Wołoszański Bogusław Sensacje XX wieku Nikita Chruszczow

Nikita Chruszczow

Aktorzy:
Nikita Chruszczow - Włodzimierz Press
Siergiej Woroszyłow - Witold Pyrkosz
Kaganowicz - Adam Ferency
Sierow - Wiktor Zborowski
Leonid Bre

niew - Krzysztof Kowalewski

Dzie

był pochmurny, nieprzyjemny, deszcz si

pił od rana. W alejce cmentarza przy klasztorze

Nowodiewiczym w Moskwie niewielka grupa oczekiwała na przyjazd karawanu. Kilku muzyków w
pomi

tych garniturach, spodziewaj

c si

e kondukt pogrzebowy nadjedzie lada moment, zacz

ło

sposobi

instrumenty. I wtedy w bramie pojawiła si

ęż

arówka ził. Na jej skrzyni le

ała trumna, przy

której le

ało kilka wie

ców ze zwini

tymi szarfami.

Tak 13 wrze

nia 1971 roku rozpoczynał si

pogrzeb Nikity Chruszczowa, byłego premiera Zwi

zku

Radzieckiego, sekretarza generalnego partii komunistycznej.

Człowiek, który przez 11 lat rz

dził mocarstwem, odchodził z tego

wiata,

egnany jedynie przez stu

ęć

dziesi

ciu

ałobników, głównie rodzin

i najbli

szych przyjaciół. Bardzo niewiele osób wiedziało o

pogrzebie, gdy

agencja TASS podała wiadomo

ść

mierci Chruszczowa z 33-godzinnym opó

nieniem.

Partia wstydliwie chowała swojego byłego przywódc

…

To Chruszczow w 1953 roku zorganizował spisek przeciwko wicepremierowi Ławrentijowi Berii,
najpot

ęż

niejszemu człowiekowi w Zwi

zku Radzieckim, który przez 15 lat kierował tajn

policj

polityczn

9 czerwca 1953 roku, na posiedzeniu Prezydium KC Beria został aresztowany i w grudniu tego roku
stracony. Nikt ze spiskowców nie był na tyle silny, aby zagarn

ąć

władz

, wi

c podzielili si

Chruszczow, Malenkow i Bułganin. Przed nimi były ogromne problemy.

Trzydzie

ci lat stalinizmu kładło si

wielkim ci

ęż

arem na radzieckiej gospodarce, a straszna wojna, która

zabiła bez mała 30 mln obywateli tego pa

stwa, dopełniła spustoszenia w przemy

le i rolnictwie.

Chruszczow nie chciał tai

skali problemów. Mówił otwarcie,

e w 1952 roku produkcja mi

sa w Zwi

zku

Radzieckim wyniosła zaledwie 3 mln ton i była mniejsza ni

w Rosji w 1916 roku. Jeszcze gorzej było z

plonami zbó

. Słabe zbiory zmuszały rz

d do kupowania pszenicy za granic

, a poniewa

brakowało na

to pieni

dzy, w Zwi

zku Radzieckim szerzył si

głód. Jedynie przemysł ci

ęż

ki, przeinwestowany,

nierentowny, funkcjonował znakomicie, pochłaniaj

c ogromne ilo

ci w

gla i rudy, przez co stawał si

dodatkowym ci

ęż

arem dla rozsypuj

cej si

gospodarki.

W obozach na Syberii i w wi

zieniach przebywało miliony ludzi niesłusznie skazanych przez stalinowski

"wymiar sprawiedliwo

ci".

