09 Prowadzenie działań gaśniczych w rocie

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

MINISTERSTWO EDUKACJI

NARODOWEJ

Krzysztof Chorobik

Prowadzenie działań gaśniczych w rocie 315[02].Z1.05

Poradnik dla ucznia

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Recenzenci:
mgr inż. Robert Łazaj
mgr Marek Drążek

Opracowanie redakcyjne:
mgr inż. Krzysztof Chorobik

Konsultacja:
dr Justyna Bluszcz

Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 315[02].Z1.05
„Prowadzenie działań gaśniczych w rocie”, zawartego w modułowym programie nauczania
dla zawodu technik pożarnictwa.

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

SPIS TREŚCI

1. Wprowadzenie

2. Wymagania wstępne

3. Cele kształcenia

4. Materiał nauczania

4.1. Podstawowe czynności ratowniczo–gaśnicze wykonywane w zastępie.

Działania ratowniczo–gaśnicze w obiektach mieszkalnych i użyteczności
publicznej

4.1.1. Materiał nauczania

4.1.2. Pytania sprawdzające

4.1.3. Ćwiczenia

4.1.4. Sprawdzian postępów

4.2. Działania ratowniczo–gaśnicze w obiektach produkcyjnych, magazynowych

i innych obiektach

4.2.1. Materiał nauczania

4.2.2. Pytania sprawdzające

4.2.3. Ćwiczenia

4.2.4. Sprawdzian postępów

4.3. Działania ratowniczo–gaśnicze w lasach i rolnictwie

4.3.1. Materiał nauczania

4.3.2. Pytania sprawdzające

4.3.3. Ćwiczenia

4.3.4. Sprawdzian postępów

4.4. Działania ratowniczo – gaśnicze w utrudnionych warunkach

4.4.1. Materiał nauczania

4.4.2. Pytania sprawdzające

4.4.3. Ćwiczenia

4.4.4. Sprawdzian postępów

4.5. Charakterystyka technik ewakuacji. Zasady przeprowadzania ewakuacji

ludzi, zwierząt i mienia. Określenia panicznych zachowań tłumu

4.5.1. Materiał nauczania

4.5.2. Pytania sprawdzające

4.5.3. Ćwiczenia

4.5.4. Sprawdzian postępów

4.6. Techniki łączności. Znaki gestowe, dźwiękowe i świetlne.

Zasady prowadzenia korespondencji radiowej

4.6.1. Materiał nauczania

4.6.2. Pytania sprawdzające

4.6.3. Ćwiczenia

4.6.4. Sprawdzian postępów

5. Sprawdzian osiągnięć

6. Literatura

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

WPROWADZENIE

Poradnik będzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy z zakresu taktyki działań

ratowniczo–gaśniczych.

Wiedzę tą będziesz wykorzystywał w szkole przy realizacji modułów

związanych z zawodem technik pożarnictwa

W poradniku zamieszczono:

−

wymagania wstępne, wykaz umiejętności, jakie powinieneś mieć, aby bez problemów
korzystać z poradnika,

−

cele kształcenia, wykaz umiejętności, jakie ukształtujesz podczas pracy z poradnikiem,

−

materiał nauczania, „wiadomości teoretyczne niezbędne do opanowania treści jednostki
modułowej,

−

zestaw pytań przydatny do sprawdzenia, czy opanowałeś wiedzę z tej jednostki
modułowej,

−

wiczenia, które pomogą Ci zweryfikować wiadomości teoretyczne oraz ukształtować

umiejętności praktyczne,

−

sprawdzian osiągnięć, przykładowy zestaw pytań. Pozytywny wynik sprawdzianu
potwierdzi, że dobrze opanowałeś wiedzę i umiejętności z zakresu tej jednostki
modułowej,

−

literaturę.

Bezpieczeństwo i higiena pracy

W czasie ćwiczeń należy bezwzględnie zwrócić uwagę na przestrzeganie regulaminów,

przepisów bhp i higieny pracy oraz instrukcji stanowiskowych wynikających z rodzaju
wykonywanych prac. Z przepisami należy zapoznać uczniów od początku trwania nauki
i należy je bezwzględnie stosować.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:

−

stosować terminologię pożarniczą

−

posługiwać się podstawowymi pojęciami z taktyki działań gaśniczych,

−

korzystać z różnych źródeł informacji,

−

dobierać właściwy sprzęt potrzebny do wykonania założenia,

−

pracować w aparacie ochrony dróg oddechowych,

−

pracować i obsługiwać sprzęt armatury wodnej i pianowej,

−

wyciągać i uzasadniać wnioski z wykonanych ćwiczeń,

−

współpracować w grupie.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:

−

przeprowadzić działania ratowniczo-gaśnicze w obiektach mieszkalnych, użyteczności
publicznej, produkcyjnych i magazynowych oraz w lasach i gospodarstwach rolnych,

−

przeprowadzić działania ratowniczo – gaśnicze w utrudnionych warunkach,

−

scharakteryzować techniki ewakuacji ludzi, zwierząt i mienia,

−

przeprowadzić ewakuację ludzi, zwierząt i mienia,

−

zastosować obowiązujące zasady postępowania ratowniczego z osobami po ewakuacji,

−

zastosować sposoby przeciwdziałania panicznym zachowaniom tłumu,

−

scharakteryzować techniki łączności stosowane podczas działań ratowniczo – gaśniczych
w rocie,

−

wydać i odebrać polecenia z zastosowaniem znaków gestowych, dźwiękowych
i świetlnych,

−

przeprowadzić korespondencję drogą radiową,

−

zastosować przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej oraz
ochrony środowiska podczas działań ratowniczo-gaśniczych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

MATERIAŁ NAUCZANIA

4.1.

Podstawowe czynności ratowniczo–gaśnicze wykonywane
w zastępie. Działania ratowniczo–gaśnicze w obiektach
mieszkalnych i użyteczności publicznej

4.1.1.

Materiał nauczania

Podstawowe czynności ratowniczo–gaśnicze wykonywane w zastępie

Rota to podstawowy zespół ratowników (przodownik i pomocnik) zdolnych do

wykonania czynności składowych zadania ratowniczo–gaśniczego, pracujących w ramach
zastępu.

Skład osobowy zastępu bywa różny, ale podział zadań pomiędzy ich członków jest ściśle

określony, dlatego możemy przedstawić rutynowe czynności wykonywane podczas działań
ratowniczo–gaśniczych przez poszczególnych funkcyjnych. W zastępach możemy wyróżnić
następujące funkcje i przedstawić je przy użyciu symboli graficznych:

– dowódca zastępu,

– przodownik roty I,

– pomocnik roty I,

– przodownik roty II,

– pomocnik roty II,

– przodownik roty III,

– pomocnik roty III,

– ratownik–kierowca.

Podczas działań ratowniczo–gaśniczych zastępy muszą wykonać rutynowe czynności,

takie jak:

−

rozpoznanie sytuacji,

−

rozpoznanie zaopatrzenia wodnego,

−

zbudowanie stanowiska wodnego,

−

zbudowanie linii zasilających,

−

poprowadzenie linii głównej,

−

budowa linii gaśniczych i zajęcie stanowisk gaśniczych,

−

sprawianie sprzętu ratowniczego np. drabiny,

−

obsługa sprzętu ochrony osobistej.

Wykonywanie innych czynności uwarunkowane jest taktycznymi potrzebami działań

ratowniczo–gaśniczych. Wykonywane czynności uzależnione są też od rodzaju pojazdu, jakim
dysponujemy:

−

zastęp 8–osobowy, skład –

−

zastęp 7–osobowy, skład –

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

zastęp 6–osobowy, skład –

−

zastęp 4–osobowy, skład –

−

zastęp 3–osobowy, skład –

−

zastęp 2–osobowy, skład –

Tabela 1.Czynności rutynowe podejmowane przez poszczególnych funkcyjnych w akcjach gaśniczych [2]

Ilość osób w zastępie

Wykonywane czynności

Rozpoznanie pożaru – innego
zdarzenia

Rozpoznanie wodne

Ustawienie rozdzielacza

Budowa linii głównej i zasilającej

Przenoszenie motopompy

Budowa stanowiska wodnego – linii
ssawnej

Obsługa pompy

Obsługa szybkiego natarcia

Zajęcie pierwszego stanowiska
gaśniczego

Zajęcie drugiego stanowiska
gaśniczego

Zajęcie trzeciego stanowiska
gaśniczego

Obsługa rozdzielacza

Pomocnicy rot

Sprawianie drabin

Kontrola linii zasilających podczas
współpracy z innymi zastępami

Dostarczanie środka
pianotwórczego

Kierowanie pracą zastępu

– uzupełnienie z innego współdziałającego zastępu lub w sytuacjach prostych osobą

cywilną.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Obiekty mieszkalne

Obiekty mieszkalne to budowle przeznaczone do zamieszkania przez ludzi.

Charakteryzującą się wielkością, konstrukcją, usytuowaniem czy wyposażeniem w różnego
rodzaju instalacje. Taktyka działań ratowniczo–gaśniczych w obiektach mieszkalnych
uzależniona jest od wysokości obiektu oraz miejsca występowania pożaru.

Uwzględniając wysokość obiektu wprowadzony został podział na odpowiednie grupy:

−

niski (N) – do 12m włącznie nad poziomem terenu lub mieszkalne o wysokości
do 4 kondygnacji nadziemnych włącznie,

−

średniowysoki (SW) – ponad 12 do 25m włącznie nad poziomem terenu lub mieszkalne
o wysokości do 4 do 9 kondygnacji nadziemnych włącznie,

−

wysoki (W) – ponad 25 do 55m włącznie nad poziomem terenu lub mieszkalne
o wysokości do 9 do 18 kondygnacji nadziemnych włącznie,

−

wysokościowy (WW) – ponad 55m włącznie nad poziomem terenu,
Ze względu na różną specyfikę pożaru w zależności od miejsca spalania wprowadzono

podział pod względem miejsca występowania pożaru:

−

pożary piwnic,

−

pożary kondygnacji nadziemnych,

−

pożary strychów i poddaszy,

−

pożary stropodachów,

−

pożary ukryte.
Powstanie i rozprzestrzenianie się pożaru oraz wielkość strefy zadymienia w budynkach

mieszkalnych zależy od wielu czynników, między innymi od:

−

układu poszczególnych elementów zespołowych budowli, (usytuowanie i wydzielenie
klatek schodowych, korytarzy, poszczególnych pomieszczeń mieszkalnych oraz
technicznych),

−

rozmieszczenia i nagromadzenia materiałów palnych, właściwości fizykochemicznych
materiałów palnych (wyposażenia wnętrz, przedmioty i materiały gromadzone
w piwnicach i poddaszach),

−

utworzenia się ciągów powietrza i gazów spalinowych, możliwości wentylowania
wnętrza (usytuowanie otworów okiennych i drzwiowych, klap dymowych, wentylacji,
komór zsypowych).
Pożar może obejmować nie tylko wnętrze budynku, ale również może objąć konstrukcję

budowlaną, a nawet cały budynek przechodząc tym samym z pożaru wewnętrznego w pożar
zewnętrzny.

Pożar piwnicy

Głębokość piwnic bywa różna zależnie od wysokości i przeznaczenia obiektu. Najczęściej

piwnice rozciągają się pod całą powierzchnią budynku, wykraczają poza jego gabaryt lub też
są częściowo podpiwniczone. Wewnątrz piwnic często występuje skomplikowany układ dróg
komunikacyjnych. Konstrukcje budowlane są najczęściej niepalne, niemniej wewnątrz piwnic
występują ściany podziału funkcjonalnego drewniane lub ażurowe. W piwnicach budynkach
mieszkalnych znajdują się składowiska najrozmaitszych rzeczy, najczęściej palnych. Sytuację
komplikuje ponadto występowanie odsłoniętych instalacji gazowych, instalacji elektrycznych,
ciągów wentylacyjnych, grzewczych itp.

Do piwnic prowadzi zazwyczaj jedno wejście

a otwory okienne posiadają niewielkie

wymiary lub w ogóle nie występują. Ograniczony jest, więc dostęp powietrza z zewnątrz jak
i odpływ gazów spalinowych i dymów. W wyniku silnego zadymienia działania są utrudnione
ze względu na silne zadymienie.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rozpoznanie pożaru prowadzimy w patrolach minimum dwuosobowych (rota).

Od administratorów lub użytkowników obiektu uzyskujemy informacje dotyczące:

−

materiałów, jakie mogą znajdować się w piwnicy, a głównie czy nie ma tam niczego,
co grozi gwałtownym rozwojem pożaru,

−

znajdujących się w piwnicach urządzeń i instalacji,

−

rozkładu pomieszczeń, ciągów komunikacyjnych, drzwi, okien i innych otworów
w ścianach czy stropach, które mogłyby być wykorzystane do przeprowadzenia działań
gaśniczych,

−

możliwości przedostania się pożaru do pomieszczeń nad piwnicami oraz wynikającego
stąd zagrożenia dla ludzi.
Należy wyłączyć dopływ prądu elektrycznego, a do piwnic wprowadzić sprzęt

oświetleniowy. Równolegle z rozpoznaniem wewnętrznym w piwnicach należy zwrócić
uwagę na parter i zewnętrzną elewację, by w razie potrzeby odpowiednio je zabezpieczyć.
Jeżeli do piwnicy prowadzi więcej wejść to rozpoznanie podejmujemy z każdego z nich.
Aby działania były skuteczne, gaszenie prowadzimy równocześnie z oddymianiem.

Pożary kondygnacji nadziemnych

Wykorzystanie kondygnacji nadziemnych bywa rozmaite, podobnie jak i wysokość

budynku. Im więcej kondygnacji liczy obiekt, tym działania ratowniczo–gaśnicze będą
trudniejsze. Rozprzestrzenianie się pożaru w budynkach, może występować zarówno
w płaszczyznach pionowych, jak i poziomych. Poprzez kanały i pustki w ścianach, bądź
w stropach, przez drzwi i okna po elewacjach, może przemieszczać się ciągami instalacyjnymi
(wodnymi, ogrzewczymi, gazowymi, wentylacyjnymi) i drogami komunikacyjnymi (klatki
schodowe, szyby dźwigów). Niebezpieczne pożarowo jest także wyposażenie wnętrz (meble,
zasłony i firany, dywany i wykładziny, niejednokrotnie boazerii i kasetony itp.), stwarzających
możliwość szybkiego rozwoju i rozprzestrzeniania się pożaru, a także wystąpienia substancji
toksycznych.

W rozpoznaniu pożaru, podjętym zarówno wewnątrz obiektu jak i od strony zewnętrznej

ustalamy:

−

miejsce, granice pożaru i możliwości jego rozprzestrzeniania się,

−

stopień zadymienia obiektu, zarówno w pomieszczeniach przyległych jak położonych
znacznie wyżej,

−

zagrożenie dla ludzi,

−

charakter konstrukcji budowlanych, rozkład pomieszczeń i dróg komunikacyjnych,

−

potrzebę odłączenia instalacji gazowych, elektrycznych, wentylacyjnych itp.
Obserwując fasadę budynku należy zwrócić uwagę na konstrukcję elementów

budowlanych (balkonów, okien, dachów, nadproży), istnienie ścian przeciwpożarowych,
stałych drabin pożarowych, suchych pionów wodnych itp. Rozpoznanie jak i wewnętrzne
działania gaśnicze należy podejmować wykorzystując naturalne drogi dojścia. Przy
skomplikowanej sytuacji pożarowej lub zagrożeniu dla ludzi, rozpoznanie powinno podjąć
więcej patroli równocześnie, skierowanych w różne strony budynku. Rozpoczynamy
rozpoznanie od kondygnacji objętej pożarem, przeglądając zarówno pomieszczenia palące się
jak i sąsiadujące z nimi. Podejmując gaszenie w szerokim zakresie należy stosować prądy
rozproszone stosując zasadę: niepotrzebnie nie niszczyć, co oznacza, że podajemy środki
gaśnicze z rozwagą, by nie spowodować dodatkowego obciążenia stropów, zalewania
kondygnacji niższych, niszczenia wyposażenia wnętrz.

