www.think.wsiz.rzeszow.pl

Nr 1 / 2009

1

R

EHABILITACJA W CHOROBIE ZWYRODNIENIOWEJ STAWU BIODROWEGO

Marzena Mańczak, Paweł Kalinowski, Mateusz Pelc

Wyższa Szkoła Zarządzania i Administracji w Zamościu

Streszczenie

Choroba zwyrodnieniowa stawów biodrowych w ostatnich latach została uznana za chorobę

cywilizacyjną. Rozwija się powoli, prowadząc do znacznego ograniczenia czynności biodra. Wywołuje

silne dolegliwości bólowe, dochodzi do ograniczenia ruchomości stawu i wystąpienia przykurczy.

Leczenie w chorobie zwyrodnieniowej jest leczeniem kompleksowym, uzależnionym od rozległości

zmian i stopnia zaawansowania choroby. Przedstawiono aktualną wiedzę na temat kompleksowego

leczenia koksartrozy, które obejmuje leczenie farmakologiczne, kinezyterapię, fizykoterapię i aspekty

leczenia operacyjnego. Zaprezentowano również rehabilitację pooperacyjną.

Endoprotezoplastyka powoduje zmniejszenie dolegliwości bólowych i daje choremu możliwości

powrotu do zdrowia i pracy zawodowej oraz odzyskania samodzielności psychofizycznej.

W pracy przedstawiono wyniki badań dotyczące jakości życia 35 pacjentów w przedziale wiekowym

44 do 86 lat, leczonych w Oddziale Rehabilitacji oraz Gabinecie Rehabilitacji Ambulatoryjnej SP ZOZ

w Lubaczowie. Badaniem objęto pacjentów przed i po zabiegu operacyjnym. Przeprowadzone

badania wykazały znaczącą poprawę jakości życia po wykonaniu endoprotezoplastyki w porównaniu

z wcześniejszym stanem pacjenta.

1.

Anatomia stawu biodrowego

Staw biodrowy jest stawem łączącym kość miedniczą z kością udową i składa się z głowy kości udowej

i panewki. Głowa kości udowej znajduje się na końcu bliższym kości udowej. Pokryta jest chrząstką

szklistą i stanowi około ¾ powierzchni kuli. Na jej przyśrodkowej powierzchni znajduje się wgłębienie

Rehabilitacja w chorobie zwyrodnieniowej stawu biodrowego

www.think.wsiz.rzeszow.pl

- dołek głowy, do którego przyczepia się więzadło głowy kości udowej. Głowa połączona jest

z trzonem szyjką kości udowej. [1]

Panewka położona jest na zewnętrznej powierzchni kości miednicznej. Jest to głęboki dół kształtu

kulistego, którego część przyśrodkową st

- kość kulszowa. U dołu panewki znajduje się wcięcie panewki. Panewkę pogłębia obrąbek

panewkowy w postaci pierścienia włóknisto

brzegu panewki. Dzięki temu obrąbkowi panewka otacza głowę stawową poza jej równik.

W przebiegu nad wcięciem panewki nosi on nazwę więzadła poprzecznego panewki. Wcięcie

panewki prowadzi do dołu panewki. Właściwą powierzchnię stawową stanowi powierzchnia

księżycowata, która pokryta jest chrząstką stawową. Natomiast dół panewki wypełniony jest

skupieniem tkanki tłuszczowej, kosmkami maziowymi i więzadłem głowy kości udowej. Podściółka

tłuszczowa pokryta jest błoną maziową, dlatego osłabia ucisk między głowa a panewką.

Całość stawu pokrywa torebka stawowa, która jest najmocniejsza i najgrubsza w stawie biodrowym.

Dodatkowo torebka stawowa wzmocniona jest przez silny aparat więzadłowy. [2]

Rysunek 1 Zdrowy staw biodrowy (po lewej) oraz staw

prawej), na którym widać zniszczenie chrząstki stawowej pokrywającej kość

Staw biodrowy: posiada 3 stopnie swobody i jest to 3 klasa kinematyczna. Zgodność główki do

panewki warunkuje tylko ruch poślizgu, który jest mniej korzystny. Ograniczenie jednego ruchu

Rehabilitacja w chorobie zwyrodnieniowej stawu biodrowego

głowy, do którego przyczepia się więzadło głowy kości udowej. Głowa połączona jest

trzonem szyjką kości udowej. [1]

