G I N E K O L O G I A P R A K T Y C Z N A

18

Definicja ciêcia cesarskiego

Nazwa operacji wyjêcia dziecka

z cia³a matki przez pow³oki brzuszne
pojawi³a siê w staro¿ytnoœci, a nowo-
rodek, który przyszed³ na œwiat dziêki
histerektomii ratowniczej, by³ nazy-
wany caeso lub caesar od ³aciñskich
s³ów caedo, cecidi, caesum (przeci-
naæ, r¹baæ, pruæ).

Znane s¹ dwie definicje ciêcia ce-

sarskiego:
• operacja brzuszna maj¹ca na celu

wydobycie p³odu i pop³odu przez
wytworzon¹ ranê [5, 6],

• sposób rozwi¹zania ci¹¿y z pominiê-

ciem drogi naturalnej i si³ natury [7].

Termin „ciêcie cesarskie” oznacza

typ ciêcia, jest to nazwa rodzaju ope-
racji. Przestawienie wyrazów i wyra-
¿enie „cesarskie ciêcie” znacz¹co
zmienia to wyra¿enie, oznacza, ¿e
operacja zosta³a wykonana z cesar-
skim rozmachem.

Pamiêtaj¹c o powik³aniach, które

wystêpuj¹ czêœciej ni¿ po porodzie
drogami natury, odwaga poddania siê
tej operacji po³o¿niczej tylko na w³a-
sne ¿yczenie, bez istotnych wskazañ
medycznych, wydaje siê byæ cesarsk¹
odwag¹.

Wskazania medyczne do ciêcia cesarskiego

Wskazania do operacyjnego ukoñ-

czenia ci¹¿y/porodu jedynie sugeruj¹
dzia³anie, nie nale¿y ich odbieraæ jako
sztywnych nakazów. Operacja ta

w wielu przypadkach jest ratuj¹c¹
zdrowie, a nawet ¿ycie matki i/lub
p³odu, ale jako interwencja inwazyjna
zawsze bêdzie ³¹czy³a siê z mo¿liwo-
œci¹ wyst¹pienia powik³añ o charakte-
rze wczesnym lub póŸnym [2, 8, 9].

W piœmiennictwie istniej¹ ró¿ne

podzia³y wskazañ do ciêcia cesarskie-
go, co œwiadczy o tym, ¿e czynniki
decyduj¹ce o tych wskazaniach ulega-
j¹ zmianie [2, 3, 5, 6, 10]:
•

wed³ug koniecznoœci wykonania
(obecnie ma³e zastosowanie prak-
tyczne) – wzglêdne i bezwzglêdne,

• w zale¿noœci od organizmu, dla do-

bra którego nale¿y wykonaæ ciêcie
– matczyne i p³odowe,

• ze wzglêdu na utrzymuj¹ce siê zabu-

rzenia zagra¿aj¹ce lub uniemo¿li-
wiaj¹ce prawid³owy przebieg poro-
du – trwa³e i okresowe,

• kontrowersyjne wskazania pozapo-

³o¿nicze – psychiatryczne, okulistycz-
ne, kardiologiczne, pulmonologiczne,
neurologiczne i ortopedyczne,

• wspó³czeœnie mówi siê o wskaza-

niach – prewencyjnych (bez obja-
wów zagro¿enia p³odu, rozpoczyna-
j¹cego siê zagro¿enia, ze wskazañ
¿yciowych), profilaktycznych i elek-
tywnych.

Dominuj¹cymi wskazaniami me-

dycznymi s¹: objawy zagro¿enia p³o-
du, nieprawid³owe po³o¿enie p³odu,
wady p³odu, nieudana próba porodu
po uprzednim ciêciu cesarskim, ³o¿y-
sko przoduj¹ce, przedwczesne oddzie-

Wokół cięcia cesarskiego
– wskazania subiektywne
do ukończenia ciąży/porodu
drogą brzuszną

Focusing on Caesarean section – subjective indications
for abdominal delivery

Katarzyna Wardak

1

, Gra¿yna Iwanowicz-Palus

2

1

Instytut Pielêgniarstwa i Po³o¿nictwa Wydzia³u Medycznego Uniwersytetu Rzeszowskiego

2

Samodzielna Pracownia Umiejêtnoœci Po³o¿niczych Uniwersytetu Medycznego w Lublinie