mier

Stalina przyniosła im nadziej

na zwolnienie. Tylko nadziej

, gdy

czasie krótkiego panowania Berii wypuszczono na wolno

ść

niewiele osób. Nowa ekipa te

nie kwapiła si

do szerokiego otwarcia bram syberyjskich obozów, gdy

zwolnieni mogliby zacz

ąć

domaga

wymierzenia sprawiedliwo

ci katom. Tymczasem wielu, bardzo wielu oprawców pozostawało na wysokich

i najwy

szych stanowiskach w administracji partyjnej i pa

stwowej. Jeden z przywódców Zwi

zku

Radzieckiego - Gieorgij Malenkow zamieszany był w

ledztwo w tzw. sprawie leningradzkiej z 1949 roku,

gdy skazano na

mier

co najmniej dwie

cie niewinnych osób, a tysi

ce aresztowano. Równie

Chruszczow, który w czasach "wielkiej czystki" podpisywał wyroki

mierci, miał r

ce umazane krwi

Imperium

mierci, nazwane pó

niej Archipelagiem GUŁAG od nazwy Głównego Zarz

du Obozów

(Gławnoje Uprawlenije Łagieriej), a obejmuj

ce setki obozów, których liczby zapewne nie pozna nikt,

działało nadal. Złagodzono dyscyplin

, ale tylko w niewielkim stopniu: wi

ęź

niom zezwalano na widzenia z

rodzinami przyjmowanie paczek, zdj

to kraty z okien obozowych baraków, z wi

ziennych drelichów

odpruto numery. W niektórych sprawach zrehabilitowano niewinnie skazanych i zezwolono im na powrót
do domu. W 1955 roku do domów wróciło około 10 tysi

cy ludzi. Miliony pozostały w łagrach, czekaj

coraz bardziej niecierpliwie na sprawiedliwo

ść

Sytuacja stawała si

zapalna. W 1953 roku w dwóch kopalniach w Workucie wybuchły zamieszki. Wkrótce

zastrajkowali wi

ęź

niowie w kopalni "Kapitalnaja" w Norylsku. Potem doszło do zamieszek w łagrach

Kazachstanu. W Kengirze wybuchło wielkie, trwaj

ce ponad miesi

c powstanie wi

ęź

niów.

We wszystkich przypadkach skierowano do akcji wojska Ministerstwa Spraw Wewn

trznych pod

dowództwem generała Maslennikowa, które krwawo tłumiły bunty u

ywaj

c samochodów pancernych i

broni maszynowej. Wiadomo,

e w Norylsku oddziały MSW zmasakrowały kilkuset wi

ęź

niów. Nigdy

zapewne nie dowiemy si

, ilu zabito w innych obozach.

Dla Chruszczowa był to sygnał,

e dłu

ej nie mo

na odwleka

ostatecznego rozwi

zania. Ale jak

pogodzi

uwolnienie niesłusznie skazanych z zapewnieniem bezkarno

ci ich katom?

14 lutego 1956 roku rozpocz

ły si

obrady XX Zjazdu Komunistycznej Partii Zwi

zku Radzieckiego.

Chruszczow zamierzał otwarcie przedstawi

problem zbrodni stalinowskich, uwa

e tylko w ten

sposób rozetnie nabrzmiały problem. Zanim do tego doszło, musiał stoczy

nast

pna bitw

Nikita Chruszczow, który w 1953 roku stan

ł na czele spisku przeciwko Ławrentijowi Berii i doprowadził

do jego

mierci, zdawał sobie spraw

e nale

y zerwa

ze stalinizmem. Nie było to jednak proste.

Przekonał si

, gdy tylko ujawnił swój zamiar.

XX Zjazd Komunistycznej Partii Zwi

zku Radzieckiego rozpocz

ł obrady 14 lutego 1956 roku. Kilka dni

pó

niej Chruszczow zebrał członków Prezydium i powiedział:

Chruszczow: Co mamy zamiar zrobi

w sprawie tych, którzy byli aresztowani i zlikwidowani? Zjazd zbli

do ko

ca i rozejdziemy si

nie mówi

c ani słowa o nadu

yciach władzy popełnionych za czasów

Stalina. Teraz wiemy,

e ludzie, którzy cierpieli w czasie represji, byli niewinni. Nie mo

emy dłu

trzyma

tych ludzi na wygnaniu czy w obozach.

Pierwszy zaprotestował marszałek Kliment Woroszyłow, najbli

szy przyjaciel Stalina.

Woroszyłow: Co si

z tob

dzieje? Jak mo

esz tak mówi

? Jak to si

odbije na autorytecie naszej partii i

naszego kraju? Nie utrzymasz tego w tajemnicy. Szybko rozejdzie si

, co stało si

za Stalina, a potem

palce wska

żą

na nas. Co my b

dziemy mogli powiedzie

o naszej roli w czasach Stalina?