Panewka położona jest na zewnętrznej powierzchni kości miednicznej. Jest to głęboki dół kształtu

kulistego, którego część przyśrodkową stanowi kość łonowa, część górną - kość biodrowa, część dolną

kość kulszowa. U dołu panewki znajduje się wcięcie panewki. Panewkę pogłębia obrąbek

panewkowy w postaci pierścienia włóknisto-chrzęstnego, który przytwierdzony jest do wolnego

zięki temu obrąbkowi panewka otacza głowę stawową poza jej równik.

przebiegu nad wcięciem panewki nosi on nazwę więzadła poprzecznego panewki. Wcięcie

panewki prowadzi do dołu panewki. Właściwą powierzchnię stawową stanowi powierzchnia

a pokryta jest chrząstką stawową. Natomiast dół panewki wypełniony jest

skupieniem tkanki tłuszczowej, kosmkami maziowymi i więzadłem głowy kości udowej. Podściółka

tłuszczowa pokryta jest błoną maziową, dlatego osłabia ucisk między głowa a panewką.

ć stawu pokrywa torebka stawowa, która jest najmocniejsza i najgrubsza w stawie biodrowym.

Dodatkowo torebka stawowa wzmocniona jest przez silny aparat więzadłowy. [2]

biodrowy (po lewej) oraz staw biodrowy objęty zmianami zwyrodni

prawej), na którym widać zniszczenie chrząstki stawowej pokrywającej kość

Źródło: fizjofibryll.republika.pl

2.

Biomechanika stawu biodrowego

Staw biodrowy: posiada 3 stopnie swobody i jest to 3 klasa kinematyczna. Zgodność główki do

panewki warunkuje tylko ruch poślizgu, który jest mniej korzystny. Ograniczenie jednego ruchu

Nr 1 / 2009

2

2

głowy, do którego przyczepia się więzadło głowy kości udowej. Głowa połączona jest

Panewka położona jest na zewnętrznej powierzchni kości miednicznej. Jest to głęboki dół kształtu

kość biodrowa, część dolną

kość kulszowa. U dołu panewki znajduje się wcięcie panewki. Panewkę pogłębia obrąbek

chrzęstnego, który przytwierdzony jest do wolnego

zięki temu obrąbkowi panewka otacza głowę stawową poza jej równik.

przebiegu nad wcięciem panewki nosi on nazwę więzadła poprzecznego panewki. Wcięcie

panewki prowadzi do dołu panewki. Właściwą powierzchnię stawową stanowi powierzchnia

a pokryta jest chrząstką stawową. Natomiast dół panewki wypełniony jest

skupieniem tkanki tłuszczowej, kosmkami maziowymi i więzadłem głowy kości udowej. Podściółka

tłuszczowa pokryta jest błoną maziową, dlatego osłabia ucisk między głowa a panewką.

ć stawu pokrywa torebka stawowa, która jest najmocniejsza i najgrubsza w stawie biodrowym.

Dodatkowo torebka stawowa wzmocniona jest przez silny aparat więzadłowy. [2]

zwyrodnieniowymi (po

prawej), na którym widać zniszczenie chrząstki stawowej pokrywającej kość

Staw biodrowy: posiada 3 stopnie swobody i jest to 3 klasa kinematyczna. Zgodność główki do

panewki warunkuje tylko ruch poślizgu, który jest mniej korzystny. Ograniczenie jednego ruchu

Rehabilitacja w chorobie zwyrodnieniowej stawu biodrowego

www.think.wsiz.rzeszow.pl

ogranicza pozostałe. Odwodzenie uda

zaś działa przeciążająco na staw. [3]

3.

Przyczyny i podział choroby zwyrodnieniowej stawu biodrowego

Chorobę zwyrodnieniową stawu biodrowego

pierwotnych zaliczamy zmiany zwyrodn

potrafimy wykryć przyczyny choroby. Znaczenie mogą mieć również uwarunkowania genetyczne.

Wtórna postać może być wywołana wrodzonymi zmianami, do których zaliczamy:

•

dysplazję,

•

niedorozwój panewek,

•

wrodzone zwichnięcie stawu,

•

wrodzone biodro szpotawe,

•

biodro koślawe,

•

młodzieńcze złuszczenie kości udowej,

•

zaburzenie w okresie wzrostowo

•

złamania szyjki kości udowej,

•

zwichnięcia,

•

zrośnięcia w wadliwym ustawieniu, dystrofie,

albo zmianami zapalnymi swoistymi i nieswoistymi i zaburzeniami przemiany materii.

