan, zastępując osobę Chrystusa, przewodniczy zgromadzonej społeczności. Jego modlitw, które sam
śpiewa lub odmawia głośno, powinni wszyscy słuchać pobożnie, ponieważ zanosi je w imieniu całego świętego
Ludu i wszystkich obecnych.

15. Wierni spełniają swoją funkcję liturgiczną przez pełny, świadomy i czynny udział, czego domaga się sama
natura Liturgii, i do czego lud chrześcijański na mocy Chrztu świętego ma prawo i obowiązek

PRZYGOTOWANIE DO MSZY

111. Każdą celebrację liturgiczną należy starannie przygotować przy zgodnym współudziale wszystkich
zainteresowanych oraz przy użyciu mszału i innych ksiąg liturgicznych, tak co do strony obrzędowej, jak i spraw
duszpasterskich czy muzyki. Dokonuje się tego pod kierunkiem rektora kościoła, uwzględniając także zdanie
wiernych w sprawach, które ich bezpośrednio dotyczą. Kapłanowi zaś przewodniczącemu celebracji przysługuje
zawsze prawo decydowania o tym, co należy do jego zadań

6

.

2. W Wielki Czwartek Jezus posłał Piotra i Jana z poleceniem: „Idźcie i przygotujcie nam Paschę, byśmy mogli ją
spożyć” (Łk 22, 8). Kościół to polecenie Pana zawsze odnosił do siebie. Dziś również wymaga, aby „każdą
celebrację liturgiczną starannie przygotować przy zgodnym współudziale wszystkich zainteresowanych oraz
przy użyciu mszału i innych ksiąg liturgicznych, tak co do strony obrzędowej, jak i spraw duszpasterskich
czy muzyki” (OWMR 111). Pośród tych działań szczególne znaczenie posiada przygotowanie serc, które „jest
wspólnym dziełem Ducha Świętego i zgromadzenia, a szczególnie pełniących funkcje wynikające ze święceń
(ministri)” (KKK 1098).

3. Wszyscy udający się na sprawowanie Eucharystii powinni się do niej przygotować przez post i modlitwę,
przez pojednanie z Bogiem i braćmi, a także przez rozważanie słowa Bożego i przygotowanie daru ofiarnego.
Trzeba gorliwie wypełniać polecenie Pana: „Jeśli przyniesiesz swój dar przed ołtarz i wspomnisz, że brat twój
ma coś przeciw tobie, zostaw tam dar swój przed ołtarzem i najpierw idź i pojednaj się z bratem swoim. Potem
przyjdź i dar swój ofiaruj” (Mt 5, 24).

4. Należy dbać o odpowiedni dobór śpiewów na poszczególne części Mszy świętej. Odpowiednie pieśni znajdują
się w zatwierdzonych śpiewnikach liturgicznych. Wśród śpiewów mszalnych do najważniejszych należą pieśni
na wejście i Komunię, które zastępują antyfony podane w formularzu. Powinny być tak staranie dobrane,
aby nawiązywały do myśli zawartej w antyfonie i zgadzały się z przeżywaną tajemnicą. „Wśród cieszących się
równym szacunkiem rodzajów śpiewu pierwsze miejsce winien zajmować śpiew gregoriański jako własny śpiew
liturgii rzymskiej. Nie są bynajmniej wykluczone inne rodzaje muzyki, zwłaszcza wielogłosowa, byleby
odpowiadały duchowi czynności liturgicznej i sprzyjały uczestnictwu wszystkich wiernych” (OWMR 41).
Warunków tych nie spełniają piosenki religijne, dlatego nie można ich śpiewać w czasie liturgii.

7. Sprawowanie Eucharystii powinno się odznaczać godnością i pięknem, gdyż jest ona celebracją paschalnego
misterium Chrystusa. „Kościół nigdy nie uległ pokusie zbanalizowania tej „zażyłości” ze swym Oblubieńcem i nie

6

Por. KL nr 22.

POSŁUGI LITURGICZNE

4

zapominał, iż to On jest także jego Panem, a „uczta” pozostaje zawsze ucztą ofiarną, naznaczoną krwią przelaną
na Golgocie” (Jan Paweł II, Encyklika Ecclesia de Eucharistia nr 48). Wyrazem miłości do Chrystusa i szacunku
dla świętych obrzędów jest także troska o czystość i piękno kościoła, odpowiednie miejsca dla celebransa
i usługujących, używanie godnych szat i naczyń liturgicznych, a także stosowny strój uczestników liturgii.

24. Oprócz kształcenia muzycznego należy udzielać członkom zespołu również odpowiednich wiadomości
z dziedziny liturgii i życia duchownego, tak by wykonywane przez nich zadania liturgiczne nie tylko podnosiły
piękno świętych obrzędów i były zbudowaniem dla wiernych, ale także by dla nich samych były źródłem
duchownego dobra.

