INFORMATYKA

Program nauczania dla gimnazjum

zgodny z nową podstawą programową z 2009 roku

AUTORZY:

Ewa Gurbiel, Grażyna Hardt-Olejniczak, Ewa Kołczyk,

Helena Krupicka, Maciej M. Sysło

Instytut Informatyki Uniwersytetu Wrocławskiego

Ten program nauczania jest modyfikacją programu dopuszczonego do użytku szkolnego przez Mini-

stra Edukacji Narodowej i wpisanego do wykazu programów nauczania przeznaczonych do kształce-

nia ogólnego.

Recenzentami programu byli: mgr Witold Kranas, prof. dr hab. inż. Ryszard Tadeusiewicz

Numer dopuszczenia:

DKW–4014–80/99

Zaleca się, by przedstawiony program był realizowany z użyciem podręcznika

tych samych autorów: Informatyka. Podręcznik dla ucznia gimnazjum, WSiP,

Warszawa 2009.

Informatyka – Program nauczania dla gimnazjum – 2009

2

Jest to program wydzielonych zajęć informatycznych w gimnazjum, przewidzianych do realizacji pod-

stawy programowej z 2009 roku w zakresie określonym dla przedmiotu informatyka. Głównym zało-

żeniem tych zajęć jest przygotowanie uczniów do bardziej zaawansowanego posługiwania się kompu-

terem i jego oprogramowaniem, korzystania z sieci komputerowej i systemów multimedialnych oraz

przedstawiania rozwiązań problemów w postaci algorytmicznej. Mają one stworzyć solidniejsze pod-

stawy do korzystania z umiejętności informatycznych w wykonywaniu zadań z innych przedmiotów i

dziedzin nauki. Przedstawiony program informatyki w gimnazjum może być realizowany w różnym

wymiarze godzinowym. Szczegółowe propozycje rozkładów materiału są podane w innym dokumen-

cie tych samych autorów.

Niniejszy program składa się z następujących części:

– Cele kształcenia (odpowiadają wymaganiom ogólnym podanym w podstawie programowej).

– Treści nauczania (odpowiadają wymaganiom szczegółowym sformułowanym w podstawie progra-

mowej, zostały więc zgrupowane podobnie).

– Osiągnięcia (czyli, co uczeń będzie umiał po zakończeniu kształcenia).

W podstawie programowej treści nauczania zostały opisane w formie osiągnięć uczniów. W tym pro-

gramie podajemy treści nauczania w tradycyjnej formie, natomiast osiągnięcia uczniów przedstawiamy

bardziej szczegółowo, odnosząc je do konkretnych działań wykonywanych za pomocą różnych środ-

ków (czyli urządzeń) i narzędzi (czyli oprogramowania) technologii informacyjno-komunikacyjnych.

Program informatyki

Cele kształcenia:

1. Bezpieczne

posługiwanie się komputerem i jego oprogramowaniem, korzystanie z sieci kompute-

rowej; komunikowanie się za pomocą komputera i technologii informacyjno-komunikacyjnych.

2. Wyszukiwanie, gromadzenie i przetwarzanie informacji z różnych źródeł; opracowywanie za po-

mocą komputera rysunków, tekstów, danych liczbowych, motywów, animacji, prezentacji multime-

dialnych.

3. Rozwiązywanie problemów i podejmowanie decyzji z użyciem komputera i zastosowaniem podej-

ścia algorytmicznego.

4. Wykorzystanie komputera, jego oprogramowania i sieci komputerowej do poszerzania wiedzy

i umiejętności z różnych dziedzin oraz do rozwijania zainteresowań.

5. Zrozumienie wpływu technologii informacyjno-komunikacyjnych na życie jednostki, najbliższego

otoczenia i społeczeństwa oraz ocena zagrożeń i ograniczeń związanych z rozwojem informatyki

i technologii informacyjno-komunikacyjnych oraz ich zastosowań.

Informatyka – Program nauczania dla gimnazjum – 2009

3

Treści nauczania:

A. Bezpieczne posługiwanie się komputerem i jego oprogramowaniem, korzystanie z sieci kompute-

rowej.