Rehabilitacja w chorobie zwyrodnieniowej stawu biodrowego

ogranicza pozostałe. Odwodzenie uda-korzystny układ dźwigniowy, odciążający staw. Przywodzenie

zaś działa przeciążająco na staw. [3]

Przyczyny i podział choroby zwyrodnieniowej stawu biodrowego

Chorobę zwyrodnieniową stawu biodrowego dzielimy na pierwotną samoistną oraz wtórną. Do grupy

pierwotnych zaliczamy zmiany zwyrodnieniowe tych chorych, u których dostępnymi metodami nie

potrafimy wykryć przyczyny choroby. Znaczenie mogą mieć również uwarunkowania genetyczne.

Wtórna postać może być wywołana wrodzonymi zmianami, do których zaliczamy:

dzone zwichnięcie stawu,

wrodzone biodro szpotawe,

młodzieńcze złuszczenie kości udowej,

zaburzenie w okresie wzrostowo-rozwojowym (ch. Perthesa),

złamania szyjki kości udowej,

zrośnięcia w wadliwym ustawieniu, dystrofie,

albo zmianami zapalnymi swoistymi i nieswoistymi i zaburzeniami przemiany materii.

Rysunek 2 Staw biodrowy

Źródło: www.scanmed.pl

Nr 1 / 2009

3

3

ający staw. Przywodzenie

Przyczyny i podział choroby zwyrodnieniowej stawu biodrowego

dzielimy na pierwotną samoistną oraz wtórną. Do grupy

ieniowe tych chorych, u których dostępnymi metodami nie

potrafimy wykryć przyczyny choroby. Znaczenie mogą mieć również uwarunkowania genetyczne.

Wtórna postać może być wywołana wrodzonymi zmianami, do których zaliczamy:

albo zmianami zapalnymi swoistymi i nieswoistymi i zaburzeniami przemiany materii.

Rehabilitacja w chorobie zwyrodnieniowej stawu biodrowego

www.think.wsiz.rzeszow.pl

Nr 1 / 2009

4

4

4.

Czynniki predysponujące do choroby zwyrodnieniowej stawów

Czynnikami predysponującymi do choroby zwyrodnieniowej stawów są przede wszystkim:

•

Wiek

•

Płeć (żeńska)

•

Czynniki etniczne

•

Czynniki wrodzone

•

Nieprawidłowa biomechanika stawu

•

Nadwaga

•

Praca zawodowa (nadmiernie obciążająca układ kostno-stawowy)

•

Wyczynowe uprawianie sportu

•

Duża masa kostna

•

Poziom hormonów [3,4,5]

5.

Leczenie choroby zwyrodnieniowej stawu biodrowego

O wyborze leczenia pacjenta decyduje przede wszystkim wiek, ogólna zdolność krążeniowo-

oddechowa oraz stan psychiczny. Bardzo ważny jest również okres przebiegu i postać kliniczna

choroby. Jeżeli staw biodrowy jest prawidłowo zbudowany, rozwój zmian zwyrodnieniowych można

opóźnić poprzez skuteczną profilaktykę.

5.1.

Profilaktyka

Chorym mającym zmiany zwyrodnieniowe stawu biodrowego zaleca się spanie na twardym płaskim

podłożu. Leżenie na brzuchu z woreczkiem ważącym ok.. 5 kg na pośladkach i odwiedzonymi stopami

poza podłożem. Pozycja ta hamuje powstawanie przykurczów w stawach biodrowych i zwiększa

zakres ruchów. Pozycja zalecana jest 2-3 razy dziennie przez 20-30 min. Przeciwwskazane jest leżenie

na boku z kończyną dolną zgiętą w stawie biodrowym. Chory początkowo stosuje kule pachowe,

łokciowe, a wraz ze zmniejszaniem się bólu pacjent chodzi przy pomocy kuli po stronie zdrowej.

Dzięki temu staw biodrowy jest odciążony, a więc proces chorobowy rozwija się w nim znacznie

wolniej. Leżąc na boku należy włożyć między uda i podudzia wałek z koca.

5.2.

Fizykoterapia

Fizykoterapia ma znaczenie głównie w okresie zaostrzeń choroby. Zabiegi fizykalne poprawiają

ukrwienie stawu biodrowego i zmniejszają stan zapalny. Szerokie zastosowanie mają:

•

elektroterapia (często połączona z termoterapią),

•

magnetoterapia,

•

laseroterapia,

Rehabilitacja w chorobie zwyrodnieniowej stawu biodrowego

www.think.wsiz.rzeszow.pl

Nr 1 / 2009

5

5

•

krioterapia (wykonywana miejscowo lub ogólnie na cały organizm),

•

balneoterapia. [7,8]

Podstawowymi celami kinezyterapii są:

•

przywrócenie utraconych funkcji narządu,

•

uruchomienie i właściwe pokierowanie rezerwami czynnościowymi ustroju,

•

poprawienie zakresu ruchomości stawu,

•

poprawienie wydolności ogólnej ustroju,

•

poprawienie siły mięśniowej,

•

poprawienie stabilności stawu,

•

wyrobienie właściwych nawyków w ruchu chorego stawu.

