Instytut Religioznawstwa

Uniwersytet Jagieloński

Justyna Kowalska

Fenomenologia według G. Van der Leeuwa

Gerardus van der Leeuw urodził się w Utrecht, 18 III 1890r.,

zmarł 18 XI 1950r. Był holenderskim teologiem i religioznawcą,a

także pastorem ewangelicko reformowanym. Od roku 1918 profesor

uniwersytetu w Groningen. Był także członkiem Holenderskiej

Akademii Nauki i Sztuki, przewodniczącym Międzynarodowego

Stowarzyszenia Badań Historii Religi (od 1955 p.n. Międzynarodowe

Stowarzyszenie Historyków Religii).

1

Geradus van der Leeuw dał się poznać przede wszystkim jako

najważniejszy przedstawiciel fenomenologii religii. Chodziło mu nie

tyle o stworzenie jednolitego pod względem metodologicznym

systemu, ile raczej o zrozumienie treści przeżycia religijnego z

uwzględnieniem przesłanek psychologicznych i teologicznych.

Zanim przejdziemy do sposobu widzenia fenomenologii religi,

samego van der Leeuwa , należy się zastanowić czym w ogóle jest

fenomenologia, jak można ją rozpatrywać, i jak do niej podchodzić.

1 Encyklopedia PWN, wersja elektroniczna

Cz

ym jest fenomenologi religii?

Odpowiedź na to pytanie nie jest jednoznaczna gdyż sami

uczeni zaliczani do tego nurtu różnią się między sobą w podejściu

metodologicznym jak i w określeniu swojego przedmiotu badań.

Dodatkowo całą sprawę komplikuje fakt że fenomenologów na ogół

niewiele łączy z fenomenologią w ujęciu filozoficznym.

Oto kilka sposobów na określenie fenomenologii religii:

1) jest to klasyfikacja tradycji religijnych, związaną z ze studiami

porównawczymi , najistotniejsza jest możliwość wyodrębnienia

ogólnych

kategorii

klasyfikacyjnych.(wiedza

encyklopedyczna )

2) poszukiwanie charakterystycznych cech lub fundamentalnych

idei występujących w różnych tradycjach religijnych.

3) Klasyfikacja takich fenomów religijnych, które w przekonaniu

fenomenologa tworzą podstawową strukturę religii.

Podane powyżej przykłady na określenie fenomenologii , nie

wyczerpują tematu gdyż, praktycznie każdy uczony odmiennie

określa przedmiot i metodę swoich badań.

W skrócie fenomenologię religii można określić w następujący

sposób, jest to termin oznaczający zastosowanie metody

fenomenologicznej do badania religii lub określający wyodrębnioną

dziedzinę badań religioznawczych. Zastosowanie metody

fenomenologicznej pozwala wyraźniej odróżnić zjawiska religijne od

innych dziedzin kultury, uchwycić ich istotę, ukazując

nieredukowalny charakter tych zjawisk. Fenomenologa religii jako

dziedzina badań religioznawczych jest bliska (choć nie tożsama)

typologii religii i porównawczej historii religii.

Jak zostało zaznaczone powyżej każdy z uczonych , ma zupełnie

inną wizję swojej pracy, określając ją fenomenologiczną, przejdźmy

zatem do fenomenologii religii w ujęciu Gerardusa van der Leeuwa.

Fenomenologia szuka fenomenu, fenomenem jest to, to co się

ukazuje. Kolejno oznacza to więc że:

1) istnieje coś

2) to coś się ukazuje

3) jest ono fenomenem właśnie przez to że się ukazuje.

Cala istota fenomenu dana jest w tym że jawi się komuś .

Kiedy ów ktoś zaczyna mówić o tym co się jawi, wówczas mamy do

czynienia z fenomenologią.

Wskutek tego że fenomen jawi się „komuś” , jego

zjawiskowość ma 3 warstwy:

–

ukrycie (względne)

–

stopniowe ujawnianie się

–

przejrzystość (względną )

Warstwy te są korelatywne , choć nie identyczne względem

trzech warstw życia: przeżywania, rozumienia i tworzenia.

Dwie ostatnie jeśli mają charakter naukowy składają się na

działalność fenomenologiczną.

W ten oto sposób w najkrótszy i najprostszy sposób można

ukazać fenomenologię w ujęciu Van der Leeuwa.

Uprawiane fenomenologii, rozpada się na kilka etapów i

wygląda wobec powyższego następująco :

Najpierw temu co się pojawiło nadajemy nazwę, następnie

włączamy fenomen we własne życie <rzeczywistość jest bowiem

zawsze naszą „rzeczywistością, my stanowimy punkt odniesienia>,

potem staramy się wczuć w to co nam się ukazuje, a możliwość lub

raczej umiejętność takiego wczucia stanowi warunek zrozumienia

interesującego nas zjawiska.

Dalszym zabiegiem jest poszukiwanie związków, relacji tworzących

strukturę zjawisk.

Wszystkie powyższe etapy łączą się ostatecznie w to co autor

fenomenologii religii nazywa rozumieniem, przy czym nie ma ono

charakteru absolutnego, fenomenologia wymaga ciągłej nieustannej

korekty.

Ostatecznym celem jak twierdzi Van der Leeuw jest „danie

świadectwa temu co zostało ukazane”.

Bibliografia:

Gerardus van der Leeuw: Fenomenologia religii, Książka i Wiedza,

Warszawa 1978.

Encyklopedia Religia, red. T. Gadacz, B. Milerski, t. I-IX, [PWN]

Warszawa, 2001-2003

Wprowadzenie do Etnologii Religii, Jolanta Swolkień, Łukasz

Trzciński, Kraków 1987