Z aparatem w pracowni

Dokumentacja fotograficzna prac protetycznych

Rozpoczynamy cykl artykułów, które mają przybliżyć podstawowe techniki

fotograficzne przydatne w dokumentowaniu prac protetycznych. W kolejnych

odsłonach będziemy pokazywać i objaśniać, w jaki sposób pracować ze światłem, jak

stworzyć oświetlenie stanowiska fotograficznego w pracowni, jak zapanować nad

kolorem i jak wykonać efektowne zdjęcie do prezentacji multimedialnej.

D

la osób, które nie miały wcześniej
styczności z fotografią, zwłaszcza
z fotografią produktową i makro-

fotografią, pierwsze kroki w dokumen-
towaniu prac protetycznych mogą być
frustrujące. Lista „pretensji do świata”
po  wykonaniu pierwszych zdjęć jest
długa: nie tak to  wyglądało, nie taki
miało kolor, czemu te „jedynki” są ta-
kie wielkie?

Zanim zaczniemy fotografować, musi-
my wiedzieć jedno: aparat nie rejestru-
je tego, co widzimy, bo to, co widzimy,
to jedno wielkie oszustwo. Liczba ko-
rekt obrazu, jakie wprowadzają siat-
kówka oka i  mózg, jest tak ogromna,
że  tak naprawdę to  cud, że  w  ogóle
jesteśmy w  stanie zarejestrować ob-
raz zbliżony do tego, co postrzegamy
(i zapamiętujemy).
Nie mam zamiaru zagłębiać się w taj-
niki – fascynującej skądinąd – fizjolo-
gii widzenia, bo ani czas ku temu, ani
miejsce. Skupię się na  przekazaniu
wiedzy, która pozwoli uzyskać w kilku
krokach zadowalający efekt (o ile zdję-
cie na  początku artykułu może być
uznane za „zadowalające”).

Ekspozycja

Podstawowym pojęciem związanym
z  fotografią jest ekspozycja, oznacza-
jąca dostarczenie prawidłowej ilości
światła do  matrycy. Zdjęcia mogą być
poprawnie wyeksponowane, prześwie-

Autor:

Marcin Bójko, redaktor na-
czelny „Digital Foto Video”

Hasła indeksowe:
fotografia produktowa, ob-
sługa aparatu, zdjęcia protez

fot

. ar

chiwum aut

or

a

fot. 1. Prawidłowo naświetlone

zdjęcie poznamy dzięki wykresowi
zwanemu histogramem jasności,
który znajdziemy w każdym aparacie

136

dental labor · 2/2013 · www.dentalconnection.pl

Innowacyjne

laboratorium

Fotografia produktowa

fot. 2. Zdjęcia niedoświetlone to takie, w któ-

rych cały wykres skupia się z lewej strony obszaru
kreślenia

fot. 3. Prawidłowo naświetlone zdjęcie to wy-

kres ułożony między ramami, najlepiej blisko pra-
wej krawędzi (ale nie prześwietlony)

fot. 4. Zdjęcie prześwietlone to takie, gdzie wy-

kres przyklejony jest do prawej krawędzi obszaru
kreślenia

tlone (za  jasne) lub niedoświetlone
(za  ciemne). Zła wiadomość jest taka,
że  nie tylko wzrok nas oszukuje. Apa-
raty też oszukują i zdjęcie, które na wy-
świetlaczu wygląda prawidłowo, w rze-
czywistości jest za  ciemne. Ale każdy
aparat ma narzędzie pozwalające oce-
nić, czy ekspozycja jest prawidłowa.
To  wykres zwany histogramem jasno-
ści, pokazujący, ile punktów o różnych
jasnościach jest w pliku z obrazem. Po-
prawna ekspozycja to  taka, w  której
wykres histogramu „nie klei” się do żad-
nej ze skrajności, ale jest w miarę rów-
no rozłożony w całym zakresie jasności.

ISO
Do  regulacji ekspozycji mamy w  każ-
dym aparacie kilka środków. Po pierw-
sze, możemy regulować stopień, w ja-
kim matryca aparatu reaguje na światło,
co  nazywamy czułością (i  mierzymy
w stopniach ISO – 100 ISO to dwa razy
mniej niż 200 ISO, cztery razy mniej niż
400 ISO itd.). Niestety, im większa czu-
łość, tym gorszy obraz uzyskujemy.