Przed przystąpieniem do przygotowania programu leczenia u pacjenta należy ocenić:

•

ogólną sprawność ruchową chorego,

•

zakresy ruchu w stawie biodrowym,

•

schorzenia współistniejące,

•

stan psychiczny chorego,

•

potrzeby zawodowe, domowe i socjalne chorego,

oraz ustalić przeciwwskazania do wykonania leczenia. [9]

6.

Całkowita endoprotezoplastyka stawu biodrowego

Całkowita endoprotezoplastyka stawu biodrowego jest zabiegiem chirurgicznym, podczas którego

zmieniona chorobowo chrząstka i kość zastępowane są sztucznymi materiałami. Operacja polega na

usunięciu zajętej chorobą głowy kości udowej i panewki a następnie zastąpieniu tych elementów

metalową głową endoprotezy osadzoną na trzpieniu oraz panewką z tworzywa sztucznego

ufiksowaną w panewce kostnej.

Trzpień umieszczany w kości udowej może być mocowany w niej w dwojaki sposób: metodą

cementową (do zamocowania endoprotezy używany jest specjalny cement kostny, metodą

bezcementową (używa się specjalnej endoprotezy o porowatej powierzchni trzpienia i panewki, która

umożliwia wrośnięcie tkanki kostnej w strukturę endoprotezy.

6.1.

Budowa protezy stawu biodrowego

Istnieje wiele różnych typów endoprotez stawu biodrowego, jednak większość z nich składa się

z podobnych elementów: panewka, główka i trzpień. Poszczególne elementy mogą być wykonane

z różnych materiałów. Panewka i trzpień mogą być mocowane bezpośrednio do kości (technika

bezcementowa) lub z użyciem specjalnego cementu kostnego.

Rehabilitacja w chorobie zwyrodnieniowej stawu biodrowego

www.think.wsiz.rzeszow.pl

Nr 1 / 2009

6

6

6.2. Podział protez

Protezy stawu biodrowego dzielimy na:

•

endoproteza cementowa całkowita (trzpień, główka i panewka stawowa); stosowana

u pacjentów po 65 roku życia; jej trwałość to średnio 15 lat;

•

endoproteza połowicza (sam trzpień z główką, bez panewki); stosowana u pacjentów po 70

roku życia;

•

endoproteza

bezcementowa

całkowita

(trzpień,

główka,

panewka

z

wkładem

polietylenowym lub ceramicznym); stosowana u pacjentów do 70 roku życia;

•

rozwiązanie hybrydowe, w którym jeden element protezy osadzony jest na cemencie

(trzpień), a drugi mocowany metoda bezcementową (panewka).

6.2.

Wskazania do endoprotezo plastyki

Głównym wskazaniem do zabiegu endoprotezoplastyki są zaawansowane zmiany zwyrodnieniowe

o różnej etiologii, z dużymi dolegliwościami bólowymi, ograniczeniem ruchomości, przykurczami nie

poddające się leczeniu zachowawczemu. Decyzja o zabiegu musi być podjęta z pełną świadomością

faktu, że jest to zabieg nieodwracalny – to znaczy wyciętego chorego stawu, w przypadku

niepowodzenia, nic już nie zastąpi. Możliwe jest ewentualne wszczepienie nowej tzw. endoprotezy

rewizyjnej lub próba usztywnienia stawu.

Niepowodzenia zdarzają się rzadko, w ok. 3-4% dochodzi do wczesnego lub późnego „odrzucania”

protezy spowodowanego infekcją lub tzw. obluzowaniem („odklejaniem”) protezy.

6.3.

Przeciwwskazania do zabiegu

Przeciwwskazania internistyczne mogą dotyczyć samego znieczulenia - to znaczy w przypadku

istnienia chorób stwarzających duże ryzyko okołooperacyjne.