Wtórował mu Łazar Kaganowicz:

Kaganowicz: Doprowadzisz do tego,

e b

nas s

dzili kator

nicy!

Chruszczow spokojnie przyjmował ataki.

Chruszczow: I tak nie utrzymamy tajemnicy. Wcze

niej czy pó

niej ludzie zaczn

wychodzi

z wi

zie

obozów i wróc

do miast. Opowiedz

swoim znajomym, przyjaciołom, towarzyszom i ka

demu w ich

domach, co si

stało. Cały kraj i cała partia dowie si

e ludzie sp

dzili dziesi

ęć

do pi

tnastu lat w

zieniach. Za co? Za nic! Oskar

enia były fałszywe!

aden z argumentów nie zmieniał stanowiska ludzi boj

cych si

odpowiedzialno

ci za stare czasy. Wci

ąż

nie zgadzali si

na wyst

pienie sekretarza generalnego z referatem ujawniaj

cym zbrodnie Stalina. Wtedy

Chruszczow zagroził:

Chruszczow: Nikt nie zabroni mi, zwykłemu delegatowi na Zjazd, wypowiedzie

na ten temat na

jednym z posiedze

. Je

eli członkowie Prezydium KC pozostan

temu przeciwni, to wówczas zwróc

bezpo

rednio do delegatów Zjazdu z pro

o wysłuchanie mojego przemówienia!

To był sprytny zabieg. W czasie obrad Chruszczow, jak ka

dy delegat na Zjazd, mógł za

żą

udzielenia

mu głosu. Przeciwnicy znali go dobrze i wiedzieli,

e tak post

pi. Musieli skapitulowa

Nikita Chruszczow wszedł na mównic

25 lutego 1956 roku. Prowadziły go niespokojne spojrzenia

członków kierownictwa partii. Zrobili jednak wszystko, aby ograniczy

nast

pstwa referatu. Przede

wszystkim uzyskali to,

e referat miał by

wygłoszony po wyborach nowego Komitetu Centralnego, gdy

obawiali si

e straciliby szanse na ponowny wybór, gdyby sala poznała zakres zbrodni. Ponadto

Chruszczow miał wyst

na specjalnym zamkni

tym posiedzeniu, na który wst

p, za specjalnymi

przepustkami mieli tylko wybrani go

cie.

Chruszczow: Towarzysze! W referacie sprawozdawczym Komitetu Centralnego partii na XX Zje

dzie, w

szeregu przemówie

delegatów, jak równie

poprzednio na posiedzeniach plenarnych mówiono niemało o

kulcie jednostki i jego szkodliwych nast

pstwach.

Jeszcze nic nie zapowiadało burzy.

Oddał hołd Stalinowi jako wybitnemu rewolucjoni

cie, człowiekowi, który miał niekwestionowane zasługi

dla rewolucji i zwyci

stwa w wojnie domowej. Nagle padły słowa o tym, jak Stalin przej

ł władz

wbrew

woli Lenina, gdy

zataił testament wodza rewolucji. I Chruszczow zacz

ł wylicza

stalinowskie zbrodnie.

Wstrz

ąś

ci delegaci słuchali o masowych aresztowaniach i masowych egzekucjach, o torturach, o

represjonowaniu rodzin oficerów i funkcjonariuszy partyjnych niesłusznie oskar

anych i skazywanych na

mier

lub wieloletnie wi

zienie. Wiedzieli o represjach, gdy

z otoczenia ka

dego z nich znikali ludzie

oskar

ani o zdrad

, szpiegostwo, szkodnictwo gospodarcze. Ale wierzyli w te oskar

enia. Uwa

ali,

NKWD usuwa wrogów i zdrajców. Nie mogli jednak zna

skali represji, które dotykały ludzi niewinnych,

bezgranicznie oddanych komunizmowi. Dowiadywali si

e nie była to odległa historia lat trzydziestych,

ale w 1953 roku Stalin szykował nowe czystki, których ofiar

miało pa

ść

całe kierownictwo partii

komunistycznej, członkowie rz

du i setki tysi

cy innych ludzi. Chruszczow wygrał wielk

batali

przywództwo w partii. Oskar

enie Stalina było jednocze

nie oskar

eniem wobec jego najbli

szych

współpracowników: Mołotowa, Kaganowicza, Malenkowa. Spychał ich w ten sposób na dalszy plan i
zyskiwał mo

liwo

ść

całkowitego odsuni

cia tych ludzi, którzy wci

ąż

byli jego rywalami.