1. Podstawowe elementy komputera i ich funkcje – modułowa budowa komputera, urządzenia ze-

wnętrzne.

2. Posługiwanie się urządzeniem multimedialnym, np. do nagrywania i odtwarzania obrazu

i dźwięku.

3. Korzystanie z podstawowych usług systemu operacyjnego, w tym zarządzanie zasobami (pli-

kami) oraz instalowanie oprogramowania.

4. Wyszukiwanie i uruchamianie programów, porządkowanie i archiwizowanie danych i progra-

mów; profilaktyka antywirusowa.

5. Przestrzeganie podstawowych zasad bezpiecznej pracy w sieci lokalnej i globalnej.

6. Korzystanie z pomocy komputerowej oraz dokumentacji urządzeń komputerowych i oprogra-

mowania.

B. Wyszukiwanie i wykorzystywanie (gromadzenie, selekcjonowanie, przetwa- rzanie) informacji z

różnych źródeł; współtworzenie zasobów w sieci.

1. Podstawowe sposoby reprezentowania i przetwarzania informacji przez człowieka i komputer.

2. Wyszukiwanie i pobieranie informacji z internetowych zasobów danych, katalogów, baz danych.

3. Wyszukiwanie i pobieranie informacji i dokumentów z różnych źródeł, w tym internetowych,

ocenianie pod względem treści i formy ich przydatności do wykorzystania w realizowanych za-

daniach i projektach informatycznych oraz z innych przedmiotów.

4. Korzystanie z materiałów znajdujących się w edukacyjnych serwisach internetowych, np. na

platformach edukacyjnych.

5. Umieszczanie w sieci własnych informacji w różnej postaci, np. tekstowej, graficznej, dźwięko-

wej, w szczególności w serwisach społecznościowych.

C. Komunikowanie się za pomocą komputera i technologii informacyjno-komunikacyjnych.

1. Korzystanie z poczty elektronicznej w portalu internetowym – zakładanie i konfigurowanie konta

dla własnych potrzeb.

2. Włączanie się i uczestniczenie w dyskusji na forum.

3. Komunikowanie się za pomocą technologii informacyjno-komunikacyjnych z członkami grupy

współpracującej nad projektem.

4. Stosowanie zasad netykiety w komunikacji w sieci.

D. Opracowywanie za pomocą komputera rysunków, tekstów, danych liczbowych, motywów, animacji,

prezentacji multimedialnych.

1. Tworzenie w edytorze grafiki kompozycji z figur, fragmentów rysunków i zdjęć, umieszczanie

napisów na rysunkach, tworzenie animacji, przekształcanie formatów plików graficznych.

2. Tworzenie dłuższych dokumentów w edytorze tekstu, z nagłówkiem i stopką, przypisami, grafi-

ką, tabelami, itp.; formatowanie tekstu w kolumnach, opracowywanie dokumentów tekstowych

przeznaczonych do różnych celów, w tym do różnych przedmiotów.

Informatyka – Program nauczania dla gimnazjum – 2009

4

3. Korzystanie z arkusza kalkulacyjnego w rozwiązywaniu zadań rachunkowych z różnych przed-

miotów (np. z matematyki lub fizyki) i z codziennego życia (np. planowanie wydatków), posługi-

wanie się przy tym adresami bezwzględnymi, względnymi i mieszanymi.

4. Używanie arkusza kalkulacyjnego do gromadzenia danych i przedstawiania ich w postaci gra-

ficznej, z zastosowaniem odpowiednich typów wykresów.

5. Budowanie prostej bazy danych w postaci jednej tabeli i wykonywanie na niej podstawowych

operacji bazodanowych.

6. Tworzenie dokumentów zawierających różne obiekty (np. tekst, grafikę, tabele, wykresy) pobra-

ne z różnych programów i źródeł.

7. Tworzenie i przedstawianie prezentacji z wykorzystaniem różnych elementów multimedialnych,

graficznych, tekstowych, filmowych i dźwiękowych, własnych lub pobranych z innych źródeł.

8. Tworzenie prostej strony internetowej, zawierającej tekst, grafikę, elementy aktywne, odnośniki,

z zastosowaniem podstawowych poleceń języka HTML lub z użyciem odpowiedniego edytora

stron.