Ciêcie cesarskie jako sposób roz-
wi¹zania ci¹¿y z pominiêciem dro-
gi naturalnej i si³ natury wykony-
wano ju¿ w staro¿ytnoœci. Pierwsze
ciêcia cesarskie odbywa³y siê
po œmierci ciê¿arnej. Wykonywa-
ne 200–300 lat temu wi¹za³y siê
z ogromn¹ œmiertelnoœci¹ i dopie-
ro usuniêcie trzonu macicy po wy-
dobyciu dziecka spowodowa³o ob-
ni¿enie œmiertelnoœci.
W ostatnich kilkunastu latach roz-
wój technik operacyjnych, postêp
anestezjologii i antybiotykoterapia
sprawi³y, ¿e ciêcie cesarskie sta³o
siê operacj¹ relatywnie bezpiecz-
n¹. Toczy siê jednak dyskusja, czy
wykonanie tego ciêcia bez wyraŸ-
nych wskazañ medycznych podyk-
towane tylko ¿yczeniem kobiety
ciê¿arnej/rodz¹cej jest uzasadnio-
ne i powinno byæ respektowane.
Wed³ug zaleceñ Œwiatowej Orga-
nizacji Zdrowia (WHO) odsetek
ciêæ cesarskich nie powinien prze-
kraczaæ 10–15%, jednak zarówno
w Polsce, jak i na œwiecie liczba
ciêæ znacznie wzros³a [1]. W Pol-
sce wskaŸnik ten szacuje siê
na 25–30%, a w klinikach prywat-
nych siêga podobno 40–50%.
Poniewa¿ w naszym kraju nie ma
jeszcze regulacji prawnych doty-
cz¹cych zagadnienia ciêcia cesar-
skiego na proœbê rodz¹cej, wskaza-
nia subiektywne ci¹gle bêd¹
regulowane wskazaniami medycz-
nymi. Jest to w pewnym sensie uza-
sadniona asekuracja lekarzy po³o¿-
ników przed ewentualnym proce-
sem s¹dowym, na którym najczê-
œciej stawianymi pytaniami s¹: dla-
czego nie wykonano ciêcia cesar-
skiego lub dlaczego wykonano je
tak póŸno. Z drugiej jednak strony,
postêpowania s¹dowe dotycz¹ rów-
nie¿ powik³añ ciêæ cesarskich,
a wykonanie operacji nieuzasad-
nionej (na ¿yczenie) powoduje sy-
tuacjê problemow¹ [1–4].
Nale¿y wiêc zastanowiæ siê, jakimi
motywami kieruj¹ siê ciê¿arne po-
stuluj¹ce ominiêcie drogi natural-
nej w przyjœciu na œwiat dziecka,
nara¿aj¹c siebie na powik³ania
zdrowotne, a po³o¿nika na dyle-
maty etyczne i prawne.

S³owa kluczowe: wskazania
do ciêcia cesarskiego, powik³ania,
ciêcie cesarskie na ¿yczenie.

G I N E K O L O G I A P R A K T Y C Z N A

19

Caesarean section as a method to
end pregnancy which excludes
spontaneous labour or labour
through natural passages, was used
as early as in ancient times. The
first C-sections were performed
after the pregnant woman’s death;
those carried out 200-300 years ago
were associated with high mortality
rates, and it was only after the
removal of the uterine body after
the baby was extracted that the
mortality rate stared to fall.
Development of surgical
techniques, and advances in
anaesthesiology and antibiotic
therapy over the past dozen years
have made the procedure relatively
safe. However, there has been an
ongoing discussion whether
performing Caesarean section
without prior clear medical
indications but only upon request
of the pregnant woman/woman in
labour is justified and should be
respected.
According to the WHO recom-
mendations, the proportion of
Caesarean sections should not
exceed 10-15%. Yet both in Poland
and abroad, the number of sections
has risen significantly [1]. In
Poland is it estimated that the rate
is 25-30%, and in private clinics it
is said to reach 40-50%.
Since there are no legal regulations
relating to Caesarean section upon
the parturient’s request in Poland,
subjective indications will still be
regulated by medical indications.
To some extent it is a justifiable
security measure of obstetricians
against a possible lawsuit, where
the most frequently asked questions
include: Why was a Caesarean
section not performed? or Why was
it done so late?
On the other hand, court
proceedings also concern com-
plications after Caesarean section,
and performing unjustified surgery
(upon request) leads to
a problematic situation [1–4].
Therefore, we should consider the
motives of those pregnant women
who postulate avoiding the delivery
of their baby through natural
passages, thus putting themselves
under the risk of health
complications and making the
obstetrician face ethical and legal
dilemmas.

