Made by J0RD4N 1/3

MIĘDZYNARODOWA POLITYKA HANDLOWA

Polityka handlową prowadzona przez pojedynczy kraj może sprzyjać interesom różnych

podmiotów lub też być prowadzona w interesie ogółu, tak i międzynarodowa polityka handlowa
może uwzględniać przede wszystkim interes określonej grupy krajów czy innych podmiotów
gospodarki światowej (np. korporacji transnarodowych) lub też może kierować się głównie
interesem całej społeczności międzynarodowej.

Znajduje to odbicie w charakterze międzynarodowych porozumień w dziedzinie polityki

handlowej.
Przedstawimy trzy typy takich porozumień:

1. międzynarodowe porozumienia kartelowe,
2. regionalne ugrupowania integracyjne oraz
3. ogólnoświatowe porozumienia w dziedzinie liberalizacji obrotów handlowych.

KARTELE MIĘDZYNARODOWE

Kartel międzynarodowy jest porozumieniem producentów dotyczącym podziału rynku w

celu uzyskania zysku monopolistycznego oraz równomiernego rozłożenia strat między
producentami w okresie spadku popytu.

Kartel międzynarodowy jest zatem próbą przeniesienia polityki monopolistycznej, znanej

zwłaszcza z XIX-wiecznej gospodarki pojedynczych krajów, na rynek międzynarodowy.

Okres szczególnego rozkwitu karteli międzynarodowych przypada na lata międzywojenne,

gdy porozumienia kartelowe działały na rynku towarów przemysłowych, w tym narzędzi, maszyn
elektrycznych i niektórych chemikaliów.

Ponieważ zawieranie porozumień kartelowych jest zabronione w większości państw

uprzemysłowionych, na ich rynkach porozumienia te mogą mieć Jedynie charakter porozumień
nieformalnych których strony są w każdej chwili narażone na skutki postępowania
antymonopolowego, grożącego im ze strony państwa.

Doświadczenia ostatniego ćwierćwiecza wskazują jednak, że w określonych warunkach

międzynarodowy kartel może przez jakiś czas odnosić sukcesy.

Kartelem takim jest OPEC. OPEC (Organizacja Krajów Eksportujących Ropę Naftową -

Organization of Petroleum Exporting Countries) jest organizacją międzyrządową grupującą kraje,
których głównym towarem eksportowym jest ropa naftowa. W chwili obecnej do OPEC należy II
krajów. Organizacja ta została powołana do życia w 1960 r. w Bagdadzie z zamiarem ujednolicania
polityki w dziedzinie produkcji i zbytu ropy naftowej.

Od potowy 2003 r. ma miejsce kolejna fala wzrostu cen ropy naftowej. W efekcie w

połowie 2005r, cena baryłki ropy osiągnęła poziom 70 USD,

Przyczyną wzrostu cen tego paliwa był wzrost popytu światowego spowodowany przede

wszystkim rosnącym zapotrzebowaniem w szybko rozwijających się krajach azjatyckich, a
zwłaszcza w Chinach i w mniejszym stopniu w Indiach, Chiny które jeszcze w połowie lat
dziewięćdziesiątych XX w. były eksporterem ropy naftowej, dziesięć lat później importowały około
10 % ropy oferowanej na światowym rynku tego paliwa.

Struktura krajów 0P1C była dok odległa od Ideału. Liczba krajów członkowskich była co

prawda stosunkowo niewielka, ale poszczególne kraje bardzo wyraźnie różniły się potencjałem
wytwórczym i możliwościami eksportowymi,

Krajem zdecydowanie wyprzedzającym powstałe była Arabia Saudyjska. Drugą grupą

eksporterów stanowiły Kuwejt, Iran i Irak.