Przeciwwskazania ortopedyczne dzielimy na bezwzględne:

•

czynny proces zakaźny w stawie, chyba, że rewizja ma na celu dokonanie natychmiastowej

wymiany lub stanowi zabieg przygotowawczy;

•

staw neuropatyczny - staw Charcota (stawem Charcota określa się zmiany destrukcyjno-

wytwórcze w stawie, spowodowane utratą czucia obwodowego);

•

zakażenie układowe lub posocznica;

•

guzy złośliwe, które uniemożliwiają właściwe zamocowanie części składowych implantu

oraz względne:

•

dowolny proces powodujący szybkie niszczenie kości (np. znaczna osteoporoza);

•

otyłość;

•

żylaki;

•

młody wiek;

•

współistniejące schorzenia ogólne;

Rehabilitacja w chorobie zwyrodnieniowej stawu biodrowego

www.think.wsiz.rzeszow.pl

Nr 1 / 2009

7

7

•

brak lub względna niewydolność mięśni odwodzących;

•

miejscowe zakażenie, zwłaszcza pęcherza moczowego, skóry, narządów klatki piersiowej lub

innych okolic;

•

postępujące ubytki neurologiczne;

•

pacjenci wymagający rozległych zabiegów dentystycznych lub urologicznych, np.

przezcewkowej resekcji stercza, powinni być poddani tym zabiegom przed pełną wymiana

stawu biodrowego. [9.10.11]

7.

Rehabilitacja pacjenta po całkowitej endoprotoplastyce stawu biodrowego

Ograniczanie obciążania po zastosowaniu implantów cementowych i bezcementowych bardzo się

różni. Cement nabiera pełnej wytrzymałości po 15 min od wprowadzenia. Dlatego po użyciu protezy

cementowej usprawnianie zaczynamy już na następny dzień, jeśli nie ma przeciwwskazań. Natomiast

proteza niecementowa wymaga późniejszego uruchamiania ze względu na proces sanacji polegający

na wrastaniu tkanki kostnej i zespalaniu jej z implantem. Dostateczną stabilność uzyskuje się zwykle

po 6 tygodniach. Przypuszczalnie jednak maksymalna stabilność tej protezy zostaje osiągnięta

dopiero po ok. 6 miesiącach. Z tego względu wielu chirurgów opowiada się za stawianiem stopy na

podłożu bez jej obciążania przez pierwsze 6 tygodni.

Unoszenie wyprostowanej lub bocznie ustawionej kończyny stwarza bardzo duże obciążenie

pozapłaszczyznowe dla stawu biodrowego, dlatego trzeba tego ruchu unikać. Ruchu tego nie wolno

wykonywać w okresie wczesnym po operacji i unikać w przyszłości. W okresie gojenia nie należy

wykonywać ruchu przywiedzenia i rotacji zewnętrznej.

Początkowe bezpieczeństwo rotacyjne implantu niecementowego może być niewielkie, lepiej zatem

przez 6 tygodni lub dłużej chronić staw przed dużymi siłami rotacyjnymi. Najczęściej do obciążenia

rotacyjnego dochodzi przy wstawaniu z pozycji siedzącej, zaleca się więc pacjentom dźwiganie się na

rękach opartych na krześle.

Bardzo ważne jest zalecenie, by po przywróceniu pełnego obciążania pacjent nadal korzystał z laski

trzymanej w przeciwległej ręce aż do czasu, gdy przestanie utykać. Sprzyja to uniknięciu objawu

Trendelenburga, którego potem trudno się wyzbyć.

Głównymi założeniami rehabilitacji pooperacyjnej są:

•

zmniejszenie bólu, wysięku i stanu zapalnego,

•

osiągnięcie jak największego zakresu ruchu,

•

jak najszybsze odzyskanie kontroli mięśniowej.

Reasumując należy podkreślić, że program rehabilitacji po endoprotezoplastyce stawu biodrowego

przez fizjoterapeutę dobierany jest indywidualnie dla każdego pacjenta i różni się aktywnością,

tempem i sposobem usprawniania.

Różnice te są zależne od: stanu zdrowia pacjenta, techniki operacyjnej, współistniejących urazów

oraz chorób przewlekłych , wieku, rodzaju aktywności i kondycji fizycznej pacjenta.

Rehabilitacja w chorobie zwyrodnieniowej stawu biodrowego

www.think.wsiz.rzeszow.pl

Nr 1 / 2009

8

8

8.

Rehabilitacja pacjentów w Oddziale Rehabilitacji oraz Gabinecie Rehabilitacji

Ambulatoryjnej SP ZOZ w Lubaczowie

Celem pracy była próba oceny jakości życia osób po wymianie stawu biodrowego poprzez

porównanie następujących objawów:

•

intensywności odczuwanego bólu przed i po operacji,

•

potrzeby zażywania leków przeciwbólowych,

•

zakresu czynności, które sprawiały badanym problem,

•

dystansu, jaki mogli pokonać,

•

występowanie bólów nocnych.

