1. Czynniki od których zależy rozpoznanie znaków kartograficznych
Dobrze jest znana zasada percepcji mówiąca, e znacznie łatwiej zapamiętuje się co , co znajduje się
na początku lub na końcu ni w rodku. W odniesieniu do znaku kartograficznego, będącego zwartą
figurą, powy sza zasada mo e być sformułowana następującoŚ zewnętrzne elementy znaku są
odbierane i rozumiane łatwiej ni jego elementy wewnętrzne. Zgodnie z zasadą izomorfizmu tre ci,
ka dy znak powinien składać się z elementu przewodniego (kolor, kształt), a jego rozbudowa powinna
konkretyzować bardziej szczegółowo jego sens znaczeniowy. Nale y równie mieć na względzie
wła ciwo ci percepcji.
Niezawodno ć rozpoznania znaków, toŚ
" znaki, najprostsze są najlepiej rozró nialne,
" rozró nialno ć znaków zwiększa się, je li w ich zarysie zachowały się elementy tego
samego porządku widoczno ci,
" podstawowe cechy konfiguracji znaku nie powinny dominować nad rozró niającymi
je cechami informatywnymi,
" w znaku powinna mie cić się optymalna liczba rozró niających cech informatywnych
Nieprzestrzeganie tych prawidłowo ci powoduje pojawienie się redundancji (rozwlekło ć wyra ania i
nadmiar oznaczeń) utrudniającej czytanie mapy. Mo e to być redundancja merytoryczna (tre ć mapy
rozbudowana ponad potrzebę), sygmatyczna (same znaki są niepotrzebnie rozbudowane) oraz
syntaktyczna (zachodzenie na siebie oznaczeń).
2. Zmienne wizualne i ich charakterystyka
Mo na wyró nić następujące percepcyjne cechy znakówŚ różnice wielkości, odległości, porządku,
jakości. Ró nice odległo ci dostrzegamy patrząc na ró nice szaro ci tonów. Ró nice porządku będą
dostrzegane na podstawie ró nic wielko ci symboli, ich jasno ci i ziarnisto ci a tak e nasycenia
kolorów. Ró nice jako ciowe natomiast będą spostrzegane na podstawie ró nic barwy, kształtu i
orientacji znaków.
Omawiając percepcyjne wła ciwo ci rodków graficznych dotykamy istoty graficznych ró nic między
symbolami, które mo na wyrazić za pomocą 6 zmiennych wizualnych (wg Bertina): wielkości,
jasności, ziarnistości, barwy, orientacji, kształtu. W przypadku ró nic ziarnisto ci stosunek bieli do
czerni pozostaje taki sam, ale im grubszy wzór tym wy sza będzie spostrzegana hierarchia. Ró nice
barw słu ą do przedstawiania ró nic jako ciowych jedynie wówczas, gdy są spostrzegane jako mające
podobną jasno ć. Ró nice orientacji odnoszą się do elementów deseni, a nie do elementów liniowych.
Ró nice kształtu mogą się odnosić do symboli punktowych, liniowych i powierzchniowych.
Oprócz tych 6 zmiennych amerykańscy kartografowie zaproponowali jeszcze: różnice nasycenia
barwy (procent odbicia wiatła od obiektu o okre lonej barwie, której odpowiada okre lona długo ć
fali), układu znaków (regularno ć lub nieregularno ć rozmieszczenia symboli) i ostrości (symbole są
wyra nie widoczne i jednoznacznie umieszczone na płaszczy nie).
Charakterystyka ilo ciowa jest wyra ana zasadniczo przez wielko ć znaku. Jest to logiczny sposób
przedstawiania wielko ci zjawiska czy faktu, poniewa wielko ć znaku mo na zmierzyć bezpo rednio
i pozostaje ona w okre lonym stosunku do ilo ci.