Czy to wła

nie referat na XX Zje

dzie i zapowied

innych, bardziej sprawiedliwych rz

dów stały si

bod

cem dla grupy ludzi z najwy

szych władz do podj

cia próby obalenia Chruszczowa? Bez w

tpienia

tak. Co prawda Chruszczow dbał, aby destalinizacja nie zamieniła si

w destabilizacj

stwa

radzieckiego. Dlatego ju

pod koniec 1956 roku wstrzymano usuwanie pomników Stalina, nie karano ludzi

odpowiedzialnych za bezprawie i zn

canie si

nad wi

ęź

niami i wszelkimi siłami hamowano dyskusj

nad

dewastuj

cym wpływem stalinizmu na rozwój pa

stwa i społecze

stwa. A tam gdzie destalinizacja

roznieciła d

ąż

enia do wolno

ci, Chruszczow gotów był wysła

lub wysyłał czołgi. Tak było w Polsce, gdzie

w Poznaniu 28 czerwca 1956 roku robotnicy wyszli na ulice.

Na W

grzech, gdzie władze komunistyczne straciły kontrol

nad społecze

stwem, Chruszczow nie

zawahał si

posła

czołgów. Budapeszte

skie powstanie zako

czyło si

masakr

ludno

ci cywilnej.

Bezwzgl

dne działania nie u

piły czujno

ci partyjnych wrogów Chruszczowa obawiaj

cych si

e jego

polityka wobec pa

stw satelickich mo

e doprowadzi

do rozpadu bloku socjalistycznego, który Stalin z

takim trudem zbudował.

Przeciwnicy mieli mu równie

za złe polityk

gospodarcz

, któr

uwa

ali za nierealn

i w tej sprawie mieli

racj

W kraju, gdzie rocznie produkowano 6,6 milionów ton mi

sa, Chruszczow postanowił w ci

gu 5 lat

podnie

ść

produkcj

do 20 mln ton. Inne nieprzemy

lane, impulsywne decyzje pogarszały i tak trudn

sytuacj

gospodarcz

Zwi

zku Radzieckiego.

Do tego dochodziły bł

dy w polityce zagranicznej. Zarzucano sekretarzowi generalnemu,

e doprowadził

do konfliktu Jugosławi

e Zwi

zek Radziecki wzi

ł na sobie zbyt du

e zobowi

zania wobec Egiptu i

innych pa

stw Bliskiego Wschodu.

Spiskowcy ustalili,

e nale

y obali

Chruszczowa na plenarnym posiedzeniu Prezydium KC 18 czerwca

1957 roku. Popełnili bł

d, usiłuj

c odtworzy

sytuacj

z czerwca 1953 roku, gdy w czasie obrad obalono

Beri

Pocz

tkowo wszystko szło zgodnie z planami. Siedmiu członków Prezydium opowiedziało si

przeciwko

Chruszczowowi, a tylko trzech było za nim. Co prawda poparło go równie

cioro zast

pców członków

Prezydium, ale maj

c tylko głos doradczy nie mogli wpłyn

ąć

na wyniki głosowania. Jednak

e fakt,

ród nich był marszałek Gieorgij

ukow, był widomym znakiem,

e Chruszczow ma za sob

wojsko.

Popierał go równie

aparat partyjny

redniego szczebla. Dlatego gdy Prezydium przegłosowało

pozbawienie go funkcji sekretarza generalnego KC, Chruszczow po prostu odmówił podporz

dkowania

tej decyzji.