Każde otwarcie konstrukcji, a nawet pomieszczenia powinno odbyć się tylko wtedy, gdy

jesteśmy przygotowani do podania prądu gaśniczego. Natarcie wewnętrzne może być wsparte

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

stanowiskami zewnętrznymi. Budynek oddymiamy przez otwarcie okien na poszczególnych
kondygnacjach (oddymianie w poziomie), bądź klap dymowych, czy też włazów dachowych
(oddymianie w pionie). Dodatkowo można zastosować agregaty oddymiające lub wentylatory,
które rozmieszczone w odpowiedni sposób pozwolą na sterowanie strumieniami dymu
i kierowanie ich w wybrane miejsca. W przypadku, gdy na kondygnacjach wyższych znajdują
się ludzie, oddymienie prowadzimy w płaszczyznach poziomych, starając się zmniejszać
stężenie dymu.

Wszystkie windy należy sprowadzić na dół i wyłączając je okresowo z eksploatacji.

Przejścia i pomieszczenia oddymić. Do czasu zakończenia ewakuacji staramy się nie
wyłączać dopływu energii elektrycznej, chyba, że ludziom zagraża porażenie prądem.
Przejścia muszą być wówczas oświetlane przy użyciu sprzętu oświetleniowego..

Wzburzonych ludzi należy uspokoić nie dopuszczając do powstania paniki. Należy

nawiązać z nimi kontakt, polecić wykonanie prostych czynności, wskazując zarazem na
rozwijającą się akcję ratowniczą. Gaszenie pożaru odbywa się według ogólnie przyjętych
zasad, ze zwróceniem uwagi, by droga prowadzonych działań gaśniczych, w miarę
możliwości nie była prowadzona drogą ewakuacji.

W przypadku awarii urządzeń gazowych (kuchenek, przewodów, liczników)

nie wygaszać płomienia ustalonego w miejscu uszkodzenia, aż do czasu zamknięcia zaworu.

Pożary strychów, poddaszy i dachów

Poddasza spełniać mogą różnorodne funkcje. Mogą służyć, jako zaadoptowane lokale

mieszkalne, suszarnie, składy zbędnych przedmiotów itp. Elementy konstrukcyjne wykonane
są z materiałów palnych. Istniejące znaczne przestrzenie, poprzedzielane bywają
prowizorycznymi przepierzeniami, ze swobodnym obiegiem powietrza grożą szybkim
rozwojem pożaru i jego rozprzestrzenieniem się na zewnątrz obiektu. Zawalająca się
konstrukcja dachowa może niszczyć stropy, które często ze względów ekonomicznych
wykonane są, jako lekkie, wytrzymujące stosunkowo niewielkie obciążenia.

Utrudnione bywa też dotarcie na strych. Wejście prowadzi zazwyczaj z klatek

schodowych. Należy jednak liczyć się z tym, że w przypadku kilku klatek schodowych nie
każda z nich prowadzić będzie na strych (poddasze). Często na poddasze prowadzić będzie
drabinka, ale bywa też, że brak jej w ogóle.

Pożarom towarzyszą duże ilości wywiązującego się ciepła oraz zadymienie wypełniające

całą przestrzeń, postępujące w dół obiektu i wszelkimi nieszczelnościami (świetliki, okapy,
szczeliny) wydostające się na zewnątrz.

W przypadku, gdy pożar obejmuje tylko strop strychowy szybkość spalania bywa

niewielka, ale pożarom towarzyszyć będzie duże zadymienie. Rozwój następuje ukrytymi
drogami wewnątrz konstrukcji budowlanych, co utrudnia jego lokalizację i gaszenie.
Najtrudniejsza sytuacja wystąpi, gdy pożarem objęte zostaną strop strychowy i konstrukcje
dachowe łącznie, a przegrody i mansardy utrudniają dostęp do jego ognisk.

Rozpoznanie prowadzimy rozpoczynając od objętego pożarem pomieszczenia

strychowego ustalając:

−

charakter zagospodarowania przestrzeni i ewentualne zagrożenie dla ludzi,

−

rozmiary pożaru i kierunki jego rozprzestrzeniania,

−

rodzaj konstrukcji budowlanych,

−

położenie otworów strychowych w stosunku do ogniska pożaru (możliwość rozwoju
pożaru, ale i ewentualne drogi natarcia),

−

zagrożenie dla kondygnacji niższych i dachu.
Gaszenie pożaru następuje zazwyczaj przy odkryciu świetlików lub dymników, a jeżeli

nie przynosi to oczekiwanych rezultatów należy decydować się na rozbiórkę konstrukcji

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

dachowej, czy też stropów strychowych. Zabieg ten umożliwia odprowadzenie dymu,
obniżenie temperatury i odsłonięcie ukrytych ognisk pożaru.

Wykonane otwory powinny posiadać wymiary minimum 1 x 1 m, i nie mogą naruszać

statyki obiektu. W momencie wykonywania otworu powinno być zajęte stanowisko gaśnicze
uruchamiane natychmiast w przypadku wyjścia płomieni na zewnątrz. Wewnątrz obiektu, na
strychu powinny w tym czasie działać także stanowiska gaśnicze, niedopuszczające do
gwałtownego rozwoju pożaru z chwilą dostarczenia mas świeżego powietrza. Tych samych
zasad przestrzegamy otwierając strop od dołu.

Pożary stropodachów

Stropodachy to konstrukcje budowlane stosowane w budynkach pozbawionych strychów,

w których dach pełni zarazem rolę stropu. Spotkać je możemy w budynkach przemysłowych,
magazynach,

garażach,

halach

widowiskowych,

wystawowych,

sportowych

itp.

Są to najczęściej obiekty o dużej powierzchni i znacznej wysokości. Stropodachy wykonane
są przeważnie z materiałów palnych lub trudno zapalnych, opartych na drewnianej, stalowej
lub żelbetowej konstrukcji nośnej, jako pokrycie wielowarstwowe z wypełnieniem materiałem
o różnym stopniu zapalności.

Cechą tych konstrukcji jest jej stosunkowa lekkość i niewielka wytrzymałość

w warunkach pożaru, któremu często towarzyszy gęsty, czarny dym utrudniający rozpoznanie.
Sytuację komplikuje często ściekająca płonąca smoła (tworzywa sztuczne) oraz opadające
przepalone płyty pokrycia.

W rozpoznaniu musimy ustalić:

−

rodzaj konstrukcji, zwracając uwagę na występujące wewnątrz niej przestrzenie
powietrzne,

−

wysokość położenia stropodachu od podłoża oraz możliwość podjęcia działań od dołu,

−

rodzaj produkcji, materiałów oraz charakter procesów technologicznych pod palącą się
częścią stropodachu oraz stopień zagrożenia dla nich wynikający z sytuacji pożarowej,

−

istnienie i usytuowanie stałych drabin, suchych pionów wodnych oraz przegród
przeciwpożarowych.

Rozpoznanie prowadzimy w kilku kierunkach, tj. wewnątrz, na zewnątrz obiektu oraz od

strony dachu. Pamiętajmy, że wytrzymałość konstrukcji jest ograniczona, to też poruszając się
po stropodachu wykorzystujemy drabiny, z których tworzymy pomosty opierając je na
konstrukcjach nośnych.

Gaszenie rozpoczynamy od wiązarów dachowych, chłodzenia konstrukcji metalowych

chroniąc je przed nadmiernym nagrzewaniem się, a następnie podejmujemy natarcie na
poszycie stropodachu, z jednoczesnym jego otwarciem. Przez utworzone otwory podać wodę,
bez nadmiernego jej używania. Otwory wykonujemy na granicy rozprzestrzeniania się pożaru,
w tym celu posługiwać będziemy się ciężkim sprzętem burzącym, zwracając uwagę, aby nie
naruszyć konstrukcji nośnych.

Jeżeli obiekt wykończony został podbiciem dachowym, to podczas gaszenia powinno ono

zostać usunięte, bowiem stanowić będzie zasłonę uniemożliwiającą dotarcie prądem
gaśniczym do ogniska pożaru, a także utrudniało odprowadzenie dymów.

Pożary ukryte

Pożary ukryte przebiegają w pustych przestrzeniach stropów, ścian, czy też wewnątrz

urządzeń i aparatur technologicznych. W starym budownictwie spotkać możemy się
z pożarami belek stropowych opierających się o przewody kominowe. W budownictwie
nowym moc kłopotów przysparzają m.in. zsypy śmieci.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Pamiętać należy, że dym nie zawsze wydostaje się bezpośrednio z miejsca palenia, ma

on, bowiem tendencję do przemieszczania się. Rozpoznawanie tych pożarów musi być
prowadzone bardzo starannie. Symptomem pożaru może być snujący się dym i zapach
spalenizny. Obserwujemy miejsce przypuszczalnego pożaru, czy nie ma śladów okopceń,
spękania tynku, zmiany zabarwienia farby itp. Ogniska pożaru wyszukujemy nagrzania
poprzez badanie dłonią lub kamerą termowizyjną i nadsłuchiwanie charakterystycznych
trzasków.

Dość często możemy spotkać się z pożarami kominowymi. Przy pożarach sadzy

płatkowej kominem wydostaje się snop iskier, mogący zagrażać dachom o palnym pokryciu.
Wewnątrz komina temperatura jest stosunkowo niewielka. Gaszenie sadzy polega na
przykryciu wylotu komina sitem kominowym i nadzorowaniu dachu, poddasza oraz przewodu
kominowego na całej jego długości do czasu wypalenia się sadzy. Pożary można gasić
poprzez wprowadzenie do przewodu kominowego dwutlenku węgla, podając go w najniższe
drzwi wycierowe komina

Piec należy wygasić, pamiętając, że w żadnym wypadku nie wolno wygaszać pieca

poprzez zalanie paleniska wodą jak również nie wolno podawać prądu wody do wnętrza
komina, gdyż grozi to jego pękaniem.

Budynki wysokie

Przeznaczenie tych obiektów może być rozmaite. Są to najczęściej obiekty

wielofunkcyjne, mieszczące biurowce, siedziby przedsiębiorstw handlowych, punkty
handlowe rozmaitej branży, sale zebrań, lokale gastronomiczne i rozrywkowe, hotele, zakłady
lecznicze, a także lokale mieszkalne. Zagospodarowane są także wielopoziomowe piwnice.

Zagrożenie pożarowe w tych obiektach wzrasta z uwagi na to, że:

−

pionowe drogi ewakuacyjne są długie, co automatycznie wydłuża czas ewakuacji
i utrudnia działania ratowniczo–gaśnicze,

−

działania gaśnicze bywają opóźnione z uwagi na trudności w dotarciu na większą
wysokość,

−

z uwagi na konieczność prowadzenia wewnątrz obiektu dużej liczby szybów
instalacyjnych, biegnących przez wiele kondygnacji, istnieje niebezpieczeństwo
szybkiego przenoszenia się pożaru i dymu,

−

istniejąca klimatyzacja sprzyja gwałtownemu wzrostowi temperatur w wyniku
podwyższenia ciśnienia spowodowanego przez gorące gazy pożarowe,

−

w obiekcie przebywa duża grupa ludzi, której liczebność jest trudna lub wręcz
niemożliwa do ustalenia. Brak bezpośredniej łączności z mieszkańcami lub
użytkownikami pomieszczeń utrudnia zorganizowanie i przeprowadzenie sprawnej
ewakuacji nawet części obiektu.

W rozpoznaniu ustalić musimy:

−

na której kondygnacji ma miejsce pożar, jakie przyjął rozmiary i w jakich kierunkach
rozprzestrzenia się,

−

czy istnieje zagrożenie dla ludzi, w której części obiektu, a także, jakie są możliwości
udzielenia skutecznej pomocy,

−

liczbę i położenie dźwigów oraz rozkład klatek schodowych,

−

stan urządzeń technicznych obiektu, w tym: urządzeń klimatyzacyjnych, stałych instalacji
gaśniczych, hydrantów, instalacji energetycznych, gazowych i wodnych,

−

warunki lokalne na zewnątrz obiektu jak: ruch uliczny i występujące zagrożenie dla
otoczenia,

−

warunki atmosferyczne i jaki wywierają one wpływ na sytuację pożaru.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Dla potrzeb akcji gaśniczej korzystać należy z hydrantów wewnętrznych lub suchych

pionów wodnych, które powinny zapewniać możliwość poboru wody na każdej kondygnacji.
Obiekty powinny posiadać też samoczynne urządzenia gaśnicze i alarmowe, co ułatwia
szybkie zlokalizowanie miejsca powstania pożaru.

W przypadku pożaru nie można pominąć warunków zewnętrznych. Wysoka zabudowa

wpływa na kierunek i szybkość wiatru oraz odczuwalna jest różnica w ciśnieniu
atmosferycznym. Oddziałuje to na wymianę powietrza wewnątrz budynku, a w czasie pożaru
na przenoszenie się dymów i gazów oraz wymianę ciepła. Powstają zawirowania wywołujące
krótkotrwałe, gwałtowne podmuchy o różnych kierunkach. Gaszenie pożaru budynku
wysokiego wymaga zawsze zaangażowania większej ilości sił i środków straży pożarnych,
w tym

także sprzętu specjalnego (drabin mechanicznych, podnośników, sprzętu

oświetleniowego i oddymiającego).

Pierwsze przybyłe jednostki rozpoczynają akcję w stopniu maksymalnym, na jaki

pozwalają im okoliczności. Niezwykle ważnym będzie czynnik informacji i łączności
pozwalający na sprawną organizację działań.

Obiekty użyteczności publicznej

Placówki oświatowe

W przypadku szkół i uczelni spotykamy najczęściej układ korytarzowy, natomiast

w przedszkolach i żłobkach także układ amfiladowy, zbliżony do mieszkań (przejście
z jednego pomieszczenia do drugiego).

W placówkach oświatowych sytuację może skomplikować istnienie gabinetów i pracowni do

nauczania fizyki i chemii, w których należy liczyć się z występowaniem substancji toksycznych,
instalacji i urządzeń elektrycznych oraz gazowych.

W rozpoznaniu pożaru należy ustalić:

−

czy w obiekcie znajdują się ludzie i czy występuje dla nich zagrożenie,

−

czy ewakuacja została przeprowadzona przed przybyciem jednostki straży pożarnej i czy
wszystkie dzieci (młodzież) zostały z budynku wyprowadzone,

−

w której części obiektu powstał pożar, jakie przyjął rozmiary oraz w jakich kierunkach
rozprzestrzenia się,

−

czy nie istnieje zagrożenie ze strony instalacji i urządzeń technicznych. Rozpoznanie
przeprowadza się szybko, dokładnie sprawdzając wszystkie pomieszczenia. Pamiętamy,
ż

e dzieci są szczególnie podatne na emocje i często chowają się w sytuacjach zagrożenia.

W zasadzie ewakuacja powinna być zakończona przed przybyciem straży pożarnych.

Dużą pomoc powinniśmy uzyskać ze strony personelu nauczycielskiego (wychowawczego),
który powinien zapanować nad paniką wykorzystując własny autorytet.

W przypadku, gdy pożar obejmuje pracownie fizyko–chemiczne należy wyłączyć dopływ

prądu i gazu do pracowni, a następnie podjąć gaszenie odpowiednimi środkami.
Bezwzględnie używać należy sprzętu ochrony dróg oddechowych, a jeżeli zajdzie potrzeba
także stosownej odzieży ochronnej.

Zasady i sposoby gaszenia pożarów w omawianych obiektach pozostają takie same jak

w przypadku budynków mieszkalnych.