Pozostałe kraje członkowskie miały znacznie mniejszy udział w światowym wywozie. Kraje

członkowskie OPEC znacznie różniły się gotowością do zmniejszenia eksportu. Dla niektórych
krajów, o małej liczbie ludności i dużych możliwościach wywozowych (Arabia Saudyjska, Kuwejt,
Zjednoczone Emiraty Arabskie), ograniczenie eksportu czy nawet przejściowe ograniczenie
wpływów nie stwarzało trudności.

Na tym polu znacznie mniejszą gotowość wykazywały natomiast kraje o dużej liczbie

Made by J0RD4N 2/3

ludności, realizujące niejednokrotnie ambitne plany uprzemysłowienia czy zbrojenia (Iran,
Indonezja, Nigeria, Irak).

Powodzenie krajów OPEC było krótkotrwałe. Stało się tak głównie dlatego, wzrost cen ropy

doprowadził do pojawienia się nowych producentów (Norwegia, Wielka Brytania, Meksyk).

Ta sama przyczyna spowodowała również wzrost podaży alternatywnych źródeł energii,

rozwój energetyki jądrowej oraz produkcji gazu ziemnego.

INTEGRACJA EKONOMICZNA

W krajach europejskich, w tym także w Polsce, integracja ekonomiczna jest jednym z

najczęściej używanych pojęć ekonomicznych. Wynika to przecie wszystkim z przyspieszenia
procesów integracyjnych w Unii Europejskiej (UE) oraz utworzeni na początku lat
dziewięćdziesiątych XX w. NAFTA -ugrupowania integracyjnego krajów Ameryki Północnej.

W Polsce zainteresowanie problematyką integracji wiąże się dodatkowo z tym, że 1 maja

2004 r., po kilkunastu latach starań, nasz kraj stał się pełnoprawnym członkiem Unii Europejskiej.

Integracja ekonomiczna, w szczególności ta mająca miejsce w ramach Unii Europejskiej,

oprócz gospodarczego ma także kilka innych wymiarów, w tym przede wszystkim polityczny,
społeczny i kulturalny.

Celem jest liberalizacja obrotów międzynarodowych. Jest to jednak porozumienie

preferencyjne, gdyż eliminując ograniczenia handlowe między członkami porozumienia,
pozostawia je w stosunkach z innymi krajami.

POJĘCIE I MECHANIZM INTEGRACJI EKONOMICZNEJ

Integrację ekonomiczną można określić jako proces scalania gospodarek narodowych

poszczególnych krajów i tworzenia z nich jednego organizmu gospodarczego przez usuwanie
ograniczeń w przepływie towarów i czynników produkcji oraz tworzenie podobnych warunków
konkurencji. Definiując w ten sposób proces integracji, przyjmujemy, że odbywa się on przede
wszystkim dzięki działaniu mechanizmu rynkowego.

Rola państwa sprowadza się zatem głównie do tworzenia warunków umożliwiających

rozszerzenie działania mechanizmu rynkowego w skali międzynarodowej (np. przez eliminowanie
kolejnych ograniczeń handlowych).

Z definicji tej wynika jednocześnie, że możliwa jest tzw. integracja realna, czyli scalenie

gospodarek poszczególnych krajów bez tworzenia przez państwo organizacyjnych ram
porozumienia integracyjnego lub też przy minimalnym zaangażowaniu na tym polu.

Działania państwa są wówczas zastępowane działaniem czynników w wyjątkowy sposób

sprzyjających integracji ekonomicznej.

(Przykład: integracja Kanady - USA - wysoki poziom rozwoju, bliskość geograficzna,

podobieństwa cywilizacyjno-kulturowe)

Wprowadzenie w życie rynkowego mechanizmu integracji jest przede wszystkim procesem

polegającym na stopniowym rozszerzaniu działania jednolitego mechanizmu rynkowego na
obszarze ugrupowania integracyjnego.

Przybiera to postać porozumień handlowych i ekonomicznych pogłębiających proces

scalania gospodarek i bodących jednocześnie rodzajami (formami, stadiami) porozumień
integracyjnych.