Chruszczow: Na stanowisko sekretarza generalnego naszej partii wybrało mnie nie Prezydium, lecz
Plenum KC, a wi

c znacznie wi

ksze forum. Tylko plenum mo

e mnie ze stanowiska sekretarza usun

ąć

śą

dam zwołania posiedzenia plenarnego!

Tymczasem poza Kremlem działali sojusznicy Chruszczowa, którzy byli z nim na tyle blisko zwi

zani,

bali si

o swój los. Na wie

ść

o decyzjach Prezydium do Moskwy przybył z Leningradu, wraz z grup

członków KC, Froł Kozłow, który nie brał udziału w obradach, ze wzgl

du na obchody 250-lecia miasta

wyznaczone na 23 czerwca. Marszałek

ukow i szef KGB Iwan Sierow zwołali wszystkich pozostałych

członków KC, którzy tłumnie zacz

li przybywa

na Kreml. Spiskowcy musieli zapłaci

za bł

d, jakim było

dopuszczenie do rozej

cia si

wiadomo

ci o próbie obalenia sekretarza generalnego, zanim stało si

faktem.

Na Kremlowskich korytarzach zacz

ł gromadzi

tłum. Członkowie Prezydium odmówili

rozgor

czkowanym ludziom prawa do udziału w dyskusji. Sytuacja stawała si

coraz bardziej zapalna.

Spiskowcy zrozumieli,

e jedyn

szans

dla nich jest dogadanie si

z poplecznikami Chruszczowa, aby ci

zrezygnowali z obrony sekretarza. Zlecili t

misj

Nikołajowi Bułganinowi i Klimentowi Woroszyłowowi. Ci

ruszyli na spotkanie z lud

mi popieraj

cymi Chruszczowa. Z drugiej strony korytarza nadeszła grupka, na

której czele posuwał si

szef KGB Iwan Sierow. Stan

li naprzeciw siebie i wtedy nerwy jednych i drugich

nie wytrzymały. Znany z grubia

stwa marszałek Woroszyłow zacz

ł obrzuca

Sierowa

najordynarniejszymi wyzwiskami.

Woroszyłow: Có

to psi generale, szwendasz si

po korytarzu! Prochu nawet

ski ryj nie pow

chał, a

oficerskie szlify, psia twoja ma

nosi. Nie stawaj mi na drodze, bydlaku!

Sierow nie pozostał mu dłu

ny, a doprowadzony do ostateczno

ci schwycił Woroszyłowa za kołnierz.

Sierow: Teraz mnie posłuchaj, stalinowski sługusie! Je

eli Prezydium nie zgodzi si

na zwołanie plenum,

to wówczas obrady odb

bez zgody Prezydium. Zrozumiałe

!? Przegrali

cie gady. Wynosi

Spiskowcy ju

wiedzieli,

e przegrali. Nie mogli dłu

ej przeciwstawia

żą

daniu zwołania plenum, które

poparło Chruszczowa i anulowało decyzj

Prezydium o odwołaniu go ze stanowiska.

Dwa dni pó

niej do Chruszczowa zadzwonił Łazar Kaganowicz.

Kaganowicz: Towarzyszu Chruszczow, znamy si

wiele lat. Prosz

eby

nie dopu

cił, aby post

piono ze

tak, jak rozprawiano si

z lud

mi za czasów Stalina.

Dobrze wiedział, co mo

e go spotka

. Setki razy podpisywał listy osób skazanych na

mier

za to,

stan

li na drodze dyktatora.

Chruszczow: Towarzyszu Kaganowicz, twoje słowa jeszcze raz potwierdzaj

, jakimi metodami

zamierzali

cie działa

dla osi

gni

cia swoich podłych celów. Chcieli

cie przywróci

w kraju porz

dki, jakie

panowały w czasach kultu jednostki, chcieli

cie rozprawi

z lud

mi. Innych te

mierzycie własn

miark

. Ale mylicie si

. Otrzymacie prac

i je

li b

dziecie pracowali uczciwie tak, jak pracuj

wszyscy

ludzie radzieccy, b

dziecie mogli spokojnie

Chruszczow dotrzymał słowa. Wszyscy jego wrogowie pozostali członkami partii, aczkolwiek musieli
wyjecha

daleko od Moskwy. Kaganowicz został dyrektorem Uralskiego Kombinatu Potasowego, Mołotow

- ambasadorem w Mongolii, Malenkow - dyrektorem elektrowni wodnej w Azji

rodkowej. Ju

knu

nie

mogli.