E. Rozwiązywanie problemów i podejmowanie decyzji z wykorzystaniem komputera, stosowanie

podejścia algorytmicznego.

1. Algorytmy wokół nas – przykłady algorytmów rozwiązywania problemów praktycznych i szkol-

nych; pojęcie algorytmu w informatyce.

2. Analiza i ścisły opis prostej sytuacji problemowej; przedstawienie jej rozwiązania w postaci algo-

rytmicznej.

3. Opisywanie algorytmów w języku potocznym oraz zapisywanie ich z zastosowaniem podstawo-

wych sposobów: listy kroków i schematów blokowych.

4. Używanie arkusza kalkulacyjnego do rozwiązywania prostych problemów algorytmicznych.

5. Znajdowanie wybranego elementu w zbiorze nieuporządkowanym i uporządkowanym. Algorytm

porządkowania zbioru elementów, np. algorytm porządkowania przez wybór lub algorytm bąbel-

kowy.

6. Wykonywanie wybranych algorytmów za pomocą komputera, np. w programach edukacyjnych

lub w języku Logo.

7. Współdziałanie w grupie, z uwzględnieniem podziału zadań, w pracy nad projektem zespoło-

wym, realizowanym z wykorzystaniem technologii informacyjno-komunikacyjnych.

8. Stosowanie podstawowych kroków podejścia algorytmicznego przy rozwiązywaniu (wykonywa-

niu) innych zadań z użyciem komputera, takich jak np. opracowanie dokumentu, wykonanie ob-

liczeń, przygotowanie prezentacji, utworzenie prostej bazy danych, opracowanie strony interne-

towej.

F. Korzystanie z komputera oraz programów i gier edukacyjnych do poszerzania wiedzy i umiejętno-

ści z różnych dziedzin.

1. Używanie oprogramowania komputerowego, w tym edukacyjnego, do wspomagania

i wzbogacania nauki różnych przedmiotów, własnego lub pochodzącego z różnych serwisów in-

ternetowych.

Informatyka – Program nauczania dla gimnazjum – 2009

5

2. Stosowanie oprogramowania komputerowego, np. arkusza kalkulacyjnego, do analizy wyników

eksperymentów fizycznych, chemicznych, biologicznych i innych.

3. Posługiwanie się programami komputerowymi służącymi do tworzenia modeli zjawisk i ich sy-

mulacji, takich jak: zjawiska fizyczne, chemiczne, biologiczne. Korzystanie z map internetowych.

4. Przygotowywanie za pomocą odpowiednich programów zestawień danych, sprawozdań, rapor-

tów i projektów na lekcje różnych przedmiotów.

G. Wykorzystywanie komputera i technologii informacyjno-komunikacyjnych do rozwijania zaintereso-

wań; opisywanie innych zastosowań informatyki; ocena zagrożeń i ograniczeń, aspekty społeczne

rozwoju i zastosowań informatyki.

1. Wybrane zastosowania technologii informacyjno-komunikacyjnych z obszaru zainteresowań

uczniów, ocena ich wpływu na własny rozwój i funkcjonowanie społeczności lokalnej i ogółu

społeczeństwa.

2. Korzyści i zagrożenia wynikające z rozwoju informatyki oraz powszechnego dostępu do danych

i informacji – zagadnienia etyczne i prawne związane z ochroną własności intelektualnej i

ochroną danych.

3. Tendencje w rozwoju możliwości technologii informacyjno-komunikacyjnych. Elementy historii

komputerów i informatyki.

4. Zagrożenia związane z uzależnieniem się od komputera.

5. Przejawy przestępczości komputerowej.

6. Zagrożenia wychowawcze – ochrona przed „szkodliwymi” grami i deprawującymi treściami.

Osiągnięcia, czyli umiejętności informatyczne absolwenta gimnazjum

Przedstawiony poniżej wykaz umiejętności informatycznych, które powinien mieć absolwent gimna-

zjum, został opracowany na podstawie zapisów w podstawie programowej, które zostały tutaj uszcze-

gółowione i połączone w grupy odpowiadające różnym działom nauczania informatyki.