Key words: indications for
Caesarean section, complications,
Caesarean section upon request.

lenie ³o¿yska, niewspó³miernoœæ po-
rodowa, brak postêpu porodu i ci¹¿a
wielop³odowa.

Cechy wiêkszoœci istniej¹cych po-

dzia³ów wydaje siê ³¹czyæ ten, propo-
nowany ostatnio, w którym kryterium
wskazañ jest stopieñ pilnoœci operacji.
S¹ to wskazania:
• I, planowe (elektywne, z wyboru)

– czynniki uniemo¿liwiaj¹ce poród
naturalny s¹ znane, a ciê¿arna mo¿e
oczekiwaæ na operacjê kilka lub kil-
kanaœcie dni, poniewa¿ nie ma bez-
poœredniego zagro¿enia, np. makro-
somia, wskazania pozapo³o¿nicze;

• II, pilne – czynniki zagra¿aj¹ce ist-

niej¹, ale nie stanowi¹ bezpoœrednie-
go zagro¿enia ¿ycia w danej chwili,
ich pogorszenie mo¿e wyst¹piæ
w ka¿dym momencie, a ewentualny
postêp porodu mo¿e pogorszyæ wa-
runki ciêcia i sytuacjê po³o¿nicz¹;
ciê¿arna/rodz¹ca powinna byæ ope-
rowana w ci¹gu kilku lub kilkunastu
godzin po niezbêdnych badaniach,
np. po³o¿enie poprzeczne przy czyn-
noœci skurczowej, stan przedrzucaw-
kowy, dystocja szyjkowa;

• III, nagl¹ce – zaburzenia potencjal-

nie zagra¿aj¹ce zdrowiu/¿yciu matki
i p³odu powtarzaj¹ siê w krótkich
odstêpach, a bezpoœrednie zagro¿e-
nie mo¿e wyst¹piæ w ka¿dej chwili;
operacja powinna byæ wykonana
w ci¹gu kilkunastu lub kilkudziesiê-
ciu minut, a na wyniki badañ czeka
siê ju¿ podczas trwania operacji, np.
g³êboka bradykardia, zagra¿aj¹ca
rzucawka;

• IV, nag³e (wskazania ¿yciowe, ratun-

kowe) – ciêcie cesarskie powinno
byæ wykonane w ci¹gu kilku minut,
niemal natychmiast, krew do badañ
nale¿y pobieraæ ju¿ w trakcie trwa-
nia operacji, gdy¿ zaburzenia p³odo-
we lub matczyne zagra¿aj¹ ¿yciu
w sposób ci¹g³y, np. wypadniêcie
pêpowiny, podejrzenie odklejenia
siê ³o¿yska, stan rzucawkowy,

• V, wskazanie bez wskazañ, czyli ciê-

cie cesarskie na ¿yczenie/¿¹danie
pacjentki (tzw. wskazanie pi¹te).

Z uwagi na charakter wskazania

postuluje siê, aby podjêcie decyzji by-
³o poprzedzone indywidualn¹ i szcze-
gó³ow¹ rozmow¹ z lekarzem po³o¿ni-
kiem. Podejmowanie decyzji o ciêciu
cesarskim podczas porodu na sali po-
rodowej, gdy rodz¹ca odczuwa skur-
cze i niejednokrotnie jest pod wp³y-
wem leków, nie powinno stanowiæ
wskazania do jego wykonania. Komi-
sja Etyki Œwiatowego Zrzeszenia Gi-
nekologów i Po³o¿ników (FIGO) wy-

da³a w 1999 r. oœwiadczenie, ¿e nie
ma pewnych dowodów, i¿ planowane
ciêcie cesarskie bez wskazañ lekar-
skich jest dla rodz¹cej korzystniejsze
ni¿ poród fizjologiczny [5].

Ciêcie cesarskie na ¿yczenie

Wœród czynników sk³aniaj¹cych

do ¿¹dania wykonania ciêcia cesar-
skiego bez wskazañ medycznych do-
minuj¹cym wydaj¹ siê byæ zagadnie-
nia natury psychologicznej, na plan
pierwszy wysuwa siê lêk i strach
o dziecko.