Teatry i kina

Zaistniałe pożary są trudne do gaszenia z uwagi na często skomplikowany układ

pomieszczeń, długie i kręte drogi komunikacyjne, znaczne obciążenie ogniowe wynikające
z wystroju wnętrz, czy palnych dekoracji. Sytuację utrudniają połączenia systemem wentylacji
i klimatyzacji, mogącym stać się drogą rozprzestrzeniania się pożaru.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Teatry, czy kina zazwyczaj mieszczą się w specjalnych budynkach, ale bywają przypadki,

iż zajmują obiekty o innym przeznaczeniu, stanowiąc ich wydzieloną część.

W teatrze wyodrębnić można kilka stref, a mianowicie: zespół sceniczny, widownię i jej

zaplecze, garderoby aktorskie, a także szereg pomieszczeń usługowych jak pracownie
rekwizytów i dekoracji, warsztaty, maszynownię i inne. Szereg elementów budowlanych
i konstrukcyjnych wykonanych jest z materiału palnego. Często brak jest oddzieleń
przeciwpożarowych.

W części, w której mieści się scena wysokość obiektu sięga 15–30 m. Ważnym

elementem są urządzenia przeciwpożarowe w postaci kurtyn niepalnych, niekiedy kurtyny
wodnej, odcinające dostęp ognia i dymu ze sceny na widownię i odwrotnie.

Charakterystyczną cechą teatrów i sal widowiskowych jest duża przestrzeń powietrzna

oraz znaczne ilości materiałów palnych, sprzyjające szybkiemu rozprzestrzenianiu się pożaru,
szczególnie na scenie. Podczas pożaru cała przestrzeń sceny stopniowo wypełnia się
produktami spalania oraz nagrzanym powietrzem, powodując wzrost ciśnienia. Płomienie
oraz dymy przemieszczają się do dalszych części obiektu. Obserwacja pożarów rzeczywistych
wykazuje, że szybkość zadymienia widowni wynosi 2–3 minuty. Następuje równocześnie
zużycie tlenu. Rozwijający się pożar wytwarza wysoką temperaturę wynoszącą około 1100–
1200°C, co powoduje z kolei deformację konstrukcji stalowych i utratę ich wytrzymałości
nośnej, grożąc zawaleniem się stropów.

W rozpoznaniu, powinniśmy ustalić:

−

liczbę osób mogących znajdować się w obiekcie (widzów, artystów, personelu
technicznego),

−

czy podjęta i zakończona została ewakuacja przed przybyciem straży pożarnych,

−

gdzie powstał pożar, jakie przyjął rozmiary i w jakim kierunku rozprzestrzenia się,

−

czy opuszczona została kurtyna ogniotrwała, uruchomiona kurtyna wodna i, czy otwarte
zostały klapy dymowe.

Jeżeli kurtyna ogniotrwała nie została opuszczona należy zrobić to w czasie rozpoznania.

Wówczas też otwieramy klapy dymowe, uruchamiamy miejscowe stałe instalacje gaśnicze.
Wstrzymać należy działanie innych urządzeń wentylacyjnych, aby nie dopuścić do
rozprzestrzenienia się pożaru na dalsze części obiektu. W przypadku pożaru na scenie lub
w pomieszczeniach z nią sąsiadujących należy zamknąć drzwi i opuścić dekoracje
podwieszane.

Po opuszczeniu kurtyny ogniotrwałej należy ją ochładzać głównie od strony widowni.

Prądy gaśnicze na scenę wprowadza się w tym wypadku przez wejścia od strony zewnętrznej.
W razie braku kurtyny, lub niemożliwości jej opuszczenia, prądy gaśnicze wprowadzamy
także od strony widowni w natarciu okrążającym.

Pożar zaistniały na widowni gasimy wprowadzając stanowiska gaśnicze od strony sceny,

pomieszczeń przyległych, a także przez strych. Na ogół przy pożarach silnie rozwiniętych
konieczne będzie stosowanie zwartych prądów gaśniczych, dających możliwość podania
wody na większą odległość. W kinach należy zwrócić uwagę na właściwy dobór środków
gaśniczych w kabinie projekcyjnej (CO

, proszki gaśnicze).

Szpitale

Zakłady lecznicze mogą mieścić się w obiektach specjalnie w tym celu wybudowanych

lub w budynkach przystosowanych. Rozkład pomieszczeń zbliżony jest do systemu
hotelowego, czyli sale chorych znajdują się po obydwu stronach lub po jednej stronie
korytarza, chociaż w budynkach starych spotkać można układ amfiladowy pomieszczeń.
W wydzielonych częściach obiektu mieszczą się gabinety specjalistyczne, laboratoria i bloki
operacyjne. Obciążenie ogniowe budynków nie jest wysokie, a wzrasta ono

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

w pomieszczeniach

gospodarczych,

magazynach

pościeli

bielizny,

archiwach.

W laboratoriach, salach zabiegowych, aptekach spotkać można niewielkie ilości płynów
łatwopalnych. W niektórych oddziałach znajdują się butle tlenowe oraz cenna aparatura
medyczna, szczególnie wrażliwe na oddziaływanie ciepła, a w przypadku aparatury
medycznej także na działanie wody.

Zdarza się, że pacjenci leżą na łóżkach ustawionych na korytarzach, co utrudnia

swobodne korzystanie z przejść. A sami pacjenci to ludzie o niepełnej sprawności fizycznej,
nierzadko bez zdolności do samodzielnego poruszania, bywa, że unieruchomieni w łóżkach
systemem wyciągów, czy aparaturą medyczną. Ludzie szczególnie wrażliwi na wszelkie
napięcia emocjonalne.

W przypadku pożaru w szpitalu zwrócić należy uwagę na zachowanie spokoju. Dojazd

jednostek straży pożarnych powinien odbywać się z wyłączonymi sygnałami alarmowymi.
Strażacy nie mogą bez uzasadnionej potrzeby wchodzić do sal chorych. Poruszać się należy
spokojnie zachowując względną ciszę. Bywa, że w czasie rozpoznania uciekać się trzeba
będzie do małego kamuflażu, zdejmując uzbrojenie osobiste i zakładając fartuchy, by nie
niepokoić chorych. Natomiast w sytuacji, gdy pacjenci już wiedzą o pożarze wtedy pojawienie
się strażaków odpowiednio wyekwipowanych wzbudza poczucie bezpieczeństwa. Decyzję
w kwestii wyglądu patrolu (ubrania i wyposażenia) podejmie dowódca odpowiedzialny za
przeprowadzenie rozpoznania.

W rozpoznaniu pożaru ustalamy:

−

miejsce pożaru, jego obszar i możliwość rozprzestrzeniania się z określeniem strefy
zagrożenia,

−

czy istnieje zagrożenie dla chorych (w wyniku rozwoju pożaru, zadymienia, a także
wytwarzającego się napięcia psychicznego, czy wręcz paniki),

−

czy podjęto wcześniej ewakuację, jakie środki zastosowano przez personel szpitalny
w celu opanowania pożaru i ewakuacji chorych,

−

czy w strefie pożaru znajdują się materiały niebezpieczne, bądź o szczególnej wartości
(np. unikalna aparatura medyczna),

−

ilu jest pacjentów, jaki jest ich stan fizyczny i psychiczny. Ilu może poruszać się
samodzielnie, a ilu trzeba wynosić,

−

jakie są techniczne środki ewakuacji oraz drogi i kierunki ewakuacji, miejsca
przemieszczania chorych.

Ewakuacja szpitala jest przedsięwzięciem niezwykle trudnym, jeżeli zważymy na

występujące istotne utrudnienia, wśród których wymienimy:

−

często niezbyt dogodne do tego celu klatki schodowe, niemożliwość skorzystania z wind
(chyba że posiadają niezależne zasilanie i znajdują się w wydzielonej pożarowo strefie
obiektu),

−

pacjenci przyjmują na łóżkach często pozycję obronną łagodzącą dolegliwości, że często
połączeni są z aparaturą medyczną, co wymaga transportu wraz z nią (chyba, że lekarz
zdecyduje o możliwości odłączenia aparatury),

−

brak dostatecznej ilości sprzętu do transportu chorych, warto tutaj jednak zwrócić uwagę,
ż

e niekiedy konstrukcja łóżka pozwala na wyjęcie ramy i wykorzystanie jej jako noszy,

−

występuje niekiedy konieczność transportu pacjentów wraz z łóżkami, co może być
niezmiernie trudne na klatkach schodowych, do tego nieprzystosowanych,

−

liczba pacjentów i ich rozlokowanie są personelowi znane. Pamiętać jednak trzeba, że
w niektórych oddziałach nie jest przestrzegany (i niekiedy nawet nie jest on konieczny)

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

rygor dotyczący obecności odwiedzających chorych. W wyznaczonych godzinach wizyt
liczba osób znajdujących się w szpitalu jest w ogóle trudna do określenia.

Z tych względów decyzja o ewakuacji szpitala lub jego części, jest ostatecznością. Podjęta

zostaje ona w porozumieniu z ordynatorem lub lekarzem dyżurnym, który zadecyduje także
o możliwości skierowania do akcji personelu z innych oddziałów. Do akcji wykorzystać
można przygodnych obserwatorów, a także lżej chorych, którym można powierzyć
wyprowadzenie innej osoby wskazując kierunek przemieszczania się. Podczas ewakuacji
należy ściśle przestrzegać wskazówek personelu szpitalnego, bowiem najmniejsza
nieostrożność może pogłębić uraz (stan chorobowy), a nawet stanowić zagrożenie dla życia
pacjenta.

W razie intensywnego rozwoju pożaru lub znacznego zadymienia przejść nie wolno

korzystać z pomocy osób postronnych, a ratownictwo podejmą sami strażacy.

Z trudną sytuacją należy liczyć się w oddziałach psychiatrycznych z uwagi na trudności

w komunikowaniu się z pacjentami, ich pobudzenia psychicznego i znaczną podatność na
emocje (także w zakładach opieki zdrowotnej, społecznej i socjalnej z uwagi np. na stany
dementywne). Należy spodziewać się zachowań zaburzonych, manifestujących się niekiedy
agresją skierowaną także na ratownika. Pacjenci mimo zdolności do samodzielnego
poruszania się muszą być niekiedy wynoszeni. Po wyprowadzeniu z obiektu należy otoczyć
ich szczególną opieką, bowiem mogą powracać do pomieszczeń, zmuszając ratowników do
ponownej akcji.

Opieką medyczną muszą być otoczeni wszyscy pacjenci z ewakuowanych oddziałów.

Dlatego tak ważnym elementem jest rozpoznanie z planu ewakuacji miejsc, do których
chorych należy kierować oraz zabezpieczenie środków transportu (karetki pogotowia,
autobusy komunikacji miejskiej itp.), pozwalających na przewiezienie ich do innych placówek
opieki. Kierujący akcją powinien być zorientowany, do których obiektów i ilu pacjentów
skierowano.

Mimo formalnego zakończenia ewakuacji, wszystkie pomieszczenia muszą być ponownie

starannie przejrzane. Gaszenie pożaru przebiega podobnie jak w innych budynkach.
Obiekty sakralne

Obiekty sakralne to niekiedy bezcenne dobra kultury. To dzieła architektury mieszczące

często unikalne dzieła sztuki. Z punktu widzenia taktycznego są to obiekty trudne do
gaszenia. Stare budowle to łatwopalna konstrukcja drewniana. W świątyniach murowanych
drewniane pozostają stropy, konstrukcje dachowe, konstrukcje chórów i wież, schody
wiodące na nie, balkony, ołtarze. Palne jest wyposażenie wnętrz: ławy, chorągwie, girlandy
itp. Znaczne przestrzenie powietrzne sprzyjają szybkiemu rozwojowi pożaru, a palne
konstrukcje i elementy wyposażenia rozprzestrzenianiu się pożaru.

Niekorzystny bywa rozkład pomieszczeń. Zakrystie, w których najczęściej powstają

pożary mieszczą się tuż obok prezbiteriów lub poza głównym ołtarzem bez wydzieleń
pożarowych. Połączone bywają wejścia na chór, wieże i poddasza, a niekiedy łączą się
z pomieszczeniami mieszkalnymi i socjalnymi (np. w domach zakonnych).

Często zauważenie pożaru bywa spóźnione, a działania gaśnicze utrudniać może samo

usytuowanie obiektu. Na wsiach nierzadko na wzgórzach, w miastach z kolei w ciasnej
zabudowie, niepozwalającej na dojazd drabinami mechanicznymi (podnośnikami) i swobodne
manewrowanie pojazdami. Straże pożarne na wsiach i w małych miasteczkach nie dysponują
też odpowiednim sprzętem, pozwalającym na podjęcie działań na znacznej wysokości.
Wszystko to sprawia, że działania gaśnicze podjęte bywają ze znacznym opóźnieniem.

W rozpoznaniu należy ustalić:

−

miejsce ogniska pożaru, drogi i kierunki jego rozprzestrzeniania się,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

zagrożenie dla otoczenia w przypadku przejścia do pożaru zewnętrznego,

−

czy w obiekcie znajdują się ludzie,

−

czy występują obiekty o szczególnej wartości kulturowej,

−

jaka jest możliwość manewrowania pojazdami i podprowadzenia na stanowiska bojowe
sprzętu do prac na wysokości,

−

zaopatrzenie wodne.

Podejmując działania gaśnicze należy otworzyć wszystkie wyjścia, jeżeli wewnątrz

obiektu znajdują się ludzie. Na czas trwania akcji ratowniczej nie tarasować przejść sprzętem.
Do wnętrza wprowadzić ratowników z zadaniem szybkiego przejrzenia go, ze zwróceniem
uwagi na rzędy ławek, kaplice i nawy boczne. Pamiętać należy, iż często z posługi kapłańskiej
korzystają ludzie starsi i schorowani, którym może nie starczyć sił na samodzielne
opuszczenie obiektu.

Jeżeli w obiekcie nie było ludzi, pomieszczenia należy otwierać oszczędnie (nie wszystkie

drzwi), by nie dopuścić dużej masy powietrza, nie wywołać jego ruchu, a tym samym nie
pozwolić na swobodny rozwój pożaru.

Obiekty handlowe i pasaże

Występuje tutaj olbrzymia różnorodność rodzajów i typów tychże obiektów, a zarazem

znaczne zróżnicowanie zagrożenia pożarowego. Największe niebezpieczeństwo stwierdzamy
w obiektach z artykułami chemicznymi, w których podczas pożaru wystąpi intensywny proces
palenia się i w raz z dużym zadymieniem wywiążą się lotne substancje toksyczne. Podobną
sytuację odnotujemy w sklepach, bądź stoiskach meblowych i tekstylnych, gdzie znaczne jest
także obciążenie ogniowe.

W dużych pawilonach regały zajmują całą przestrzeń handlową, co może utrudniać

orientację w otoczeniu i dotarcie do ogniska pożaru. Duże domy handlowe zajmują po kilka
pięter połączonych ze sobą schodami, niekiedy ruchomymi, najczęściej bez wydzieleń
pożarowych. Witryny i wystawy sklepowe o oknach znacznych rozmiarów mogą stanowić
dodatkowe zagrożenie dla ratowników i innych osób znajdujących się na zewnątrz.

Duże przestrzenie powietrzne sprawiają, że zaistniały pożar będzie rozwijał się

intensywnie, czemu sprzyjać będzie nagromadzenie dużej ilości materiałów palnych. Spalaniu
towarzyscy zazwyczaj wydzielanie gęstego, gryzącego dymu oraz wysoka temperatura. Jeżeli
w obiekcie znajdują się produkty chemiczne mogą wystąpić także wybuchy oraz pojawią się
ż

rące oraz trujące pary i gazy.

Przez punkty handlowe, szczególnie w miastach, w domach towarowych przewija się

wiele tysięcy osób i każdy pożar, a nawet tylko sygnał alarmu grozi wywołaniem paniki.
Liczba osób przebywających w budynku (szczególnie w dużych placówkach, w okresach
wzmożonych zakupów i sprzedaży towarów atrakcyjnych) może być bardzo trudna do
oszacowania.