Przysłona
Ilość światła możemy też regulować
za pomocą średnicy otworu, przez któ-
ry wpada światło do aparatu. Im więk-
szy otwór, tym więcej światła. Narzę-
dzie w obiektywie służące do regulacji
średnicy tego otworu zwane jest przy-
słoną (to  odpowiednik naszej źreni-
cy). Im  większa średnica otworu, tym
mniej elementów zdjęcia jest ostrych,
a  to  nazywamy głębią ostrości. Ko-
rzystniejsze jest więc zmniejszanie
średnicy otworu (do  czasu), by  uzy-
skać jak największą głębię ostrości.
W praktyce nie powinniśmy za bardzo
przymykać przysłon, bo  przy małych
otworach inne niekorzystne zjawisko,
zwane dyfrakcją, rujnuje jakość obrazu
(ale o tym – innym razem).

fot. 2

fot. 3

fot. 4

137

dental labor · 2/2013 · www.dentalconnection.pl

Innowacyjne

laboratorium

Fotografia produktowa

Czas naświetlania
Trzecim sposobem regulacji ilo-
ści światła wpadającego do  aparatu
jest skracanie bądź wydłużenie cza-
su, w  którym to  światło dostaje się
do  wnętrza. Technicznie narzędzie
to zwane jest migawką, a w miarę nor-
malne czasy ekspozycji to 1/30–1/500
sekundy. Reguła jest prosta – jeśli
światło dociera do  matrycy dwa razy
dłużej, to  matryca dostaje dwa razy
więcej światła. Tu też nie ma nic za dar-
mo. Jeśli wydłużymy czas ponad mia-
rę, może się okazać, że  fotografowa-
ny obiekt poruszy się i będziemy mieli
kolejny problem (na szczęście gdy fo-
tografujemy protezy, nie istnieje ryzy-
ko samoistnego poruszenia się obiek-
tu; tego luksusu nie mają fotografowie
zajmujący się owadami i…  dentyści).
A  to  oznacza, że  musimy po  prostu
kupić dobry statyw, który jest niepo-
równywalnie tańszy od dobrej lampy

do  makrofotografii. Wtedy nie dziwią
czasy ekspozycji rzędu 1–5 sekund. Ale
czy nam się gdzieś śpieszy?

Jak wybrać

właściwą kombinację?

Skoro ekspozycję, a  więc prawidłową
jasność, możemy regulować za pomo-
cą trzech parametrów, naturalne wy-
daje się pytanie, jak w  ogóle wybrać
właściwą kombinację tych trzech war-
tości. Na wstępie każdy aparat cyfrowy
oferuje nam zestaw początkowy, gwa-
rantujący sukces, przynajmniej na tyle,
na  ile jest to  możliwe przy ustawie-
niach automatycznych. Przy czym
aparat nie zawsze od razu uzyska pra-
widłową ekspozycję. Zdjęcie może
okazać się za  jasne bądź za  ciemne.
Dlatego każdy aparat cyfrowy, bez wy-
jątku, ma możliwość tak zwanej korek-
ty ekspozycji. Musimy szukać na obu-

fot. 5–6. W każdym aparacie

znajdziemy guzik do korekcji eks-
pozycji

fot. 8. Wysoka czułość degra-

duje obraz, co widać na tym przy-
kładzie

fot. 7–8. Na zdjęciu zrobionym

z czułością ISO 25600 (fot. 8) widać
znacznie mniej niż na tym wyko-
nanym z czułością ISO 100 (fot. 7)

fot. 7

fot. 5

fot. 8

fot. 6

138

dental labor · 2/2013 · www.dentalconnection.pl

Innowacyjne

laboratorium

Fotografia produktowa

dowie guziczka ze  znaczkami „+/-”.
Gdy go  naciśniemy, będziemy mogli
przestawić wskaźnik ekspozycji na „+”
lub na „-”. Wartości dodatnie oznaczają,
że zdjęcie stanie się jaśniejsze, a ujem-
ne, że będzie ciemniejsze w stosunku
do tego, co zaproponował aparat.
Ale prawidłowa jasność to  dopie-
ro początek ustawień. Pozostają jesz-
cze przynajmniej dwa parametry, czyli
czułość matrycy i przysłona. Pierwszy
wybór jest bardzo prosty – ponie-
waż zależy nam na  najwyższej możli-
wej jakości, musimy ustawić najniższą
czułość, jaką dysponuje aparat. Dru-
gi wybór zależy od  efektu, jaki chce-
my osiągnąć. Jeśli zależy nam na  du-
żej głębi ostrości, powinniśmy ustawić
możliwie dużą wartość przysłony (czy-
li mały otwór). Jeśli z jakichś względów
chcemy mieć małą głębię ostrości, mu-
simy ustawić małe wartości przysłony
(czyli duży otwór).

