P R Z E G L

kD BUDOWLANY

1/ 2009

N O R M A L I Z A C J A

27

A

R
T

Y

K

U

’

Y

P

R
O
B
L

E

M
O
W
E

Proces spawania, wg systemów
zarządzania jakością oraz norm
budowlanych uznany jest jako
proces specjalny. Konsekwencją
tego jest konieczność zakwalifi-
kowania go, czyli udowodnienia
przez wykonawcę swoich możli-
wości technicznych. W artykule
przedstawiono zagadnienie kwa-
lifikowania technologii spawalni-
czych wg aktualnie obowiązują-
cych norm.

Połączenia w konstrukcjach bu -
dowlanych to kategoria, od której
zależą właściwości eksploatacyj-
ne obiektu oraz jego bezpieczeń-
stwo. Występujące połączenia
spawane muszą więc spełniać
wysokie wymagania techniczne.
Wymagania te zestawiono w aktu-
alnie obowiązującej normie PN-B-
06200:2002 [1]. Jednym z waż-
niejszych wymagań co do wyko-
nywania spawania jest procedura
kwalifikowania, czyli uznania tech-
nologii. Kwalifikowanie technologii
stanowi dowód na to, ze dany pro-
ces spawalniczy w danym przed-
siębiorstwie zostanie wykonany
przy spełnieniu wszystkich wyma-
gań technicznych i jakościowych.
Pojęcie „kwalifikowanie technolo-
gii” ma swoje podstawy. Procesy
łą

czenia metali (spawalnicze) wg

PN-B-06200 są zakwalifikowane
jako procesy specjalne. Według
norm ISO proces specjalny zdefi-
niowany jest jako proces, którego
wynik nie może być w pełni spraw-
dzony przez późniejszą kontrolę
i badanie wyrobu i gdzie niepra-
widłowości jego przebiegu mogą
się ujawnić w czasie stosowania
wyrobu (konstrukcji). Jakość wyro-
bu może być zatem zapewniona
właściwym procesem technolo-
gicznym rozumianym w szerszym
zakresie, a mianowicie: organiza-
cją produkcji, jakością materiałów,

Dr in

ĝ. Piotr SÚdek, Instytut Spawalnictwa, Gliwice

Jakość technologii spawania

Wymagany WPS istnieje
(PN-EN ISO 15609-1)[21]

Czy wymagany jest WPS?

Opracowanie pWPS

Kwalifikowane pWPS-u zgodnie z wymaganiami norm

PN-EN ISO 15610

[3]

PN-EN ISO15611

[4]

PN-EN ISO 15612

[5]

PN-EN ISO 15613

[6]

PN-EN ISO 14555 [7]
PN-EN ISO 15620 [8]
PN-EN ISO 15614
(ark 1–13) [9-20]

Kwalifikowanie procesu

áączenia materiaáów

Protokó

á kwalifikowania technologii spawania (WPQR)

WPS lub instrukcja robocza przygotowana przez wytwórc

Ċ

Brak dalszych dzia

áaĔ

Tak

Nie

Tak

Nie

Przekazanie do produkcji:
WPS lub instrukcja robocza
przygotowana przez wy-
twórc

Ċ

Rys. 1.

Schemat procesu kwalifikowania technologii

ïÈczenia materiaïów

odpowiednim procesem technolo-
gicznym oraz sprzętem, kwalifika-
cjami personelu biorącego udział
w wytwarzaniu i kontrolą jako-
ś

ci na każdym etapie produkcji.

Zabezpieczenie odpowiedniego
poziomu jakości zagwarantowa-
ne będzie zrealizowaniem wielu
przedsięwzięć w sferze organiza-
cyjnej i technicznej, które można
zestawić w czterech podstawo-
wych grupach [31]:
– organizacja systemu zabezpie-
czenia jakości (SZJ);
– personel;
– technologia;
– kontrola.
Przez pojęcie jakości technologii
należy zatem rozumieć spełnienie
wymagań co do przygotowania,
wykonania i kontroli wszystkich
materiałów, sprzętu oraz proce-
sów, w wyniku których powstaje
procedura technologiczna okre-

ś

lona postanowieniami odpo-

wiedniej

normy

technicznej.

Zasady przygotowania technologii
w ramach kwalifikowania okre-
ś

lone są w normie PN-EN ISO

15607 [2]. Na rysunku 1 pokazano
schemat, wg którego powinno się
realizować proces kwalifikacyjny.
W zależności od rodzaju konstruk-
cji, rodzaju materiału i możliwości
technologicznych wytwórcy pro-
ces kwalifikowania można realizo-
wać wg różnych procedur [3–20].
Podstawowym dokumentem tech-
nologicznym jest instrukcja tech-
nologiczna spawania o przyjętej
z języka angielskiego nazwie WPS
(Welding Procedure Specification)
[21]. W dokumencie tym zesta-
wione muszą być wszystkie nie-
zbędne informacje wymagane
do wykonania spoiny. Przykład
takiego dokumentu pokazano na
rysunku 2. Instrukcja (WPS) może

P R Z E G L

kD BUDOWLANY

1/ 2009

28

N O R M A L I Z A C J A

A

R

T

Y

K

U

’

Y

P

R

O

B

L

E

M

O

W

E

być przygotowywana w różny
sposób.
PN-EN ISO 15610 [3] – określa
warunki kwalifikowania techno-
logii na podstawie uznawanych
materiałów dodatkowych do spa-
wania łukowego. W postanowie-
niach są zestawione ograniczenia
co do materiałów podstawowych
oraz metod spawania. Może być
stosowana tylko dla materiałów
niestopowych grupy 1 oraz dla
materiałów austenitycznych grupy
8.1 [22, 23].
Procedura kwalifikowania tech-
nologii wg uznanych materiałów
dodatkowych może być zasto-
sowana o ile w normie wyrobu,
umowie i specyfikacji nie ma okre-
ś

lonych wymagań w zakresie

udarności lub twardości, a mate-
riał podstawowy nie ulega wpły-
wowi spawania w zakresie R

e

,

odporności na korozję oraz
innych parametrów strefy wpły-
wu ciepła, które po spawaniu
mogą ulec zmianie. Z przed-
stawionych warunków uznania
wynika, że dotyczyć ono będzie
konstrukcji z materiałów łatwo-
spawalnych. W przypadku normy
PN-B-06200 dotyczyć to będzie
konstrukcji klasy 2 i 3. Procedura
kwalifikacyjna musi być nadzo-
rowana przez kompetentnego
egzaminatora [2]. Muszą mu być
przedstawione normy materia-
ł