W rozpoznaniu pożaru należy ustalić:

−

jakie towary znajdują się w obiekcie i jakie występuje zagrożenie z ich strony,

−

w której części obiektu powstał pożar, jakie przyjął rozmiary i w jakich kierunkach się
rozprzestrzenia,

−

czy w obiekcie znajdują się ludzie, miejsca przypuszczalnego pobytu (tak klientów jak
i personelu), występujące dla nich zagrożenie,

−

rozkład przejść i stan technicznych środków komunikacji (dźwigi, schody ruchome),

−

jakie występuje zagrożenie dla innych stoisk i składowanych tam towarów,

−

jakie znajdują się w obiekcie urządzenia i środki gaśnicze, i w jakim zakresie można
je wykorzystać do gaszenia zaistniałego pożaru,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

warunki lokalne, w tym zaopatrzenie wodne, nasilenie ruchu ulicznego, zagrożenie dla
otoczenia.

Jeżeli wcześniej uruchomione zostały stałe urządzenia gaśnicze, to po dotarciu do ogniska

pożaru należy zamknąć zawory odcinające i podjąć dogaszanie z linii wężowych. Podając
prądy gaśnicze zwracać należy uwagę, by nie dopuścić do zniszczenia towarów nie tylko
w strefie

pożaru, ale też na stoiskach odległych.

4.1.2.

Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

Jakie znasz podstawowe czynności ratowniczo – gaśnicze wykonywane przez osoby
funkcyjne w zastępie 6–cio osobowym?

Od czego zależy rozprzestrzenianie się pożaru oraz wielkość strefy zadymienia
w budynkach mieszkalnych?

Ze względu na co wzrasta zagrożenie pożarowe w budynkach wysokich?

Ze względu na wysokość na jakie grupy dzielimy budynki?

Co należy ustalić w rozpoznaniu podczas pożaru kondygnacji nadziemnej?

W jaki sposób możesz przeprowadzić oddymianie obiektu mieszkalnego?

4.1.3.

Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

W dniu XX.XX.XXXX o godz. 11.00 dyspozytor PA otrzymał zgłoszenie od właściciela

mieszkania o pożarze w jednym z pokoi na drugiej kondygnacji, w miejscowości
YYYYYYYYY na ulicy ZZZZZZZZZ. (brak osób poszkodowanych). Przeprowadź działanie.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

przeczytać materiał nauczania z poradnika dla ucznia oraz poszerzyć wiadomości
z literatury uzupełniającej,

zapoznać się z zasadami bhp obowiązującymi podczas ćwiczeń,

zabezpieczyć miejsce zdarzenia,

wykonać prawidłowo rozpoznanie wstępne,

prowadzić prawidłowo korespondencję radiową,

odłączyć dopływ prądu i gazu,

podjąć odpowiednie działania gaśnicze zmierzające do lokalizacji i likwidacji pożaru,
przez odpowiednie wykorzystanie posiadanego sprzętu,

sprawdzić ponownie wszystkie pomieszczenia, przystąpić do przewietrzenia i odymienia
pomieszczeń,

zakończyć działania.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

literatura,

−

samochody gaśnicze GBA oraz GCBA,

−

sprzęt łączności radiowej.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 2

W dniu XX.XX.XXXX o godz. 20.00 dyspozytor PA otrzymał zgłoszenie od dozorcy

budynku o wydobywającym się dymie z piwnicy, w miejscowości YYYYYYYYY na ulicy
ZZZZZZZZZ. (brak osób poszkodowanych). Przeprowadź działanie.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

przeczytać materiał nauczania z poradnika dla ucznia oraz poszerzyć wiadomości
z literatury uzupełniającej,

zapoznać się z zasadami bhp obowiązującymi podczas ćwiczeń,

zabezpieczyć miejsce zdarzenia,

wykonać prawidłowo rozpoznanie wstępne,

prawidłowo prowadzić korespondencję radiową,

odłączyć dopływ prądu i gazu,

podjąć odpowiednie działania gaśnicze zmierzające do lokalizacji i likwidacji pożaru,
przez odpowiednie wykorzystanie posiadanego sprzętu,

sprawdzić ponownie wszystkie pomieszczenia, przystąpić do przewietrzenia i odymienia
pomieszczeń,

zakończyć działania.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

literatura,

−

samochody ratowniczo–gaśnicze, (GBA, SCRT),

−

sprzęt łączności radiowej.

4.1.4.

Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

określić czynności osób funkcyjnych podczas działań ratowniczo –
gaśniczych wykonywanych w zastępie?

przeprowadzić

rozpoznanie

podczas

pożaru

kondygnacji

nadziemnej?

podjąć działania ratowniczo–gaśnicze podczas pożaru kondygnacji
nadziemnej?

oddymić

pomieszczenia

poszczególnych

kondygnacjach

nadziemnych?

przeprowadzić rozpoznanie podczas pożaru piwnicy?

przeprowadzić działania gaśnicze w piwnicy?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.2.

Działania ratowniczo–gaśnicze w obiektach produkcyjnych,
magazynowych i innych obiektach

4.2.1.

Materiał nauczania

Obiekty elektroenergetyczne

Do obiektów elektroenergetycznych zaliczamy różnego typu elektrownie (wodne, cieplne,

wiatrowe), stacje elektroenergetyczne, transformatory, rozdzielnie prądu. Ich cechy
charakterystyczne to:

−

występowanie wysokich temperatur i ciśnień,

−

wirowanie elementów o dużej masie,

−

przepływ dużej ilości gazów zanieczyszczonych ciałami stałymi,

−

wysokie obciążenie cieplne i prądowe, przekrojów i objętości oraz ich zmienność,

−

występowanie dużych ilości różnego rodzaju olejów,

−

wytwarzanie podczas pożaru dużych ilości gazów i par szkodliwych dla zdrowia.

Przebieg pożaru będzie zróżnicowany w zależności od miejsca jego powstania i rodzaju

urządzeń nim objętych. Pożar powstały w transformatorze w większości przypadków
powoduje całkowite lub częściowe zniszczenie jego obudowy, przepustów prądu wysokiego
napięcia, czy też olejnika. Wyciekający wówczas olej transformatorowy ulega zapaleniu,
szybko powiększając powierzchnię pożaru. Z kolei w generatorach występuje masa
izolowanych uzwojeń dających podczas spalania efekt silnego i niebezpiecznego zadymienia.
Podobnie rzecz wygląda podczas pożarów w tunelach lub półkach kablowych (pożar może
rozszerzać się z szybkością od 0,8 do 1,1 m/min.). Pojawia się niebezpieczeństwo objęcia
pożarem tablic przekaźnikowych, układów blokowych i głównej tablicy rozdzielczej. Zawsze
też występuje niebezpieczeństwo porażeń w przypadku nie wyłączenia urządzeń spod
napięcia przed rozpoczęciem działań gaśniczych.

W rozpoznaniu należy ustalić:

−

miejsce pożaru, jego rozmiary i charakter przebiegu,

−

możliwość i drogi rozprzestrzeniania się,

−

zagrożenie dla ludzi znajdujących się w obiekcie,

−

stan konstrukcji obiektu,

−

czy występują i zostały uruchomione stałe instalacje gaśnicze. Wszelkie działania należy

podejmować w kontakcie z personelem technicznym obiektu, stosując się do podawanych
zaleceń, bądź korzystając z bezpośredniej pomocy (o ile nie występuje zagrożenie dla ich
ż

ycia). W dużych obiektach dyżurny elektryk musi w sposób jednoznaczny określić

zasady bezpiecznego poruszania się i działań ratowniczych oraz zachowania się
w obszarze częściowo pracującego zakładu.
Urządzenia palące się i zagrożone należy wyłączyć spod napięcia. Liczba uczestników

działań ratowniczych powinna być ograniczona do niezbędnej w danej fazie działań. Teren
powinien być zabezpieczony przed przedostawaniem się na miejsca akcji osób postronnych.

Do gaszenia wykorzystać można proszek, CO

. W określonych warunkach można

zastosować wodę. Rozlewający się olej gasimy pianą. W urządzenia, do których olej jest
doprowadzany należy zamknąć jego dopływ do uszkodzonych odcinków przewodów. Starać
się, aby nie dopuścić do przeniesienia się pożaru do kanałów kablowych. Pożary w tunelach
gasi się pianą lekką lub średnią (po wyłączeniu dopływu prądu), zwracając uwagę na
możliwość odprowadzenia gorących mas powietrza na zewnątrz.

Metalowe powierzchnie palących się transformatorów powinny być ochładzane

rozproszonymi strumieniami wody (o ile nie były chronione stałą instalacją zraszaczową).

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Zawsze (niezależnie od rodzaju zastosowanego środka gaśniczego) musi być zachowana
bezpieczna odległość między wylotem prądownicy, a urządzeniem będącym pod napięciem.
Odległość ta ustalana jest na podstawie wielkości napięcia elektrycznego, rodzaju środka
i techniki jego podawania.. W obiektach chronionych stałymi urządzeniami gaśniczymi należy
urządzenia te wykorzystać

Tabela 2. Odległości między stanowiskiem gaśniczym, a urządzeniem będącym pod napięciem elektrycznym [1]

Odległość w metrach nie mniejsza niż dla:

Napięcie

Prądu zawartego

Prądu rozproszonego

Niskie – do 1 kV

Wysokie

Młyny

Istnieje znaczna różnorodność zarówno w konstrukcji, jak i wielkości tych obiektów.

Najczęściej są to budowle kilkukondygnacyjne o palnych stropach. Wszystkie kondygnacje
połączone są szybami, ślizgami (stanowiącymi drogi transportowe), urządzeniami
wentylacyjnymi i technologicznymi. Wyróżnić można cztery podstawowe działy: spichrz
(silos), gdzie następuje przyjęcie surowca, czyszczalnia zboża, młyn właściwy i magazyn
mąki.

Magazynowane lub obrabiane ziarno zbożowe jest materiałem palnym, a podczas palenia

się osiąga temperaturę około 1000

C. W czasie przerobu powstają duże ilości pyłów

stwarzających w określonych warunkach zagrożenie wybuchowe (już w zawartości 20 g/m

powietrza).

W czasie pożaru następuje intensywne wydzielanie się dymu utrudniającego lub wręcz

uniemożliwiającego dostrzeżenie ogniska pożaru. W wyniku tlenia się powstają duże ilości
gazów palnych grożących wybuchem. Szczególne zagrożenie wybuchowe stwarzają pyły
wzbite w powietrze m.in. skutkiem uderzenia, podmuchu (powodowanego też strumieniem
wody), jak również w wyniku zawirowania powietrza.

Każdy pożar może w krótkim czasie przybrać znaczne rozmiary rozprzestrzeniając się we

wszystkich kierunkach, czemu sprzyjają:

−

drewniane konstrukcje budowlane oraz pionowe rozmieszczenie drewnianych konstrukcji
obudowy ciągów technologicznych, przechodzących przez kilka kondygnacji,

−

brak oddzieleń przeciwpożarowych,

−

pionowe i poziome transportery oraz ciągi wentylacyjne i technologiczne.
Wysoka temperatura pożaru sprawia, że nieosłonięte konstrukcje metalowe (budowlane

i technologiczne) odkształcają się. Przepaleniu ulegają stropy, po czym łatwo dochodzi do
zawalenia się obiektu. Należy liczyć się z koniecznością wprowadzenia do akcji znacznych
ilości sił i środków.

Rozpoznanie pożaru należy prowadzić przez kilka rot w kilku możliwych kierunkach

wszystkimi klatkami schodowymi.

W rozpoznaniu ustalamy:

−

czy występuje zagrożenie dla ludzi,

−

jaka jest konstrukcja obiektu i stopień jego zapalności,

−

gdzie znajdują się ogniska pożaru, jakie pożar przyjął rozmiary i jaka jest możliwość jego
rozprzestrzeniania się, jaki jest dostęp do ognisk pożaru, czy nie występuje potrzeba
odkrywania

ich

przez

wyburzanie

fragmentów

konstrukcji

budowlanej

lub

technologicznej,

−

czy wyłączone zostały ciągi wentylacyjne i technologiczne.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Działania ratowniczo–gaśnicze rozpoczynamy od zatrzymania wszystkich urządzeń

technologicznych. Jeżeli nie występuje zagrożenie dla ludzi wyłączamy wentylację
mechaniczną i zamykamy drzwi prowadzące na klatki schodowe. Wentylację pomieszczeń
prowadzimy przez okna podając jednocześnie rozproszone prądy wody.

Zwrócić należy uwagę na międzystropowe połączenia urządzeń technologicznych, gdzie

arzenie może się utrzymywać przez dłuższy czas powodując zadymienie obiektu.

Po nawilżeniu przestrzeni wodą mocno rozwinięte ogniska pożaru gasimy silnymi

strumieniami wody. Prądami gaśniczymi blokujemy miejsca możliwego rozprzestrzeniania
się pożaru. Znaczne efekty może przynieść podanie piany ciężkiej.

Elewatory zbożowe

Magazyny zbożowe ze względu na konstrukcję i sposób składowania zboża dzielą się na:

podłogowe (zboże składowane jest w pryzmach na podłodze), sąsiekowe (zboże składane
w drewnianych komorach) i komorowe (komory w postaci silosów). W większych ilościach
ziarno przechowywane jest w elewatorach, czyli specjalnych budynkach o wysokości często
ponad 30m. Można wskazać na podstawowe części obiektu: część silosowa (stanowiąca
zbiorniki wyłożone najczęściej drewnem), oddział maszynowy, suszarnia oraz pomieszczenia
usługowe. Pożarom towarzyszy silne zadymienie i wydzielanie dużych ilości ciepła.
W momencie przyjazdu na teren działań należy zatrzymać wszystkie urządzenia
(technologiczne, wentylacyjne), po czym podjąć rozpoznanie, w którym ustalamy:

−

czy występuje zagrożenie dla ludzi,

−

jaka jest konstrukcja silosów i stopień ich palności,

−

gdzie znajdują się ogniska pożaru i jaka jest możliwość jego rozprzestrzeniania się,

−

stopień wypełnienia komór.

Z punktu widzenia organizacji akcji najważniejsza będzie dla nas strefa nad i pod

silosami. Podejmujemy oddymianie pomieszczeń oraz osadzanie pyłów za pomocą
rozproszonych prądów wody. Prądami gaśniczymi zablokować należy możliwe drogi
rozprzestrzeniania się pożaru. Szczególną ostrożność zachować należy przy odkrywaniu
otworów nad silosami z uwagi na możliwość wzbicia pyłów w powietrze.

Niekiedy zachodzić może konieczność opróżniania komór, co bywa utrudnione wobec

spieczenia grud ziarna. Wypalanie się materiału palnego w komorach silosów lub podawanie
wody do celów gaśniczych może spowodować zarysowanie się ścianek komór wskutek
naprężeń termicznych. Pod silosem wystąpi także znaczne zadymienie. Dlatego też, wszystkie
operacje wykonywane w tej części obiektu muszą przebiegać z zachowaniem szczególnej
ostrożności. Przez cały czas pracować muszą stanowiska gaśnicze. Podczas wysypywania
ziarna z komór występuje niebezpieczeństwo nie tylko zapalenia pyłu (wybuchowego), ale też
przysypania ludzi, dlatego tuż po otwarciu zasuw należy natychmiast odejść.

Podczas gaszenia ziarno powinno być przesypywane, co stwarza konieczność

zaangażowania do pracy większej liczby osób. Wchodzenie na usypiska ziaren jest możliwe
tylko po wykonaniu na nim kładek z desek. Ratownicy powinni być asekurowani linkami.

W magazynach krótkotrwałego przechowywania, gdzie ziarno może znajdować się

w workach, należy pamiętać, że rozsypie się ono po przepaleniu worków i spowoduje
zasypanie przejść. W usypiskach ziarno palić się będzie tylko w warstwie zewnętrznej.
Pożarom zawsze towarzyszyć będzie silne zadymienie i wysoka temperatura.