¯yczenie operacyjnego ukoñczenia

porodu zwi¹zane jest równie¿ z kilko-
ma determinantami zdrowia, takimi
jak dochody, status socjalny, poziom
edukacji, wsparcie spo³eczne, a nawet
styl ¿ycia. Determinanty zdrowia nie
wystêpuj¹ w izolacji, samodzielnie,
lecz istot¹ ich oddzia³ywania s¹ wza-
jemne interakcje, kszta³tuj¹ce zdro-
wie indywidualne i ca³ych populacji
[11, 12].

Prawdopodobne przyczyny ciêæ ce-

sarskich na

¿yczenie omówiono

poni¿ej:

Lêk przed bólem porodowym

Ból porodowy jako jedyny ból fizjo-

logiczny jest skomplikowan¹ i subiek-
tywn¹ interpretacj¹ bodŸców nocycep-
tywnych (uszkadzaj¹cych), zale¿nych
od czynników emocjonalnych, kulturo-
wych i œrodowiskowych. Oko³o 70%
rodz¹cych zg³asza ból o œrednim lub
bardzo du¿ym nasileniu; ból nie
do zniesienia wystêpuje u 20% pierwia-
stek i 10% wieloródek. Szacuje siê,
¿e 50% rodz¹cych wymaga ³agodzenia
lub zniesienia bólu porodowego [13].
Istnieje wiele sposobów postêpowania,
a ich wybór zale¿y od decyzji rodz¹cej,
stanu zdrowia i mo¿liwoœci szpitala.
Niestety, dostêpnoœæ i mo¿liwoœæ ko-
rzystania ze znieczulenia zewn¹trzopo-
nowego, wspó³czesnego z³otego stan-
dardu analgezji po³o¿niczej, podczas
porodu jest bardzo ograniczona.

Znieczulenie zewn¹trzoponowe to

idealna metoda znieczulenia porodu
– skutecznie uœmierza ból, umo¿liwia
rodz¹cej wspó³pracê, jest bezpieczna
dla matki i p³odu, umo¿liwia pog³ê-
bienie znieczulenia przy wskazaniach
do zabiegowego ukoñczenia porodu.
Wystarczaj¹cym wskazaniem do tego
typu znieczulenia jest proœba rodz¹-
cej. Niestety, nastawienie lêkowe
do porodu si³ami natury jest nadal jed-
nym z czêœciej podawanych przez ko-
biety, a jednoczeœnie kontrowersyj-
nym wskazaniem pozapo³o¿niczym

G I N E K O L O G I A P R A K T Y C Z N A

20

(psychiatrycznym), a œrodowisko me-
dyczne – chocia¿ problem zauwa¿a
– rozpatruje go w aspekcie medycz-
no-prawnym, znacznie marginalizuj¹c
aspekt psychologiczny.

Mo¿na te¿ podejrzewaæ, ¿e pa-

cjentki lêkaj¹ce siê bólu porodowego
nie maj¹ wsparcia ze strony œrodowi-
ska, w którym przebywaj¹, a opowie-
œci o bólu, wysi³ku i komplikacjach
oraz czasie porodu powoduj¹ tylko
eskalacjê strachu.

Traumatycznie prze¿yty poprzedni poród
lub podobne doœwiadczenia osób bliskich

Niepozytywne odczucia nie za-

wsze s¹ zwi¹zane tylko z cierpieniem
fizycznym, ale jest ono potêgowane
przez sytuacje, w których zaburzona
jest komunikacja interpersonalna per-
sonelu medycznego z rodz¹c¹. Poród
to wydarzenie, do którego kobiety siê-
gaj¹ pamiêci¹ przez wiele lat, czêsto
istotne dla ca³ej rodziny, dlatego sta-
raj¹ siê eliminowaæ niepozytywne
emocje sposobami, które wydaj¹ siê
bezpieczne i w ich zasiêgu.

Poród fizjologiczny, któremu to-

warzyszy ból, jest tylko wtedy do wy-
trzymania, kiedy prowadzony jest
przez cierpliw¹ po³o¿n¹, która ma
czas w³aœnie dla tej rodz¹cej i widzi
sens jej wysi³ków.