ów podstawowych dla zakresu

kwalifikacji, wykaz stosowanych
materiałów dodatkowych (zgod-
nych z odpowiednimi normami),
opracowany przez wytwórcę
pWPS oraz protokół kwalifikowa-
nia technologii (WPQR – Welding
Procedure Qualification Record
[2]). Na podstawie pWPS nale-
ż

y wykonać złącza próbne. Nie

wymaga się badań właściwości
połączenia spawanego, ale złą-
cza próbne powinien wykonać
spawacz posiadający odpowied-
ni zakres uprawnień wg PN-EN
287–1 [25]. Istotnym elementem
procedury kwalifikacyjnej będzie
zatem nadzorowanie spawania
elementu próbnego, a w szcze-
gólności porównanie zmiennych

Rys. 2.

Widok instrukcji technologicznej spawania (WPS) – przyk

ïad

Instrukcja Technologiczna Spawania Wytwórcy (WPS)

Miejscowo

Ğü: Miejsce siedziby lub oficjal-

nej filii firmy

Instrukcja Technologiczna Spawania Wytwórcy nr: KJ/M/12/00
(numeracja wg systemu zarz

ądzania jakoĞcią)

WPQR nr: KJ/12/00
(numeracja wg systemu zarz

ądzania jakoĞcią)

Sposób przygotowania i czyszczenia:

Wytwórca: Nazwa wytwórcy

Oznaczenie materia

áu podstawowego:

– klasyfikacja: S355J2G3 - EN 10025

Sposób przenoszenia metalu:

Grubo

Ğü materiaáu: 12 mm

Typ z

áącza i spoiny BW

ĝrednica zewnĊtrzna:

Szczegó

áy przygotowania do spawania

Pozycja spawania: PA

Konstrukcja z

áą

o

n

j

e

l

o

K

a

z

c

Ğü spawania

60

2

2

1

2

4

2

1

5

3

Szczegó

áy dotyczące spawania

ĝcieg

Pro-

ces

Wymiar

Nat

ĊĪenie

pr

ądu

[A}

Napi

Ċcie

[V]

Rodzaj

pr

ądu

Pr

ĊdkoĞü podawa-

nia drutu

[m/min]

Pr

ĊdkoĞü

przesuwu

[cm/min]

Ilo

Ğü wprowa-

dzonego cie-

p

áa

[kJ/cm]

spoiwa

min

max

min

max

bieguno-

wo

Ğü

min

max

min

max

min

max

1

135

1,2

130

140

18

19

DC +

3,2

3,5

30

32

2-3

135

1,2

210

220

26

27

DC +

6,5

7,0

35

38

4-5

135

1,2

250

260

29

30

DC +

7,8

8,2

38

40

Oznaczenie spoiwa: PN-EN 440 – G3 Si1

Inne informacje:

Nazwa handlowa: –

ĝciegi zakosowe (max. szer.):

Gaz/Topnik – os

áona: PN-EN 439 - M21

Przep

áyw gazu: – osáonowy 12 ÷ 15 l/min

– formuj

ący 0

Rodzaj elektrody wolframowej/ wymiary:

Oscylacja (amplituda, cz

ĊstotliwoĞü, czas przerwy): –

Szczegó

áy Īáobienia/podkáadki: ss, nb

Temperatura podgrzewania wst

Ċpnego: nie stosowano

Szczegó

áy spawania áukiem pulsującym: –

Temperatura mi

ĊdzyĞciegowa: 200°C

Utrzymanie temp. podgrz. wst

Ċpnego

Obróbka cieplna po spawaniu: nie stosowano

Wylot elektrody: 10–15 mm
Szczegó

áy spawania plazmowego: –

Przedstawiciel wytwórcy:

Imi

Ċ i nazwisko Data

sowania tego zakwalifikowania,
szczególnie w budownictwie.
Norma PN-EN ISO 15611 [4] okre-
ś

la warunki kwalifikowania tech-

nologii na podstawie uzyskanego
wcześniejszego doświadczenia
wytwórcy. Istnieje znaczna grupa
wytwórców, którzy od dłuższe-
go czasu produkują konstrukcje
spawane dla wielu zastosowań.
Konstrukcje te są eksploatowa-
ne i spełniają wszelkie wymaga-
nia techniczne. Dotychczasowa
ich pozycja na rynku i określone
doświadczenia dają pełną rękoj-
mię produkcji o odpowiedniej
jakości. Istnieją więc przesłanki,
ż

e poziom technologiczny wytwór-

cy jest wystarczający i procedury
kwalifikowania technologii mogą
być uproszczone. Procedura kwa-
lifikacyjna wymaga opracowania

przedstawionych w pWPS oraz
wynik oględzin jakości wykona-
nych przez egzaminatora. Złącza
próbne powinny spełniać wyma-
gania wg załącznika B normy
PN-B-06200.
Dokumentacja kwalifikacyjna bę -
dzie obejmować tylko pWPS
zatwierdzony i odpowiednio uwia-
rygodniony przez egzaminatora
oraz WPQR. Zatwierdzony pWPS
automatycznie staje się WPS-em
do stosowania.
Procedura kwalifikowania tech-
nologii na podstawie uznanych
materiałów dodatkowych tylko
z pozoru wydaje się atrakcyjna.
Może być tylko stosowana w przy-
padku najmniej odpowiedzialnych
konstrukcji. Praktycznie brak kon-
troli wymagań właściwości złączy
znacznie ogranicza obszar sto-

