Przedrostki jednostek wielkości fizycznych
Nazwa Znak Wartość liczbowa w stosunku do jednostki podstawowej Przykłady
tera T 1 000 000 000 000 = 1012
giga G 1 000 000 000 = 109
mega M 1 000 000 = 106
kilo k 1 000 = 103 kg - kilogram
hekto h 1 00 = 102 hl - hektolitr
deka dk 10 = 101 dkg - dekagram
decy dc 0,1 = 10-1 dcB - decybel
centy c 0,01 = 10-2 cm - centymetr
mili m 0,001 = 10-3 mm - milimetr
mikro 0,000 001 = 10-6 mikrometr
nano n 0,000 000 000 = 10-9 nF - nanofarad
piko p 0,000 000 000 001 = 10-12 pF - pikofarad
Miary długości
Nazwa znak km m dcm cm mm u mu A X
kilometr km 1 103 104 105 106
metr m 10-3 1 10 102 103 106 109 1010 1013
decymetr dcm 10-4 10 1 10 102 105 108 109 1012
centymetr cm 10-5 10-2 10-1 1 10 104 107 108 1011
milimetr mm 10-6 3 6 7 10
10-3
10-2
10-1
1 10 10 10 10
mikron u 10-6 3 4 7
10-5
10-4
10-3
1 10 10 10
milimikron mu 10-9 4
10-8
10-7
10-6
10-3
1 10 10
angstrem A 10-10 3
10-9
10-8
10-7
10-4
10-1
1 10
jednostka X X 10-13
10-12
10-11
10-10
10-7
10-4
10-3
1
Metr był zdefiniowany jako 10-7
ćwiartki południka ziemskiego. Wskutek niedokładności w pomiarach definicja ta nie była poprawna ; w porozymieniu
międzynarodowym przyjęto w 1889r ,że metr jest równy odległości między kreskami na wzorcu z platynoirydu przechowywanym w Międzynarodowym Biurze
Miar i Wag w Sevres pod Paryżem. Odległość ta jest równa 0.999914 x 10-7
ćwiartki południka ziemskiego. Obecnie (od 1960r) przyjęto nową definicję metra
opartą na pomiarze długości fali świetlnej , a mianowicie: Metr jest to jednostka równa 1 650 763,73 długości fali promieniowania w próżni odpowiadającego
przejściu z poziomu 2p10 do 5d5 w atomie kryptonu 86. Jednostki zwanej angstermem (A) używa się do pomiarów długości fali ; do określenia jednostki przyjęto
,że w suchym powietrzu o temperaturze 10C i pod ciśnieniem 760 mm Hg długość fali prążka czerwonego kadmu wynosi : 6438,4696 A. Jednostki X używa się
do pomiarów długości fal promieniowania rentgenowskiego ; do określania jej przyjęto ,że odległość jonów Cl- i Na+ w NaCl wynosi 2821 X.
Inne miary długości
Jednostka Znak Metry
1 yard 1 yd. 0,9144
1
1 stopa 0,3048
1 cal ang. 0,0254
1 mila morska angielska 1855
1 mila morska amerykańska 1853,25
1 sążeń = 3 arszyny 7420
1 arszyn = 16 werszków 0.7111
1 werszek 0,0444
1 krok 0,75
1 łokieć 0,5939
Miary powierzchni
2 2 2 2 2
km ha a m dcm cm mm
2 2 4 6
km 1 10 10 10
ha 10-2 2 4
1 10 10
a 10-4
10-2 2
1 10
2
m 10-6 2 4 6
10-4
10-2
1 10 10 10
2
dcm 10-2 2 4
1 10 10
2
cm 10-4 2
10-2
1 10
2
mm 10-6
10-4
10-2
1
1 mila kw. geogr. 55,062
1 yard kw. 0,8361
1 cal kw. 6,452
2 2 2 2 2 2
1 cm = 0,155 cal ; 1 msup = 1,1960 yd ; 1 km = 0,0182 mili geogr.
Miary objętości metryczne
3
m hl l dcl cl ml
3 3 4 5 6
m 1 10 10 10 10 10
hl 10-1 2 3 4 5
1 10 10 10 10
l 10-3 2 3
10-2
1 10 10 10
dcl 10-4 2
10-3
10-1
1 10 10
cl 10-5
10-4
10-2
10-1
1 10
ml 10-6
10-5
10-3
10-2
10-1
1
3
1l = 1,000027 dcm
1litr jest objętością jaką zajmuje 1 kg wody destylowanej w temperaturze 4C przy ciśnieniu 760 mm Hg.