Zakłady przemysłu włókienniczego

Zakłady przemysłu włókienniczego to szereg zróżnicowanych oddziałów jak na przykład:

sortownie, czesalnie, przędzalnie, tkalnie, nawijalnie itp., a obok nich magazyny surowca
i wyrobów gotowych. Zajmują one zazwyczaj obiekty kilkukondygnacyjne. Pomieszczenia

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

produkcyjne obejmują znaczne powierzchnie i połączone bywają ze sobą systemami
technologicznymi i wentylacyjnymi. Konstrukcja obiektów bywa zróżnicowana, często
zależna jest od wieku budynków.

Hale produkcyjne z rzędami maszyn, przy złej wentylacji pokrytych pyłem i kurzem

stanowią groźbę szybkiego rozprzestrzeniania się pożaru, średnio 0,35–0,65 m/min., ale
w pomieszczeniach, w których występują warstwy osiadłego pyłu prędkość ta osiągnie już
wartość 1–2 m/min., natomiast po powierzchni włókna nieprzędzonego 2–8 m/min.

W rozpoznaniu pożaru ustalamy:

−

miejsce występowania ognisk pożaru i jego rozmiary,

−

występujące zagrożenie dla ludzi,

−

możliwość rozprzestrzeniania się pożaru, w tym także w pustych elementach
konstrukcyjnych (kanały wentylacyjne, szyby dźwigów itp.),

−

czy zatrzymany został proces technologiczny, wyłączony ciąg wentylacyjny i dopływ
prądu elektrycznego,

−

czy uruchomiona została stała instalacja gaśnicza i jaka jest efektywność jej działania.

W czasie rozpoznania należy wyłączyć instalacje wentylacyjne i elektryczne.

Rozpoznając pożar w obiektach wprowadzić należy kilka patroli rozpoznawczych, określając
dla każdego z nich obszar penetracji. Patrole muszą być wyposażone w sprzęt ochrony dróg
oddechowych i środki łączności. O wynikach rozpoznania muszą być składane meldunki do
kierującego działaniami ratowniczymi.

Podstawowym środkiem gaśniczym będzie woda prądy rozproszone, a w przypadku

pojedynczych maszyn dwutlenek węgla podawany miejscowo.

Znaczne kłopoty wystąpią w zakładach przemysłu bawełnianego. Bawełna jest

łatwopalnym materiałem pochodzenia roślinnego. Znacznie łatwiej zapalają się włókna
bawełny będące luzem niż włókna sprasowane. Podczas spalania wydziela się dym o ostrym
zapachu, silnie drażniący śluzówki. Podawana woda przy jej stosunkowo silnym napięciu
powierzchniowym nie jest zdolna szybko przenikać do wnętrza włókien. Dlatego też, należy
liczyć się z możliwością wznowienia pożaru po pewnym czasie.

Zakłady przeróbki tworzyw sztucznych

Na ogół obiekty, w których odbywa się przeróbka tworzyw sztucznych posiadają wysoką

odporność ogniową i wyposażone są w niezbędne instalacje i zabezpieczenia
przeciwpożarowe. Stosunkowo niewielka ilość surowca znajduje się też na maszynach.

Tworzywa sztuczne zależnie od ich zachowania się pod wpływem podwyższonej

temperatury dzielą się na termoplastyczne i termoutwardzalne. Pierwsze z nich pod wpływem
wysokiej temperatury topią się (np. polietylen, polistyren, polipropylen, polichlorek winylu,
ż

ywice epoksydowe i inne), rozpływają grożąc rozszerzeniem się pożaru oraz odcięciem dróg

wyjścia. Tworzywa termoutwardzalne przy ogrzewaniu topią się, a spalając nie tracą
nadanego im kształtu.

Charakterystyczną cechą spalania tworzyw jest wydzielanie szkodliwych dla zdrowia

i życia substancji lotnych. Gęsty dym zawierający owe substancje rozprzestrzenia się poza
obiekt, stwarzając zagrożenie nie tylko dla uczestników akcji ratowniczej, ale też wszystkich
ludzi i zwierząt w obszarze, do którego dociera.

W rozpoznaniu ustalamy:

−

miejsce pożaru, jego rozmiary i możliwość rozszerzania się,

−

rodzaj spalanego (także zagrożonego) materiału, jego ilość i występujące zagrożenie dla
otoczenia,

−

wielkość strefy zadymienia,

−

występujące zagrożenie dla ludzi,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

stan konstrukcji budowlanych,

−

stan instalacji technologicznej i wentylacyjnej (czy urządzenia zostały wyłączone i czy
zamknięto przejścia technologiczne),

−

czy występują i czy zostały uruchomione stałe instalacje gaśnicze,

−

warunki atmosferyczne i jaki będą wywierały one wpływ na zagrożenie dla otoczenia.

Do gaszenia stosuje się wodę w postaci prądów zwartych i rozproszonych oraz pianę

o różnym stopniu spienienia. Odnotować należy znaczną przydatność prądów rozproszonych
osadzających unoszące się w dymie szkodliwe pary i gazy, jak m.in.: HCl, HCN, NH

i inne

dobrze rozpuszczające się w wodzie. Dobre efekty gaśnicze może przynieść niekiedy
połączenie podawania wody bądź piany z proszkiem gaśniczym. Do działań, szczególnie
obronnych, można wykorzystać stałą instalację gaśniczą.

W miarę możliwości należy usunąć ze strefy zagrożenia materiały pożarowo

niebezpieczne lub podjąć ich obronę. Środki gaśnicze i metody postępowania muszą być
dobrane stosownie do rodzaju substancji i warunków przebiegu pożaru.

Zapobiec trzeba rozpływaniu się płynnej i palącej się masy, także przedostawaniu się jej

do kanalizacji. Można to uczynić za pomocą strumienia wody bądź piany, podawanego
naprzeciw płynącej masie. Jeżeli czasowo pożar masy płynnej nie będzie gaszony należy
usypać tamę z piasku lub ziemi na przykład w progach drzwi oddziałów produkcyjnych
(magazynowych, innych obiektów).

Zakłady obróbki drewna

Najczęściej mamy do czynienia z obiektami niewysokimi zajmującymi jedną lub dwu

kondygnacje i o dużym obciążeniu ogniowym. Podstawowe oddziały to: magazyny surowców,
oddziały obróbki drewna, lakiernie oraz składowiska wyrobów gotowych. Bywa, że
poszczególne oddziały obróbki drewna i magazyny, nie mają wydzieleń pożarowych
stanowiąc jedną strefę.

Jakikolwiek kurz i odpady produkcyjne usuwane są na specjalne składowiska systemem

wyciągowym, zdarza się, że w oddziałach występuje okresowe i lokalne silne zapylenie.
Lakiernie, a także magazyny farb i lakierów stwarzają dodatkowe zagrożenie wybuchowe.

Zaistniały pożar może w krótkim czasie przyjąć znaczne rozmiary, nawet z groźbą

wybuchu. Pożarowi towarzyszyć będzie zadymienie średnie, bądź duże i wysoka temperatura.
Przy palnej konstrukcji budynku dość łatwo dochodzi do pożaru zewnętrznego, a wówczas
pojawia się zagrożenie dla otoczenia. Na otwartych składowiskach surowca lub odpadów
może występować niebezpieczeństwo ze strony ogni lotnych.

W rozpoznaniu pożaru należy ustalić:

−

miejsce pożaru, jego dynamikę i możliwość rozprzestrzeniania się,

−

czy wyłączony został dopływ energii elektrycznej i system wyciągowy,

−

czy występuje zagrożenie dla ludzi,

−

czy występuje i uruchomiony został system samoczynnego gaszenia.

Pożar należy zablokować na głównym kierunku rozprzestrzeniania się. Jeżeli występuje

taka potrzeba i możliwości materiał palny powinien zostać usunięty po za strefę zagrożenia.
Do gaszenia w oddziałach obróbki drewna i magazynach standardowo używać będziemy
wody (nawet z dodatkiem środków zwilżających) lub piany, w lakierniach – piany, CO

proszku. W oddziałach silnie zapylonych stosować rozproszone prądy wody, starając się
zwilżyć całą powierzchnię.

Przy silnie rozwiniętych pożarach składowisk surowca (dłużyce, okrąglaki, sztaple

tarcicy) stosujemy prądy zwarte o dużej wydajności, zasięgu i energii. Konieczna jest
organizacja obrony dalszej i zabezpieczenie ciągłości podawania wody, której zazwyczaj
potrzeba dużo.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ciecze palne

Z cieczami łatwopalnymi można spotkać się niemal powszechnie w przemyśle,

w transporcie, w gospodarce miejskiej i wiejskiej. Występuje znaczna różnorodność cieczy
pod względem właściwości fizyko–chemicznych, a do najczęściej spotykanych i składowanej
jednostkowo w większej ilości możemy zaliczyć: benzynę, naftę, alkohole, aceton, lakiery,
rozpuszczalniki, itp. Wszystkie cechuje niska temperatura zapłonu, znaczna intensywność
spalania i wysoka wartość cieplna. Temperatura płomieni osiąga 1100–1300°C. Ich pary
z powietrzem tworzą mieszaniny wybuchowe.

Ciecze palne przechowywane bywają różnie. W dużych zakładach przemysłowych są to

zespoły

zbiorników

magazynowych

manipulacyjnych

zajmujących

wydzieloną

powierzchnię, zwaną parkiem zbiorników, oddaloną od innych obiektów technologicznych.
Zbiorniki połączone są tak ze sobą, jak i z instalacjami technologicznymi siecią rurociągów.
Możemy spotkać się też z małymi zespołami zbiorników przewidzianych do przechowywania
kilkudniowego zapasu surowca.

Spotkać możemy zbiorniki podziemne i nadziemne. Zbiorniki podziemne to najczęściej

stalowe walczaki, umieszczone w pozycji leżącej pod niewielką warstwą ziemi. Zbiorniki
nadziemne posiadają różne kształty, najczęściej będą to cylindryczne zbiorniki stojące. Różna
bywa ich pojemność, mogą mieścić od kilkudziesięciu do kilkuset metrów sześciennych.

Dla zwiększenia bezpieczeństwa pożarowego stosuje się: malowanie ich farbami

odbijającymi promienie cieplne, izolację termiczną dachu i górnej części zbiornika
materiałami niepalnymi, eliminuje się też przestrzeń gazową przez stosowanie dachów
pływających lub pontonowych. Zbiorniki posiadają zawory oddechowe ograniczające ilość par
wydzielanych na zewnątrz oraz bezpieczniki ogniowe chroniące przed przedostawaniem się
płomieni do strefy gazowej.

Zbiorniki wyposaża się w urządzenia zraszaczowe mające zmniejszyć promieniowanie

cieplne w przypadku pożaru w sąsiedztwie. Zawory tych urządzeń umieszcza się
w bezpiecznych odległościach od obwałowań zbiorników, by umożliwić swobodną
manipulację nimi w przypadku pożaru. Do gaszenia stosuje się także stałe lub półstałe
urządzenia gaśnicze na pianę mechaniczną.

W rozpoznaniu pożaru należy ustalić:

−

rodzaj przechowywanej cieczy,

−

rodzaj zbiornika i ilość cieczy w nim zawartej,

−

charakter pożaru, jego nasilenie i czy nie nastąpiła deformacja zbiornika,

−

zagrożenie dla ludzi i otoczenia, możliwość rozpływania się cieczy,

−

warunki atmosferyczne i ich wpływ na przebieg pożaru,

−

czy uruchomione zostały instalacje zraszaczowe,

−

możliwość wykorzystania stałych lub półstałych urządzeń gaśniczych.

Podczas pożarów cieczy palnych występuje poważne niebezpieczeństwo wykipienia

i wyrzutu cieczy ze zbiornika oraz zdeformowanie jego konstrukcji. Szybkość deformacji
wzrasta przy spalaniu lekkich produktów ropy naftowej, niższym poziomie cieczy i większej
powierzchni zbiornika. Deformacja ścian następuje do wnętrza.

Spalanie produktów ropy naftowej przebiega stosunkowo intensywnie, a wysokość

płomieni sięga 8–20m przy spokojnym ruchu powietrza. W przypadku wrzenia cieczy
wysokość płomienia wzrasta.

Gaszenie polega na ochładzaniu ścian zbiornika palącego się i zbiorników zagrożonych.

Chłodzenia wymagają także inne urządzenia technologiczne znajdujące się w zasięgu
promieniowania cieplnego. Przy istnieniu stałych instalacji gaśniczych akcję gaśniczą
rozpoczynamy od jej uruchomienia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Zbiorniki gasimy podając pianę w warstwie o grubości około 80cm. Wymaga to

podawania piany ciężkiej, szybko rozpływającej się po powierzchni oraz piany średniej
uzupełniającej warstwę do wymaganej wysokości. Musi być zapewniona ciągłość
w podawaniu środków gaśniczych.

W przypadku gaszenia zbiorników o niskim poziomie cieczy lub zawalonej pokrywie

zbiornika, należy dążyć do skrócenia odległości między powierzchnią cieczy, a punktem
wylewania piany. W tym celu można niekiedy nawet wyciąć w ścianie zbiornika otwory na
wysokości 0,5–0,6m powyżej poziomu cieczy i wprowadzić przez te wycięcia rury
wylewowe. Grozi to co prawda wzrostem intensywności spalania i przyspieszeniem
deformacji zbiornika, daje jednak efekty w postaci skrócenia czasu gaszenia i ograniczenia
zużycia środka pianotwórczego.

Natarcie wykonuje się tylko na rozkaz dowódcy po dokładnym przygotowaniu się do

akcji (zabezpieczeniu odpowiedniej ilości środków gaśniczych, rozmieszczeniu stanowisk
gaśniczych itp.). Przy podawaniu piany jej jakość powinna być sprawdzona przed
skierowaniem jej na lustro cieczy. Pianę podaje się, aż do całkowitego ugaszenia ognia.

Stanowiska gaśnicze powinny być zajmowane za istniejącymi przegrodami (osłonięte).

Podczas pracy w warunkach intensywnego promieniowania cieplnego obowiązuje posiadanie
ubrań żaro i ognioodpornych, a przy wydzielaniu się gazów trujących także sprzętu ochrony
dróg oddechowych. Zabronione jest zajmowanie stanowisk gaśniczych pod połączeniami
rurociągów ułożonych górą.

Gaz ziemny i płynny

Gaz ziemny w swoim składzie zawiera: 85–95% metanu, 2–8% azotu i 0,5–2% CO

Instalacje i urządzenia gazowe to potencjalne źródło zagrożenia pożarowego, wybuchowego,
a także toksycznego. Dla zapewnienia odpowiedniego poziomu bezpieczeństwa spełnione
muszą być określone warunki techniczne (konstrukcyjne) jak i eksploatacyjne, w tym:

−

właściwa lokalizacja gazociągów w stosunku do obiektów terenowych (zależnie od
ciśnienia gazociągu i rodzaju obiektów),

−

właściwy dobór materiałów do budowy gazociągów oraz armatury, odpowiedniej jakości
i pewności złączy,

−

właściwe zabezpieczenie przed korozją, w tym korozją elektrochemiczną,

−

dokonywanie oceny stanu technicznego sieci gazowych z częstotliwością i w zakresie
zależnym od kategorii zagrożenia gazowego obejmującej: oględziny gazociągu, badania
eksploatacyjne ochrony katodowej, pomiary obecności gazu w gruncie nad gazociągiem,
pomiary rozkładu ciśnień w sieci.

Gaz ziemny w mieszaninie z powietrzem przejawia silne właściwości wybuchowe, przy

dolnej granicy wybuchowości 5% obj. i górnej 15% obj. wybuchowi towarzyszy wysoka
temperatura dochodząca do 2000°C. Fala uderzeniowa przemieszcza się z szybkością 1500–
2500 m/sek.