Wymienione umiejętności mogą być kształtowane na zajęciach z informatyki, podczas których jest

używany podręcznik tych samych autorów

1

. W ocenie stopnia opanowania tych umiejętności przez

uczniów należy uwzględnić realizowany rozkład materiału – polecamy propozycje rozkładów materiału

dla różnej liczby godzin w cyklu kształcenia opracowane przez tych samych autorów.

1. Ogólne zasady pracy z komputerem w środowisku Windows

Uczeń:



otwiera i zamyka system;



wykonuje operacje za pomocą myszy (wskazanie, pojedyncze i dwukrotne kliknięcie, „ciągnij

i upuść”), stosuje wybrane operacje (skróty) klawiaturowe (np. F1, PrtSc);



uruchamia program z pulpitu i paska zadań;



zmienia położenie i rozmiar okna;

1

E. Gurbiel, G. Hardt-Olejniczak, E. Kołczyk, H. Krupicka, M.M. Sysło, Informatyka. Podręcznik dla ucznia gimnazjum,

WSiP, Warszawa 2009

Informatyka – Program nauczania dla gimnazjum – 2009

6



przełącza się między różnymi programami i korzysta ze schowka;



korzysta z menu rozwijanego i kontekstowego, z okien dialogowych;



korzysta z pomocy systemowej.

2. Porządkowanie własnych plików i innych zasobów komputera

Uczeń:



stosuje profilaktykę antywirusową: sprawdza płyty CD-ROM przed każdym ich użyciem, unika

korzystania z nieznanych i obcych nośników danych;



tworzy skróty do programów, plików i folderów;



przechowuje wyniki swojej pracy w plikach – w komputerze lub w pamięci przenośnej; nadaje

i zmienia nazwy plików;



określa położenie i format pliku przy zapisywaniu go na dysku;



określa i tworzy hierarchię folderów;



przenosi, kopiuje i usuwa pliki i foldery;



drukuje zawartość pliku.

3. Jak jest zbudowany komputer i sieć komputerowa

Uczeń:



wyjaśnia ogólne zasady budowy komputera, z uwzględnieniem jego części: jednostki central-

nej, urządzeń wejścia-wyjścia, urządzeń dodatkowych;



przestrzega zasad bezpieczeństwa i higieny pracy przy komputerze;



opisuje funkcje najważniejszych części komputera;



opisuje strukturę sieci lokalnej i globalnej sieci Internet;



wyjaśnia znaczenia pojęć: serwer, klient, protokół, adres w sieci.

4. Informacja, korzystanie ze zbiorów informacji, poszukiwanie informacji w sieci Internet

Uczeń:



rozróżnia informacje i dane;



opisuje różne sposoby zapisywania informacji i reprezentowania jej w komputerze;



opisuje reprezentacje liczb naturalnych w postaci binarnej;



korzysta z pomocy wbudowanej do programu – wyszukuje tematy i hasła w spisie treści za

pomocą indeksu i na podstawie słów kluczowych;



odszukuje znaczenia haseł w słowniku komputerowym;



sprawnie porusza się po hipertekście;



korzysta z programów multimedialnych, wspomagających i wzbogacających uczenie się róż-

nych dziedzin;



uczestniczy w dyskusjach na forach, umieszcza swoje informacje w sieci;

Informatyka – Program nauczania dla gimnazjum – 2009

7



wyszukuje informacje na zadany temat w różnych źródłach, w tym na płytach CD i w Interne-

cie – selekcjonuje, gromadzi i opracowuje wybrane informacje;



korzysta z wiarygodnych źródeł informacji;



przestrzega zasad netykiety;



cytuje informacje z podaniem ich autora oraz źródła.

5. Komunikacja, odbieranie i wysyłanie listów elektronicznych

Uczeń:



zakłada konto pocztowe w portalu internetowym;



odbiera listy elektroniczne i odpowiada na listy;



dołącza wcześniej przygotowany plik jako załącznik do wiadomości;



przestrzega zasad netykiety dotyczących korespondencji elektronicznej;



stosuje profilaktykę antywirusową w korespondencji elektronicznej;



porządkuje informacje pocztowe gromadzone w komputerze;



korzysta z książki adresowej w programie pocztowym.