2
Angielskie i inne
1 galon (angielski) = 4 kwarty = 4,5459 l
1 galon (amerykański) = 4 kwarty = 3,7853 l
1 buszel = 8 galonów
Miary prędkości
Jednostka m/sek m/min km/godz węzeł
1 m/sek 1,0000 60,000 3,600 1,9438
1 m/min 0,0167 1,000 0,060 0,0324
1 km/godz 1,2777 16,667 1,000 0,5399
1 węzeł = 1 mila
0,5144 30.866 1,852 10000
morska/godz
Prędkości liniowe
Ciało m/sek km/godz
Nóz tokarski 0,2 - 20 0,7 - 70
Winda osobowa 0,5 - 1,5 1,8 - 5,4
Tłok w cylindrze 1 -20 4 - 70
Ślimak 0,002 0,007
Żółw 0,02 0,07
Piechur 1,0 - 2,5 3,6 - 9
Pierwszy samochód 1892 2,78 10
Tramwaj 5 - 8 18 - 30
Jaskółka do 67 do 240
Samolot ponaddz
więkowy z
do 3600 (ok 3M)
silnikiem przepływowym
Samolot X15 ok 7M
Dz
więk w powietrzu 0C 331 1190
Dz
więk w powietrzu 20C 340 1220
Pocisk karabinowy 800 2900
Punkt na równiku ziemi 464 1670
Ziemia dokoła Słońca 30800 111000
Rakieta Lunnik 2 11400
3
I prędkość kosmiczna 7,912 km/s
II prędkość kosmiczna 11,19 km/s
Liczba Macha (M) jest stosunkiem prędkości samolotu do prędkości dz
więku na danej wysokości.
I prędkość kosmiczna jest to prędkość jaką ma ciało - satelita ziemi ,która zapewnia mu lot satelitarny po orbicie
kołowej lub eliptycznej.
II prędkość kosmiczna ( I prędkość ucieczki) jest to prędkość ,która zapewnia ,że ciało może opuści sferę
przyciągania ziemskiego i wejść na orbitę około słoneczną jako sztuczna planetoida
III prędkość kosmiczna ( II prędkość ucieczki ) jest to prędkość ,która zapewnia wydostanie się poza układ słoneczny
(przy starcie z powierzchni ziemi)
Jednostki masy
Nazwa znak t q kg dkg g dcg cg mg
3
tona t 1 10 10
kwintal q 10-1 2
1 10
kilogram kg 10-3
10-2 2 3 4 5 6
1 10 10 10 10 10
dekagram dkg 10-2 2 3 4
1 10 10 10 10
gram g 10-3 2 3
10-1
1 10 10 10
decygram dcg 10-4 2
10-2
10-1
1 10 10
centygram cg 10-5
10-3
10-2
10-1
1 10
miligram mg 10-6
10-4
10-3
10-2
10-1
1
1 libra = 0,51 kg
1 karat = 0,2055 g
Jednostką masy jest 1 kilogram . Jest to masa wzorcowa z platynoirydu w postaci walca wysokości 39 mm ,objętości
0,04649 l w temp. 0C , przechowywana w Międzynarodowym Biurze Miar i Wag k. Paryża
Wielkości i jednostki podstawowe
Wielkość Układ CGS Układ MKS Układ techniczny
długość cemtymetr metr metr
czas sekunda sekunda sekunda
masa gram kilogram -
siła - - kilogram siła
4
Jednostki pracy
Nazwa jednostki znak erg J kWh kGm
erg erg 1 10-7 2,78x10-14 1.02x10-8
dżul (watosekunda) J 107 1 2,78x10-7 0,102
kilowatogodzina kWh 36x1012 36x105 1 367x103
kilogramometr kGm 9,81x107 9,81 2,72x10-6 1
1 dżul to praca jaką wykona siła 1 niutona na drodze 1 metra
1 erg jest to praca jaką wykona siła 1 dyny na drodze 1 centymetra
1 kilogramometr jest to praca jaką siła 1 kG wykona na drodze 1 metra
Jednostki ciśnienia
1mm sł. rtęci 1 1 metr sł.