Dość powszechnie, ze względu na brak niekiedy sieci gazowej w miejscowościach,

a także ze względu na relatywnie niską cenę, w gospodarstwach domowych, kotłowniach
lokalnych oraz do napędu silników spalinowych, stosuje się gaz płynny. Jest to gaz, który
w odpowiednich warunkach (ciśnienia i temperatury) daje się skroplić. Najpopularniejszy gaz
płynny zawiera 25 – 50% propanu i 50 – 75% butanu. Pary mieszanki propan butan są około 1,5
razy cięższe od powietrza zatem w przeciwieństwie do gazu ziemnego zaliczają się go tzw.
pełzających i zalegających dolne partie pomieszczeń lub zagłębienia.

Do odbiorców gaz płynny dostarczany jest w sieciach lokalnych zasilających od 2 do

kilku odbiorników, w butlach 11 kg, 33 kg, turystycznych (do 5kg) oraz tankowany jest do
zbiorników pojazdów na stacjach paliw.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Przebieg pożaru może mieć charakter: powierzchniowy, strumieniowym, błyskawiczny

lub wybuch typu BLEVE,

W przypadkach zdarzeń z udziałem gazu ziemnego, bądź płynnego w rozpoznaniu

ustalamy:

−

rodzaj gazu wydostającego się lub płonącego,

−

charakter pożaru,

−

wielkość strefy zagrożonej w przypadku emisji gazu bez jego spalania,

−

kierunek i się wiatru,

−

zagrożenie dla ludzi,

−

zagrożenie dla otoczenia, możliwość gwałtownej zmiany sytuacji,

−

możliwość ograniczenia, a następnie zamknięcia wycieku.
Z obszaru zagrożonego należy natychmiast ewakuować ludzi, a teren w promieniu

minimum 50 m oznakować i zabezpieczyć przed poruszaniem się po nim osób postronnych.
W

przypadku środków transportu promień strefy ochronnej powinien wynosić nawet do

1000 m.

Jeżeli dochodzi do samego wycieku gazu, bez jego zapalenia się, praktycznie może być

niemożliwe określenie miejsca ewentualnego zapłonu. Konieczne będzie wyeliminowanie
w strefie zagrożenia potencjalnych źródeł ciepła (wygaszenie palenisk, wyłączenie urządzeń
elektrycznych, wprowadzenie zakazu poruszania się pojazdów). Chmurę gazu tłumić
rozproszonymi prądami wody.

Jeżeli uszkodzenie obejmuje gazociąg należy odciążyć dopływ gazu (pełne zamknięcie

przepływu nie zawsze będzie korzystne). Ze strefy oddziaływania cieplnego usunąć należy
butle z gazami płynnymi i inne materiały pożarowo niebezpieczne. Natomiast w przypadku
pożaru urządzeń gazowych gaszenie podejmujemy po odcięciu dopływu gazu. Możemy to
zrobić zamykając zawory gazowe, a w sytuacjach skrajnych nawet zaciskając rury. Do czasu
zamknięcia dopływu gazu, jeżeli płomień jest ustabilizowany lepiej będzie skoncentrować się
na obronie sąsiedztwa, niż przedwcześnie zgasić płomień.

Płomienie wydostające się z gazociągu lub urządzeń technologicznych można zgasić

podając silne strumienie wody, wykorzystując ich energię. Ciśnienie strumienia gaśniczego
powinno, być co najmniej równe ciśnieniu wydobywającego się gazu. Gaszenie należy podjąć,
gdy istnieje już możliwość zamknięcia wypływu gazu. Ochłodzone muszą zostać miejsca
wypływu i zawory. Przygotowując się do działań gaśniczych zapewnić trzeba stały dopływ
wody i możliwość współpracy stanowisk bojowych.

Intensywnie muszą być chłodzone zbiorniki gazowe, rozgrzane ich elementy i rurociągi,

a także obiekty znajdujące się w bezpośrednim sąsiedztwie.

Wszystkie działania muszą być prowadzone ze szczególnym zwróceniem uwagi na

zachowanie warunków bezpieczeństwa. Jeżeli to możliwe należy korzystać ze wszelkich
osłon, unikając jednakże zagłębień terenowych. Stanowiska gaśnicze można zajmować jako
bezobsługowe.

Gazy techniczne

Do gazów technicznych zaliczymy te, których otrzymywanie, magazynowanie

i przesyłanie zostało opanowane w takim stopniu, że mogą one znajdować się o obrocie
handlowym. Są to:

−

gazy sprężone, których temperatura krytyczna jest niższa od 10°C,

−

gazy skroplone, których temperatura krytyczna jest równa lub niższa od 10°C,

−

gazy rozpuszczone pod ciśnieniem, rozpuszczające się w odpowiednim rozpuszczalniku
pod ciśnieniem. Wśród gazów technicznych występują gazy palne jak i niepalne, trujące
i nietrujące.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Gazy techniczne po wytworzeniu przechowywane są w butlach stalowych, najczęściej

40 litrowych (gazy sprężone, skroplone i rozpuszczalne) lub w zbiornikach o większej
pojemności m.in. 500, 1000 litrowych (gazy skroplone). Zbiorniki, w których transportowane
są gazy techniczne muszą być odpowiednio oznakowane.

W rozpoznaniu zdarzenia należy ustalić:

−

rodzaj gazu palącego się, bądź emitowanego do otoczenia, a także obiekty znajdujące się
w strefie oddziaływania cieplnego,

−

stopień zagrożenia dla ludzi, kierunki wycofania się i miejsca schronienia się,

−

możliwość wybuchu lub pożaru i zagrożenie dla otoczenia,

−

możliwość usunięcia substancji niebezpiecznych ze strefy zagrożonej.

Podejmując działania gaśnicze wycofać należy ludzi ze strefy zagrożenia. Podjąć

intensywne chłodzenie składowiska butli i sąsiedztwa. Gaszenie prowadzi się najczęściej za
pomocą zwartych prądów gaśniczych. Usuwając butle należy przenosić je bardzo delikatnie
unikając wstrząsów, podchodząc od stóp butli.

Do obiektu, w którym znajdują się butle podchodzimy od strony mocnych elementów

konstrukcyjnych, przebiegając przestrzeń otwartą. Nie należy zatrzymywać się w świetle
otworów (drzwi, okien). Gdy butle znajdują się na rampie lub platformie pojazdu, poruszamy
się pochylając poniżej ich poziomu. Stanowiska gaśnicze zajmujemy, jako przesłonięte.

W przypadku butli acetylenowych (koloru żółtego) należy:

−

wyznaczyć 150–metrową strefę bezpieczeństwa, usunąć z niej ludzi i wyeliminować
możliwe źródła zapłonu,

−

butle niepoddane dotychczas nagrzewaniu można ostrożnie, unikając wstrząsów
i uderzeń, przenieść w miejsce bezpieczne,

−

przed przemieszczaniem butli sprawdzić dłonią stopień jej nagrzania. W przypadku
stwierdzenia jakiegokolwiek ciepłego miejsca butlę pozostawiamy na miejscu chłodząc ją
intensywnie. Stanowiska zajmować, jako osłonięte. Stanowisko gaśnicze zajmujemy, jako
bezobsługowe,

−

sprawdzania stopnia nagrzania butli dokonujemy po minimum godzinnym jej chłodzeniu
od momentu ugaszenia pożaru, jeżeli nadal butla jest miejscami ciepła lub z jej
powierzchni unosi się para wodna należy kontynuować chłodzenie przez dalsze pół
godziny. Chłodzenie możemy przerwać, gdy powierzchnia butli pozostaje mokra i przez
pół godziny zimna,

−

sprawdzić zamknięcia butli. Nie manipulować przy zaworach narażonych wcześniej na
działanie ciepła,

−

gdy mamy do czynienia w zakładach pracy z zestawami butlowymi chronionymi
wodnymi urządzeniami gaśniczymi, urządzenia te powinny być uruchomione, jeżeli nie,
to wówczas podajemy wodę z prądownic obejmując jej działaniem każdą z butli,

−

silnie kopcące butle po ostrożnym przeniesieniu zatapiać (ustawiając np. zbiorniki
składane, bądź wykorzystując zbiorniki istniejące) na czas, co najmniej 12 godzin.
Zwrócić uwagę na pionowe (ku górze) lub boczne ułożenie wylotów butli,

−

zabezpieczyć sąsiedztwo wobec możliwości przenoszenia odłamków lub całych butli lub
fragmentów aparatury technologicznej, a także oddziaływanie fali cieplnej, działającej co
prawda krótko, ale stwarzającej zagrożenie dla osób i obiektów znajdujących się na jej
drodze.

Magazyny wielobranżowe i wysokiego składowania

Obiekty magazynowe często posiadają kilka szerokich wejść, stosunkowo małą liczbę

okien, podział funkcjonalny zazwyczaj dokonany za pomocą ścianek z materiałów palnych
lub siatek. Obok hal magazynowych mieszczą się pomieszczenia manipulacyjne (gdzie

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

odbywa się przygotowanie materiałów do składowania, bądź wydania), socjalne,
administracyjne. Każdy pożar w magazynie pociąga za sobą poważne skutki z uwagi na
możliwość wystąpienia wysokich strat. Mimo przeciwpożarowego zabezpieczenia tychże
obiektów, często dochodzi do pożarów dużych, a straty zwielokrotnia akcja gaśnicza (głównie
występują szkody powodowane środków gaśniczych) oraz oddziaływanie gorących mas
powietrza i dymów.

Niewielki odstęp między paletami ułatwia rozprzestrzenianie się pożaru, a przestrzenie

między ładunkami tworzą typowe kominy pionowego rozszerzania się pożaru. Spalaniu
towarzyszy silne zadymienie. Duże magazyny powinny być chronione urządzeniami
automatycznego wykrywania i sygnalizacji pożaru, a także stałymi urządzeniami gaśniczymi,
które można podczas działań wykorzystać.

Pożar charakteryzować się będzie szybkim rozwojem i dużą intensywnością, do akcji

skierowane muszą zostać odpowiednio liczne siły, wprowadzane do działań dużym
ugrupowaniem.

W rozpoznanie pożaru, w którym ustalamy:

−

miejsce pożaru, rozmiary jakie przyjął,

−

rodzaj materiałów palących się i zagrożonych oraz inne możliwe niebezpieczeństwa
wiążące się z nimi,

−

możliwość rozszerzania się pożaru w pomieszczeniu objętym nim oraz zagrożenie dla
obiektów (pomieszczeń) sąsiednich,

−

możliwość dotarcia do ogniska pożaru,

−

możliwość oddymienia pomieszczeń i obniżenia temperatury.

Akcję gaśniczą przy pożarach znacznie rozwiniętych należy prowadzić wykorzystując

silne strumienie gaśnicze, także z działek wodnych, szczególnie w fazie lokalizacji pożaru.
Dobre efekty może przynieść podanie piany. Z chwilą przygaszenia pożaru należy
(nie przerywając możliwości podawania środków gaśniczych) usunąć z magazynu palące się
i zagrożone materiały. Dogaszanie może być prowadzone z zewnątrz obiektu.

W magazynach chemikaliów, mimo, iż substancje niebezpieczne znajdują się

w zamkniętych pojemnikach, dochodzi często do gwałtownego rozwoju pożaru, co
spowodowane bywa samorzutnym ich otwieraniem się. Do gaszenia stosować prądy piany
ciężkiej i średniej (o ile nie ma przeciwwskazań użycia wody), a w początkowej fazie pożaru
także proszku, którego działanie wspomagamy i utrwalamy pianą gaśniczą.

Podczas gaszenia zwrócić uwagę na możliwość zawalenia się regałów i stosów złożonych

materiałów,

urządzeń

transportu

wewnętrznego

oraz

groźbę

odkształcenia

się

i w konsekwencji zawalenia konstrukcji budowlanej.

Składy drewna

Szybkość spalania drewna zależy od takich czynników jak: ciężar właściwy, wilgotność,

stosunek powierzchni do objętości, ułożenia stosu, temperatury otoczenia, siły wiatru.
Największe zagrożenie pożarowe występuje w składowiskach tarcicy (układanej w sztaple),
mniejsze w składach drewna drobnego, papierówki a następnie w składach dłużyc
i okrąglaków (magazynowanych w stosach).

Rozprzestrzenianie się pożaru następuje z różną szybkością w zależności od kierunku

przemieszczania się płomienia. W płaszczyznach poziomych oraz z góry w dół spalanie
odbywa znacznie wolniej niż spalanie z dołu do góry, gdzie szybkość ta znacznie wzrasta.
Rozwojowi pożaru sprzyjają wolne przestrzenie pomiędzy składowanymi deskami,
zapewniając swobodny dopływ powietrza do strefy spalania. Szybkiemu rozprzestrzenianiu
się pożaru sprzyja też nagromadzone odpady drewna tj. kora, trociny, szczapy znajdujące się
w wolnych przestrzeniach pomiędzy sztaplami.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

W rozpoznaniu ustalamy:

−

sposób składowania drewna,

−

odległość między sztaplami i stosami,

−

kierunki rozprzestrzeniania się pożaru,

−

warunki atmosferyczne,

−

zagrożenie dla ludzi,

−

zagrożenie dla otoczenia,

−

zaopatrzenie wodne.
Do gaszenia używamy wody lub piany, gaszenie rozpoczynamy od podania silnych

strumieni wody w celu zbicia płomieni, w pierwszej fazie działań możemy wykorzystać
działka wodno–pianowe. Po zbiciu płomieni przystępujemy do podania wody do wewnątrz
składowiska. Najlepsze efekty uzyskujemy stosując wodny roztwór ze środkiem
pianotwórczym lub zwilżającym. Następnie przystępujemy do rozbiórki sztapla.

Działania obronne prowadzimy poprzez podawanie prądu gaśniczego na powierzchnie

boczne a następnie na górną część sztapla. Przy poważnym niebezpieczeństwie
rozprzestrzeniania się pożaru, należy przystąpić do prac rozbiórkowych zagrożonych sztapli.

Podczas pożarów hałd lub stosów drewna drobnego (trocin, wiórów, odpadów drewna).

Po początkowym spalaniu płomieniem, w miarę przenikania ognia do wnętrza stosu w wyniku
niedostatecznego dopływu powietrza, następuje wydzielanie dużych ilości dymu. Temperatura
jest szczególnie wysoka a prądy konwekcyjne przenoszą palące się kawałki drewna na
znaczne odległości. Do gaszenia używamy prądów wody, najlepsze efekty uzyskamy stosując
rozproszone prądy wody z dodatkiem środków zwilżających, następnie przystępujemy do
rozkopania stosu, by dogasić wewnętrzne warstwy, wszystko dokładnie przelewamy wodą.
Jeżeli wystąpi konieczność poruszania się po stosach należy wykonać pomosty z desek,
zabezpieczając w ten sposób strażaków przed zapadaniem się do wewnątrz stosu.

Najwolniej przebiega proces palenia się okrąglaków i kloców, które gasimy podając

zwarte lub rozproszone prądy wody. Ze względu na możliwość rozsunięcia się stosu, nie
należy poruszać się po nich jak również stać na linii obsunięcia się okrąglaków.

Składy węgla

Składowany węgiel w hałdach jest skłonny do samozapalenia, proces wtedy przebiega

wewnątrz składowiska. W wyniku braku wystarczającej ilości tlenu, w pierwszej fazie pożar
rozwija się stosunkowo powoli, jednak w miarę jego rozprzestrzenienia się temperatura
znacznie wzrasta osiągając wartość 1200–1300

C. Spalaniu towarzyszy wydzielanie się

znacznych ilości duszącego dymu zawierającego kwas siarkowy, który stwarza zagrożenie dla
zdrowia i życia ludzi.

W rozpoznaniu ustalamy:

−

miejsce pożaru i jego rozmiary,

−

kierunki jego rozprzestrzeniania się,

−

wielkość hałdy,

−

warunki atmosferyczne,

−

zagrożenie dla ludzi i otoczenia.