We wrze

niu 1957 roku Nikita Chruszczow wyjechał na urlop do niewielkiej miejscowo

ci na Krymie,

nieopodal Jałty. Po raz pierwszy od 1947 roku. Był ju

spokojny. Opanował sytuacj

i przej

ł pełni

władzy. Wierny Sierow czuwał, aby nie zal

gł si

nowy spisek. Spokój nie trwał jednak długo.

Gospodarka pogarszała si

gwałtownie. Jeszcze gorzej szło Chruszczowowi w polityce. W 1962 roku

skompromitował si

w oczach swoich współpracowników doprowadzeniem do kryzysu rakietowego.

Wydał wówczas polecenie zainstalowania na Kubie rakiet

redniego zasi

gu z głowicami nuklearnymi, ale

ze wzgl

du na twarde stanowisko prezydenta Johna F. Kennedy`ego, który postawił w stan pogotowia

ameryka

skie siły zbrojne i kazał zablokowa

porty kuba

skie. Chruszczow nie miał innego wyj

cia jak

skapitulowa

i nakaza

wycofanie rakiet.

W 1963 roku gwałtownie pogorszyła si

sytuacja w rolnictwie, co uznawano za wynik eksperymentów

prowadzonych przez premiera. Po bardzo złych

niwach Zwi

zek Radziecki musiał sprzeda

wiele złota,

aby uzyska

dewizy na zakup zbo

Spiskowcami kierowała jednak nie troska o losy pa

stwa, lecz niepewno

ść

własnych losów. W 1964 roku

sekretarz generalny zabrał si

do wielkiej reformy aparatu partyjnego, a to zagroziło wielu najwy

postawionym dygnitarzom. Ruszyli wi

c do ataku w obronie swoich pozycji, wpływów i dochodów. Na

czele spiskowców stan

ł sekretarz Komitetu Centralnego Michaił Susłow i przewodnicz

cy Prezydium

Rady Najwy

szej RFSRR Nikołaj Ignatow. Byli to wytrawni działacze partyjni. Doskonale wiedzieli, co

nale

y zrobi

, aby utr

szefa. Dlatego wci

li do zmowy drugiego sekretarza KC Leonida Bre

niewa,

ministra obrony Rodiona Malinowskiego oraz przewodnicz

cego KGB Władymira Semiczastnego.

Działania przeciwko sekretarzowi generalnemu były o tyle ułatwione,

e ten bardzo cz

sto składał wizyty

zagraniczne. W 1964 roku nie było go w kraju przez 135 dni. Spiskowcy mogli wi

c działa

ść

swobodnie. Ostateczny plan uło

yli prawdopodobnie w sierpniu w czasie pobytu nad pi

knym jeziorem

Manycz, dok

d zaprosił ich na polowanie sekretarz Stawropolskiego Komitetu Obwodowego. Ciekawe,

czy wiedział, jaka ma by

zwierzyna?

Zdecydowali,

e atak nast

pi w czasie najbli

szej nieobecno

ci Chruszczowa w Moskwie. Okazja

nadarzyła si

w pa

dzierniku. Nikita Sergiejewicz wyjechał na urlop do Picundy.

13 pa

dziernika 1964 roku, gdy przyjmował w swojej letniej rezydencji francuskiego ministra George'a

Palewskiego zadzwonił telefon. Chruszczow poznał głos Bre

niewa:

Chruszczow: Towarzyszu Bre

niew, wiecie,

e jestem na urlopie, znaczy, dzwonicie z jak

ąś

szczególnie

spraw

…

Bre

niew: Tak, chc

… powinienem was poinformowa

e w Moskwie członkowie KC chc

zwoła

plenarne posiedzenie w sprawie gospodarki rolnej.