P R Z E G L

kD BUDOWLANY

1/ 2009

N O R M A L I Z A C J A

29

A

R
T

Y

K

U

’

Y

P

R
O
B
L

E

M
O
W
E

wprowadzone jedynie przez egza-
minatora lub jednostkę badającą.
Nie ma ograniczeń w czasie dla
ważności standardowej technolo-
gii spawania. Egzaminator może
w ramach swoich czynności naka-
zać zespawanie elementu prób-
nego i wykonać na nim badania
wizualne lub inne nieniszczące wg
swojego uznania.
Norma PN-EN ISO 15613:2006
[13] określa warunki kwalifiko-
wania technologii na podstawie
przedrodukcyjnego badania tech-
nologii spawania lub zgrzewania.
W praktyce produkcyjnej stosowa-
ne są prace spawalnicze, które nie
mają w pełni odniesienia do kształ-
tu i wymiarów elementów prób-
nych wg danego arkusza normy
PN-EN ISO 15614, ponieważ nie
zawsze istnieje możliwość prze-
prowadzenia badań wg jej pełne-
go zakresu, a ze względu na zna-
czenie węzła spawanego, istnieje

jednostki i jej personelu. Personel
nadzoru spawalniczego musi
posiadać kwalifikacje wg PN-EN
ISO 14731:2008 [30], a zakład
powinien posiadać odpowied-
ni system zarządzania jakością
wg PN-EN ISO 3834 [26 – 29].
Technologie standardowe mogą
stosować spawacze mający odpo-
wiednie uprawnienia wg PN-EN
287 pokrywające zakres kwalifi-
kacji przedmiotowej technolo-
gii standardowej. Dokumentacja
przekazanej technologii stan-
dardowej powinna obejmować
protokół kwalifikacji WPQR wraz
z WPS-ami, z wykazaniem jednost-
ki pierwotnej (w której dokonano
kwalifikacji wg pełnych badań)
oraz jednostki egzaminującej.
Instrukcja WPS po podpisaniu
i zatwierdzeniu przez egzamina-
tora lub jednostkę egzaminującą
staje się technologią do stosowa-
nia. Wszelkie zmiany mogą być

pWPS odpowiadającego wyma-
ganiom norm oraz odpowiednie-
go udokumentowania uzyskane-
go doświadczenia. Dokumentacja
ta powinna zawierać dokumenty
kontroli (badań niszczących i nie-
niszczących), prób szczelności lub
ciśnieniowych oraz innych, pod-
czas których sprawdza się jakość
i wytrzymałość wyrobu i połą-
czeń spawanych. Dokumentami
poświadczającymi produkcję spa-
walniczą może być wykaz produk-
cji lub obiektów wykonanych w
okresie 1 roku, w ciągu określone-
go czasu lub dokumenty rewizyj-
ne poświadczające odpowiednią
jakość połączeń spawanych w kon-
strukcjach będących w eksplo-
atacji. Dokumenty te powinny być
załączone do protokołu WPQR.
Za określony czas uważa się
5 lat, o ile w normach wyrobu lub
innych specyfikacjach nie poda-
no inaczej. Istotnym elementem
procedury kwalifikacyjnej może
być wizytacja wykonanych przez
wytwórcę obiektów lub oględziny
wyrobów po okresie eksploatacji.
Wizytacja lub oględziny powin-
ny odbyć się po upływie okresu
gwarancyjnego. Zakwalifikowana
w ten sposób technologia jest
ważna ściśle w odniesieniu do
produkcji spawalniczej, która
była sprawdzana przez inspekcję.
Należy dodać, że nie wymaga
się w tym przypadku wykonania
i badania płyt próbnych.
Norma PN-EN ISO 15612 [5] okre-
ś

la warunki kwalifikowania techno-

logii na podstawie przyjęcia stan-
dardowej technologii spawania.
Jednostka posiadająca technolo-
gię wg odpowiedniej części PN-EN
ISO 15614, a więc na podstawie
pełnych badań technologii, może
odstąpić innej jednostce tę kwali-
fikację jako tzw. technologię stan-
dardową. Są jednak ogranicze-
nia i uwarunkowania. Stosowanie
kwalifikowania na podstawie tech-
nologii standardowej może być
odniesione tylko do wybranych
grup stali. Warunkiem zakwalifi-
kowania technologii standardowej
jest odpowiednie przygotowanie

Jednostka egzaminuj

ąca (nazwa, logo)

Strona

1/4

Protokó

á kwalifikacji technologii spawania (WPAR) nr KJ/12/00

Welding Procedure Approval Record (WPAR)

I. Kwalifikacja technologii spawania –

ĝwiadectwo badaĔ

Welding procedure approval – Test certificate

1. Technologia spawania stosowana przez wytwórc

Ċ

Manufacturer’s Welding Procedure

2. Jednostka egzaminuj

ąca: (Nazwa ) Exami-

ner/test body

0

0

/

2

1

/

M

/

S

Z

r

n

S

P

W

P
3. Wytwórca: CHEMOAPARAT S.A.
Manufacturer

4. Adres:
Address

5. Norma dotycz

ąca badaĔ: PN-EN 288-3

Code/Testing standard

6. Data spawania: 14.06.2000
Date of welding

Zakres kwalifikacji. Extent of approval

7. Proces spawania: 135
Welding process

8. Rodzaj z

áącza: doczoáowe

Joint type: butt weld

9. Materia

á podstawowy: S355J2G3 - EN 10025

Parent metal:
10. Rodzaj spoiwa: PN-EN 440 - G3Si1

11. Grubo

Ğü materiaáu podstawowego (mm): 12

Filler metal type/standard

Parent metal thickness

12. Rodzaj gazu os

áonowego: PN-EN 439 - M21 -

13. Rodzaj pr

ądu spawania: DC +

Shielding gas/standard

Welding current:

14. Pozycja spawania: PA

15. Podgrzewanie wst

Ċpne: nie stosowane

Welding position

Preheat: no applied

16. Inne informacje: –
Other informations
17. Niniejszym stwierdza si

Ċ, Īe záącze próbne spawano i badano zgodnie z wymaganiami normy

PN-EN 288-3 i uzyskano wynik pozytywny.
This is certified that test joint was prepared, welded and tested satisfactorily in accordance with the
requirements of the code testing standard indicated above.
18. Miejscowo

Ğü

19. Data wydania

20. Egzaminator lub jednostka egzami-
nacyjna

e

u

s

s

i

f

o

e

t

a

D

n

o

i

t

a

c

o

L

Examiner / test body

(Nazwa)

Tychy

03.07.2000 r.