Balans bieli

Aby uzyskać technicznie poprawne
zdjęcie, pozostaje nam ustawienie
jeszcze jednego parametru w  apa-
racie. Chodzi o  balans bieli, czy-
li „poinformowanie” aparatu, w  ja-
kim świetle fotografujemy. Musimy
na  korpusie aparatu znaleźć guzik
oznaczony literkami „WB” i  będzie-
my mogli przestawić balans bieli
na  jedną z  kilku wartości, oznaczo-
nych z  reguły piktogramami sło-
neczka, chmurki, świetlówki i  ża-
rówki. Jeśli do oświetlenia używamy
lampy Phillips Graphica D65 (965),
powinniśmy ustawić na  chmurkę,
czyli temperaturę barwową światła
w  pochmurny dzień. Dla lamp D50
(950) ustawiamy słoneczko, a  gdy
fotografujemy w  świetle zwykłych
żarówek, wybieramy w aparacie pik-
togram z żarówką.

fot. 9. Mała głębia ostrości:

przedmioty oddalone od punk-
tu, na który nastawiliśmy ostrość,
szybko się rozmywają

fot. 10. Duża głębia ostrości

pokazuje wyraźnie nawet detale
odległe od punktu, w którym na-
stawialiśmy ostrość

fot. 9

fot. 10

139

dental labor · 2/2013 · www.dentalconnection.pl

Innowacyjne

laboratorium

Fotografia produktowa

Światło do makrofotografii

Pora przejść do  najważniejszej rze-
czy w  fotografii, czyli do  światła.
I  tu  dobra wiadomość. Na  światło
do makrofotografii nie trzeba wyda-
wać jakichś gigantycznych pienię-
dzy. Statyw i  zwykłe lampki biurko-
we z tradycyjnymi żarówkami spisują
się rewelacyjnie.
Jako zestaw oświetleniowy do makro-
fotografii wystarczą trzy lampki biur-
kowe w cenie 40 złotych. Ważne, żeby
łatwo można było je  ustawiać w  do-
wolnym miejscu. Najważniejsza jest
pozycja lampki względem aparatu i fo-
tografowanego modelu. Nie ma  jed-
nego dobrego ustawienia, ważniejsze
jest to, jaki efekt chcemy osiągnąć.

Wykonywanie zdjęcia

– czynności krok po kroku

Proces robienia zdjęcia powinien wy-
glądać następująco:

„

„

Ustawiamy model na  tle (w  opisy-
wanym przypadku użyłem arkusza
białego papieru opartego o ścianę).
Żeby było wygodniej, model usta-
wiłem na  białym pudełku z  tektu-
ry, aby łatwiej było ustawić lampkę
z boku.

Ustawiamy aparat na statywie.
Nastawiamy ostrość.
Ustawiamy balans bieli.
Korygujemy ekspozycję – na białym

tle korektę ekspozycji od razu warto
ustawić na +1 lub +1,3. 

„

„

Ustawiamy lampy. Zasady są nastę-
pujące: światło od  strony aparatu
(znad obiektywu lub spod obiek-
tywu) „wypłaszcza” detale. Światło
z  boku wydobywa detale i  poka-
zuje struktury zęba. Światło z  tyłu
pokazuje przezierność protezy (lub
brak przezierności). Jeśli ustawimy
trzy lampy, dwie po bokach mode-
lu, a  trzecią z  tyłu, uzyskamy ład-
ne podświetlenie, ukazujące deta-
le wykończenia i przezierność. Jeśli
efekt przezierności jest za silny, od-
suwamy lampę z tyłu, jeśli za słaby
– odsuwamy boczne lampy. Jeśli
przód protezy pozostaje w  cieniu
(a  efekt nas nie satysfakcjonuje),
odsuwamy lampy boczne.

Zachęcam do eksperymentowania.

„

fot. 11–13. Aby zdjęcie miało

prawidłową kolorystykę, musimy
„poinformować” aparat, w jakim
świetle fotografujemy

fot. 14–15. Jeśli światło będzie

za zimne w stosunku do ustawień,
zdjęcie zrobi się niebieskie, nato-
miast jeśli światło będzie za cie-
płe, zdjęcie zrobi się żółte

fot. 11

fot. 12

fot. 13

fot. 14

fot. 15

140

dental labor · 2/2013 · www.dentalconnection.pl

Innowacyjne

laboratorium

Fotografia produktowa

fot. 16–17. Światło z przodu

(znad obiektywu lub spod obiek-
tywu) spłaszcza obraz

fot. 18. Światło z boku wydoby-

wa kształty

fot. 19–20. Lampa umieszczo-

na na górze lub z tyłu podkreśli
przezierność fotografowanego
przedmiotu

fot. 21–22. Za pomocą kilku

lamp można wydobyć wszystkie
te cechy na jednym zdjęciu

Obserwujmy, jak zmienia się charakter zdjęcia

w zależności od pozycji lampy

fot. 16

fot. 17

fot. 18

fot. 19

fot. 21

fot. 20

fot. 22

141

dental labor · 2/2013 · www.dentalconnection.pl

Innowacyjne

laboratorium

Fotografia produktowa