Dokument znajduje się w zbiorach Archiwum Głównego Akt Dawnych w Warszawie

─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────

Książęta mazowieccy lennikami króla Aleksandra

Jagiellończyka

14 III 1504, Piotrków, podczas sejmu walnego

♦

Nos Anna ducissa et genitrix, Joannes de Zamyenye palatinus, Alexius de Nadarzyno Czernen[sis],
Joannes de Oysrzonowo Varschouien[sis], Andreas de Zaborowo Vischegradien[sis], Andreas de
Mynsko Zacroczimien[sis], Nicolaus de Obori Cyechonou[ie]n[sis] et Martinus de Mrocowo
Lywen[sis] castellani ac alii consiliarii preclarorum dominorum Stanislai et Joannis ducum Mazouie
preclari olim domini ducis Conradi filiorum significamus tenore presencium vniuersis quibus expedit,
quia post diuturnos tractatus inter serenissimum principem et dominum dominum Alexandrum Dei
gracia regem Polonie, magnum ducem Lithwanie, Russie, Prussieque etc. Dominum nostrum
graciosissimum ex vna et nos nomine preclarorum ducum pupillorum predictorum dominorum
nostrorum partibus ex altera hic impresenciam habitos pro ducatibus Mazouie, terris, districtibus,
castris, ciuitatibus, opidis, villis et bonis videlicet Varshowa, Vyschegrod, Zacroczym, Cyechonow,
Lomza, Nowygrod, ac villis Camyon, Mlodzyeschyn et Przeslavicze in terra Gosthien[si] sitt[is], quos
sua maiestas dicebat et literis infeodacionum antiqurum ad se regnumque suum pertinere allegabat per
mortem preclari olim domini Conradi ducis Mazouie sic quia erant vniuersa bona predicta per
serenissimum olim dominum Joannem Albertum regem, eiusdem serenissimi domini Alexandri regis
germanum, prefato olim domino nostro Conrado duci ad mortem duntaxat concessa atque inscripta, et
quos eadem maiestas regia per mortem dicti domini nostri ducis Conradi habere voluit veluti iure feodi
tempore olim predicti domini Joannis Alberti ad eum ipsum olim dominum Joannem Albertum regem
per mortem preclari olim domini Joannis slias Janussii ducis Mazouie deuolut[os], nobis ius allegatum
feodi iustamque deuolucionem impugnantibus sic quoque nomine predictorum dominorum nostrorum
pupillorum ducum Mazouie petentibus cos conseruari in iure antiquo hereditario et in posessione
pacifica perpetua predictorum ducatuum ac bonorum tanquam semper et tempore olim predicti domini
Joannis Alberti regis ad olim dominum Conradum ducem successione fraterna et post mortem ducis
Conradi ad predictos duces pupillos dominos nostros iure paterno deuolutorum, post diuersasque alias
allegaciones et responsiones vtrinque habitas tandem ad composicionem deuenimus infrascriptam:
quod quamuis, ut dicebatur, in statu ducali et ducatibus Mazouie iure feodi ad Regnum ex antiquo
pertinen[tibus] frater fratri succedere non consueuit nec debuerit, tamen maiestas sua ex pyetate regia
concessit et concessura est, vt quilibet predictorum dominorum nostrorum Stanislaus et Joannes alter
alteri iure fraterno debebit succedere, successionem eorum iure consueto predicto per maiestatem
regiam ellegato non impediente. Hec vero successionis concessio ad vitam tantummodo eorum fratrum
dominorum nostrotum valitura erit, inter filios tamen et successores alios se non extendet, sed iure
feodi et consuetudine antiqua succedent. Quamobrem maiestas regia ducatus, terras suprascriptas ad
suam maiestatem per mortem dicti domini ducis Conradi deuolut[os] predictis dominis nostris
Stanislao et Joanni ipsorumque successoribus masculis filiis infeodauit et denuo in tale feodum, quale
ex antiquo in terris et ducatibus Mazouie ad Regnum Polonie pertinen[tibus] teneri consueuit, dedit
tenendum habendumque perpetuo sub condicionibus infrascriptis: etenim post mortem ducum
predictorum dominorum nostrorum prole masculina aut filiorum successorum ipsorum masculorum
deficiente fialiabus superstitibus pro condicione ipsarum per dominos reges Polonie prouisis uel
maritatis ducatus, terre et bona predicta et alia eorundem dominorum nostrorum ad maiestatem regiam
et reges Polonie iure feodi consueto pertinebunt et deuoluentur vnacum ducatu Czernen[si], sine tamen
preiudicio et offensa reformacionis dotis et dotalicii prefate domine Anne ducisse illie per prefatum
olim dominum Conradum ducem Mazouie, contoralem eius iuste facte et inscripte. De quibusquidem

