Aktywność ruchowa uczniów na zajęciach pozalekcyjnych
Kształtowanie ciała jest możliwe dzięki wrażliwości organizmu na bodz
ce fizyczne,
zgodnie ze znaną prawidłowością, że rozwijają i doskonalą się tylko te narządy i czynności,
które są ćwiczone. W procesie kształtowania ciała decydującą rolę odgrywa aktywność ru-
chowa.
Wysiłek fizyczny sprzyja usprawnianiu organizmu. W usprawnianiu organizmu muszą
być przestrzegane trzy zasady: systematyczności, optymalnej częstotliwości i narastającej
intensywności wysiłku.
W masowej rekreacji fizycznej za uniwersalny wzorzec aktywności fizycznej, warunku-
jącej utrzymanie zdrowia i kondycji fizycznej, uznaje się zasadę wyrażoną w formule
3×30×130. W rozwiniÄ™ciu oznacza to, że każdy dorosÅ‚y czÅ‚owiek, który nie pracuje fizycznie,
powinien ćwiczyć co najmniej 3 razy w tygodniu przez 30 minut z intensywnością odpowia-
dającą częstotliwości tętna 130 uderzeń na minutę.
Z brakiem ruchu związane są pośrednio lub bezpośrednio takie schorzenia jak niewydol-
ność krążenia, otyłość, dolegliwości kręgosłupa.
Ruch i sport w okresie dojrzewania jest bardzo ważny: zaopatruje organizm w większą
ilość tlenu, poprawia samopoczucie, wzmacnia mięśnie i stawy, przyspiesza przemianę mate-
rii, zbyt powolne trawienie, a zatem zapobiega dziecięcej otyłości (częstej wśród nastolatek).
Sport kształtuje harmonijnie ciało, likwiduje napięcie, podnosi odporność. Ruch na świe-
żym powietrzu przyczyni się do rozwiązania problemów z cerą
Zorganizowana, ale dobrowolnie podejmowana przez młodzież pozalekcyjna aktywność
ruchowa powinna uzupełniać program obowiązkowych lekcji wychowania fizycznego jak
również odciągać młodzież od różnych szkodliwych mód jak np.: palenie papierosów, picie
alkoholu, narkomania itp. Na placówkach wychowania pozalekcyjnego ciąży obowiązek za-
pewnienia dzieciom i młodzieży rozrywki, aktywnego wypoczynku po nauce szkolnej, zaspo-
kojenia ich potrzeb ruchowych.
Wychowanie pozalekcyjne i pozaszkolne powinno być zróżnicowane oraz dostosowane
do określonych potrzeb rozwojowych i wychowawczych oraz zainteresowań. Zaspokojenie
tych potrzeb może znalez
ć ujście w takich formach aktywności ruchowej jak:
- sport,
- rekreacja fizyczna,
- gimnastyka korekcyjna.
W ramach sportu młodzież może uczęszczać na zajęcia w różnych sekcjach Szkolnego
Koła Sportowego, Międzyszkolnych Klubach Sportowych, Szkółkach Sportowych. Natomiast
w ramach rekreacji fizycznej młodzież ma możliwość udziału w zajęciach prowadzonych w
Szkolnych Kołach Turystyczno-Krajoznawczych, świetlicach szkolnych, sekcjach sportowych
domów kultury, placach gier i zabaw, oraz otwartych boiskach.
W ramach gimnastyki korekcyjnej dzieci uczestniczyć mogą w zajęciach organizowanych
przez szkołę, służbę zdrowia oraz osiedlowe kluby mieszkaniowe. Pierwsza grupa zajęć ota-
cza opieką młodzież szkolną o wybitnych zainteresowaniach sportowych. W ramach SKS-u
działają sekcje takie jak: siatkówka, koszykówka, piłka nożna, gimnastyka itp. Młodzież mo-
że ponadto uprawiać sport w klubach działających na terenie miasta. Sport jest mimo wszyst-
ko instytucjÄ… elitarnÄ… opierajÄ…cÄ… siÄ™ na selekcji. Eliminuje zatem jednostki mniej uzdolnione
ruchowo, obejmując tylko wybraną młodzież.
Aby przekonać się jaką rolę pełni sport w życiu młodzieży przeprowadziłam stosowne
badania sondażowe. Jako narzędzie badawcze wykorzystana została ankieta, a na jej pytania
odpowiedzieli uczniowie Gimnazjum nr 1.Po wstępnej selekcji wyłoniłam do badania 112
osób z klas II-ich, (50 chłopców i 62 dziewcząt).