Nazwa jednostki Znak at Atm mb
tor wody
Atmosfera techniczna
at 1 0,968 736 10 980,7
1kG/cm2
Atmosfera fizyczna Atm 1.033 1 760 10,33 1013,2
1 mm Hg (1 tor) Tr 0,00136 0,00132 1 0,013 1,333
1 m słupa wody (przy 4C) 0,1 0,0968 73,55 1 98,07
1 paskal N/m2 0,010x10-3
1 milibar mb 0,001019 0,000987 0,75 10190 1
Stałe fizyczne
5
Wartość Błąd
Stała fizyczna Symbol Wartość
obliczeniowa względny
Prędkość światła w próżni c 3,00*108 m/s 2,99792458 0,004
A
adunek elementarny e 1,60*10-19 C 1,6021892 2,9
Masa spoczynkowa elektronu m 9,11*10-31 kg 9,109534 5,1
e
Przenikalność elektryczna
� 8,85*10-12 F/m 8,854187818 0,008
0
próżni
Przenikalność magnetyczna
� 1,26*10-6 H/m 4Ą (dokładnie) -
0
próżni
A
adunek właściwy elektronu e/m 1,76*1011 C/kg 1,7588047 2,8
e
Masa spoczynkowa protonu m 1,67*10-27 kg 1,6726485 5,1
p
Stosunek masy protonu
m /m 1840 1836,15152 0,38
p e
do m. elektr.
Masa spoczynkowa neutronu m 1,68*10-27 kg 1,6749543 5,1
n
Masa spoczynkowa mionu m� 1,88*10-28 kg 1,883566 5,6
Stała Diraca 1,05*10-34 1,05457266 ?
h
Stała Plancka h 6,63*10-34 J*s 6,626176 5,4
Comtonowska długość fali
� 2,43*10-12 m 2,4263089 1,6
c
dla elektronu
Stała gazowa R 8,314 J/mol*K 8,31441 31
Stała Avogadra N 6,023*1023 1/mol 6,022045 5,1
A
Stała Boltzmanna k 1,38*10-23 J/K 1,380662 32
Objętość molowa gazu
V 2,24*10-2 m3/mol 2,241383 31
m
doskonałego
Stała Faradaya F 9,65*104 C/mol 9,648456 2,8
Stała Stefana-Boltzmanna � 5,67*10-8 W/m2K4 5,67032 125
Stała Rydberga R 1,10*107 1/m 1,097373177 0,075
d
Stała grawitacji G 6,67*10-11 m3/s2*kg 6,6720 615
Promień Bohra a 5,29*10-11 m 5,2917706 0,82
0
Moment magnetyczny
� 9,28*10-24 J/T 9,284832 3,9
e
elektronu
Moment magnetyczny
� 1,41*10-26 J/T 1,4106171 3,9
p
protonu
Magneton Bohra � 9,27*10-24 J/T 9,274078 3,9
B
Magneton jądrowy � 5,05*10-27 J/T 5,050824 3,9
N
Liczba Loschmidta L 2,7*1025 m-3 2,6867 ?
Pierwsza stała emisyjna C 2,9*10-3 m*K 2,9 ?
1
Druga stała emisyjna C 1,29*10-5 W/m3*K5 1,29 ?