Ilość składowanego węgla możemy określić poprzez dokonanie pomiaru hałdy

przyjmując, iż w jednym metrze sześciennym mieści się tona węgla.

Gdy spalanie przebiega wewnątrz hałdy, występują trudności z określeniem rozmiarów

pożaru, dlatego staramy się ustalić jego granice, kierując się zewnętrznymi objawami pożaru,
wydzielanie się par, wyczuwalny zapach siarki. Innym sposobem jest dotarcie do ogniska
pożaru poprzez wykopanie dołów, pamiętając o zabezpieczeniu prac prądami wody. Gaszenie
składowiska jest długotrwałe i odbywa się poprzez zalewnie hałdy wodą lub usunięcie

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

palącego się węgla. Węgiel ugaszony przegrzebuje się i przelewa się wodą. Należy pamiętać,
ż

e przy gaszeniu węgla wodą wydziela się znaczna ilości pary.

Wypalona hałda grozi zapadaniem się, dlatego jeżeli zachodzi taka konieczność

poruszamy się po hałdzie po pomostach wykonanych z desek. Z uwagi na możliwość zatruć,
działania powinny być prowadzone od nawietrznej, a w razie konieczności należy pracować
w sprzęcie ochrony dróg oddechowych.

Materiały wybuchowe

Każdy materiał wybuchowy posiada właściwą dla niego wrażliwość, będącą

prawdopodobieństwem zainicjowania przemiany materiału wybuchowego przy określonej
intensywności bodźców zewnętrznych.

Materiały pirotechniczne to rodzaj materiału wybuchowego, będący materiałem lub

mieszaniną materiałów przewidzianych do wytwarzania efektów cieplnych, świetlnych,
dźwiękowych, gazu, dymu lub kombinacji tych efektów, w wyniku bezdetonacyjnej,
samopodtrzymującej się reakcji chemicznej. Z kolei wyroby pirotechniczne to przedmioty
zawierające jeden lub kilka materiałów pirotechnicznych, przeznaczonych do uzyskania
efektów pirotechnicznych. Kwalifikowane są one jako materiały pożarowo niebezpieczne,
zatem warunki ich przechowywania i sprzedaży zostały ściśle określone stosownymi
przepisami. Magazynowanie może być prowadzone w pomieszczeniach pożarowo
wydzielonych przeznaczonych wyłącznie do tego celu, z dala od ciągów komunikacyjnych
i pomieszczeń, w których mogą przebywać większe grupy ludzi. Wskazanym jest, aby
magazyny były lokalizowane w części jednokondygnacyjnej obiektu. W przypadku
magazynowania wyrobów w kontenerach stalowych powinny być one zlokalizowane
możliwie najdalej od obiektu handlowego, jak również w bezpiecznej odległości od otwartych
składowisk materiałów palnych. Magazyny muszą być też właściwie oznakowane znakami
bezpieczeństwa.

Wybuchy mogą przebiega w formie detonacji lub deflagracji. Podczas detonacji front

płomienia przemieszcza się z szybkością 2000–3000 m/s, a ciśnienie kilkadziesiąt razy
przerasta początkowe. Przy deflagracji szybkość spalania jest znacznie niższa i osiąga
szybkość około 1m/s, a ciśnienie jest znacznie niższe niż przy detonacji. Wystąpienie
detonacji lub deflagracji zależne będzie od materiału i od warunków, w których zachodzi
wybuch.

Pokazy przy użyciu wyrobów pirotechnicznych z udziałem publiczności mogą być

organizowane tylko przez specjalistyczne firmy. Ponieważ mamy do czynienia na ogół
z dużymi zbiorowiskami ludzi, stąd też podlegać będą one rygorom ustawy o bezpieczeństwie
imprez masowych, w świetle, której zorganizowanie pokazu uzależnione będzie od uzgodnień
z właściwymi komendami PSP.

Działania ratownicze muszą być prowadzone z zachowaniem szczególnej ostrożności.

Wskazać możemy tutaj na konieczność przestrzegania następujących zasad:

W razie pożaru w rozpoznaniu musimy ustalić:

−

rodzaj i ilość składowanych materiałów,

−

miejsce składowanie i zagrożenie dla otoczenia,

−

zagrożenie dla ludzi mogących przebywać w strefie pożaru,
Podejmując działania gaśnicze pamiętać musimy o tym, że:

−

do miejsca zdarzenia podjeżdżamy i podchodzimy z wiatrem,

−

ze strefy zagrożenia należy natychmiast usunąć ludzi,

−

strefę oznakować i zabezpieczyć przed przedostawaniem się na nią osób postronnych,

−

małe pożary można opanować posługując się gaśnicą proszkową,

−

pożary rozwinięte gasić wodą i pianą,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

prace podejmujemy ze stanowisk przesłoniętych,

−

w obronie przygotować można stanowiska bezobsługowe (działka kołowe, prądownice na
statywach, kurtyny wodne),

−

pojazdy służb ratowniczych należy umieścić w strefie bezpiecznej (przesłoniętej),

−

jeżeli obiekt wyposażony jest w stałą instalację gaśniczą należy ją uruchomić.

Z obszaru zagrożonego należy usunąć wszystkie osoby postronne, niebiorące udziału

w działaniach ratowniczych. W razie potrzeby podjąć ewakuację sąsiedztwa w promieniu
800m. Nakazać należy odsunięcie się ludzi od okien w pomieszczeniach. Wszelkie działania
ratownicze należy prowadzić z bezpiecznych odległości lub zza trwałych osłon. Jako środek
gaśniczy stosujemy wodę.

4.2.2.

Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

Jakich zasad postępowania należy przestrzegać w czasie pożarów w obiektach
elektroenergetycznych?

Jakie są cechy charakterystyczne obiektu elektroenergetycznego?

Jakie występują zagrożenia podczas gaszenia pożarów cieczy palnych w zbiornikach?

Jakich zasad bezpieczeństwa należy przestrzega podczas gaszenia cieczy palnych?

Jakich zasad należy przestrzega podczas gaszenia materiałów wybuchowych?

4.2.3.

Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

W dniu XX.XX.XXXX o godz. 23.00 dyspozytor PA otrzymał zgłoszenie od stróża

tartaku o pożarze składu drewna, w miejscowości YYYYYYYYY na ulicy ZZZZZZZZZ.
(brak osób poszkodowanych). Przeprowadź działania gaśnicze podczas pożaru składu drewna.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

przeczytać materiał nauczania z poradnika dla ucznia oraz poszerzyć wiadomości
z literatury uzupełniającej,

zapoznać się z zasadami bhp obowiązującymi podczas ćwiczeń,

zabezpieczyć miejsce zdarzenia,

wykonać prawidłowo rozpoznanie wstępne,

prowadzić prawidłowo korespondencję radiową,

podjąć odpowiednie działania gaśnicze zmierzające do lokalizacji i likwidacji pożaru,
przez odpowiednie wykorzystanie posiadanego sprzętu,

zakończyć działania.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

poradnik dla ucznia, literatura,

−

samochody gaśnicze GBA oraz GCBA,

−

sprzęt łączności radiowej.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 2 –

W dniu XX.XX.XXXX o godz. 13.30 dyspozytor PA otrzymał zgłoszenie od osoby

postronnej o pożarze transformatora, w miejscowości YYYYYYYYY na ulicy ZZZZZZZZZ.
(brak osób poszkodowanych). Przeprowadź działania gaśnicze podczas pożaru w obiekcie
elektroenergetycznym.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

przeczytać materiał nauczania z poradnika dla ucznia oraz poszerzyć wiadomości
z literatury uzupełniającej,

zapoznać się z zasadami bhp obowiązującymi podczas ćwiczeń,

zabezpieczyć miejsce zdarzenia,

wykonać prawidłowo rozpoznanie wstępne,

prowadzić prawidłowo korespondencję radiową,

odłączyć dopływ prądu,

podjąć odpowiednie działania gaśnicze zmierzające do lokalizacji i likwidacji pożaru,
przez odpowiednie wykorzystanie posiadanego sprzętu,

zakończyć działania.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

literatura,

−

samochód ratowniczo–gaśniczy GBA,

−

sprzęt łączności radiowej.

4.2.4.

Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

przeprowadzić rozpoznanie podczas pożaru składu drewna?

podjąć działania gaśnicze podczas pożaru składu drewna?

podjąć działania gaśnicze w obiektach elektroenergetycznych?

przestrzegać zasady postępowania podczas pożarów w obiektach
elektroenergetycznych?

podjąć działania gaśnicze podczas pożaru składu węgla?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.3.

Działania ratowniczo–gaśnicze w lasach i rolnictwie

4.3.1.

Materiał nauczania

Lasy

Duży wpływ na powstawanie i rozprzestrzenianie się pożarów lasów mają: rodzaj

drzewostanu, pora roku, warunki atmosferyczne, drogi dojazdu, możliwość wczesnego
zauważenia i alarmowania jednostek ratowniczych. Zagrożenie pożarowe wzrasta w okresie
wczesnowiosennym oraz przy suszach. Największe zagrożenie występuje w lasach iglastych,
a szczególnie lasach sosnowych.

Możemy wyróżnić następujące rodzaje pożarów leśnych:

−

pojedynczych drzew,

−

podpowierzchniowe(torfowe, torfowo–murszowe),

−

pokrywy gleby,

−

upraw, podszytów i podrostów (pożary przyziemne),

−

wierzchołkowe,

−

całkowite drzewostanu.
Daje się, więc zauważyć, że pożary leśne przebiegają z różnym nasileniem

w poszczególnych porach doby, co nazywany cyklem dobowym pożaru. Wyróżniamy cztery
zasadnicze fazy tego cyklu:

I – okres narastania mocy pożaru w godzinach między 7–8 rano, a 12–13 w południe,
II – okres osiągania szczytowej mocy pożaru w godzinach od 13 do 17–18,
III – okres spadku mocy pożaru w godzinach od 17–18 do 22,
IV – okres stabilizacji i najmniejszej mocy pożaru w godzinach między 22, a 6–7 rano
dnia następnego.
Znajomość cykli pozwala na właściwą organizację walki z pożarem.

W zależności od ukształtowania terenu rozróżnia się pożary:

−

horyzontalny – czyli rozwijający się po równinie,

−

wstępując – rozprzestrzeniający się w górę stoku,

−

zstępujący – postępujący w dół stoku, charakteryzujący się mniejszą od pozostałych
prędkością rozprzestrzeniania się, ale jego intensyfikacja może nastąpić w wyniku
spadania w dół palących się materiałów.
Silnie rozwinięte pożary leśne wymagają udziału w akcji gaszenia znacznych sił

i środków straży pożarnych oraz wsparcia ze strony administracji leśnej, jednostek
wojskowych, a także ludności cywilnej.

W rozpoznaniu należy ustalić:

−

miejsce pożaru, jego nasilenie i rozmiary,

−

drogi, kierunki i szybkość rozprzestrzeniania się,

−

ukształtowanie i zagospodarowanie przestrzenne terenu, mogące stanowić naturalną
przeszkodę dla rozszerzania się pożaru i umożliwiającą organizację akcji gaśniczej,

−

drogi dojazdu na teren pożaru i dotarcia do jego ognisk,

−

czy na terenie pożaru nie występują inne obiekty (leśniczówki, obozy, kolonie, itp.),
którym pożar może zagrażać,

−

możliwość poboru wody dla potrzeb gaśniczych,

−

warunki atmosferyczne i ich wpływ na przebieg pożaru (siła i kierunek wiatru, wilgotność
zarówno w momencie rozpoczęcia działań, jak i prognozy na najbliższy czas).

Sposób postępowania ratowniczego uzależniony będzie od rodzaju pożaru.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Pożary lasu, szczególnie przyjmujące znaczne rozmiary i o dużej dynamice, wymagają

udziału większej ilości sił i środków.

Z podejmowanych działań taktycznych w lasach najczęściej stosuje się:

−

gaszenie frontalne – gdy prędkość rozszerzania się pożaru, zasięg pionowy płomieni,
temperatura, zadymienie oraz ewentualne przerzuty ognia nie stwarzają sytuacji
niebezpiecznych,

−

gaszenie oskrzydlające – prowadzone, celem zawężania frontu pożaru lub doprowadzenia
go do przegród stanowiących skuteczne zabezpieczenie przed dalszym jego
rozprzestrzenianiem się,

−

gaszenie z tyłu – sposób podejmowany, gdy dwa poprzednie nie mogą być zastosowane,
a przed frontem pożaru znajdują się pasy izolacyjne naturalne lub sztuczne, pozwalające
na zatrzymanie pożaru.

Pożary podpowierzchniowe – po określeniu ich granic otaczamy je wykopem

sięgającym poniżej złoża torfu lub murszu, albo też do warstwy wody podskórnej. Gdy
działanie takie jest niemożliwe ograniczamy się do dozorowania miejsca pożaru
i lokalizowania pojawiających się ognisk zewnętrznych. Dobre efekty przynieść może
zastosowanie do gaszenia środków zwilżających.

Pożary pokrywy gleby – przy stosunkowo małym areale (do 1 ha) po początkowym

natarciu frontalnym można będzie przejść do gaszenia na całym obwodzie. Przed frontem
pożaru można wykonać pas izolacyjny gleby zmineralizowanej, o szerokości 2–3 metrów lub
podać środki gaśnicze, jak woda ze zwilżaczem, bądź ułożyć pas piany ciężkiej.

Pożary upraw, podrostów i podszytów – rozszerzają się ze znaczną szybkością grożąc

przekształceniem się w pożar całkowity drzewostanu. Nieduże pożary gasić można sprzętem
podstawowym, jak szpadle, czy motyki lub też tłumiąc je świeżymi gałęziami drzew
liściastych. Przed frontem pożaru wykonać można bruzdy izolacyjne, bądź położyć warstwy
piany. Do prac można wykorzystać pługi ciągnikowe. Po zabezpieczeniu frontu przejść można
do działań oskrzydlających. Przy intensywnie rozwijającym się pożarze można podać środki
gaśnicze z działek samochodów przemieszczających się celem zbicia płomieni. Dalsze
działania podejmuje się już ze stanowisk naziemnych. Akcja gaśnicza może być wsparta przez
samoloty i śmigłowce.

Pożary całkowite drzewostanu – działania gaśnicze opiera się na istniejących

naturalnych przerwach na drodze rozprzestrzeniania się pożaru (szlakach komunikacyjnych,
kanałach, przecinkach itp.), które należy oczyścić i ewentualnie poszerzyć. Na obszarach,
gdzie nie ma przerw naturalnych wykonuje się je sztucznie, prowadząc wycinkę drzew (bądź
ich przewracanie za pomocą ciężkiego sprzętu) w odległości 200–250 m przed frontem
pożaru. Drzewa należy przewracać w kierunku czoła pożaru. Szerokość przerwy powinna
równać się w przybliżeniu wysokości drzew. Jednocześnie wykonuje się pas izolacyjny gleby
zmineralizowanej szerokości 1 – 2 m. Wzdłuż przerwy rozstawia się posterunki (stanowiska
gaśnicze), zadaniem, których będzie dogaszanie pożaru na pasie izolacyjnym, tłumienie
ognisk pożaru powstających w wyniku oddziaływania ogni lotnych.

Przerwę ogniową można wykonać także podając pianę gaśniczą, którą kierujemy na

korony drzew od strony frontu pożaru oraz po drugiej stronie drzew na poszycie leśne na
szerokości 5 m. Zwilżyć należy pokrywę gleby, także w pasie bardziej odległym od przerwy.
Natarcie rozpoczynamy od czoła pożaru przemieszczając się stopniowo na jego skrzydła.
Wymagana jest duża intensywność podawania środków gaśniczych. Efekty gaśnicze może
przynieść tylko równoległe gaszenie koron drzew jak i podszytu.