Warto zwróciæ uwagê na s³owa, ja-

kie kieruje siê do rodz¹cej, dziêki nim
ufa ona instynktowi, a zgadzanie siê
na jej niestandardowe zachowania po-
zwala akceptowaæ to, co dzieje siê z ni¹
podczas porodu. Kiedy kobieta ma po-
czucie, ¿e dochodzi do granic swoich
ludzkich mo¿liwoœci i naprawdê oba-
wia siê o siebie, po³o¿na, cierpliwoœci¹
i wiedz¹ – mimo nierzadko niecodzien-
nego zachowania rodz¹cej – mo¿e
zmniejszyæ tê traumê. Bodziec uwol-
nienia endorfin – w warunkach zrozu-
mienia – daje kobiecie si³ê do dalszego
wysi³ku. To, co dla rodz¹cej by³o
przed chwil¹ nie do zniesienia, staje siê
mo¿liwe. Ten wzrost si³ i w³aœciwa po-
stawa personelu podniesie w przysz³o-
œci samoocenê kobiety i nieodkryty
przez ni¹ sam¹ temperament. Od tego
w du¿ej mierze zale¿y jakoœæ macie-
rzyñstwa nowo narodzonej matki.

Dobro dziecka (aspekt neonatologiczny)

Obecnie przeciêtna rodzina decydu-

je siê na posiadanie jednego dziecka,
dlatego poród powinien minimalizo-
waæ ryzyko komplikacji. Jeœli w rodzi-
nie pojawia siê drugie dziecko, to
zwykle w póŸnym wieku, czêsto
po uprzednim rozwi¹zaniu operacyj-

nym we wczeœniejszych latach, rzadko-
œci¹ staj¹ siê rodziny wielodzietne.
W sytuacji, gdy zwiêksza siê grupa ko-
biet, które zasz³y w ci¹¿ê po leczeniu
niep³odnoœci lub ich przesz³oœæ po³o¿-
nicza jest obci¹¿ona niepowodzeniami
– czasem przy ma³ym prawdopodo-
bieñstwie kolejnej szansy – ciêcie elek-
tywne pozwala unikn¹æ sytuacji, które
zwiêkszaj¹ ryzyko zachorowalnoœci
i œmiertelnoœci, kiedy wykonuje siê je
ze wskazañ nag³ych. Obawy mog¹ byæ
spowodowane trosk¹ i chêci¹ zmniej-
szenia ryzyka uszkodzeñ mechanicz-
nych dziecka w trakcie porodu drogami
natury, tj. uszkodzeñ tkanek miêkkich,
koœci, mózgowego pora¿enia dzieciê-
cego w przypadku gor¹czki matki pod-
czas porodu, zmniejszenia ryzyka in-
fekcji. Kobiety s¹ w stanie poœwiêciæ
siê i podj¹æ ryzyko wyst¹pienia powi-
k³añ pooperacyjnych w celu zwiêksze-
nia prawdopodobieñstwa lepszej kon-
dycji pourodzeniowej dziecka.

Strach przed uszkodzeniem tkanek pochwy i krocza

Czêsto wymienian¹ korzyœci¹ ciêcia

cesarskiego jest ochrona miêœni dna
miednicy oraz zmniejszenie wystêpo-
wania niektórych powik³añ odleg³ych
porodu naturalnego, takich jak obni¿e-
nie narz¹du rodnego, nietrzymanie
stolca, gazów, moczu oraz wypadania
narz¹du rodnego. Jakoœæ ¿ycia zwi¹za-
na z ewentualnymi skutkami porodu
naturalnego powoduje, ¿e czêœæ kobiet
traktuje ciêcie cesarskie jak operacjê
z zakresu chirurgii kosmetycznej,
w której istotna staje siê nawet ma³a
i niewidoczna blizna po no¿u doskona-
³ego operatora.

Prawo do decydowania o sobie

Wspó³czesne kobiet ¿yj¹ d³u¿ej, s¹

czynne zawodowo, rodz¹ mniej dzie-
ci, maj¹ prawo do podejmowania de-
cyzji o w³asnym zdrowiu, rozumiane-
go nie jako prawo do bycia zdrowym,
ale jako prawo do sprawowania kon-
troli nad swoim cia³em, w tym rów-
nie¿ w sferze prokreacji.