6. Tworzenie komputerowych rysunków

Uczeń:



stosuje narzędzia graficzne dostępne w prostym edytorze graficznym, np. Paint – rysuje od-

ręcznie, rysuje gotowe figury geometryczne, umieszcza napisy na rysunku, używa palety kolo-

rów;



pozyskuje ilustracje z bibliotek rysunków, np.: z galerii Clipart, z zasobów Internetu, z płyt CD;



zmienia format, rozmiar i rozdzielczość plików graficznych;



kopiuje, wycina i wkleja fragmenty rysunków;



przekształca rysunki, np.: skaluje, pochyla, odbija w pionie i poziomie;



tworzy własne ikony i proste animacje rysunków.

7. Opracowywanie tekstów za pomocą edytora tekstu (np. Word)

Uczeń:



w miarę sprawnie pisze na klawiaturze wszystkimi palcami obu rąk;



pisze na klawiaturze małe i wielkie litery, polskie litery oraz inne znaki; umieszcza znaki inter-

punkcyjne w tekście zgodnie z zasadami;



formatuje akapity: dodaje wcięcia, wyrównuje tekst, ustawia odstępy między wierszami i aka-

pitami;



stosuje wyróżnienia fragmentów tekstu;



dobiera wartości parametrów mających wpływ na wygląd dokumentu, np. szerokość margine-

sów, podział na strony, nagłówek i stopkę, numerację stron;



dostosowuje wygląd tekstu do treści, np. listu, plakatu, ulotki, ogłoszenia;

Informatyka – Program nauczania dla gimnazjum – 2009

8



sprawdza i koryguje pisownię;



wykonuje operacje na fragmentach tekstu: wycina, kopiuje i wkleja, w jednym dokumencie,

między różnymi dokumentami tej samej aplikacji, między dokumentami z różnych aplikacji;



tworzy w dokumencie tekstowym obiekty z gotowych elementów grafiki wektorowej, np. za

pomocą edytora WordArt;



wstawia rysunki, tabele, wykresy, obiekty dźwiękowe i filmowe do dokumentu tekstowego;



tworzy i formatuje tabele w dokumencie tekstowym;



zapisuje indeksy górne i dolne, np. we wzorach matematycznych i chemicznych;



organizuje tekst w kolumnach (szpaltach).

8. Zbieranie i opracowywanie danych za pomocą arkusza kalkulacyjnego (np. Excel)

Uczeń:



wypełnia komórki arkusza kalkulacyjnego napisami, liczbami i formułami;



formatuje zawartość komórek;



stosuje adresy względne, bezwzględne i mieszane;



kopiuje zawartość komórek, wypełnia komórki serią danych;



dobiera i tworzy wykresy dla danych w tabeli, formatuje i opisuje wykresy;



wprowadza poprawki do arkusza: usuwa i dodaje wiersze lub kolumny;



planuje bardziej rozbudowane obliczenia w arkuszu, sprawdza wiele wariantów obliczeń, uży-

wa arkusza do prowadzenia prób (symulacji);



kopiuje i przenosi tabelę i wykres z arkusza do dokumentu tekstowego i prezentacji.

9. Gromadzenie i wyszukiwanie informacji w bazach danych

Uczeń:



definiuje, zakłada i edytuje prostą bazę danych w postaci tabeli;



sortuje dane według określonych kryteriów i zadaje proste pytania do bazy;



używa filtrów do wyszukiwania danych w tabelach arkusza kalkulacyjnego, np. Excel;



wyszukuje informacje w internetowych bazach danych;



tworzy książkę adresową i posługuje się nią;



korzysta z baz danych przy tworzeniu dokumentów, np. korespondencji seryjnej – listów, ety-

kiet.