Badania pozwoliły na zrealizowanie założonych celów badawczych poprzez przedstawienie stanu

zdrowia pacjentów, ich możliwości i występujących ograniczeń przed zabiegiem oraz wpływu

endoprotezoplastyki na zmianę funkcjonowania i jakość życia.

8.1.

Materiał badawczy

Badania zostały przeprowadzone wśród pacjentów po całkowitej wymianie stawu biodrowego. Są to

pacjenci Oddziału Rehabilitacji oraz Gabinetu Rehabilitacji Ambulatoryjnej SP ZOZ w Lubaczowie.

Badaniami została objęta czterdziestoosobowa grupa , obu płci, w przedziale wiekowym od 44 do 86

lat. U 35 osób powodem wymiany stawu biodrowego była choroba zwyrodnieniowa i dlatego ankiety

tylko tych pacjentów zostały rozpatrzone jako materiał badawczy. Natomiast u 5 osób powodem

zakwalifikowania do endoprotezoplastyki było urazowe uszkodzenie stawu biodrowego w wyniku

wypadku.

8.2.

Metoda badawcza

Badania zostały przeprowadzone metodą ankietową. Badanie miało charakter nieinwazyjny. Pacjent

był poinformowany o temacie i celowości przeprowadzanych badań oraz o możliwości odstąpienia od

badania nie podając żadnej przyczyny i nie ponosząc w związku z tym żadnych konsekwencji. Ankieta

była nieobowiązkowa i anonimowa. Pacjent wypełniał ją sam lub przy pomocy badającego.

Kwestionariusz ankiety składał się z 19 pytań, które stanowiły dwie części. Pierwsza część dotyczyła

stanu zdrowia, ograniczeń i możliwości funkcjonalnych pacjenta przed wymianą stawu biodrowego,

druga - odnosiła się do obecnego stanu zdrowia pacjenta oraz trybu życia jaki prowadził po operacji.

Rehabilitacja w chorobie zwyrodnieniowej stawu biodrowego

www.think.wsiz.rzeszow.pl

Nr 1 / 2009

9

9

8.3. Charakterystyka grupy badawczej

Wykres 1 Płeć

Źródło: Opracowanie własne

Wykres 2 Miejsce zamieszkania

Źródło: Opracowanie własne

W grupie badawczej było 22 kobiety i 7 mężczyzn. 19 osób mieszkało na wsi, a 10 w mieście.

63%

37%

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

K

M

Płeć

54%

46%

42%

44%

46%

48%

50%

52%

54%

56%

Wieś

Miasto

Miejsce …

Rehabilitacja w chorobie zwyrodnieniowej stawu biodrowego

www.think.wsiz.rzeszow.pl

Nr 1 / 2009

10

10

8.4. Intensywność bólu przed i po operacji

Wykres 3 Intensywność bólu przed operacją

Źródło: Opracowanie własne

Przed operacją 1 osoba (3%) określiła swoje odczucia bólowe jako ból umiarkowany, 21 osób (60%) -

ból silny, 10 osób (28%) – ból bardzo mocny, 3 osoby (9%) jako ból nie do wytrzymania.

Wykres 4 Intensywność bólu po operacji

Źródło: Opracowanie własne

Po operacji wymiany stawu biodrowego żadna z badanych osób nie odczuwała bólu silnego, bólu

bardzo mocnego czy bólu nie do wytrzymania. Z wykresu

nr 4 wynika, że 29 osób (83 %) odczuwało

ból bardzo słaby, a 6 osób (17 %) ból umiarkowany.

3%

60%

28%

9%

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

Ból umiarkowany

Ból silny

Ból bardzo mocny

Ból nie do wytrzymania

83%

17%

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

Bardzo słaby

Umiarkowany

Rehabilitacja w chorobie zwyrodnieniowej stawu biodrowego

www.think.wsiz.rzeszow.pl

Nr 1 / 2009

11

11

8.5. Zażywanie leków przed i po operacji

Wykres 5 Zażywanie leków przeciwbólowych przed operacją

Źródło: Opracowanie własne

Wykres 6 Zażywanie leków przeciwbólowych po operacji

Źródło: Opracowanie własne

Z wykresu nr 5 wynika, że przed operacją 28 osób (80 %) zażywało leki przeciwbólowe,

a tylko 7 osób (20 %) nie przyjmowało żadnych środków przeciwbólowych.

Po zabiegu endoprotezoplastyki znacząco zmniejsza się intensywność odczuwanego bólu. Po operacji

tylko 5 osób (14 %) zgłosiło potrzebę dalszego zażywania leków.