Jan Kowalski, EWE

Rys. 3.

Protokó

ï kwalifikacji technologii (WPQR), strona 1

P R Z E G L

kD BUDOWLANY

1/ 2009

30

N O R M A L I Z A C J A

A

R

T

Y

K

U

’

Y

P

R

O

B

L

E

M

O

W

E

badań powinien w zasadzie odpo-
wiadać zakresowi wg odpowied-
niego arkusza PN-EN ISO 15614.
Nie zawsze jest to możliwe do zre-
alizowania. Możliwe mogą być też
badania uzupełniające. Można
zastosować badania dodatkowe,
np.: badania odporności na koro-
zję, badania ścieralności, badania
erozji złącza pod wpływem róż-
nych czynników itp.
Kwalifikacja technologii dotyczy
tylko złącza lub powierzchni napa-
wanej danego wyrobu. Zakres
kwalifikacji dotyczący grubo-
ś

ci można odnosić do każdego

elementu złącza, jak również do
grubości spoiny. W zależności od
warunków można ustalić zakresy
grubości zarówno dla spoin, jak
i dla powierzchni napawanych.
Zakres ten będzie wynikać z para-
metrów spawalniczych i musi gwa-
rantować wymagane właściwości
spoin lub napoin. W celu udowod-
nienia tego, powinno się wykonać
całą serię elementów próbnych,
w których zastosowano by różne
parametry i dla różnych grubości.
Kwalifikowanie technologii wg
PN-EN ISO 15613 dotyczy dane-
go wytwórcy, dla którego je zre-
alizowano. Muszą być zachowane
warunki technologiczne i warun-
ki kontroli, takie jak przy reali-
zowaniu procedury kwalifikacyj-
nej, o ile specyfikacja wyrobu nie
stanowi inaczej. Ważność kwa-
lifikacji jest na czas nieokreślo-
ny, chyba że uzgodniono inaczej.
Procedura kwalifikacyjna powinna
być udokumentowana za pomo-
cą WPQR. Norma PN-EN ISO
15614–1 [9] ustala warunki kwa-
lifikowania technologii spawania
na podstawie badania techno-
logii. Kwalifikowanie technologii
spawania może być realizowane
na podstawie wielu norm [9–20].
Stanowi ono najbardziej złożoną
procedurę polegającą na przepro-
wadzeniu pełnego badania tech-
nologii, która obejmuje ustalenie
warunków i techniki spawania oraz
badanie właściwości złącza i spo-
iny. Jest zatem procedurą naj-
kosztowniejszą, ale również naj-

zakres koniecznych badań muszą
być uzgodnione z egzaminato-
rem. Mogą one wynikać również
z wymagań dotyczących wyrobu .
Warunki odbioru powinny wynikać
z normy wyrobu lub specyfikacji
projektowej. Procedura kwalifika-
cyjna wymaga sporządzenia przez
wytwórcę pWPS, z uwzględnie-
niem wszystkich występujących
parametrów. Jeśli warunki pro-
dukcyjne wymagają stosowania
oprzyrządowania, to elementy
próbne powinny być wykonywane
w tych samych warunkach. Zakres

konieczność

przeprowadzenia

badań w celu potwierdzenia moż-
liwości technologicznych wytwór-
cy. W takim przypadku należy
przygotować jeden lub więcej ele-
mentów próbnych, które w miarę
możliwości odzwierciedlą kształt
i wymiary elementu rzeczywistego
(produkcyjnego). Ważne będzie
zapewnienie warunków wyko-
nania elementu produkcyjnego,
takich jak: utwierdzenia, wpływu
nagrzewania, utrudnionego dostę-
pu itp. Kształt, wymiary, warun-
ki przeprowadzenia prac oraz

Protokó

á kwalifikacji technologii spawania WPAR nr KJ/12/00

Strona

2/4

II. Szczegó

áy dotyczące záącza próbnego

Details of test joint
1. Miejscowo

Ğü

)

a

w

z

a

N

(

:

a

n

j

y

c

k

e

p

s

n

i

a

k

t

s

o

n

d

e

J

.

2

y

h

c

y

T

:

Location

Examiner/ test body

3.Technologia spawania stosowana przez wytwórc

Ċ:

Manufacturer’s welding procedure
PWPS nr KJ/M/12/00

4. Sposób przygotowania oraz czyszczenia: szlifo-
wanie rowka i obszaru spoiny
Method of preparation and cleaning:

Grinding of groove and joint area

5. Wytwórca: CHEMOAPARAT S.A.

6. Specyfikacja materia

áu podstawowego:

S355J2G3 - EN 10025

Manufacturer

Parent material specification:

7. WPAR nr: KJ/12/00

8. Imi

Ċ i nazwisko spawacza: Jan CieĞlik

e

m

a

n

s

’

r

e

d

l

e

W

:

.