2
Prędkości ruchu obrotowego
6
Ciało Liczba obrotów na minutę
Ziemia dokoła swej osi 0,0007
wirnik turbiny wodnej 60 - 180
śruba okrętowa 130
wał silnika parowego tłokowego do 400
wirnik silnika elektrycznego 750 - 3000
wał silnika tłokowego lotniczego 1000 - 3000
wirnik turbiny parowej 1500 - 30000
wirówka 3000 - 150000
wirówka ćwicz. do lotów kosmicznych ok 12000
Prędkość rozchodzenia się dz
więku
Ciało Prędkość m/s Ciało Prędkość m/s Ciało Prędkość m/s
Gazy w 0oC Ciała stałe Ciała stełe
azot 377 aluminium 4800 nikiel 4780
tlen 317,2 cyna 2530 ołów 4300
powietrze 0o 331,8 cynk 3700 platyna 2800
powietrze 20o 343,9 drewno 3500 - 4200 stal 5100
para wodna 401 kauczuk 30 - 70 szkło lek. 4000
hel 971 korek 500 szkło optyczne 5300
Ciecze kwarc 5370 srebro 2700
alkohol etylowy 1210 miedz
3900 złoto 2200
gliceryna 1923 mosiądz 3400
woda(15oc) 1440
woda morska 1503
Skala Beauforta siły wiatru
Bo Oznaki m/s km/h
0 cisza morze gładkie jak lustro 0,0 - 0,2 0 - 1
1 powiew zmarszczki na morzu 0,3 - 1,5 1 -5
2 słaby wiatr odczuwanie powiewu na twarzy 1,6 - 3,3 6 -11
3 łagodny wiatr poruszanie się liści 3,4 - 5,4 12 - 19
umiarkowany
4 poruszanie się gałązek 5,5 - 7,9 20 - 28
wiatr
poruszanie gałęzi drzew ; wywołuje fale stojące na
5 dość silny wiatr 8,0 - 10,7 29 - 38
wodzie
6 silny wiart poruszanie się grubych gałęzi ; duże fale na wodzie 10,8 - 39 - 49
7
13,8
13,9 -
7 b. silny wiatr morze spiętrzone 50 - 61
17,1
17,2 -
8 wicher utrudnione chodzenie 62 - 74
20,7
20,8 -
9 wiatr sztormowy unosi lżejsze przedmioty 75 - 88
24,4
24,5 -
10 sztorm łamie gałęzie i mniejsze drzewa 89 - 102
28,5
28,5 -
11 silny sztorm łamie duże pnie 103 - 117
32,6
32,7 -
12 huragan uszkadza budynki ; wyrywa drzewa 118 - 133
36,9
Wytrzymałość na ściskanie niektórych materiałów
Materiał Ciężar właściwy ; G/cm2 Wytrzymałość na ściskanie R , kG/cm2
c
Bazalt 2,4 - 3,1 1200 - 4200
Beton ubijany 2,2 - 2,4 90 - 350 po 28 dniach
Cegłą zwykła 1,4 - 1,8 50 - 150
Cegła cementowa 2,2 40 - 120
Cegła szamotowa 2,0 - 2,7 70 - 300
Cement portlandzki - 610 po 28 dniach
Drewno dębowe 0,7 - 0,9 420 - 650
Dewno sosnowe 0,45 - 0,7 300 - 650
Dolomit 2,8 - 2,9 400 - 2700
Granit 2,6 - 2,8 1000 - 3000
Gruzobeton 1,8 150
Klinkier budowlany 1,5 - 2,3 250 - 350
Klinkier drogowy 1,5 - 2,3 500 - 900
Korund 3,9 5000 - 6000
Porcelana 2,25 - 2,5 4000 - 7500
Piaskowiec 2,2 - 2,5 300 - 2600
Szkło 2,4 - 2,8 50 - 110
Wapień 1,5 - 3,0 250 - 3000
Żeliwo 7,0 - 7,25 4800 - 11000
Zaprawa wapienna 1,6 - 1,85 40
Zaprawa cementowa - 160
Wartości współczynników tarcia ślizgowego
8
Współczynnik tarcia w
Współczynnik tarcia w ruchu
spoczynku
Materiał
na sucho smar ,olej zwilż. wodą na sucho smar .olej zwilż. wodą
0,04 -
Drewno o drewno 0,65 0,2 0,7 0,2 -0,4 0,25
0,06
0,07 -
Żeliwo o żeliwo - 0,16 - 0,16 - 0,22 0,31
0,10
Stal o stal 0,15 0,11 - 0,15 0,01 -
Drewno o metal 0,60 0,11 0,65 0,40 0,05 0,24
Skóra o metal
0,60 0,25 0,62 0,25 0,12 0,36
(szczeliwo)
Pas skórzany o żeliwo 0,50 0,12 0,37 0,28 0,12 0,38
Lina konopna o drewon - - - 0,33 -- -