80%

20%

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

Tak

Nie

14%

86%

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%

Tak

Nie

Rehabilitacja w chorobie zwyrodnieniowej stawu biodrowego

www.think.wsiz.rzeszow.pl

Nr 1 / 2009

12

12

8.6. Czynności sprawiające problem przed i po operacji

Wykres 7 Toaleta

Źródło: Opracowanie własne.

Wykres 8 Chodzenie po równej powierzchni.

Źródło: Opracowanie własne

14%

7%

0%

2%

4%

6%

8%

10%

12%

14%

16%

Przed operacją

Po operacji

Toaleta

57%

0%

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

Przed operacją

Po operacji

Chodzenie po równej powierzchni

Rehabilitacja w chorobie zwyrodnieniowej stawu biodrowego

www.think.wsiz.rzeszow.pl

Nr 1 / 2009

13

13

Wykres 9 Chodzenie po schodach

Źródło: Opracowanie własne

Wykres 10 Schylanie się

Źródło: Opracowanie własne

97%

51%

0%

20%

40%

60%

80%

100%

120%

Przed operacją

Po operacji

Chodzenie po schodach

86%

42%

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%

Przed operacją

Po operacji

Schylanie się, klękanie

Rehabilitacja w chorobie zwyrodnieniowej stawu biodrowego

www.think.wsiz.rzeszow.pl

Nr 1 / 2009

14

14

Wykres 11 Jazda na rowerze

Źródło: Opracowanie własne

Wykres 12 Jazda samochodem

Źródło: Opracowanie własne

Przed wstawieniem endoprotezy 19 osób (14 %) badanych zgłaszało problem z toaletą, a po operacji

problem ten wystąpił tylko u 4 osób (7%). Z kolei z 20 osób (57%) , które przed zabiegiem miały

trudności w poruszaniu się po równej powierzchni, żadna z ankietowanych osób po zabiegu nie

zaznaczyła takiej odpowiedzi. Przed zabiegiem 7 osób (5%) miało problem z jazdą samochodem,

natomiast po zabiegu żadna z nie miała trudności z tą czynnością. Głównym problemem zgłaszanym

przez badanych przed zabiegiem wymiany stawu biodrowego było chodzenie po schodach. Przed

zabiegiem problem ten miały 34 osoby (97%), natomiast po zabiegu problem ten dotyczy 18 osób

(51%).

Kolejną czynnością zaburzającą funkcjonowanie pacjentów w życiu codziennym przed operacją było

schylanie się, klękanie – potwierdzało to 30 osób (86%). Po zabiegu połowa tych osób 42% przyznaje,

że nie odczuwa dolegliwości bólowych podczas wykonywania tych czynności.

60%

31%

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

Przed operacją

Po operacji

Jazda na rowerze

5%

0%

0%

1%

2%

3%

4%

5%

6%

Przed operacją

Po operacji

Jazda samochodem

Rehabilitacja w chorobie zwyrodnieniowej stawu biodrowego

www.think.wsiz.rzeszow.pl

Nr 1 / 2009

15

15

Również jazda na rowerze sprawiała ankietowanym znaczne trudności. Przed zabiegiem

endoprotezoplastyki 21 osób (60%) odczuwało dolegliwości bólowe podczas jazdy, po zabiegu

problem ten pozostał u 11 osób (31%).

8.7. Dystans, jaki pokonywali pacjenci przed i po operacji

Wykres 13 Dystans, jaki pokonywali pacjenci przed zabiegiem

Źródło: Opracowanie własne

Wykres 14 Dystans, jaki pokonywali pacjenci po zabiegu

Źródło: Opracowanie własne

Spośród 35 osób przebadanych tylko 2 osoby (6%) było w stanie przejść dystans od

300-500 m, 5 osób (14%) od 100-300 m, 28 osób (80 %) – tylko do 100 m.

Po operacji wymiany stawu biodrowego 17 osób (49%) badanych jest w stanie przejść dystans

powyżej 500 m, 14 osób (40%) może przejść 300-500 m, a 4 osoby (11%) -100-300 m.

80%

14%

6%

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100m

100-300m

300-500m

11%

40%

49%

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

100-300m

300-500m

powyżej 500m

Rehabilitacja w chorobie zwyrodnieniowej stawu biodrowego

www.think.wsiz.rzeszow.pl

Nr 1 / 2009

16

16

8.7. Bóle nocne przed i po zabiegu

Wykres 15 Bóle nocne przed zabiegiem

Źródło: Opracowanie własne

Wykres 16 Bóle nocne po zabiegu

Źródło: Opracowanie własne

Zdecydowanej większości badanych - 32 osobom (91 %) towarzyszyły bóle nocne związane

z toczącym się procesem zwyrodnieniowym stawu biodrowego. Były one powodem wybudzania ze

snu i koniecznością zażywania środków przeciwbólowych.