10. Tworzenie komputerowych prezentacji

Uczeń:



planuje pracę przy tworzeniu prezentacji lub strony WWW;



tworzy prezentację z użyciem gotowych elementów, np. w programie PowerPoint;



przygotowuje prostą stronę WWW, np. z użyciem edytora FrontPage;

Informatyka – Program nauczania dla gimnazjum – 2009

9



tworzy animowane prezentacje, np. w programie PowerPoint;



odtwarza pliki multimedialne, np. w programie Windows Media Player;



tworzy i edytuje pliki multimedialne, np. w programach Rejestrator dźwięku i Windows

Movie Maker;



korzysta z plików audio i wideo przy tworzeniu prezentacji i stron WWW;



przedstawia swoją prezentację większej grupie słuchaczy, np. w klasie.

11. Pierwsze kroki w języku HTML

Uczeń:



planuje strukturę dokumentu HTML;



tworzy prosty dokument HTML, umieszcza w nim odnośniki do plików graficznych i innych

stron;



przestrzega zasad netykiety przy tworzeniu stron WWW;



posługuje się istniejącymi narzędziami do tworzenia stron WWW, np. edytorem FrontPage lub

Word.

12. Programowanie w języku Logo w programie Logomocja

2

Uczeń:



posługuje się prostymi instrukcjami grafiki żółwia;



definiuje procedury bez parametrów i z parametrami, wywołuje procedury;



stosuje instrukcje powtarzania, warunkową, drukowania i zatrzymania;



wykonuje eksperymenty z różnymi wartościami parametrów procedur;



stosuje procedury rekurencyjne;



projektuje prosty pokaz (tworzy tło, postacie żółwia, animuje ruchy żółwia, stosuje przyciski,

zapisuje pokaz jako stronę WWW).

13. Rozwiązywanie problemów w postaci algorytmów

Uczeń:



formułuje problemy przez określenie danych, wyników i związków między nimi;



zapisuje rozwiązania prostych problemów jako algorytmy w postaci listy kroków lub schematu

blokowego;



stosuje podstawowe konstrukcje algorytmiczne, takie jak: sekwencja czynności, iteracja, wy-

bór warunkowy;



korzysta z podstawowych technik algorytmicznych w rozwiązywaniu prostych problemów:

przeszukiwania liniowego, zasady dziel i zwyciężaj, podejścia zachłannego;

2

Ten dział osiągnięć uczniów ma zastosowanie tylko w przypadku, gdy język Logo i program Logomocja są

przedmiotem zajęć.

Informatyka – Program nauczania dla gimnazjum – 2009

10



zapisuje algorytmy w takiej postaci, w jakiej może wykonać je komputer (np. w arkuszu kalku-

lacyjnym);



wykonuje algorytmy za pomocą komputera, np. posługując się arkuszem kalkulacyjnym lub

programem edukacyjnym.

14. Przygotowanie projektu zespołowego z użyciem technologii informacyjnej

Uczeń:



planuje podział ról i zadań w grupie;



łączy efekty pracy członków grupy we wspólny dokument;



przygotowuje i przeprowadza prezentację wyników wspólnej pracy.

15. Wykorzystanie komputera, sieci komputerowej i oprogramowania w nauce innych przed-

miotów

Uczeń:



korzysta z zasobów zgromadzonych w sieci Internet, pochodzących z różnych dziedzin nauki;



korzysta z serwisów (portali) edukacyjnych;



posługuje się oprogramowaniem edukacyjnym;



wykorzystuje komputer i jego oprogramowanie do tworzenia modeli zjawisk z różnych dziedzin

i ich symulacji;



opracowuje dokumenty i prezentacje na potrzeby innych dziedzin kształcenia.

16. Społeczne, etyczne i ekonomiczne aspekty informatyki

Uczeń:



potrafi opisać ogólne tendencje w rozwoju informatyki i technologii informacyjno-

komunikacyjnych, uwzględniając przy tym elementy historii komputerów i informatyki;



dostrzega korzyści i zagrożenia wynikające z rozwoju informatyki i technologii informacyjno-

komunikacyjnych oraz ich zastosowań, związane z życiem własnym i funkcjonowaniem społe-

czeństw;



dostrzega korzyści i zagrożenia wynikające z powszechnego dostępu do informacji;



dostrzega istnienie w sieci Internet szkodliwych treści, programów komputerowych (np. gier) i

multimediów;



zwraca uwagę na możliwość uzależnienia się od komputera;



przestrzega prawnej ochrony własności intelektualnej i prawnej ochrony danych.