Chruszczow: Ta sprawa nie jest a

tak pilna, mogli

cie z tym zaczeka

Bre

niew: Wasza obecno

ść

jest bardzo potrzebna. Chodzi przecie

o gospodark

roln

Chruszczow: Dobrze, przysyłajcie samolot!

13 pa

dziernika 1964 roku na płycie moskiewskiego lotniska wychodz

cego z samolotu Chruszczowa

witał tylko szef KGB Władymir Siemiczastny. To było dziwne. Prawdopodobnie wtedy sekretarz generalny
zrozumiał,

e został wci

gni

ty w zasadzk

W posiedzeniu Prezydium wzi

ły udział 22 osoby. Dyskusja nie była stenografowana. Jej przebieg znany

jest tylko ze wspomnie

uczestników.

W czasie obrad nikt nie poparł premiera, bardzo ostro atakowanego przez sekretarza Wołgogradzkiego
Komitetu Andreja Szkolnikowa. Chruszczow, cho

doskonale rozumiał,

e przegrał, odmawiał zło

enia

rezygnacji. By

e liczył,

e w

ród 330 członków, którzy mieli wzi

ąć

udział w plenarnym posiedzeniu

dzie znacznie wi

cej jego zwolenników i uda mu si

nie dopu

do pozbawienia go stanowiska.

Rozumieli to równie

ludzie, którzy zdecydowani byli pozby

Chruszczowa. Jednak

e ju

nie popełnili

bł

du z roku 1957. Mieli pewno

ść

e dysponuj

kszo

równie

na Plenum, cho

nie mieli zamiaru

do tego dopu

. Mogłoby doj

ść

do niepotrzebnej dyskusji i wyci

gania brudnych spraw kierownictwa

partyjnego, które powinny pozosta

w ukryciu. Dlatego d

ąż

yli do tego, aby Chruszczow sam zło

ył

rezygnacj

. Dyskusja trwała do pó

nych godzin nocnych, ale Chruszczow nie zmienił zdania.

Jednak

e w nocy, gdy wrócił do domu zadzwonił do swojego współpracownika Anastasa Mikojana.

Chruszczow: Anastas, je

li oni mnie nie chc

, to niech tak b

dzie. Nie b

cej sprzeciwia

14 pa

dziernika posiedzenie Prezydium trwało tylko półtorej godziny. Postanowiono zarekomendowa

Leonida Bre

niewa na stanowisko sekretarza generalnego KC KPZR. Chruszczow otrzymał gwarancj

dzie mógł zachowa

mieszkanie na Starokoniuszennyn Pieriekułku przy Arbacie, dacz

pod Moskw

otrzyma rent

w wysoko

ci 500 rubli, co wielokrotnie przekraczało

redni

płac

w przemy

le.

Gdy wieczorem wrócił do domu, powiedział do

ony:

Chruszczow: No i prosz

, jestem w stanie spoczynku. By

e najwa

niejsze z tego, co zrobiłem,

sprowadza si

do tego,

e oni mogli mnie usun

ąć

prostym głosowaniem, gdy Stalin kazałby ich wszystkich

aresztowa

Odszedł w niepami

ęć

. Stalinowska metoda, nazwana przez Orwella "wyparowaniem", działała w dalszym

gu. Nie wolno było o nim pisa

, fotografowa

go, przeprowadza

wywiadów. Jedyne zdj

cia, filmowe i

fotograficzne, jakie zachowały si

z tego okresu, były robione przez jego najbli

szych. Równie

pogrzeb

odbył si

w tajemnicy przed społecze

stwem, cho

kto

sfilmował t

bardzo smutn

uroczysto

ść

. Agencja

TASS zamie

ciła krótk

notatk

"Komitet Centralny KPZR i Rada Ministrów ZSRR z

alem zawiadamiaj

e w dniu 11 wrze

nia 1971

roku, po długiej i ci

ęż

kiej chorobie zmarł w wieku 77 lat były pierwszy sekretarz KC KPZR i

przewodnicz

cy Rady Ministrów ZSRR, zasłu

ony emeryt Nikita Sergiejewicz Chruszczow".