Charakterystyka jako ciowa jest zwykle wyra ana za pomocą takich cech graficznych znaków jakŚ
jasno ć, ziarnisto ć, barwa i orientacja. Jasno ć jest przy tym rozumiana jako proporcja czerni do bieliś
im więcej jest bieli w deseniu lub barwie, tym ich jasno ć jest większa
3. Skale pomiarowe i ich zastosowanie
Mapa zawiera dwa podstawowe rodzaje wypowiedzi, mianowicie charakterystyki jako ciowe i
ilo ciowe, które mo na identyfikować z odpowiednimi skalami pomiarowymi.
Skala pomiarowa  system symboli kodujących wyniki pomiaru, lub ogólniej dowolne dane.
Symbole te charakteryzują mierzone obiekty pod względem okre lonej zmienne.
Skale pomiarowe klasyfikuje się według sposobu w jaki mo na zestawiać wyniki dwóch pomiarów.
Klasy te tworzą ciąg od skali nominalnej do skali absolutnej. Ka dy kolejny typ skal pomiarowych
umo liwia więcej operacji ni poprzedniŚ
" skala nominalna  warto ci na tej skali nie mają oczywistego uporządkowania (np. nazwy
miejscowo ci). Jedyną dozwoloną relacją porównującą dwie warto ci na skali nominalnej
jest równo ć. W ród skal nominalnych wyró nia się czasem skale dychotomiczne
przyjmujące tylko dwie warto ci, np. odpowied na pytania tak/nie.
" skala porządkowa - warto ci mają jasno okre lony porządek, ale nie są dane odległo ci
między nimi (np. wykształcenie). Oprócz równo ci mo liwe są relacje porządku ( < > d" e")
" skala interwałowa (przedziałowa)  ró nice pomiędzy warto ciami mają sensowną
interpretację, ale ich iloraz nie. Np. daty.
" skala ilorazowa (stosunkowa)  nie tylko ró nice, ale tak e ilorazy wielko ci mają
interpretację. Przykładem jest masa (co mo e być dwa razy cię sze). Wielko ci na skali
ilorazowej mo na dodawać odejmować i dzielić przez siebie.
" skala absolutna  skala w której dla danej zmiennej istnieje tylko jeden sensowny sposób
zakodowania wyników pomiaru. Przykładem są zmienne typu "liczba wystąpień x w
zbiorze".
Warto ci na wszystkich skalach mo na zapisywać za pomocą liczb, warto ci na skalach
dychotomicznej, nominalnej i porządkowej tak e za pomocą innych symboli, np. tekstów.
Według niej są wyra ane atrybuty obiektów, poniewa od niej zale y metoda przedstawiania danych.
Przed podjęciem decyzji o wyborze kartograficznej metody prezentacji nale y rozpoznać, na jakim
poziomie skali pomiarowej są ujęte dane i w przypadku, gdy ujęcie to nie odpowiada potrzebom danej
mapy dokonać zmiany.
Wyró niamy 4 poziomy skali pomiarowej:
" nominalny (jako ciowe cechy zjawiskŚ płeć, język, religia. Atrybuty ró nią się rodzajem,
przy czym aden nie jest wa niejszy od innych)ś
" porządkowy (Atrybuty ró nią się między sobą, przy czym zachodzi miedzy nimi relacja
porządku, np. jedne z nich są wa niejsze lub większe ni inne. Nie mo na powiedzieć o ile
ró nią się warto ci cech)ś
" interwałowy (atrybuty mają charakter liczbowy. Mo na okre lić nie tylko ich porządek,
ale tak e o ile większy jest jeden obiekt od drugiego. Nie jest mo liwe okre lenie, ile razy
większy jest obiekt od innych obiektów)ś
" wska nikowy (warto ci atrybutów są ró ne, mo na je uporządkować, przy czym warto ci
mogą być odniesione w stosunku do siebie).
PS. Na mapach zasadniczych nie stosuje się skali ilorazowej bo dotyczy opisu zjawisk.