Po zabiegu bóle nocne pozostały u 9 osób (26%), u 26 osób (74%) nie występują bóle nocne.

91%

9%

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%

Tak

Nie

26%

74%

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

Tak

Nie

Rehabilitacja w chorobie zwyrodnieniowej stawu biodrowego

www.think.wsiz.rzeszow.pl

Nr 1 / 2009

17

17

9. Wnioski

Celem pracy była ocena jakości życia osób po wymianie stawu biodrowego. Badania pozwoliły na

zrealizowanie założonych celów badawczych poprzez przedstawienie stanu zdrowia pacjentów, ich

możliwości i występujących ograniczeń przed zabiegiem oraz wpływu endoprotezoplastyki na zmianę

funkcjonowania i jakość życia.

Na podstawie uzyskanych wyników badań wyciągnięto następujące wnioski:

1.

Jakość życia pacjentów poprawiła się szczególnie w zakresie zmniejszenia intensywności

odczuwanych dolegliwości bólowych. Przed operacją aż 34 osoby (97%) określiło dolegliwości

bólowe jako ból silny, bardzo mocny, a nawet nie do wytrzymania.

2.

Po zabiegu 29 osób (83%) określiło ból jako bardzo słaby, a 6 osób (17%) jako umiarkowany.

3.

Przed zabiegiem 28 osób (80%) było zmuszonych do zażywania leków przeciwbólowych,

natomiast po operacji tylko 5 osób (14%) zgłosiło potrzebę dalszego zażywania leków.

4.

Alloplastyka stawu biodrowego wpłynęła korzystnie na zakres czynności, które sprawiały

badanym problem przed operacją. Poprawie uległy czynności w zakresie toalety, chodzenia po

równej powierzchni i jazdy na rowerze. W dalszym ciągu pacjenci zgłaszali problem podczas

chodzenia po schodach, schylania się i klękania.

5.

Dla większości ankietowanych operacja przyczyniła się do zwiększenia dystansu, jaki byli w stanie

samodzielnie pokonać przed wymianą stawu biodrowego, co znacznie wpłynęło na jakość ich

życia. Po zabiegu byli w stanie samodzielnie przemieszczać się, pokonując dystans nawet powyżej

500 metrów, nie korzystając ze sprzętu pomocniczego.

6.

U zdecydowanej większości pacjentów po zabiegu endoprotezoplastyki ustąpiły dokuczliwe bóle

nocne, które były często powodem wybudzenia ze snu i stwarzały potrzebę zażywania leków

przeciwbólowych i nasennych.

10.

Bibliografia

1.

A. Bochenek, M. Reicher, Anatomia człowieka PZWL, Warszawa 1999, t. I, s.581.

2.

Ibidem, s. 582.

3.

Ibidem, s. 584.

4.

A. Rosławski, Reumatologia praktyczna, BK, Wrocław 1998, s. 37.

5.

A. Barwik-Schramm, A. Stożek, Patogeneza choroby zwyrodnieniowej stawu biodrowego, Rocznik

Naukowy, t. XXIV, AWF Kraków 1990, s.135.

6.

L. Szczepański, Choroba zwyrodnieniowa stawów (osteoartroza), Reumatologia, t. XXXVIII, s. 231.

7.

T. Mika, Fizykoterapia. Podręcznik dla wydziałów fizjoterapii Medycznych Studiów Zawodowych,

PZWL, Warszawa 1983, s.18.

8.

G. Straburzyński,, A. Straburzyńska-Lupa, Medycyna fizykalna, Wydawnictwo Lekarskie PZWL,

Wydanie II poprawione, Warszawa 1997, s. 235.

Rehabilitacja w chorobie zwyrodnieniowej stawu biodrowego

www.think.wsiz.rzeszow.pl

Nr 1 / 2009

18

18

9.

A. Zembaty, Kinezyterapia, Wydawnictwo „Kasper” sp. z.o.o., 2003.

10.

A. Pozowski, T. Skolimowski, Zasady poszpitalnego postępowania fizjoterapeutycznego u chorych

po totalnej artroplastyce biodra, „Fizjoterapia”, 1999, t. VII, nr 3,

s. 37.

11.

A. Pozowski, K. Uszyński, Mam sztuczny staw biodrowy, PZWL Wrocław 1995, s.14.

12.

B. Cypryńska i inni, Rehabilitacja po całkowitych - cementowych i bezcementowych

endoprotezoplastykach stawów biodrowych w aspekcie balneologicznym, s. 26.