Lina stalowa o żeliwo - - - 0,11 - 0,13 - -
Stal o lód 0,02 - 0,03 - - 0,015 - -
Narta o śnieg - - - 0,035 - -
Współczynnik tarcia ślizgowego u jest to stosunek siły tarcia T do siły nacisku N ; u = T/N
(wielkość bezwyniarowa)
Wartość współczynników tarcia tocznego
Materiał kołą Współczynnik tarcia tocznego (ramię ) f w
Podłoże
(rolki) mm
Drewno twarde po drewnie twardym 0,05 - 0,5
Żeliwo po żeliwie 0,0005 - 0,005
po stali (szyny
Stal (koła wagonu) 0,009 - 0,005
kolejowe)
Stal (koła pojazdu) po bruku (granit) 0,015
- '' - '' - '' - '' po asfalcie 0,01 - 0,03
- '' - '' - '' - '' po drodze piaszczystej 0,15 - 0,3
Współczynnik tarcia tocznego określamy ze wzoru T = N f /R , gdzie T - siła tarcia
1 1
tocznego
N - siła nacisku , f - współczynnik tarcia tocznego , R - promień koła toczącego się
Temperatura wrzenia wody w zależniści od ciśnienia
Temperatura wrzenia Temperatura wrzenia Temperatura wrzenia
wody wody wody
przy różnych przy różnych przy różnych
ciśnieniach ciśnieniach ciśnieniach
9
Ciśnienie Ciśnienie Ciśnienie
Temp. wrzenia Temp. wrzenia Temp. wrzenia
mm mm mm
w oC w oC w oC
ata ata ata
Hg Hg Hg
0,006 4,6 0 1,005 740 99,3 15,85 200
0,01 7,4 6,7 1,019 750 99,6 20 211,4
0,013 9,2 10 1,033 760 100 30 232,8
0,024 17,5 20 1,046 770 100,4 40 249,2
0,1 73,6 45,5 1,060 780 100,7 50 262,7
0,13 92,5 50 1,073 790 101,1 87,6 300
0,5 368 80,9 2 119,6 100 309,5
0,72 526 90 3 132,9 150 340,6
0,98 720 98,5 5 151,1 200 364,1
0,992 730 98,8 10 179,0 225,5* 374,1
Para wodna sucha nasycona
Objętość Objętość
Ciśnienie Temperatura właściwa Entalpia Ciśnienie TemperaturaoC właściwa Entalpia
pary i'' ; ata pary i'' ;
o
ata C pary pary
kcal/kg kcal/kg
m3/kg m3/kg
1 2 3 4 1 2 3 4
0,01 6,6 131,7 598,0 9 174,5 0,2195 663,4
0,02 17,1 68,27 602,9 10 179,0 0,1985 664,4
0,05 32,5 28,73 610,0 20 211,4 0,1017 668,7
0,1 45,4 14,96 615,9 30 232,8 0,06802 668,6
0,2 59,7 7,797 622,3 40 249,2 0,05069 666,6
0,3 68,7 5,331 626,3 50 262,7 0,04007 663,4
0,4 75,4 4,072 629,2 60 274,3 0,03289 659,5
0,5 80,9 3,304 631,5 70 284,5 0,02769 655,3
0,6 85,5 2,785 633,4 80 293,6 0,02374 650,6
0,7 89,3 2,411 635,1 90 301,9 0,02064 640,6
0,8 93,0 2,128 636,5 100 309,5 0,01815 640,5
0,9 96,2 1,906 637,8 110 316,5 0,01609 635,1
1 99,1 1,727 639,0 120 323,1 0,01437 629,7
2 119,6 0,903 646,9 130 329,3 0,1290 624,2
3 132,9 0,6180 651,6 140 335,0 0,1164 618,6
4 142,9 0,4718 654,9 150 340,5 0,01054 612,9
5 151,1 0,3825 657,3 160 345,7 0,00956 606,3
6 158,1 0,3222 659,3 180 355,4 0,00782 592,6
7 164,2 0,2785 660,9 200 364,2 0,00614 572,8
10
8 169,6 0,2454 662,3 225 374,0 0,00310 501,1
Entalpia cieczy jest to ilość ciepła (w kcal) potrzebna do ogrzania 1 kg cieczy przy stałym
ciśnieniu od 0o do temperatury wrzenia bez zmiany stanu skupienia. Entalpia pary i'' jest to
suma entalpi cieczy i ciepła parowania przy tym samym ciśnieniu : i'' = i' + r .Jest to więc
ilość ciepła potrzebna do ogrzania 1 kg cieczy przy stałym ciśnieniu od 0o do temperatury
wrzenia a następnie do przemiany tego 1 kg cieczy w suchą parę nasyconą.