Kobiety chc¹ mieæ kontrolê rów-

nie¿ nad porodem, a interwencje me-
dyczne w du¿ej mierze s¹ wykonywa-
ne rutynowo. Kontrolê nad porodem
przejmuje personel szpitala – lekarz
lub po³o¿na – co oznacza w praktyce
dostosowanie tempa, czasu trwania
i dynamiki porodu do okreœlonych
standardów lub norm wypracowanych
przez personel, przekonany o niekom-
petencji kobiet i niemo¿liwoœci podej-
mowania przez nie decyzji o przebie-
gu porodu. Poród to nie tylko proces

maj¹cy na celu wydobycie dziecka,
na jego przebieg wp³ywaj¹ emocje,
poczucie w³asnej wartoœci, mo¿liwoœæ
podejmowania autonomicznych decy-
zji. Zapomina siê, niestety, o indywi-
dualnych potrzebach rodz¹cych, uwa-
runkowanych rodzinnie i kulturowo.
Kobiety chc¹ byæ traktowane podmio-
towo, dlatego lêki, fobie czy interesy
pozazdrowotne uwa¿aj¹ za równie
wa¿ne jak wskazania medyczne.

Wybór terminu porodu

Przemiany spo³eczne i wzrastaj¹ca

pozycja kobiet powoduj¹, ¿e w zwi¹z-
ku z wykonywan¹ prac¹ i zajmowa-
nymi stanowiskami czêœæ kobiet chce
mieæ wp³yw na dzieñ przyjœcia
na œwiat swojego dziecka.

Ma³a cierpliwoœæ rodz¹cej i jej partnera

Brak cierpliwoœci rodz¹cej i jej par-

nera œwiadczy o niedostatecznym
przygotowaniu do porodu i mo¿e pod-
legaæ weryfikacji w trakcie nabywania
wiedzy o porodzie w szkole rodzenia.
Wiedza o ewentualnych komplika-
cjach w trakcie porodu naturalnego
oraz nieznajomoœæ ryzyka wyst¹pienia
powik³añ po ciêciu cesarskim powo-
duje, i¿ znaczna czêœæ kobiet (nie tyl-
ko niezwi¹zanych zawodowo z medy-
cyn¹) wyra¿a wolê ukoñczenia ci¹¿y
drog¹ operacyjn¹. Porównanie porodu
drogami natury z ciêciem cesarskim
w aspekcie powik³añ jednoznacznie
jednak wskazuje, ¿e ciêciu cesarskie-
mu towarzyszy znacznie wy¿sze ryzy-
ko zagro¿enia zdrowia p³odu, ale
przede wszystkim matki, w³¹cznie
z oko³oporodowym wyciêciem maci-
cy i zgonem po³o¿nicy, które s¹ kilka-
krotnie czêstsze [9, 12, 14, 15].

Powik³ania ciêcia cesarskiego

Wœród powik³añ wyró¿nia siê po-

wik³ania:

a) matczyne

• wczesne – uszkodzenie pêcherza

moczowego, moczowodów, jelit,
nadmierna utrata krwi (krwotok,
krwiaki), zator wodami p³odowymi,
powik³ania anestezjologiczne,

• póŸne – powik³ania anestezjologicz-

ne, martwicze zapalenie powiêzi,
przetoki pêcherzowo-maciczne, nie-
dro¿noœæ pora¿enna jelit, powik³ania
zakrzepowo-zatorowe, zatorowoϾ
p³ucna, niedokrwistoœæ, zaka¿enia
bakteryjne, zapalenie tkanki ³¹cznej
miednicy, ropieñ miednicy, zaka¿e-
nie rany pooperacyjnej ze wstrz¹sem
septycznym w³¹cznie,

G I N E K O L O G I A P R A K T Y C Z N A

21

• odleg³e – bóle w miednicy ma³ej

z powodu zrostów pooperacyjnych,
zaburzenia funkcji pêcherza moczo-
wego, dolegliwoœci bólowe podczas
wspó³¿ycia, zwiêkszone ryzyko wy-
st¹pienia: ³o¿yska wroœniêtego,
przedwczesnego oddzielenia ³o¿yska,
pêkniêcia macicy w bliŸnie poopera-
cyjnej, poronieñ w kolejnej ci¹¿y;

b) p³odowe

– dotycz¹ najczêœciej

zaburzeñ oddechowych u noworod-
ka, urazów: czaszki, splotu barkowe-
go, narz¹dów wewnêtrznych, z³amañ
obojczyka i krwawieñ œródczaszko-
wych. U dzieci urodzonych drog¹
ciêcia cesarskiego mo¿na mówiæ
o tzw. ryzyku odleg³ym, stwierdzono
bowiem czêstsze wystêpowanie zapa-
lenia p³uc (niedodma), ¿ó³taczkê
przed³u¿on¹ poza okres fizjologiczny
oraz wiêksz¹ chorobowoœæ w 1. roku
¿ycia.