4. Scharakteryzować modelowanie kartograficzne
W kartografii wynikiem modelowania danych przestrzennych jest mapa (lub inna geowizualizacja),
która powstaje jako obrazowy zapis modelu - najczę ciej bazy danych przestrzennych, słu ąc
poprawnemu przekazywaniu informacji o przestrzeni. Zawsze od cech modelu w największej mierze
zale y tre ć obrazu kartograficznego. W mapowaniu rzeczywisto ci mamy, więc do czynienia po
pierwsze: z modelowaniem - tworzeniem modelu rzeczywisto ci (bazy danych, czyli osnowy
http://notatek.pl/kartografia-odpowiedzi-na-egzamin?notatka
pojęciowej i geometrycznej mapy) oraz po drugieŚ z wizualizowaniem - tworzeniem przekazu, czyli -
mapy. Zadaniem modelu nie jest wiec bezpo rednie przekazywanie informacji, ale uporządkowanie
zapisu pozwalającego na analizy przestrzenne w pewnym otoczeniu narzędziowym i metodycznym (w
systemie) natomiast podstawowym zadaniem przekazu - obrazu nie jest modelowanie danych, które
umo liwiałoby ich analityczną obróbkę, ale poprawne dotarcie z informacją do zmysłów odbiorcy. Na
rysunku bez chmurki fazy projektowania systemów.
Model kartograficzny  znakowy (z ang. Digital Cartographic Model  DCM) przekazuje informacje
o obiektach (zjawiskach) za pomocą ustalonych konwencji graficznych  systemu znaków
kartograficznych, które są tu no nikami informacji geograficznej. Jest więc obrazem przestrzeni
geograficznej, który został przygotowany do
bezpo redniego odbioru za pomocą zmysłów człowieka.
Własno ci topologiczne prezentowanych obiektów są
zachowywane w sposób po redni  mogą być
odczytywane metodą interpretacji obrazu. Obraz ten
powstaje w wyniku redakcji kartograficznej i nosi jej
znamiona np. w postaci graficznych korekcji,
związanych z dyslokacjami znaków w stosunku do
cisłego poło enia prezentowanych obiektów. Mo e być
zapisywany zarówno w wektorowym jak i rastrowym modelu
danych. Tym samym terminem okre la się często same zbiory
danych przestrzennych (najczę ciej zapisane w wektorowym
modelu danych), które tworzone są pod kątem prezentacji
graficznej (wizualizacji) danych, ale nie są jeszcze
skonwencjonalizowane  nie zastosowano tam narzędzi
komponujących (i udostępniających) obraz. Są to
elektroniczne, cyfrowe zapisy map (dane odpowiednio
uogólnione i czę ciowo zredagowane), których nie mo na
zobaczyć ze względu na brak systemu znaków. Z całą
pewno cią takie zestawy danych mo na będzie okre lić mianem modeli kartograficznych (choć
jeszcze nie w pełni znakowych). Zaznaczmy te wyra nie, e taki zestaw danych jest jedynie
półproduktem, pozwalającym na przygotowanie prezentacji graficznej, a du y zakres prac
redakcyjnych wykonuje się w nawiązaniu do konkretnego systemu znaków kartograficznych  wraz z
etapem symbolizacji ka dej prezentacji kartograficznej. Najlepszymi przykładami modelu tego typu są
mapy geograficzne, które, wyposa one w odpowiednią funkcjonalno ć, mogą nosić znamiona
prezentacji dynamicznych lub multimedialnych.
5. Generalizacja
Generalizacja kartograficzna (cartographic generalization), to proces wyboru (zale ny odŚ
przeznaczenia mapy oraz ilo ci i jako ci danych) zbioru danych przestrzennych i jego przekształcenia
(uwzględniającegoŚ klasyfikację danych, ich upraszczania i implikowania) w celu zachowania
przekazu kartograficznego utraconego na skutek zmniejszenia skali mapy.