o

n

R

A

P

W
9. Proces spawania: 135

10. Grubo

Ğü materiaáu (mm): 12

)

m

m

(

s

s

e

n

k

c

i

h

t

l

a

i

r

e

t

a

M

:

s

s

e

c

o

r

p

g

n

i

d

l

e

W
11. Rodzaj z

áącza: - doczoáowe

12. Pozycja spawania: PA

n

o

i

t

i

s

o

p

g

n

i

d

l

e

W

d

l

e

w

t

t

u

b

:

e

p

y

t

t

n

i

o

J
13. Szczegó

áy przygotowania do spawania (schemat) Weld preparation details (sketch)

Rysunek z

áącza

Joint design

Kolejno

Ğü spawania

Welding sequence

60

2

2

1

20

4

2

1

5

3

14. Szczegó

áy dotyczące spawania

Welding details:

ĝcieg

Run

Proces

Process

Wymiar spoiwa

Size of filler

metal

[mm]

Nat

ĊĪenie

pr

ądu

Current

[A]

Napi

Ċcie

áuku

Voltage

[V]

Rodzaj pr

ądu

biegunowo

Ğü

Type of cur-

rent/polarity

Pr

ĊdkoĞü podawania

drutu

Wire feed speed

[m/min]

Pr

ĊdkoĞü

spawania

Travel speed

[cm/min]

1

135

1,2

136

18,5

DC/+

3,3

30

2-3

135

1,2

220

27

DC/+

6.9

38

4-5

135

1,2

250

30

DC/+

7,8

40

15. Inne informacje:
Other information:
16. Klasyfikacja spoiwa i nazwa handlowa: PN-EN 440 - G3 Si1 / IMT2
Filler metal classification and trade name
17. Przep

áyw gazu (l/min): 12–15

18. Wylot elektrody (mm): 10–15

Shielding gas flow rate

Stand off distance (mm)

19. Temperatura podgrzewania wst

Ċpnego: nie sto-

sowane

20. Temperatura mi

ĊdzyĞciegowa: 200°C

Preheat temperature: no applied

Interpass temperature

21. Szczegó

áy Īáobienia/podkáadek: spawanie jednostronne bez podkáadki

Details of gouging/backing

ss nb

22. Wytwórca: CHEMOAPARAT S.A.
Manufacturer:

23. Egzaminator lub jednostka egzaminuj

ąca

Examiner / test body

n

i

r

g

m

0

0

0

2

.

6

0

.

4

1

)

s

i

p

d

o

p

i

a

t

a

d

(

Ī. Jan Kowalski – (Nazwa)

date and signature

Rys. 4.

Szczegó

ïy wykonania zïÈcza próbnego (WPQR), strona 2

P R Z E G L

kD BUDOWLANY

1/ 2009

N O R M A L I Z A C J A

31

A

R
T

Y

K

U

’

Y

P

R
O
B
L

E

M
O
W
E

Podobieństwo metalurgiczne ma-
teriałów podstawowych i dodat-
kowych, podobieństwo technik
spawalniczych oraz zróżnicowany
stopień trudności spawania (pozy-
cje spawania) pozwalają na znacz-
ne nieraz rozszerzenie kwalifikacji.
Wyrażając to najprościej: wyko-
nując badania kwalifikacyjne dla
określonych zmiennych pojawiają
się możliwości ich rozszerzenia
tworząc tzw. zakres kwalifikacji.
Stale konstrukcyjne, w zależności
od swoich właściwości spawal-
niczych, zostały uszeregowane
w tzw. grupy materiałowe. W tabeli
1 przedstawiono sposób podziału
stali.
Kwalifikowanie technologii wg
PN-EN ISO 15614–1 przeprowa-
dza się na ściśle określonych ele-

Wyniki badań muszą być doku-
mentowane w protokołach WPQR
i tylko one są podstawą do zakwa-
lifikowania technologii. Na rysun-
kach 3–6 pokazano przykładowy
WPQR.
Jak widać, kwalifikowanie tech-
nologii na podstawie badań jest
kosztowne,

zatem

niezwykle

ważne jest właściwe określenie
tzw. zakresu kwalifikacji. Zakres
ten dotyczy: materiałów – bada-
nia jednego gatunku materiału
pozwalają na stosowanie tech-
nologii dla określonych innych
gatunków o odpowiednim podo-
bieństwie metalurgicznym; wymia-
rów, a w szczególności grubości
i średnic; metod spawania; pozycji
spawania; rodzaju spoiny; gatunku
materiału dodatkowego i innych.

bardziej wiarygodnym sposobem
udowodnienia możliwości wyko-
nawcy. Stosowanie kosztownych
procedur powinno być uzasadnio-
ne i przemyślane. Kwalifikowanie
na podstawie badań technologii
powinno być realizowane dla połą-
czeń spawanych w konstrukcjach
klasy I [1]. Opracowanie technolo-
gii następuje u wytwórcy (pWPS),
w zależności od potrzeb zamó-
wienia, wyposażenia i profilu pro-
dukcji. Liczba i rodzaj elementów
próbnych określona jest potrze-
bami kwalifikacji, które obejmują:
grupę materiałową, rodzaj proce-
su spawania, rodzaj złącza, gru-
bość łączonych elementów, rodzaj
i gatunek materiałów dodatko-
wych, pozycję spawania, rodzaj
prądu, rodzaj obróbki cieplnej.

Tabela 1.