Powa¿nym problemem staje siê

ograniczone rozumienie faktu nara¿e-
nia na ryzyko, gdy¿ w potocznej inter-
pretacji czynnik ryzyka uto¿samiany
jest wy³¹cznie z chorob¹, a nie z mo¿-
liwoœci¹ wyst¹pienia powik³ania [11].

Autorzy wielu prac podkreœlaj¹, i¿

zastrze¿enia do pe³nej liberalizacji
ciêcia cesarskiego dotycz¹ nie tylko
przeciwwskazañ medycznych i s¹
zwi¹zane z ryzykiem wyst¹pienia po-
wik³añ, ale maj¹ równie¿ charakter
etyczny, finansowy i

prawny

[8, 10, 16], których ciê¿arne/rodz¹ce
z oczywistych wzglêdów nie bior¹
pod uwagê, a w obliczu faktycznych
korzyœci zdrowotnych (nie zosta³y po-
twierdzone) by³yby dla nich na pewno
drugoplanowe.

Komentarz

Choæ w polskim piœmiennictwie

nie ma danych dotycz¹cych wskaŸni-
ka ciêæ na ¿yczenie – co stanowi³oby
wstêp do analizy wskaŸnika ciêæ ce-
sarskich w poszczególnych woje-
wództwach – dynamiczny wzrost
liczby ciêæ jest faktem. Najwiêkszy
procent porodów operacyjnych np.
w

województwie mazowieckim

stwierdzono w oœrodkach o I pozio-
mie referencyjnoœci, a nie II lub III,
gdzie liczba pacjentek z ci¹¿¹ powi-
k³an¹ jest wy¿sza [17], stanowi to po-
twierdzenie skali zjawiska.

W celu zmniejszenia odsetka ciêæ

cesarskich zaleca siê podejmowanie
prób porodu naturalnego w kolejnej
ci¹¿y, ale jeœli wskazaniem do jego
wykonania by³o ¿yczenie pacjentki, to
istnieje du¿e prawdopodobieñstwo je-
go powtórzenia.

Przeprowadzenie badañ retrospek-

tywnych bêdzie na pewno obarczone
zbyt du¿ym ryzykiem b³êdu, gdy¿ do-
tychczasowe wskazania s¹ wskaza-
niami medycznymi, a porównywanie
oœrodków publicznych z niepublicz-
nymi potwierdzi tylko ró¿nicê w licz-
bie poszczególnych wskazañ.

Konieczne staje siê przeprowadze-

nie badañ wœród populacji kobiet
w wieku rozrodczym i poznanie ich
indywidualnych motywów, którymi
kieruj¹ siê, staraj¹c siê omin¹æ natu-
raln¹ drogê porodu. Dopiero poznanie
tych przyczyn mo¿e ukierunkowaæ
sposoby i metody pracy z pacjentk¹
w celu ograniczenia wskazañ do wy-
konania powa¿nych operacji po³o¿ni-
czych tylko z powodów ¿yczenio-
wych. Poznanie i udokumentowanie
ich powinno poprzedzaæ pracê
nad proponowanym szczegó³owym
formularzem proœby/œwiadomej zgo-
dy pacjentki na wykonanie elektyw-
nego ciêcia cesarskiego [18].

Nale¿y spodziewaæ siê, ¿e eksper-

ci w zakresie po³o¿nictwa, neonatolo-
gii, prawa, etyki, deontologii lekar-
skiej bêd¹ czyniæ starania rozwi¹zania
problemu ciêcia na ¿yczenie nie tylko
w interesie lekarzy po³o¿ników, ale
przede wszystkim rodz¹cych kobiet.
Nara¿enie siê na powik³ania zdrowot-
ne bêdzie poprzedzone œwiadom¹ de-
cyzj¹ ciê¿arnej. Aby bezpieczeñstwo
nag³oœnionych przez media sukcesów
wybranych procedur medycznych nie
utwierdza³o spo³eczeñstwa w przeko-
naniu o wy¿szoœci ciêcia cesarskiego
nad porodem naturalnym, prace zwi¹-
zane z tym zagadnieniem winny byæ
wielokierunkowe, a podejmowane de-
cyzje uwzglêdniaæ dobrostan biolo-
giczny, psychiczny i spo³eczny osób
bezpoœrednio zainteresowanych.

n

Piœmiennictwo

1. Habiba M, Kaminski M, Da Fre` M, et al.

Caesarean section on request:
a

comparison of obstretricians’

attitudes in eight European countries.
BJOG 2006; 113: 647-56.

