POLSKI SYSTEM OŚWIATOWY - RYS HISTORYCZNY

Początki oświaty na ziemiach polskich

XI-XII w - szkoły katedralne w siedzibach biskupich w Krakowie, Poznaniu, Włocławku, Julinie, Płocku, Sandomierzu, Wiślicy Łęczycy, Głogowie, Legnicy i Wrocławiu - pierwsze instytucje oświatowe, kształciły one kandydatów do stanu duchownego

2 poł. XII w. - szkoły parafialne i kolegiackie - zapoczątkowały one rozwój oświaty

1364r. - Uniwersytet w Krakowie - założony został przez Kazimierza Wielkiego, odnowiony przez Władysława Jagiełłę, przyciągnął studentów z wielu krajów, w VI w. Stał się ośrodkiem opozycji przeciwko prądom odrodzenia i reformacji

1519r. - gimnazjum akademickie w Poznaniu - ufundowane przez biskupa Jana Lubrańskiego, ośrodek studiów humanistycznych

2 poł. VI w. - szkoły ariańskie i protestanckie (luterańskie, kalwińskie, braci czeskich):

• 1535r. - Elbląskie Gimnazjum Akademickie

• 1551r. - Gimnazjum w Pińczowie

• 1558r. - Gdańskie Gimnazjum Akademickie

• 1568r. - Toruńskie Gimnazjum Akademickie

• 1602r. - ariańska Akademia Rakowska

Polska oświata od czasów nowożytnych do I wojny światowej

XVII w. - szkoły jezuickie - cechowały je bezpłatność nauki, dbałość o budynki szkolne i ich wyposażenie w pomoce dydaktyczne ora bardzo dobre przygotowanie nauczycieli

XVII w. - szkoły pijarskie - początkowo bezpłatne szkoły elementarne, później jako szkoły średnie o wysokim poziomie kształcenia

XVII / 1 poł. XVIII w. - początek reformy szkolnej

1737r. - Collegium Varsaviense w Warszawie - nowoczesna akademia rycerska dla synów szlacheckich

1744r. - Collegium Nobilium w Warszawie - akademia dla synów magnaterii oraz bogatej szlachty kształcąca
w duchu uczciwości i świadomości obywatelskiej

1765r. - wojskowa i świecka Szkoła Rycerska - założona przez Stanisława Augusta Poniatowskiego, oparta
na programie wychowania narodowego oraz kształcąca oficerów

14. X 1773r. - Komisja Edukacji Narodowej Korony Polskiej I Wielkiego Księstwa Litewskiego - powołana przez Sejm Rzeczypospolitej w celu przeprowadzenia reformy oświaty; pod jej kontrolą znalazły się szkoły powiatowe i wojewódzkie; upowszechniła nauczanie elementarne i wprowadziła nowoczesne programy
i metody nauczania; jej członkami lub współpracownikami byli: Joachim Chreptowicz, Adam Czartoryski, Michał Poniatowski, Ignacy Potocki, Hugo Kołłątaj

okres zaborów - oświatowa stagnacja:

• w zaborze rosyjskim rosła liczba szkół średnich, rozwinął się Uniwersytet Wileński, w 1913r. powstał Uniwersytet Warszewski, jednak po upadku powstania listopadowego zaczęto likwidować ośrodki nauki polskiej

• w zaborach pruskim i austriackim poddano bezwzględnej germanizacji szkolnictwo elementarne
  i średnie; dopiero w okresie autonomii sejm galicyjski powołał Radę Szkolną Krajową, za sprawą której:

• dokonano Repolonizacji Uniwersytetu Jagiellońskiego i Lwowskiego

• w 1872r. w Krakowie utworzono Akademię Umiejętności

• w 1877r. we Lwowie założono pierwszą w Polsce politechnikę

Oświata polska w okresie międzywojennym i w czasie II wojny światowej

7. II 1919r. - na mocy dekretu przywrócono 7-letni obowiązek szkolny, dopuszczono jednak prawo tworzenia szkół
o ograniczonym do 4-5 lat procesie kształcenia