Stan krytyczny ciał
Masa Masa
Nazwa Temperatura Ciśnienie właściwa Nazwa Temperatura Ciśnienie właściwa
krytyczne w stanie krytyczne w stanie
ciała krytyczna oC ciała krytyczna oC
ata kryt. ata kryt.
kg/dcm3 kg/dcm3
Amoniak + 132,4 115,7 0,24 Megan - 82,5 47,1 0,16
Azot - 147,2 34,6 0,31 Powietrze - 140,7 38,4 0,35
Dwutlenet
+ 31,1 75,3 0,46 Tlen - 118,8 51,3 0,43
węgla
Hel - 267,9 2,3 0,07 Woda +374,0 225,5 0,36
Temperaturę powyżej której nie można skroplić gazu bez względu na wartość stosowanego
ciśnienia nazywa się temperaturą krytyczną. Ciśnienie potrzebne do skroplenia gazu w
temperaturze krytycznej nazywa się ciśnieniem krytycznym.
Przewodność cieplna niektórych ciał
Przewodność cieplna przy Przewodność cieplna przy
Ciało Ciało
18oC cal/cm.sek.st 18oC cal/cm.sek.st
Aluminium 0,50 - 0,53 Konstantan 0,54
Aluminiowe
0,31 - 0,47 Lód 0,005
stopy
Metal
Antymon 0,44 0,06
Monela
Bizmut 0,019 Mosiądz 0,15
Brąz 0,18 Miedz
0,918
Brązal 0,18 Nikiel 0,14
Cyna 0,154 Nowe srebro 0,07
Cynk 0,265 Ołów 0,083
Duraluminium 0,35 Papier 0,003
Powietrze 0,000057 Szkło 0,0022
Platyna 0,166 Woda 0,0014
Srebro 1,00 Wolfram 0,0476
11
Stal 0,11 - 0,12 Złoto 0,70
Staliwo 0,10 Żeliwo 0,07 - 0,12
Skala Celsjusza ,Reaumura i Fahrenhieta
-- -- -- -- -- --
--R-- --F-- --R-- --F-- --R-- --F-- --R-- --F-- --F-- --F-- --R-- --F--
C-- C-- C-- C-- C-- C--
- -
-30 -6 -4,8 21,2 18 14,4 64,4 42 33,6 107,6 66 52,8 150,8 90 72,0 194,0
24,0 22,0
- -
-29 -5 -4,0 23,0 19 15,2 66,2 43 34,4 109,4 67 53,6 152,6 91 72,8 195,8
23,2 20,2
- -
-28 -4 -3,2 24,8 20 16,0 68,0 44 35,2 111,2 68 54,4 154,4 92 73,6 197,6
22,4 18,4
- -
-27 -3 -2,4 26,6 21 16,8 69,8 45 36 113,0 69 55,2 156,2 93 74,4 199,4
21,6 16,6
- -
-26 -2 -1,6 28,4 22 17,6 71,6 46 36,8 114,8 70 56,0 158,0 94 75,2 201,2
20,8 14,8
- -
-25 -1 -0,8 30,2 23 18,4 73,4 47 37,6 116,6 71 56,8 159,8 95 76,0 203,0
20,0 13,0
- -
-24 0 0,0 32,0 24 19,2 75,2 48 38,4 118,4 72 57,6 161,6 96 76,8 204,8
19,2 11,2
-
-23 -9,4 1 0,8 33,8 25 20,0 77,0 49 39,2 120,2 73 58,4 163,4 97 77,6 206,6
18,4
-
-22 -7,6 2 1,6 35,6 26 20,8 78,8 50 40,0 122,0 74 59,2 165,2 98 78,4 208,4
17,6
-
-21 -5,8 3 2,4 37,4 27 21,6 80,6 51 40,8 123,8 75 60,0 167,0 99 79,2 210,2
16,8
-
-20 -4,0 4 3,2 39,2 28 22,4 82,4 52 41,6 125,6 76 60,8 168,8 100 80,0 212,0
16,0
-
-19 -2,2 5 4,0 41,0 29 23,2 84,2 53 42,4 127,4 77 61,6 170,6
15,2
-
-18 -0,4 6 4,8 42,8 30 24,0 86,0 54 43,2 129,2 78 62,4 172,4
14,4
-
-17 1,4 7 5,6 44,6 31 24,8 87,8 55 44,0 131,0 79 63,2 174,2
13,6
-
-16 3,2 8 6,4 46,4 32 25,6 89,6 56 44,8 132,8 80 64,0 176,0
12,8
-
-15 5,0 9 7,2 48,2 33 26,4 91,4 57 45,6 134,6 81 64,8 177,8
12,0
-
-14 6,8 10 8,0 50,0 34 27,2 93,2 58 46,4 136,4 82 65,6 179,6
11,2
-