2. S³omko Z, Brêborowicz GH. Operacje

po³o¿nicze. W: Brêborowicz GH (red.).
Po³o¿nictwo i ginekologia. Tom 1. Wy-
dawnictwo Lekarskie PZWL, Warsza-
wa 2005; 399-402.

3. Dudenhausen JW, Pschyrembel W. Po-

³o¿nictwo praktyczne i operacje po³o¿ni-
cze. PZWL, Warszawa 2003; 306-27.

4. S³omko Z, Porêba R, Drews K. i wsp.

Najwa¿niejsze zagadnienia dotycz¹ce
ciêcia cesarskiego. Med Prakt Ginekol
Po³o¿ 2006; 2: 7-22.

5. Zaj¹c R. Czy ciêcie cesarskie na ¿ycze-

nie stanie siê alternatyw¹ porodu si³a-
mi natur y? Med Prakt Ginekol Po³o¿
2006; 2: 67-72.

6. Ciêcie cesarskie na ¿yczenie – opinie

eksper tów. Ginekologia Po Dyplomie
2005; 7: 21-21, 24-33.

7. Januszewicz P. Leki jako determinanta

zdrowia publicznego. Tom IV. Przegl¹d
Medyczny Uniwersytetu Medycznego
2006; 1: 79-82.

8.

Haberko J. Cywilnoprawne aspekty
przeprowadzania zabiegu ciêcia cesar-
skiego na wy³¹czne ¿yczenie rodz¹cej.
Klin Perinatol Ginekol 2006; 42: 65-8.

9. Bogusz J. Encyklopedia dla pielêgnia-

rek. PZWL, Warszawa 1991; 89.

10. Suchocki S, Piec P, £uszczyñsk A. Ciê-

cie cesarskie na ¿yczenie – trudny pro-
blem medyczny, etyczny i prawny. Med
Prakt Ginekol Po³o¿ 2006; 1: 55-60.

11. Ciêcie cesarskie czy poród si³ami natu-

r y. Ogólnopolski Przegl¹d Medycz-
ny 2005; 12: 12-15.

12. Lavender T, Hofmeyr GJ, Neilson JP, et

al. Caesarean section for non-medical
reasons at term. Cochrane Database of
Systematic Reviews 2006, Issue 3.
Ar t. No.: CD004660.

13. Kruszyñski Z. Anestezjologia po³o¿ni-

cza. Po³o¿nicze stany nagl¹ce. Wydaw-
nictwo Lekarskie PZWL, Warszawa
2006; 29-74.

14. Porêba R, Jastrzêbski A, Obcowska-

-Lech M i wsp. Oko³oporodowe wyciêcie
macicy w nag³ych przypadkach po³o¿ni-
czych. Klin Perinatol Ginekol 2007;
43: 29-31.

15. Szpejankowski K, Obrzut B, Kluz T

i wsp. Retrospektywna analiza operacji
oko³oporodowego wyciêcia macicy. Gin
Prakt 2007; 1: 11-4.

16. Starr C. Ciêcie cesarskie na ¿yczenie: no-

wa linia podzia³u miêdzy po³o¿nikami.
Ginekologia Po Dyplomie 2004; 2: 57-67.

17. Dmoch-Gajzlerska E, Kr ychowska A,

Paszkiewicz J i wsp. WskaŸnik ciêæ ce-
sarskich wykonanych w szpitalach woje-
wództwa mazowieckiego a poziom refe-
rencyjny tych placówek. Po³o¿na. Nauka
i Praktyka 2008; 1: 14-6.

18. Rerom A, Huras H. Powik³ania po ciê-

ciach cesarskich. Med Prakt Ginekol
Po³o¿ 2006; 2: 48-55.