Wyniki badań zamieszczono w tabelach 1, 2 i 3.
Tabela nr 1. Czy uprawiasz sport?
Lp. Odpowiedz
Dziewczęta Chłopcy Ogółem
46 38 84
1. Nie
12 16 28
2. Tak
Jak wynika z odpowiedzi na postawione w ankiecie pytanie tylko 25 % młodzieży bada-
nej zajmuje się sportem. Ogromna większość 75 % nie uczestniczy w zorganizowanych zaję-
ciach sportowych.
Obserwujemy wyraz
ny spadek zainteresowania dzieci i młodzieży tą formą. Zwiększa się
liczba dzieci, które z różnych przyczyn nie garną się same do sportu, nie szukają możliwości
ćwiczeń i gier, przesiadują przed telewizorem, oddają się innym mało aktywizującym fizycz-
nie zajęciom i zainteresowaniom. Dużą winę w tworzeniu takiej sytuacji ponoszą ludzie, któ-
rzy mają największy wpływ na kształtowanie oblicza sportu a więc działacze sportowi, trene-
rzy. Obecnie w działalności sportowej liczy się tylko rywalizacja klubów, okręgów, regionów.
Tymczasem każdy uczeń powinien uczestniczyć w dostosowanym do jego możliwości,
potrzeb systemie treningów i zawodów sportowych. Należałoby otworzyć sport dla dzieci
słabych i przeciętnych a nie pozostawiać ich na uboczu i zajmować się tylko nieliczną garstką
sportowo uzdolnionych, dążąc do wczesnej specjalizacji.
Tabela nr 2. Czy bierzesz udział w zajęciach pozalekcyjnych w ramach SKS-u?
Lp. Odpowiedz
Dziewczęta Chłopcy Ogółem
40 24 64
1. wcale
7 18 25
2. rzadko
10 13 23
3. systematycznie
Z wypowiedzi ankietowanych wynika, że obecnie tylko 20 % uczniów bierze udział w za-
jęciach pozalekcyjnych w ramach SKS-u. Jest rzeczą zaskakującą, że aż 80 % albo spora-
dycznie albo wcale nie bierze udziału w tych zajęciach. Stąd wynika, że charakter SKS-u nie
posiada cech rozwojowych, ale jest ściśle specjalistycznym torem. Nie służy więc szerokiej
rzeszy młodzieży.
Brak jest godzin w szkołach na kształcenie młodzieżowych organizatorów sportu, brak
ich również na kształtowanie nawyków rekreacyjnych wśród dzieci. Szczególnie chłopcy
skarżą się, że sala gimnastyczna wynajmowana jest klubom sportowym, osobom prywatnym,
a nie udostępniana im na działalność ruchową. Szkoła faktycznie nie wychowuje do rekreacji
fizycznej. Powoli słabnie zainteresowanie młodzieży aktywnym wypoczynkiem. Nie ratuje
się takiego stanu ani wystarczającym uświadomieniem o znaczeniu ruchu dla zdrowia ani
stworzeniem odpowiedniej bazy.
Tabela nr 3. Masz do dyspozycji godzinę wolnego czasu, jak go spędzisz ?
Lp. Odpowiedz
Dziewczęta Chłopcy Ogółem
11 23 33
1. rekreacja, zajęcia sportowe
oglÄ…danie programu telewizyjnego,
18 13 31
2.
wideo
14 11 25
3. słuchanie radia, magnetofonu
3 1 4
4. wyjście do filharmonii, teatru
7 3 10
5. czytanie książki
4 1 5
6. porzÄ…dki domowe
3 1 4
7. nauka
Analiza stanu zdrowia, sprawności fizycznej, nasuwa pytanie dlaczego jest on taki zły.
Jako nauczyciela wychowania fizycznego zainteresował mnie problem wykorzystania przez
młodzież czasu wolnego na zajęcia rekreacyjno-sportowe. Pytanie zawarte w ankiecie o spo-
sób wypełnienia wolnego czasu weryfikuje rzeczywiste zainteresowanie aktywnością rucho-
wą dziewcząt i chłopców. Tylko 29 % ankietowanych mając do dyspozycji godzinę wolnego
czasu zdecydowałoby się poświęcić ją na sport i rekreację.