-13 8,6 11 8,8 51,8 35 28,0 95,0 59 47,2 138,2 83 66,4 181,4
10,4
12
-12 -9,6 10,4 12 9,6 53,6 36 28,8 96,8 60 48,0 140,0 84 67,2 183,2
-11 -8,8 12,2 13 10,4 55,4 37 29,6 98,6 61 48,8 141,8 85 68 135,0
-10 -8,0 14,0 14 11,2 57,2 38 30,4 100,4 62 49,6 143,6 86 68,8 186,8
-9 -7,2 15,8 15 12,0 59,0 39 31,2 102,2 63 50,4 145,4 87 69,6 188,6
-8 -6,4 17,6 16 12,8 60,8 40 32,0 104,0 64 51,2 147,2 88 70,4 190,4
-7 -5,6 19,4 17 13,6 62,6 41 32,8 105,8 65 52,0 149,0 89 71,2 192,2
Fotometryczne wielkości i jednostki
Nazwa wielkości Znak Nazwa jednostki Znak Zależność
Strumień świetlny lumen lm
Natężenie światła I kandela cd
Jaskrawość stilb sb = cd/cm2
Natężenie oświetlenia E luks lx = lm/m2
Sprawność żródła lumen na wat lm/w
Lumen jest to strumień światła, wysyłany w jednostkowym kącie bryłowym, w którego
wierzchołku znajduje się punktowe z
ródło o natęrzeniu światła = 1 kadeli.
Jednostkowy kąt bryłowy (1 steradian ) jest to kąt zawarty w stożku , który w kuli o
promieniu 1 m zatoczonej dokoła jego wierzchołka wycina powierzchnię równą 1 m2
Kandela = 1/60 natężenia światła wypromieniowanego w kierunku prostopadłym z 1 cm2
powierzchni ciała doskonale czarnego w temperaturze krzepnięcia platyny 2046,6 oK.
Jaskrawość żródła światła mierzy się natężeniem światła (w kandelach) przypadającym na 1
cm2 powierzchni żródła prostopadłej do promienia widzenia.
Luks (jednostka natężenia oświetlenia) jest to oświetlenie powierzchni przy którym na 1 m2
pola pada 1 lumen strumienia świetlnego.
Długość i częstotliwość fal
NAZWA FALI DA
UGOSĆ [m] CZ
STOTLIWOŚĆ [Hz]
Radiowe, długie 1000 - 15000 104 - 105
Radiowe, średnie 100 - 1000 105 - 106
Radiowe, krótkie 10 - 100 106 - 107
Hertza 0,1 - 10 107 - 109
Mikrofale 0,0001 - 0,1 109 - 1012
Promieniowanie cieplne 10-5 - 10-4 1012 - 1013
Podczerwień 7,5 x 10-7 - 10-5 1014
Promieniowanie widzialne 3,5 x 10-7 - 7,5 x 10-7 1015
Nadfiolet 14,5 x 10-9 - 3,5 x 10-7 1015 - 1016
Promienie Roentgena 10-11 - 10-8 1016 - 1019
13
Promieniowanie gamma 10-13 - 10-11 1020
Barwy widma
Barwa Długość fali w A
fioletowa 4000 - 4250
niebieska 4250 - 4900
zielona 4900 - 5750
żółta 5750 - 5850
pomarńczowa 5850 - 6500
czerwona 6500 - 7600
Oporność 1 m drutu przy 20 oC
Oporność w omach Oporność w mm
Średnica w mm Średnica w mm
miedz
nikielina konstantan miedz
nikielina konstantan
0,05 8,91 204 250 0,40 0,139 3,2 3,89
0,06 6,19 114 173 0,45 0,110 2,5 3,08
0,07 4,55 104 127,3 0,5 0,089 2,0 2,5
0,08 3,48 80 97,4 0,6 0,062 1,4 1,73
0,09 2,75 63 76,56 0,7 0,045 1,0 1,27
0,1 2,23 51 32,03 0,8 0,034 0,8 0,97
0,15 0,99 22,6 27,68 0,9 0,027 0,62 0,77
0,20 0,557 12,7 15,61 1,0 0,022 0,5 0,62
0,25 0,356 8,1 9,98 1,5 0,009 0,23 0,28
0,30 0,248 5,6 6,09 2,0 0,005 0,127 0,15
