Historia

Nie wiadomo kiedy dokładnie rozpoczęły się poszukiwania złota na terenie Dolnego

Śląska. Pierwszymi górnikami mogli być Kreteńczycy, a po nich Celtowie. Już około X
wieku naszej ery złoto pozyskiwano ze żwirów rzek spływających z Sudetów. Sam
Bolesław Chrobry miał czerpać zyski z kopalń złota w rejonie Śląska, Czech i Moraw. Nie
brak opinii, iż ciało św. Wojciecha wykupił właśnie za złoto z tych obszarów. W XII i XIII
wieku panuje wielka gorączka złota. Do najpotężniejszych ośrodków górnictwa tego
kruszcu należały okolice Złotoryi, Lwówka Śląskiego, a także Karkonosze, Pogórze
Izerskie oraz rejon Złotego Stoku i Głuchołaz. Próby eksploatacji podejmowano także w
Tatrach.

Złotoryja

W rejonie Złotoryi piaski złotonośne występują wzdłuż doliny Kaczawy. Pierwszy obszar obejmuje

północno-wschodnią część miasta z Górą Mieszczańską i Mikołaja oraz Kopacz (nazwa przetrwała od
średniowiecza). Złotonośne żwiry zalegają też na cmentarnej Górze Mikołaja, z czym wiąże się powiedzenie:
"obywatele tego miasta chowani są po śmierci w złocie". Drugi rejon to okolice Jerzmanic Zdroju, Sępowa i
Nowej Ziemi.

W 1211 roku osada górniczej Aurum dostaje prawa miejskie. W kolejnych latach jej nazwy zawsze wiążą

się ze złotem: Aureus Mons, Aurimontium, Goldberg, Złota Góra i Złotoryja.

XIII wiek to istna gorączka złota. Z niektórych źródeł wynika, że tygodniowo wydobywano do 19-25 kg

złota. Według jednego z badaczy złotoryjscy górnicy w ciągu 200 lat przerobili 1.300.000 m sześc. piasków i
żwirów. Eksploatacja ustaje po 1241 r., po bitwie pod Legnicą. Wzięci do niewoli kopacze trafili do podległych
chanom kopalń nad Morzem Kaspijskim i podobno nawet na Syberię. Przez kolejne lata co pewien czas
wznawiana jest eksploatacja i poszukiwania. W 1812 roku prowadzono badania przy użyciu wstrząsarek i
stołów wibracyjnych. W latach 1842-43, aż 36 procent znalezionych ziaren złota miało średnicę ponad 6,5
mm (dolina Złotego Potoku). W 1925 firma z Frankfurtu nad Menem drąży sztolnię św. Jadwigi w dolinie
Czerwonego Potoku koło Nowej Ziemi.

W okolicznych lasach do dziś widać ślady po dawnych pracach górniczych - leje (szyby) i hałdy.

Legnickie Pole

Największa gorączka złota w rejonie Wądroża, Legnickiego Pola i Mikołajowic przypada na koniec I

połowy XIV wieku. Bogate złoża odkryto w 1344 r. Liczące 100 mieszkańców Mikołajowice rok później
otrzymują prawa miejskie. W szczytowym okresie pracuje tu ok. 15 tysięcy górników. Prace archeologiczne
pozwoliły wykryć ślady ponad 1500 szybów poszukiwawczych.

Wielisławka

W XVI wieku, koło wsi Różana, eksploatowano złoto ze zbocza góry Wielisławka. Do dziś od strony drogi

Złotoryja - Świerzawa, nad korytem Kaczawy, można zobaczyć wejście do jednej ze sztolni. Złoto
występowało tu w pirytach, do 18 g na tonę, na kontakcie porfirów Wielisławki z łupkami krzemionkowymi
(towarzyszyło mu srebro - do 64 g/t). Pierwsze wzmianki o robotach pochodzą z 1556 r.

Lwówek Śląski

W okolicy Lwówka złoto występuje w kilku rejonach. Pierwszy to obszar na wschód od miasta, przy

drodze do Złotoryi.. Drugi obszar leży na północ. Badania archeologiczne, prowadzone na obszarze 35 ha,
pozwoliły na zidentyfikowanie ok. 1,5 tys. szybów. W ich sąsiedztwie na przeł. XII i XIII w stał gród,
zamieszkały m. in. przez kopaczy. W XII i XIII wieku Lwówek należał do najbogatszych i największych
ośrodków na Śląsku. W 1217 roku otrzymuje prawa miejskie. Z tego okresu pochodzi tzw. złote prawo
lwóweckie, jedno z najstarszych w Europie rozporządzeń górniczych określających przywileje i obowiązki
górników w Europie.