Analizując aktywność ruchową uczniów mojej szkoły w połączeniu z wynikami ankiety
oraz przeprowadzonymi z nimi rozmowami stwierdzam, że młodzieży permanentnie brakuje
czasu na działania higieniczno-zdrowotne, rekreacyjne czy nawet kulturalne - głównie z po-
wodu obciążeń szkolnych. Ma ona jednak czas na oglądanie telewizji (jak wynikało z rozmów
przeciętnie dwie godziny dziennie). Obok szkoły właśnie telewizja okazała się głównym  po-
żeraczem czasu . Sedenteryjny tryb życia a nie ruchowy nie sprzyja zdrowiu. Nikt nie jest
wrogiem telewizji - doceniamy dziÅ› jej niezaprzeczalne walory - wszystko jest potrzebne ale
w godziwych proporcjach. Mimo niewątpliwie niezależnego od uczniów obciążenia zajęciami
szkolnymi sprawa spędzania czasu wolnego pozostaje sprawą ich osobistego wyboru. Doko-
nywane wybory sÄ… generalnie niekorzystne dla zdrowia.
Ta niska aktywność ruchowa obok obiektywnego obciążenia związanego ze złym funk-
cjonowaniem szkoły, spowodowana jest również naśladowaniem przez nich złych wzorców w
zakresie aktywności ruchowej. Uczniowie spotykają się z nagannymi wzorcami nie tylko
w rodzinie, ale także wśród specjalistów wychowania fizycznego i sportu oraz medycyny.
Niewielu z nich uprawia systematycznie ćwiczenia ruchowe, prawie wszyscy zalecają je na-
tomiast innym. Postawy te decydują w znacznym stopniu o niewłaściwym stosunku młodzie-
ży, szczególnie dziewcząt, do aktywności ruchowej w czasie wolnym od nauki.
Ogromna większość młodzieży nie uczestniczy w zorganizowanych zajęciach sporto-
wych, nie znajduje też ani zachęty ani przykładu w rodzinie, nie ma ochoty na wypełnianie
ruchem czasu wolnego. U sporej grupy dzieci występują inne dodatkowe przyczyny utrudnia-
jące aktywność fizyczną. Są to różne wady wrodzone i nabyte - otyłość, niska sprawność,
choroby i nieśmiałość. Niejednokrotnie dzieci, które potrzebują najwięcej ruchu, mają go
najmniej. Większość młodzieży poprzestaje jedynie na lekcjach obowiązkowych wychowania
fizycznego. Bardzo dobrym rozwiązaniem było wprowadzenie czwartej godziny wychowania
fizycznego, w ramach której dzieci wybierały sobie ulubioną dyscyplinę i chętnie przychodzi-
ły ćwiczyć i grać Niestety szkoła polska nie stwarza warunków dla podniesienia rangi zdro-
wia i kultury fizycznej w systemie wychowania. W chwili obecnej tak potrzebna czwarta go-
dzina wychowania fizycznego została wycofana.
Kwestionariusz ankietowy
1. Wiek..................................................
2. Klasa.................................................
3. Płeć..................................................
4. Czy uprawiasz sport? - tak, nie (podkreśl właściwą odpowiedz
).
5. Czy bierzesz udział w zajęciach pozalekcyjnych w ramach SKS-u?
a) systematycznie
b) rzadko
c) wcale
6. Masz do dyspozycji godzinę wolnego czasu, jak ją spędzisz?
a) rekreacja, zajęcia sportowe
b) wyjście do filharmonii, teatru
c) porzÄ…dki domowe
d) nauka
e) słuchanie radia, magnetofonu
f) czytanie książki
g) oglÄ…danie programu telewizyjnego, video
Literatura:
Cendrowski Z. -  Ruch to życie . Agencja Wydawnicza Varsovia. Warszawa 1987.
Chromiński Z. -  Aktywność ruchowa dzieci i młodzieży . Instytut Wydawniczy
Związków Zawodowych. Warszawa 1987.
Grabowski H. -  O uwarunkowaniach, mechanizmach i skutkach fizycznego kształce-
nia . Wychowanie Fizyczne i Zdrowotne nr 5/2001.
Trześniowski R. -  Wychowanie fizyczne w szkole . Materiały Krajowego Sympo-
zjum Wychowania Zdrowotnego. Sport i Turystyka. Warszawa 1971.
Woynarowska B.   Filozofia zdrowia końca XX wieku a szkoła . WFiZ nr 1/89.
Opracowała:
Barbara Sadowska
Gimnazjum nr 1, Częstochowa