Najprostszą formą porozumienia integracyjnego jest strefa wolnego handlu. Jest to

porozumienie, którego członkowie likwidują wszystkie cła i ograniczenie pozataryfowe we
wzajemnych stosunkach handlowych, pozostawiając krajom członkowskim swoboda stosowania
narzędzi polityki handlowej wobec krajów spoza ugrupowania. W zależności od intencji krajów
członkowskich strefa wolnego handlu może dotyczyć wszystkich towarów lub tylko tych części
(np. artykułów przemysłowych).

Strefa wolnego handlu jest najprostszą a przez to i najczęściej stosowaną formą

preferencyjnego porozumienie handlowego.

Najbardziej znanym przykładem powstania strefy wolnego handlu jest powstałe w 1960 r.

Made by J0RD4N 3/3

Europejskie Stowarzyszenie Wolnego Handlu -EFTA (European Free Trade Association). Założyły
ją Wielka Brytania, Dania, Norwegia, Portugalia, Austria, Szwecja i Szwajcaria. W późniejszym
okresie dołączyły do niej także Islandia, Finlandia i Wyspy Owcze.

Obecnie, w wyniku przystąpienia większości członków EFTA do Unii Europejskiej, jej

członkami są jedynie Islandia, Liechtenstein, Norwegia i Szwajcaria Spośród Pozostałych stref
wolnego handlu warto wymienić dwie:

1. Środkowoeuropejską Strefę Wolnego Handlu - CEFTA (Central European Free Trade

Agreement),

2. Północnoamerykańską Strefę Wolnego Handlu - NAFTA (Nortt American Free Trade

Agreement).

Wyższą formą porozumienia integracyjnego jest unia celna. Unia celna jest porozumieniem

handlowym, w którym kraje członkowskie nie tylko eliminują bariery celne i pozataryfowe we
wzajemnych obrotach handlowych, ale także prowadzą wspólną politykę handlową wobec krajów
trzecich.

Wśród historycznych przykładów unii celnych wymienia się najczęściej Niemiecki Związek

Celny, Powołany do życia przez państwa niemieckie w 1834 r. a w czasach nowszych unię celną,
którą w 1948 r. utworzyły kraje Beneluksu.

W dziedzinie obrotów handlowych przykładem unii celnej jest też UE.
Strefą wolnego handlu oraz unię celną nazywa się niekiedy Preferencyjnymi

porozumieniami handlowymi przedmiotem obu jest bowiem handel międzynarodowy. Dwie
następne formy porozumień integracyjnych rozszerzają współpracę w ramach ugrupowanie
integracyjnego na nowe obszary.

Kolejną wyższą formą integracji jest wspólny rynek czyli porozumienie, w którym kraje

członkowskie znoszą w stosunkach wzajemnych ograniczenia w obrocie dobrami i usługami,
prowadzą wspólna politykę handlową wobec krajów trzecich oraz, wprowadzają nieskrępowany
ruch czynników produkcji (pracy i kapitału) wewnątrz ugrupowania.

Wspólny rynek jest bardzo zaawansowaną formą integracji gospodarczej i w pełnym

zakresie udało się go zrealizować tylko UE (począwszy od 1993r.). Znaną formą porozumienia
integracyjnego jest unia ekonomiczna.

Sukces w tworzeniu unii ekonomicznej może być bodźcem do tworzenie unii politycznej,

będącej unifikacją czeki lub całości polityki zagranicznej i obronnej.

Kraje integrujące się decydują się na tworzenie unii politycznej wówczas, gdy widzą w tym

możliwość skuteczniejszej realizacji swych celów w stosunkach z krajami trzecimi.

Zgodnie t porozumieniem z Maastricht począwszy od 1992 r. do stopniowej realizacji unii

politycznej przystąpiły kraje UE. Jednakże nawet w UE możemy mówić jedynie o zalążkach
integracji politycznej