Grupy materia

ïowe stali

Grupa

Rodzaj stali

Podgrupa

Norma/Przyk

ïadowe gatunki

1

R

eH

≤ 460 MPa, C ≤ 0,25%, Si ≤ 0,6%, Mn ≤ 1,8%, Mo

≤0,7%, S ≤ 0,045%, P≤0,045%, Ni ≤ 0,5%, Cu ≤0,4%, Cr
≤0,3%, Nb ≤0,06%, Ti ≤ 0,05%

1.1

PN-EN 10025-2/ S235, PN-EN 10025-3/S275N, PN-EN 10025-4/S275M

1.2

PN-EN 10025-2/ S355, PN-EN 10025-3/S355N, PN-EN 10025-4/S355M

1.3

PN-EN 10025-3/ S420N

1.4

PN-EN 10025–5/ S235W

2

Drobnoziarniste po obróbce termomechanicznej
R

eH

> 360 MPa

2.1

PN-EN 10025-4/ S420M, S460M, PN-EN 10028-5/ P420M

2.2

PN-EN 10149-2/ S550MC

3

Ulepszane cieplnie i utwardzane wydzieleniowo z wyj

Ètkiem

nierdzewnych

3.1

PN-EN 10025-6/ S460Q, S620Q, PN-EN 10028-6/ P460Q, P500Q

3.2

PN-EN 10025-6/ S890Q, S960Q

3.3

PN-EN 10137-3/ S500A

4

Stale niskowanadowe Cr-Mo-(Ni)
Mo ≤ 0,7%, V ≤ 0,1%

4.1

Cr ≤ 0,3%, Ni ≤ 0,7%

4.2

Cr ≤ 0,7%, Ni ≤ 1,5%

5

Stale Cr-Mo bezwanadowe
C≤ 0,35%

5.1

PN-EN 10028-2/ 13CrMo4-5, PN-EN 10216-2/ 10CrMo5-5

5.2

PN-EN 10028-2/ 10CrMo9-10, PN-EN 10216-2/ 10CrMo9-10

5.3

PN-EN 10216-2/ X11CrMo5+L

5.4

PN-EN 10216-2/ X11CrMo9-1+L

6

Stale wysokowanadowe Cr-Mo-(Ni)

6.1

PN-EN 10213-2/ G12CrV5-2, PN-EN 10216-2/14MoV6-3

6.2

PN-EN 10213-2/ G17CrMoV5-10

6.3

0,3% < Cr ≤7,0% Mo ≤ 0,7%, V ≤ 0,35%

6.4

PN-EN 10216-2/ X10CrMoVNb9-1, PN-EN10213-2/ GX23CrMoV12-1

7

Stale ferrytyczne, martenzytyczne i utwardzane
wydzieleniowo
C ≤0,35%, 10,5%≤Cr ≤ 30%

7.1

PN-EN 10088:1:2005 Tab. 1

/ X2CrNi12

7.2

PN-EN 10028-7/ X3CrNiMo13-4, PN-EN 10213-2/ GX8CrNi12

7.3

Stale utwardzane wydzieleniowo

8

Stale austenityczne
Ni ≤ 31%

8.1

PN-EN 10222-5/X2CrNiCu19-10, X2CrNi18-9

8.2

PN-EN 10088-1:2005 Tab. 3/ X1CrNi25-21

8.3

PN-EN 10088:2005 Tab. /3X12CrMnNiN17-7-5

9

Stale niklowe, Ni≤10%

9.1

PN-EN 10028-4/ 11MnNi5-3, PN-EN 10222-3/ 13MnNi6-3

9.2

PN-EN 10028-4/ 12Ni14, PN-EN 10213-3, G17NiCrMo13-6

9.3

PN-EN 10028-4/X8Ni9, X7Ni9

10

Stale ferrytyczno austenityczne DUPLEX

10.1

PN-EN 10222-5/ X2CrNiMo22-5-3

10.2

PN-EN 10222–5/ X2CrNiMoN25–7–4

11

Stale spoza grup 1–10
0,25% < C ≤ 0,5%

11.1

0,25% < Cr ≤ 0,35%

11.2

0,35% < Cr ≤0,5%

11.3

0,5% < Cr ≤ 0,85%

P R Z E G L

kD BUDOWLANY

1/ 2009

32

N O R M A L I Z A C J A

A

R

T

Y

K

U

’

Y

P

R

O

B

L

E

M

O

W

E

Szkic elementu próbnego

Symbole

Rodzaj i za-

kres bada

Ĕ

Uwagi dodatkowe

a = min 150
b = min 350
O – odpad min 25
T – pomiar twardo

Ğci

M – badania makroskopo-
we
R – próba rozci

ągania

G – próba zginania
U – próba udarno

Ğci

D –

Ğrednica zewn.

t – grubo

Ğü Ğcianki

VT – badania wizualne
UT – badania ultrad

ĨwiĊ-

kowe
RT badania radiograficzne
MT – badania magnetyczno-
-proszkowe
PT – badania penetracyjne

Typowe przyk

áady pomia-

rów twardo

Ğci

VT/100%

RT lub UT
100%

MT lub PT


R/ 2 szt

G / 2 szt
G / 2 szt

U / zest.I
U / zest. II

T


M /1 szt.

UT tylko dla stali ferrytycznej

PT dla stali nieferrytycznych



Rozci

ąganie lica

Rozci

ąganie grani

Karb w spoinie
Karb w HAZ

Nie wymagane (R

e

)

225 MPa)

i dla grupy 9

Nie wymagane (R

e

)

225 MPa)

i dla grupy 9

Nie wymagane (R

e

)

225 MPa)

i dla grupy 9

VT / 100%

MT lub PT


UT lub RT




T


M /2 szt

PT dla stali nieferrytycznych

UT tylko dla stali ferrytycz-
nych i t > 8
Dla D

) 50 nie stosowa

ü UT

VT / 100%

MT lub PT


M /2 szt

T

PT dla stali nieferrytycznych

Kierunek spawania

m

ax

2

max 2

max 2

Punkty pomiaru twardo

Ğci

max 2

Linia pomiaru twardo

Ğci

O

RG

RG

U

T

O

a

t

b

Spoina czo

áowa

Przygotowanie brzegów wg pWPS

RG

U

RG

M

TM

D

/t

a

Spoina czo

áowa

Przygotowanie brzegów wg pWPS

Spoiny pachwinowe

t

2

t

1

b

b

a

Kierunek spawania

M

T

_

A

B

a

a

a

D

2

/t

2

D

1

/t

1

t

2

t

1

b

b

a

Kierunek spawania

M

T

M

_

A

B

a

a

a

D

2

/t

2

D

1

/t

1

O

O

O

O

TM

TM

TM

TM

M

Tabela 2.