25. Temu praktycznemu i wewnętrznemu wyrabianiu zespołu pomagają wiele stowarzyszenia muzyki sakralnej
diecezjalne, krajowe i międzynarodowe, zwłaszcza te, które są zatwierdzone i wielokrotnie zalecane przez
Stolicę Apostolską.

26. Kapłan, asysta duchownych, ministranci, lektor, członkowie zespołu śpiewaków, a także komentator -
powinni przypadające im części wygłaszać wyraźnie, tak aby odpowiedź ludu, jeśli obrzęd jej się domaga,
następowała jakby spontanicznie i naturalnie.

CO TO JEST SCHOLA?

22. Zespół śpiewaków (schola cantorum), zależnie od przyjętych miejscowych zwyczajów i innych okoliczności
może się składać: albo z mężczyzn i chłopców, albo tylko z mężczyzn, czy tylko chłopców, albo z mężczyzn
i niewiast, a nawet, jeżeli nie można inaczej, tylko z niewiast.

20. Kapele muzyczne istniejące przy bazylikach, katedrach, klasztorach i innych znaczniejszych kościołach, które
zdobyły sobie sławę, przechowując i rozwijając przez wieki kulturę muzyczną o bezcennej wprost wartości,
niech nadal istnieją w oparciu o własne, przekazane tradycją statuty, przez Ordynariusza przejrzane
i zatwierdzone, dla uświetnienia bardziej uroczystych nabożeństw.

Jednakże dyrygenci tych zespołów, a także rządcy kościołów niech dbają o to, by lud zawsze włączał się
w śpiew, wykonując przynajmniej łatwiejsze części do niego należące.

21. Tam zaś, gdzie założenie nawet małego zespołu śpiewaków jest niemożliwe, należy się postarać
przynajmniej o jednego lub dwu kantorów, należycie przygotowanych, dla intonowania pieśni, a gdy lud
śpiewa, dla przewodniczenia i podtrzymywania tego śpiewu.

22. Zespół śpiewaków (schola cantorum), zależnie od przyjętych miejscowych zwyczajów i innych okoliczności
może się składać: albo z mężczyzn i chłopców, albo tylko z mężczyzn, czy tylko chłopców, albo z mężczyzn
i niewiast, a nawet, jeżeli nie można inaczej, tylko z niewiast.

POSŁUGI LITURGICZNE

5

SCHOLA JEST WAŻNA

13. Czynności liturgiczne są kultem Kościoła czyli świętego Ludu, zjednoczonego i zorganizowanego
pod przewodnictwem Biskupa lub kapłana . Szczególnie uprzywilejowane stanowisko zajmują tu, ze względu
na otrzymane święcenia, kapłan i jego asysta, ze względu zaś na spełniane funkcje - ministranci, lektorzy,
komentatorzy i członkowie zespołu śpiewaków (schola).

19. Na szczególną uwagę zasługują, ze względu na swe liturgiczne posługiwanie: chór kościelny, zespół
instrumentalny i zespół śpiewaków (schola cantorum).
W świetle zasad świętego Soboru, dotyczących odnowy liturgicznej, zadanie tych grup nabrało większego
znaczenia. Do nich bowiem należy poprawne, zgodne z rożnymi rodzajami śpiewu, wykonywanie właściwych im
części liturgii, oraz wspomaganie wiernych, gdy ci śpiewem uczestniczą w liturgii.
Dlatego też:

a) powinny istnieć i być otaczane opieką chóry, kapele muzyczne i zespoły śpiewaków (schola cantorum)

przy kościołach katedralnych, większych kościołach, w seminariach i zakonnych domach studiów;

b) wskazane także jest, by podobne, choćby małe, chóry istniały również przy kościołach mniejszych.

54. Należy otaczać szczególną opieką duszpasterską zespoły ministrantów i scholi dziecięcych i młodzieżowych.
Są to bowiem środowiska sprzyjające rozwojowi wiary, kształtowania charakterów i dojrzewaniu życiowego
powołania, także powołań do kapłaństwa i życia zakonnego.

KTO POWINIEN ŚPIEWAĆ?

26. Kapłan, asysta duchownych, ministranci, lektor, członkowie zespołu śpiewaków, a także komentator -
powinni przypadające im części wygłaszać wyraźnie, tak aby odpowiedź ludu, jeśli obrzęd jej się domaga,
następowała jakby spontanicznie i naturalnie.
Wypada, by kapłan i członkowie asysty wszystkich stopni włączali się do śpiewu całej społeczności wiernych
w tych częściach, które należą do ludu.