0,35 0,182 4,2 5,09 3,0 0,002 0,57 0,067
Stała dielektryczna
(przenikalność dielektryczna względna E )
r
Nazwa ciała E Nazwa ciała E
r r
Ciała stałe
Asfalt natur. 2,7 Mika 7
Azbest 3 Parafina 2 - 2,5
Bursztyn 2,8 Porcelana 6
Bakelit 4,8 - 5,3 Plexiglas 3 - 3,7
Celuloza 5,9 Szkło zwykłe 5 - 7
14
Drewno suche 2 - 9 Szkło optyczne do 10
Drewno paraf. 3 Szelak 3 - 3,7
Ebonit 2,5 - 3,5 Sól kamienna 5,6
Granit 7 - 9 Siarka 3,4
Fibra 4,5 Papier wosk. 2,7
Guma nie wulkan. 2,4 Papier kondensator. 4 - 5,8
Guma wulkan. 3,2 Trolit 5,9
Igielit 4,7 Trolitul 2,5
Kauczuk 2,2 - 3 Trytanian baru 1200 - 8000
Kondensa 4,0 - 8 Styren 2,5
Kwarc 4,5 Winidur 3,4
Marmur 8,3 Żywica melaminowa 4,7
Żywica epoxydowa 2,3
Ciecze Gazy
Benzen 2,3 Próżnia 1,0000
Alkohol etyl. 26,0 Powietrze 1,00059
Gliceryna 47 - 56 Etylen 1,00145
Chloroform 5,2 Hel 1,00007
Nitrobenzen 36,4 Chlorowodór 1,003
Nafta 2,0 Metan 1,00094
Woda dest. 81,0
Średnia prędkość cząsteczek przy 0oC
Gaz m/s Gaz m/s
wodór 1845 tlen 461
hel 1305 CO2 393
azot 493 powietrze 485
Średnia droga swobodna
(przy 0oC i 760 mm Hg)
Gaz Średnica cząsteczki Średnia droga swobodna Liczba zderzeń na sekundę
H 2,74 x 10 -10m 11,1 x 10 -8m 15,3 x 109
2
He 2,18 x 10 -10m 17,5 x 10 -8m 6,9 x 109
CH 4,18 x 10 -10m 4,8 x 10 -8m 12,6 x 109
4
CO 3,78 x 10 -10m 5,9 x 10 -8m 7,8 x 109
N 3,78 x 10 -10m 5,9 x 10 -8m 7,8 x 109
2
15
O 3,64 x 10 -10m 6,3 x 10 -8m 6,7 x 109
2
CO 4.66 x 10 -10m 3,9 x 10 -8m 9,4 x 109
2
Cząstki składowe atomu
Masa w Masa w jednostkach
Nazwa cząstki A
adunek
spoczynku atomowych
elektron (negaton) -1 9,107 x 10-31 0,00054876
poziton (pozyton) +1 9,107 x 10-31 0,00054876
neutron 0 1,67440 x 10-27 1,00893
proton (jądro lekkiego wodoru) +1 1,67222 x 10-27 1,00758
deuteron (jądro ciężkiego
+1 3,3426 x 10-27 2,01417
wodoru)
cząstka a (jądro helu) +2 6,6428 x 10-27 4,00276
Właściwości fizyczne lekkiej i ciężkiej wody
Właściwości fizyczne Lekka woda H O Ciężka woda D O
2 2
masa właśc. (20oC) 0,9982 g/cm3 1,1059 g/cm3
największa masa właśc. w temp. 4oC 11,6oC
temperatura krzepnięcia 0,0oC 3,82oC
temperatura wrzenia 100oC 101,42oC
stała dielektryczna 82,0 80,5
współczyn. załam. światła 1,333 1,328
Defekt masy
Defekt masy (w jednostkach mas
Jądro atomu Równoważna energia (w MeV)
atomowych)
wodór ciężki 2,34 x 10-3 2,19
hel 8,18 x 10-3 7,61
lit 34,31 x 10-3 31,94
beryl 62,3 x 10-3 58,0
uran 1908 x 10-3 1776,0
Defekt masy jest to różnica między sumą mas wszystkich protonów i neutronów w jądrze a
masą jądra. Jądro wodoru ciężkiego skłąda się z 1 neutronu i 1 protonu . Suma masy w
jednostkach mas atomowych wynosi 1,00893 + 1,00758 = 2,01651. Masa deuteronu wynosi
zaś 2,01417 a więc jest mniejsza o 0,00234. Tej różnicy masy odpowiada energia 2,19 MeV.
16