Kszta

ït i wymiary zïÈczy próbnych oraz zestawienie wymaganych badañ

P R Z E G L

kD BUDOWLANY

1/ 2009

N O R M A L I Z A C J A

33

A

R
T

Y

K

U

’

Y

P

R
O
B
L

E

M
O
W
E

mentach próbnych. W tabeli 2
pokazano kształty i wymiary ele-
mentów próbnych, rodzaj i zakres
badań nieniszczących i niszczą-
cych oraz podstawowe warunki
tych badań.
Istotnym elementem optymaliza-
cji kosztów kwalifikowania jest
zakres kwalifikacji. Normy [9–20]
ustalają takie zakresy. I tak, wyko-
nanie badań na wybranym mate-
riale badania umożliwia stoso-
wanie tej technologii w odniesie-
niu do innych podgrup lub grup
materiałowych. Wymaga to wyso-
kich kwalifikacji personelu nadzo-
rującego proces kwalifikowania.

Niezbędna w tym przypadku jest
odpowiednia wiedza.

BIBLIOGRAFIA
[1] PN-B-06200:2002, Konstrukcje stalowe
budowlane. Warunki wykonania i odbioru.
Wymagania podstawowe
[2] PN-EN ISO 15607:20078, Specyfikacja
i kwalifikowania technologii spawania
metali. Zasady ogólne
[3] PN-EN ISO 15610, Specyfikacja
i kwalifikowanie technologii spawania
metali. Kwalifikowanie na podstawie
zbadanych materiałów dodatkowych
do spawania
[4] PN-EN ISO 15611, Specyfikacja
i kwalifikowanie technologii spawania
metali. Kwalifikowanie na podstawie
wcześniej nabytego doświadczenia
w spawaniu

[5] PN-EN ISO 15612, Specyfikacja
i kwalifikowanie technologii spawania
metali. Uznanie na podstawie przyjęcia
standardowej technologii spawania
[6] PN-EN ISO 15613, Specyfikacja
i kwalifikowanie technologii spawania
metali. Kwalifikowania na podstawie
przedprodukcyjnego badania spawania/
zgrzewania
[7] EN ISO 14555, Welding – Arc stud
welding of metallic materials
[8] EN ISO 15620, Welding – Friction
welding of metallic materials
[9] PN-EN ISO 15614–1, Specyfikacja
i kwalifikowanie technologii spawania
metali. Badanie technologii spawania –
Część 1: Spawanie łukowe i gazowe stali
oraz spawanie łukowe niklu i stopów niklu
[10] PN-EN ISO 15614–2, Specyfikacja
i kwalifikowanie technologii spawania
metali – Badanie technologii spawania
– Część 2: Spawanie łukowe aluminium
i jego stopów
[11] prEN ISO 15614–3, Specification and
qualification of welding procedures for
metallic materials – Welding pro cedure test
– Part 3: Welding procedure tests for the
arc welding of casts iron
[12] PN-EN ISO 15614–4 (U), Specyfikacja
i kwalifikowanie technologii spawania
metali – Badanie technologii spawania –
Część 4: Spawanie wykańczające odlewów
aluminiowych
[13] PN-EN ISO 15614–5 (U), Specyfikacja
i kwalifikowanie technologii spawania
metali – Badanie technologii spawania –
Część 5: Spawanie łukowe tytanu, cyrkonu
i ich stopów
[14] PN-EN ISO 15614–6 (U), Specyfikacja
i kwalifikowanie technologii spawania
metali – Badanie technologii spawania
– Część 6: Spawanie łukowe i gazowe
miedzi i jej stopów
[15] PN-EN ISO 15614–8 (U), Specyfikacja
i kwalifikowanie technologii spawania
metali – Badanie technologii spawania –
Część 8: Spawanie rur z płytami sitowymi
[16] EN ISO 15614–9, Specification and
qualification of welding procedures for
metallic materials – Welding proce dure
test – Part 9: Underwater hyperbaric wet
welding
[17] prEN ISO 15614–10, Specification and
approval of welding procedures for metallic
materials – Welding proce dure test – Part
10: Hyperbaric dry welding
[18] PN-EN ISO 15614–11, Specyfikacja
i kwalifikowanie technologii spawania
metali – Badanie technologii spawania –
Część 11: Spawanie wiązką elektronów
i wiązką promieniowania laserowego
[19] prEN ISO 15614–12, Specification and
approval of welding procedures for metallic
materials – Welding proce dure test – Part
12: Spot, seam and projection welding
[20] prEN ISO 15614–13, Specification
and qualification of welding procedures
for metallic materials – Welding procedure
test – Part 13: Resistance butt and flash
welding (ISO/DIS 15614–13:2002)

Protokó

á kwalifikacji technologii spawania WPAR nr KJ/12/00

Strona

3/4

III. Wyniki bada

Ĕ

Test results

1. Technologia spawania: pWPS nr ZS/M/12/00 2. Jednostka egzaminuj

ąca: (Nazwa)

Manufacturer’s welding procedure

Examiner / test body

Za

á

3

1

/

1

r

n

.

Reference no

3. Ogl

Ċdziny zewnĊtrzne: 100% wg EN 970. NiezgodnoĞci niedopuszczalnych nie stwierdzono. Wynik

bada

Ĕ pozytywny – poziom B ISO 5817

Visual examination test results : acceptable – level B ISO 5817.
4. Badania penetracyjne: wg EN 3452. Niezgodno

Ğci niedopuszczalnych nie stwierdzono. Wynik ba-

da

Ĕ pozytywny – poziom B ISO 5817.

Dye penetrant test results : acceptable – level B ISO 5817.
5. Badania radiograficzne wg ISO 1106-1:1984. Niezgodno

Ğci niedopuszczalnych nie stwierdzono.

Wynik bada

Ĕ pozytywny – poziom B ISO 5817.