1932r. - jędrzejewiczowska reforma ustrojowa oświaty polskiej, która wprowadziła:

• nową strukturę systemu szkolnego:

• przedszkola

• 7-letnie szkoły podstawowe

• 6-letnie szkoły średnie:

• 4-letnie gimnazja

• 2-letnie licea ogólnokształcące

• nowe rodzaje szkół zawodowych:

• niższe, 4-letnie, kończące się egzaminem czeladniczym

• średnie, nadające po 4-5 latach tytuł technika

• wyższe, 3-3,5 letnie, ponadpodstawowe bez praw akademickich, kończące się tytułem technologa

• szkoły średnie pozostały nadal trudnodostępne dla uboższych warstw społeczeństwa ze względu
  na wysokie czesne i dużą dostępność na wsi szkół powszechnych pierwszego stopnia

Po odzyskaniu niepodległości utworzono:

• w 1917r. - Uniwersytet Warszawski

• w 1918r. - Katolicki Uniwersytet Lubelski

• w 1919r. - Uniwersytet Stefana Batorego w Wilnie

• w 1919r. - Uniwersytet Poznański

Oświata w czasie II wojny światowej

W okresie okupacji hitlerowskiej i sowieckiej:

• doszło do upadku polskiego systemu oświatowego

• przestało istnieć szkolnictwo podstawowe, średnie i wyższe

• zlikwidowano Polską Akademię Umiejętności

• aresztowano wielu nauczycieli i oświatowców polskich

Organizowano tajne nauczanie na wszystkich szczeblach kształcenia!

Wkład w oświatę i ciągłość szkolnictwa wniosły:

• polski ruch oporu

• Związek Nauczycielstwa Polskiego (Tajna Organizacja Nauczycielska)

• Departament Oświaty i Kultury

Oświata w PRL

lata powojenne - wymagały odbudowy infrastruktury szkolnej oraz pozyskania nowych kadr nauczycielskich.
W 1946r. brakowało około 13 tyś. nauczycieli, natomiast liczbę analfabetów szacowano na około 3 mln

rok 1948/49 - utworzono 11-letnią szkołę ogólnokształcącą stopnia podstawowego oraz licealnego. Zmodernizowano kształcenie zawodowe oraz kształcenie nauczycieli.

lata 1948 - 1952 - wprowadzona przez władze sowietyzacja miała wpływ na fałszowanie w podręcznikach historii powszechnej i dziejów narodu polskiego i kształtowanie wśród uczniów światopoglądu naukowego

2 poł. lat '80:

• upaństwowienie instytucji kształcenia, ich centralizacja oraz biurokratyzacja,

• usunięcie przez Urząd Cenzury z lektur szkolnych pewnych dzieł i twórców

• pominięcie w reformowaniu oświaty właściwej drogi prawnej

• weryfikowanie kadr nauczycielskich w oparciu o kryteria polityczne

• ograniczenie wykształcenia ogólnego i limitu przyjęć w szkołach wyższych

• prowadzenie selekcji szkolnej w oparciu o kryteria klasowe i ideologiczne

1961r. - Ustawa o rozwoju systemu oświaty i wychowania - wprowadzenie 8-letniego obowiązku nauki w szkole podstawowej i nauki zawodu młodzieży do 16 r.ż.

1971r. - Komitet Ekspertów powołany przez Ministerstwo Oświaty i Szkolnictwa Wyższego przygotował propozycję reformy; rząd jednak nie czekając na debatę i uchwałę sejmową przeprowadził w latach 1972 - 1978 restrukturyzację:

• wprowadzono system 10-letniej szkoły średniej

• zlikwidowano małe szkoły wiejskie dowożąc dzieci do szkół gminnych

• w 1980r. utworzono punkty filialne dla najmłodszych uczniów

• finansowanie oświaty w Polsce Ludowej utrzymywało się na poziomie niższym niż 4% dochodu narodowego bruttu, czyli poniżej progi śmierci oświatowej

• wykształcenie nie sprzyjało awansowi społecznemu, gdyż płace absolwentów szkół średnich i wyższych

---