──────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────

Dokument znajduje się w zbiorach Archiwum Głównego Akt Dawnych w Warszawie

─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────

ducatibus, eciam Czernen[si] incluso, domini duces nostri predicti et successores eorum maiestati
regie et successoribus regibus Polonie parere, seruire ac contra quemlibet hostem iuxta consuetudinem
antiquam maiestatem regiam et successores suos et Regnum fideliter adiuuare tenebuntur et nos
tenebimur ad etatem dominorum nostrorum ducum salua solucione consueta per dominos duces
Mazouie subditis suis de thezauro facienda. Sua eciam maiestas pari modo dominos duces predictos
nostros veluti suos Regnique feodales principes ad omnibus hostibus eos invadere volentibus
accedente ad id potencia seu viribus ducum ipsorum defendet ipsosque, nos et vniuersos alios
ducatuum et terrarum predictarum ac eciam terre Czernen[sis] incolas in iuribus, consuetudinibus et
prerogatiuis atque libertatibus antiquis conseruabit. Hec autem composicio et infeodacis ordinacio, ut
nulla irritetur contrarietatis nouitate, deuentum est ad id inter maiestatem regiam et nos predictorum
dominorum ducum nostrorum nomine, quia ipsi domini duces in primo adulte etatis anno maiestati
regie et successoribus suis omagia prestabunt, feodum recognoscent, premissa omnia corporalibus
iuramentis firmabunt, suas desuper maiestati regie literas dabunt et alias a maiestate regia innovacionis
feodi literas accipient premissaque et suprascripta omnia contenta ratificabunt, firmiterque tenebunt et
pro successoribus se inscribent iuxta iura et consuetudinem feodi antiquam in Regno Polonie et
ducatibus Mazouie seruari haberique solitam atque solita. In cuius rei testimonium sigillum mediocre
ducatus Mazouie, quo nos Anna ducissa in rebus maioribus vti solemus, tandem vero sigilla nostra
consiliariorum suprascriptorum propria sunt presentibus subappensa. Actum et datum in conuencione
generali Pyotrcouien[si] feria quinta ante dominicam Letare proxima anno Domini millesimo
quingentesimo quarto. Scriptum per manus venerabilis Jacobi de Caczewye vicecancellari Mazouie,
Plocen[sis] et Varschouiensis ecclasiarum canonici, qui presencia a nobis habuit in commisis[s].



Tłumaczenie:
My Anna księżna i rodzicielka, wojewoda Jan z Zamienia, kasztelanowie: czerski Aleksy z
Nadarzyna, warszawski Jan z Ojrzonowa, wyszogrodzki Andrzej z Zaborowa, zakroczymski Andrzej
z Mińska, ciechanowski Mikołaj z Obór i liwski Marcin z Mrokowa oraz inni doradcy znamienitych
panów Stanisława i Janusza książąt mazowieckich, synów znamienitego pana świętej pamięci księcia
Konrada, oświadczamy brzmieniem niniejszego [dokumentu] wszystkim, którym jest to potrzebne, że
po długotrwałych rozmowach między najdostojniejszym władcą i panem, panem Aleksandrem z Bożej
łaski królem Polski, wielkim księciem Litwy, panem i dziedzicem Rusi, Prus etc., panem naszym
najłaskawszym z jednej i nami w imieniu wspomnianych znamienitych nieletnich książąt, panów
naszych z drugiej strony, tu obecnie odbytych odnośnie księstw Mazowsza, ziem, powiatów, zamków,
miast, miasteczek, wsi i dóbr, mianowicie: Warszawy, Wyszogrodu, Zakroczymia, Ciechanowa,
Łomży, Nowogrodu oraz wsi Kamion, Młodzieszyn i Przesławice położonych w ziemi gostynińskiej,
o których Jego Wysokość orzekł i oświadczył, na podstawie dokumentów dawnych nadań w lenno, że
przynależą do niego i jego królestwa przez śmierć znamienitego śp. pana Konrada księcia Mazowsza,
gdyż wszystkie wymienione dobra zostały przez najdostojniejszego śp. pana Jana Olbrachta króla,
brata tegoż najdostojniejszego pana Aleksandra króla, wspomnianemu śp. panu naszemu księciu
Konradowi jedynie do śmierci nadane i zapisane; i które Królewska Wysokość z powodu śmierci
rzeczonego pana naszego księcia Konrada chciała objąć, [tak] jak za panowania śp. rzeczonego pana
Jana Olbrachta, na niego samego, śp. pana Jana Olbrachta króla, przypadły prawem lenna, z powodu
śmierci śp. pana Jana czyli Janusza, księcia Mazowsza; my [zaś] sprzeciwialiśmy się przytaczanemu
prawu lenna i słusznemu przeniesieniu i tak przeto prosiliśmy w imieniu wspomnianych nieletnich
książąt Mazowsza, by byli zachowani w starym prawie dziedzictwa oraz w wieczystym spokojnym
posiadaniu rzeczonych księstw i dóbr, tak jak zawsze i w czasie śp. wymienionego pana Jana
Olbrachta króla na śp. pana księcia Konrada sukcesją braterską, a po śmierci księcia Konrada na
rzeczonych małoletnich książąt, panów naszych prawem spadku po ojcu przypadłych, po różnych i
odmiennych dowodzeniach i odpowiedziach wygłaszanych przez obie [strony] doszliśmy do ugody
zapisanej poniżej: że chociaż, jak zostało powiedziane, w stanie książęcym i księstwach Mazowsza