Góry Kaczawskie

W minionych wiekach złoto stwierdzono w rejonie Jeżowa Sudeckiego oraz Dziwiszowa. Już w 1479 r.

istniała kopalnia koło Płoszczyny. W 1498 r. ruszyła eksploatacja koło Jeżowa. W latach 1850-1865
próbowano wznowić wydobycie. Do dziś zachowały się ślady po szybach. Od XV wieku prowadzono roboty

górnicze koło Radzimowic. W drugiej połowie XX wieku prawdziwym polskim Eldorado stał się niewielki
potok - Złotucha koło Dziwiszowa.

Pogórze Izerskie

Jedne z najbogatszych złóż pierwotnych złota w Polsce występują na zachód od Wlenia, szczególnie w

rejonie Kleczy, Golejowa i Radomic. Tylko w okresie 1922 - 1933 lokalne kopalnie dostarczyły ok. 600 ton
rudy surowej zawierającej 28,6 g Au/t i 10 t koncentratu o zawartości 64 g Au/t. Na pocz. XX w tym rejonie
działały one na czterech polach górniczych Dennoch, Gluckauf, Wunschenort, Hussdorf I i Hussdorf II.

Góry Izerskie

W tym rejonie złoto stwierdzono w osadach Izerki, na Hali Izerskiej i w Jagnięcym Potoku. Na kruszec

natrafiono także w Czerwonym Potoku, dopływie Małej Kamiennej. Śladowe ilości złota odkryto także w
potokach spływających z poprzecinanych kwarcami Izerskich Garbów.

Rudawy Janowickie

Złoto eksploatowano tu już w XVIII wieku. Kolejne próby czyniono w latach 1801 - 1802. Kruszec

występuje w zlepieńcach na północny wschód od Leszczyńca. Jego zawartość dochodziła nawet do 5 g na
tonę. Spore ilości złota stwierdzono także w rejonie Czarnowa.

Karkonosze

Kruszcu poszukiwano koło Kopańca w dolinie Małej Kamiennej. Jeszcze w XIX w były widoczne ślady

po kopalni Goldgruben, położonej na północ od linii kolejowej Piechowice - Szklarska Poręba. Złoto
stwierdzono w aluwiach Białej Doliny, Bielenia, a także koło Czarnej Góry. Drobiny trafiały się również w
dolnych partiach Złotego Potoku, Szrenickiego Potoku, Płócznika, oraz w Śnieżnych Kotłach. Złotonośna jest
także wschodnia część Karkonoszy (Płóczki, Ścięgny, Wilcza Poręba, Sowia Dolina). Przepłukiwano osady
Łomnicy, Łomniczki i Złotego Potoku. Na złoto natrafiono także na Równi pod Śnieżką i w rejonie Małego
Stawu.

Kruszec wypłukiwano też w rejonie doliny Choińca koło Chojnika (Złota Jama - Goldloch).

Góry Sowie

Przypuszcza się, że dawna nazwa tego sudeckiego pasma wcale nie pochodzi od sowy (Eulengebirge).

„Eule” ma być zniekształceniem celtyckiego „Jilova” - złoto. Podobny wywód stosuje się w przypadku
Sowiej Doliny (Eulengrund) w Karkonoszach, znanej niegdyś z poszukiwań złota i kamieni szlachetnych.

Góry Złote

Pierwszy dokument dotyczący prawa wydobycia kruszców pochodzi z 1273 r. Rozkwit górnictwa złota

przypada na początek XVI w. W latach 1545 – 1549 czynnych jest 190 sztolni i wyrobisk górniczych.
Wielkość produkcji złota ocenia się na ok. 60 kg rocznie (maks. do 140 kg). Stanowi to 8 proc. europejskiego
wydobycia. W II poł. XVI w. górnictwo podupada. W 1565 r. zawaleniu ulega główny szyb złoża Goldener
Esel (Złoty Osioł). Pod skałami ginie 59 górników. Kolejne lata to wzloty i upadki Złotego Stoku. W 1949 r.
utworzono firmę pod nazwą Przemysł Arsenowy, przemianowaną potem na Zakłady Górniczo - Chemiczne
Złoty Stok. Kopalnia nastawiona była na arszenik i arsen. Z wypałków poarsenowych uzyskiwano złoto (do
30 kg rocznie). 1 kwietnia 1961 r. kopalnię zamknięto.

Głuchołazy

W rejonie Głuchołaz złoto występuje w żyłach kwarcowo - skaleniowych, które mają swe przedłużenie na

obszarze Czech. Najbardziej znane były złotonośne żwiry zakola Białej Głuchołaskiej w rejonie Góry
Parkowej. Do dziś widoczne są ślady dawnych prac górniczych z XII-XIV w. w postaci hałd, zasypanych
szybów (leje).

Źródło: http://www.bractwo.bbk.pl/strony/historia.htm