Radiography test results: acceptable – level B ISO 5817.
6. Badania makroskopowe. W badaniu makroskopowym wg EN 1321: 1996 niezgodno

Ğci spawalni-

czych nie stwierdzono. Poziom jako

Ğci B wedáug ISO 5817. Wynik badania pozytywny.

Macro examination test results: acceptable – level B ISO 5817.

7. Makrostruktura próbki
Macrostructure
8. Próba rozci

ągania wg EN 895:1995

Temperatura: 20°C

Tensile test

Temperature

Rodzaj/numer
Type/No.

Rm
[N/mm

2

]

Miejsce zerwania
Fracture location

Uwagi
Remarks

2A1R

2A3R

550,8

547,1

Zerwanie poza spoin

ą. Parent metal

Zerwanie poza spoin

ą. Parent metal

9. Próby zginania
Bend tests

wg EN 910:1996

ĝrednica trzpienia gnącego: 48 mm
Former diameter

Rodzaj/numer próbki
Type/No.

K

ąt zgiĊcia

Bend angle

Wynik
Result

2A1GL
2A3GL
2A1GG
2A3GG

130
130
130
130

Bez rys i p

ĊkniĊü. No flaws and cracks

Bez rys i p

ĊkniĊü. No flaws and cracks

Bez rys i p

ĊkniĊü. No flaws and cracks

Bez rys i p

ĊkniĊü. No flaws and cracks

Rys. 5.

Zestawienie wyników bada

ñ wïaĂciwoĂci zïÈcza spawanego (WPQR),

strona 3

P R Z E G L

kD BUDOWLANY

1/ 2009

34

N O R M A L I Z A C J A

A

R

T

Y

K

U

’

Y

P

R

O

B

L

E

M

O

W

E

[21] PN-EN ISO 15609–1, Specyfikacja
I kwalifikowanie technologii spawania
metali. Instrukcja technologiczna spawania
– Część 1: Spawanie łukowe
[22] ISO/TR 15608:2005, Welding –
Guidelines for metallic materials grouping
system
[23] Węglowski M. S., Oznaczanie
gatunków stali I ich klasyfikacja według
grup materiałowych w oparciu o nowe
przepisy, Konstrukcje Stalowe, nr 5/2007
[24] PN-EN ISO 4063:2002, Spawanie
i procesy pokrewne. Nazwy i numery
procesów
[25] PN-EN 287–1, egzamin kwalifikacyjny
spawaczy. Spawanie. Cz. 1: Stale
[26] PN-EN ISO 3834–1:2006, Wymagania
jakości dotyczące spawania materiałów
metalowych – Część 1: Kryteria wyboru
odpowiedniego poziomu wymagań jakości
[27] PN-EN ISO 3834–2:2006, Wymagania
jakości dotyczące spawania materiałów
metalowych – Część 2: Pełne wymagania
jakości
[28] PN-EN ISO 3834–3:2006, Wymagania
jakości dotyczące spawania materiałów
metalowych – Część 3: Standardowe
wymagania jakości
[39] PN-EN ISO 3834–4:2006 (U),
Wymagania jakości dotyczące spawania
materiałów metalowych – Część 4:
Podstawowe wymagania jakości
[30] PN-EN ISO 14731:2008, Nadzór
spawalniczy – Zadania i odpowiedzialność
[31] Sędek P., Techniki spawalnicze
w świetle wymagań przepisów i norm
budowlanych, Przegląd Budowlany
nr 10/2004

Protokó

á kwalifikacji technologii spawania WPAR nr KJ/12/00

Strona

4/4

10. Badanie udarno

Ğci wg EN 875:1995

Impact Tests

Rodzaj:Charpy V
Type

Wymiar: 10,0 × 8,0
Size

Usytuowanie karbu/kierunek
Notch location/ direction

Temperatura
Temperature
[

O

C]

Warto

Ğci [J]

Values [J]
1 2 3

Uwagi
Remarks

2A2S

2A2P

–20

–20

44 31 32

57 70 74

11. Próby twardo

Ğci wg EN 1043-1:1996

Rodzaj/Obci

ąĪenie: HV 10

Hardness tests

Type/load

1 2 3

4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15

1 2 3

4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15

A

B

2 mm

2 mm

12. Usytuowanie pomiarów (szkic)
Location of measurements (sketch}

Oznacze-
nie próbki

Linia bada-

nia

Miejsce pomiaru i twardo

Ğü HV10

Location of measurements and hardness HV10

Sample

Mark

Lines of

measur-

ments

MR

Parent metal

SWC

H.A.Z.

Spoina

Weld metal

SWC

H.A.Z.

MR

Parent metal

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10 11 12 13 14

15

A

156

159 162

166

189

195

168

180

185

204 194 178 149

147

147

2A

B

160

161 160

170

174

172

163

163

167

173 172 171 150

149

151

Uwagi: MR - materia

á rodzimy. Parent metal

SWC – strefa wp

áywu ciepáa. H.A.Z.

13. Badania prowadzono zgodnie z wymaganiami: PN-EN 288-3:1994
Tests carried out in accordance with the requirements of
14. Protoko

áy z badaĔ laboratoryjnych nr 1/12/VI/00,16, 56/00, 40/00

Laboratory report references
15. Wyniki bada

Ĕ: pozytywne

16. Jednostka egzaminuj

ąca: (Nazwa)

Tests result: acceptable

Examiner/ test body

17. Badania prowadzono w obecno

Ğci:

Tests carried out in the presence of:

Jan Kowalski EWE
03.07.2000 r.

Rys. 6.

Zestawienie wyników bada

ñ zïÈcza spawanego (WPQR), strona 4

www.pracowniaeventow.pl

www.infoinwest.pl

Info-Inwest Sp. z o.o., 01-347 Warszawa
ul. Gabriela 4, lok.1, tel.: [phone]

e-mail: [e-mail]

sukces

w bran˝y

budowlanej

to sztuka

komplementarna