──────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────

Dokument znajduje się w zbiorach Archiwum Głównego Akt Dawnych w Warszawie

─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────

prawem lennym od dawna należących do Królestwa brat po bracie nie zwykł i nie powinien
dziedziczyć, jednak Jego Wysokość z królewskiej łaskawości zezwolił i ma zezwolić, żeby każdy z
panów naszych, Stanisław i Jan jeden po drugim prawem braterskim winien był dziedziczyć, [a]
sukcesja ich, przez królewską mość nie będzie kwestionowana rzeczonym zwykłym prawem
[lennym]. To zaś zezwolenie dziedziczenia będzie ważne jedynie za życia tych braci, panów naszych,
nie rozciąga się jednak na synów i innych sukcesorów, lecz [ci] niech dziedziczą według prawa
lennego i starego zwyczaju. Dlatego też Królewska Wysokość księstwo, ziemie wyżej wymienione dla
Jego Wysokości przez śmierć rzeczonego księcia pana Konrada przypadłe, wspomnianym panom
naszym Stanisławowi i Janowi i ich synom – męskim dziedzicom oddał na nowo w takie lenno, jakie
od dawna w ziemiach i księstwach Mazowsza przynależących od Królestwa Polskiego zwykło być
utrzymywane, nadał do trzymania i posiadania wieczystego pod niżej zapisanymi warunkami.
Wszakże po śmierci książąt, wspomnianych panów naszych bez potomstwa męskiego lub ich synów
bez męskich dziedziców, [a] z pozostawionymi córkami, na utrzymanie ich przez panów królów
Polski zaopatrzonymi lub wydanymi za mąż, rzeczone księstwo, ziemie i majątki i inne tychże panów
naszych będą należeć zwyczajowym prawem lennym do Królewskiej Wysokości i królów Polski i
będą przekazane wraz z księstwem czerskim, jednak bez szkody i uszczerbku oprawy posagu i wiana
wspomnianej pani Anny, księżnej, kiedyś przez rzeczonego śp. pana Konrada księcia Mazowsza
małżonka jej sprawiedliwie nadanego i zapisanego. Z których to księstw, włączywszy też czerskie,
wymienieni nasi panowie książęta i ich dziedzice Królewskiej Wysokości i następcom królom Polski
będą zobowiązani służyć, szanować i przeciwko wszelkim wrogom według starodawnego zwyczaju
Królewską Wysokość, jego następców i Królestwo wiernie wspomagać i my będziemy zobowiązani,
żeby do [osiągnięcia] wieku sprawnego panów naszych książąt cała zwyczajowa opłata przez panów
książąt Mazowsza im [tj. królom Polski] poddanym, ze skarbu księstwa mazowieckiego była
uiszczana. Podobnie Jego Wysokość w równy sposób rzeczonym panom naszym książętom jako
swoich i Królestwa lennych książąt od wszystkich chcących ich najechać wrogów, zwracającym się po
to, mocą czyli siłami książąt samych obroni oraz pozostawi ich, nas oraz wszystkich innych
mieszkańców księstw i ziem wspomnianych, a także ziemi czerskiej w prawach, zwyczajach i
uprawnieniach oraz dawnych swobodach. Aby zatem ta ugoda i postanowienie o nadaniu lenna nie
była zagrożona żadną szkodliwą nowością, doszło do tego [porozumienia] między Królewską Mością
a nami, w imieniu wymienionych książąt a panów naszych, że ci panowie książęta w pierwszym roku
pełnoletności Królewskiej Mości i jego następcom złożą hołd, potwierdzą lenno, wszystko
zapowiedziane utrwalą osobista przysięgą, ponadto wystawią Królewskiej Wysokości swoje
dokumenty a przyjmą od Królewskiej Wysokości inne przywileje odnowienia lenna oraz wszystkie
zapowiedziane a wyżej opisane treści zatwierdzą, trwale zachowają i za następców zobowiążą się, że
będą szanować i utrzymywać prawa i dawny zwyczaj lenny zachowywane w Królestwie Polski i
księstwach Mazowsza. Na której sprawy świadectwo pieczęć średnia księstwa Mazowsza, której my
Anna księżna w rzeczach większych zwykliśmy używać, wreszcie też pieczęcie naszych niżej
własnoręcznie podpisanych doradców są niniejszemu [dokumentowi] przywieszone. Uczynione i dane
na sejmie walnym piotrkowskim, w najbliższy czwartek przed niedzielą Letare, roku Pańskiego 1504.
Spisane przez ręce czcigodnego Jakuba z Karczewia, podkanclerzego mazowieckiego, kanonika
kościołów: płockiego i warszawskiego, który niniejsze [sprawy] miał sobie przez nas [powierzone]

[tłum. Anna Baranowska]