Loty gaśnicze – mogą być podejmowane, jako loty samodzielne lub współdziałające

z jednostkami prowadzącymi akcję naziemną. Działania gaśnicze realizuje się poprzez zrzut
ś

rodków gaśniczych, a w tym:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

zrzut izolujący: wykonywany przed linią ognia na froncie, bokach lub na tyle pożaru,
z zadaniem stworzenia zaporowego pasa izolującego. Działania mają charakter obrony
(zarówno bliższej jak i dalszej) prowadzonej z powietrza,

−

zrzut bezpośredni: czyli podanie środków gaśniczych bezpośrednio na linię ognia, bądź
powierzchnię pożaru. Działanie ma charakter natarcia,

−

zrzut dogaszający: polega na dogaszaniu obrzeży powierzchni spalonej w celu
niedopuszczenia do wznowienia pożaru lub jego rozprzestrzenienie się poza linię
gaszenia.

W sytuacjach wyjątkowo trudnych stosuje się wypalanie, czyli tzw. przeciwognie,

polegające na zapaleniu przed frontem pożaru określonej powierzchni na całej jego
szerokości. Wypalanie podejmuje się w oparciu o naturalne, bądź sztuczne linie zaporowe.
Wobec towarzyszących wypalaniu ogni lotnych konieczne jest równoległe podjęcie obrony
dalszej. Stosuje się wypalanie: wyprzedzające, grzebieniowe, cętkowe, stopniowe i do linii
prostej.

Pogorzelisko należy otoczyć pasem izolacyjnym o szerokości ponad 2 metrów.

Gospodarka rolna

Wieś to zabudowa zagrodowa, czyli budynki mieszkalne, gospodarcze i inwentarskie

w rodzinnych

gospodarstwach

rolnych,

hodowlanych

lub

ogrodniczych

oraz

w gospodarstwach leśnych. Obok budynków mieszkalnych ważną rolę odgrywają tam
budynki gospodarcze, przeznaczone do niezawodowego wykonywania prac warsztatowych
oraz do przechowywania materiałów, narzędzi i sprzętu służących do obsługi innych
budynków, a w zabudowie zagrodowej również do przechowywania środków i sprzętu do
produkcji rolnej oraz płodów rolnych. Obok zabudowy zagrodowej występuje tam szereg
innych obiektów jak: użyteczności publicznej, przedsiębiorstwa produkcyjne i magazynowe,
obiekty komunikacji, obiekty sakralne i inne, które zostały omówione w poszczególnych
rozdziałach niniejszego opracowania.

Zabudowania zagrodowe

Pożary na wsi różnią od pożarów miejskich, co wynika z dość powszechnie stosowanych

palnych materiałów budowlanych. Są to ponadto w zdecydowanej większości obiekty niskie,
o zabudowie wolnostojącej, rzadziej szeregowej. Zależnie od regionu kraju występuje
różnorodność w sposobie zabudowy jak i stosowanego budulca. Cechą charakterystyczną
pożarów jest szybkie tworzenie się zewnętrznych ognisk pożaru, zagrażających otoczeniu.
Bywa, że obejmują znacznie większą przestrzeń niż w mieście, głównie tam, gdzie przeważa
zabudowa palna. Przyczyną rozprzestrzeniania się pożaru na wsi może być:

−

palna zabudowa i nagromadzenie znacznej ilości materiałów palnych, sprzyjające
bezpośredniemu oddziaływaniu płomieni na sąsiedztwo,

−

oddziaływanie promieniowania cieplnego na otoczenie,

−

przy pożarach zewnętrznych wystąpienie ogni lotnych,

−

powstawanie mostów pożarowych, tworzących się, gdy w zasięgu ogniska pożaru
znajdują się materiały palne rozprowadzające ogień z jego początkowego miejsca
powstania na inne miejsca (np. odpady słomy rozniesione w obejściu, trawa na nasypie
kolejowym, roślinność na pasie przeciwpożarowym, las, budynki wykonane z materiałów
palnych itp.).

Istotne znaczenie dla rozwoju pożaru i walki z nim ma gęstość zabudowy wsi. Przy

zabudowie zwartej istnieje możliwość objęcia pożarem całych ciągów ulic. O zagrożeniu dla
obiektów zapalających się i sąsiedztwa decyduje czas swobodnego rozwoju pożaru. Można
przyjąć, że w budynku drewnianym o palnym pokryciu dachowym rozszerzenie się

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

wewnętrznego ogniska pożaru do rozmiaru pożaru zewnętrznego trwa w granicach 15–20
minut, i od tej chwili należy liczyć się z zagrożeniem dla określonej części wsi.

Elementem poprawiającym sytuację jest podział wsi na strefy pożarowe. Strefę będzie

przestrzeń, w której powstałe tam ognisko pożaru nie może przedostać się na inną przestrzeń
w określonym czasie, niezbędnym na podjęcie akcji gaśniczej. Strefy tworzą obiekty
oddzielone od innych przerwami ogniowymi (oddzieleniami przestrzennymi, jakie stanowić
mogą ogrody, place, ulice i inne przestrzenie niezabudowane), przeciwpożarowymi pasami
ochronnymi (mogą to być obiekty o niepalnej konstrukcji, ściany drzew wysokopiennych
liściastych, warstwy zmineralizowanej gleby) oraz przeciwpożarowe przegrody budowlane
w formie specjalnych ścian, bądź stropów.

Podział na strefy ułatwia lokalizację pożaru, a występujące oddzielenia stanowią pozycje

wyjściowe do działań gaśniczych. Poważnym problemem może być zaopatrzenie wodne.

W rozpoznaniu pożaru należy ustalić:

−

miejsce pożaru i intensywność jego rozwoju,

−

kierunki i drogi rozprzestrzeniania się,

−

zagrożenie dla ludzi, zwierząt i mienia,

−

czy nie występuje możliwość gwałtownej zmiany sytuacji (np. złożone w budynkach bądź
pomieszczeniach gospodarczych pojemniki z paliwem, butle z gazami itp.),

−

czy na terenie zagrożonym znajdują się obiekty szczególnie pożarowo niebezpieczne,

−

warunki zaopatrzenia wodnego,

−

warunki atmosferyczne i ich wpływ na rozwój pożaru.

Gaszenie pożaru odbywa się najczęściej z poziomu ziemi i w pierwszej fazie polega

głównie na tłumieniu ogniska pożaru oraz organizowaniu skutecznej obrony sąsiedztwa.
Dążyć należy do zablokowania pożaru na głównym kierunku jego rozprzestrzeniania się. O ile
istnieją ku temu warunki i potrzeba – stanowiska gaśnicze powinny być zajęte, jako równe lub
wyższe, wykorzystując do tego obiekty sąsiednie lub drabiny ustawione, jako wolnostojące.

Gaszenie pożaru może utrudniać okresowy lub całkowity brak wody. W momentach

przerw w podawaniu wody należy zaprzestać prac rozbiórkowych, zrywania strzech, usuwania
stogów i stert złożonych w zasięgu promieniowania cieplnego i ogni lotnych, ograniczając się
do tłumienia pojawiającego się płomienia. Dobre efekty może dać wcześniejsze zastosowanie
piany.

Magazyny chemicznych środków ochrony roślin i nawozów sztucznych.

Są to obiekty gospodarcze przeznaczone do przechowywania rolniczych środków

chemicznych, najczęściej o konstrukcji palnej i niskiej odporności ogniowej. Przechowywanie
materiałów odbywa się w różny sposób: na paletach w kilku warstwach, luzem w pryzmach,
w pojemnikach o różnym stopniu palności (hoboki, beczki, balony szklane, worki itp.).
W magazynach paletyzowanych nie stosuje się ścian działowych i są to duże
jednoprzestrzenne hale. Podczas pożaru ogień szybko ogarnia stosy palet, których konstrukcja
sprzyja swobodnemu obiegowi powietrza i rozszerzaniu się pożaru.

Stosowane opakowania palnych cieczy (hoboki, transporterki, beczki) przy silnym

nagrzaniu na ogół otwierają się samorzutnie, powodując gwałtowne podsycanie pożaru.
Podczas pożaru istnieje duże niebezpieczeństwo wydzielania się trujących par, gazów i pyłów
oraz groźba eksplozji. Pomieszczenia szybko wypełniają się dymem. Szczególnie
niebezpieczne będą fosforany oraz azotan amonowy, rozpuszczające się w wodzie i mogące
stwarzać zagrożenie chemiczno–ekologiczne dla ludzi i środowiska. Są to związki łatwo
ulegające reakcji utleniania wydzielając przy tym znaczne ilości ciepła. Wiele związków
może zapalić się w kontakcie z wodą, co zmusza do zwrócenia uwagi na rodzaj składowanych
substancji i na odpowiedni dobór środka gaśniczego. W wyniku zaniedbań prewencyjnych

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

dość łatwo dojść może do samo–zapaleń. O zaistniałym pożarze mogą świadczyć smugi
białego dymu.

W rozpoznaniu należy ustalić:

−

czy w budynku znajdują się ludzie,

−

rodzaj i ilość przechowywanych materiałów, zagrożenie jakie mogą wywoływać
w kontakcie z wysoką temperaturą i środkami gaśniczymi,

−

rodzaj konstrukcji i wielkość obiektu,

−

rozmiary pożaru i kierunki jego rozprzestrzeniania się oraz możliwość lokalizacji,

−

siłę i kierunek wiatru.
W przypadku znajdowania się w obiekcie ludzi należy ich natychmiast ewakuować.

Ludzi i zwierzęta należy też usunąć z obiektów leżących na kierunku przemieszczania się
dymu. Podczas działań bezwzględnie używać sprzęt ochrony osobistej. Unikać podawania
silnych, zwartych prądów gaśniczych. Środki gaśnicze muszą być odpowiednio dobrane
w zależności od rodzaju przechowywanych materiałów. Zagrożone środki należy przenieść do
miejsc bezpiecznych i chronić przed zamoczeniem.

Suszarnie nasion

Zboże przeznaczone do dłuższego przechowywania powinno zostać osuszone. Dokonuje

się tego dwoma sposobami:

−

przez wietrzenie ziarna rozsypanego na podłodze lub przedmuchiwanie powietrza przez

pryzmy w magazynach podłogowych lub przez komory silosów (co nie powoduje
większego zagrożenia pożarem),

−

ogrzewanie gorącym powietrzem otrzymywanym przez spalanie różnego paliwa

w odpowiednich piecach (suszarniach). Suszarnie mogą być lokalizowane zarówno na
otwartej przestrzeni, jak i w pomieszczeniach.

Przyczyną pożaru może zarówno nie przestrzeganie reżimu technologicznego

i przesuszenie ziarna lub jego zanieczyszczeń, eksploatowanie urządzeń nie w pełni
sprawnych technicznie (np. zatrzymanie przepływu ogrzewanego powietrza, niezadziałania
klap bezpieczeństwa, zatarcie łożysk wentylatorów itp.), nie zachowanie warunków
bezpieczeństwa (np. posługiwanie się cieczami palnymi do rozniecenia ognia w palenisku,
rozlania cieczy, reperowanie bezpieczników itp.), wyładowania atmosferyczne, a także
przeniesienie ognia z sąsiedztwa. Temperatura suszącego powietrza nie powinna przekraczać
90°C. Do zapalenia może dojść w każdym z elementów suszarni, jak w: piecu (wybuch),
kolumnie suszącej, podnośnikach i elementach przesyłowych, szafie sterowniczo–
rozdzielczej.

W rozpoznaniu należy ustalić:

−

miejsce pożaru,

−

typ suszarni i stosowane paliwo,

−

rodzaj suszonego surowca,

−

czy zatrzymana została praca urządzenia i zagrożenie dla otoczenia,

−

ewentualne zagrożenie dla ludzi.

Podejmując gaszenie należy wygasić ogień w palenisku lub wyłączyć palnik (stosownie

do używanego paliwa) i wyłączyć wentylatory. Całkowicie opróżnić suszarnię z ziarna,
przemieszczając je na otwartą przestrzeń. Wysypujące się zboże gasimy rozproszonym
prądem wody. Dla zgaszenia urządzeń elektrycznych posłużyć się należy gaśnicami
ś

niegowymi. Olej opałowy lub napędowy gasić pianą (gaśnicą pianową), lub proszkiem.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Suszarnie pasz zielonych

Suszeniu poddaje się płody rolne jak: lucerna, koniczyna, saradela, bobik, wyka,

mieszanki motylkowo–zbożowe, trawy łąkowe, marchew pastewna, burak cukrowy,
ziemniaki oraz ziarna zbóż paszowych i rzepaku.

Sam proces suszenia odbywa się na wolnym powietrzu lub w suszarniach bębnowych za

pomocą gorących spalin lub ogrzanego powietrza. Zagrożenie pożarowe występuje w każdym
momencie procesu technologicznego z uwagi na zapalność suszu, a także występujące
zapylenie.

W przypadku pożaru suszu w bębnie należy:

−

wyłączyć wentylator wytwarzający ciąg powietrza do pieca,

−

wyłączyć podajnik paliwa i otworzyć przepustnicę kominową,

−

zamknąć wloty do rozdrabniaczy–młynów z równoczesnym wyłączeniem ich z ruchu,

−

przerwać workowanie suszu, a wysypujący się z linii technologicznej susz lub ziarno
dogaszać na ziemi wodą lub innymi środkami gaśniczymi,

−

wyłączyć wentylator główny do czasu podania wody do bębna suszącego i włączyć go
ponownie po 2–4 min po podaniu wody, powtarzając tę czynność do czasu całkowitego
wygaszenia ogniska,

−

podać do bębna suszącego przez klapę ślimaka wodę, w celu wytworzenia pary wodnej,
stosując ten zabieg do całkowitego wygaszenia ogniska,

−

sprawdzić, czy zarzewie nie zostało przeniesione do cyklonu głównego. Jeżeli tak, to
należy przystąpić do podawania wody do cyklonu przez drzwiczki kontrolne przy
jednoczesnym opróżnianiu go z suszu lub zboża,

−

opróżnić całą linię technologiczną z surowca i suszu lub zboża, dogaszając resztki
zarzewi.

W razie zapalenia się suszu podczas transportu pneumatycznego należy:

−

wyłączyć wentylator wytwarzający ciąg do pieca, wstrzymać podawanie paliwa
i otworzyć zasuwę kominową zamykającą otwór łączący urządzenie suszące z piecem,

−

podać zwiększoną ilość surowca,

−

przerwać workowanie i całą zawartość produktu z urządzeń suszących usunąć na
zewnątrz, po czym dogasić wodą.

Pożary składowisk płodów rolnych

Na terenach wiejskich często spotykamy się z pożarami stert zboża, lnu, słomy, stogów

siana itp. Wszystkie one w stanie spulchnionym palą się bardzo szybko i łatwo, w stanie
sprasowanym znacznie trudniej, jednakże w miarę upływu czasu ognisko staje się bardzo
intensywne i trudne do ugaszenia. Pożary szybko przyjmują znaczne rozmiary.

Podstawowym działaniem będzie zbicie płomieni, aby zmniejszyć zagrożenie dla

otoczenia i otworzyć sobie drogę do składowiska. Następnie kontynuuje się gaszenie
rozproszonymi strumieniami wody celem zwiększenia powierzchni gaszenia i ograniczenia
strat wody. Strumieniami zwartymi posługujemy się bardzo oszczędnie, bowiem podawane
w górną część stogu mogą spowodować rozszerzenie ogniska pożaru. Do gaszenia doskonale
nadają się zwilżacze, w tym wodne roztwory środka pianotwórczego.

Jeżeli proces palenia przeniósł się w głąb sterty wówczas pozornie ugaszony pożar

wznawia się po pewnym czasie, mimo nieustannego działania prądów wody. Należy zatem, za
pomocą wideł, bosaków, roztrząsaczy, rozebrać stertę do podłoża i po rozrzuceniu w cienkie
warstwy na dużej przestrzeni dogaszać rozproszonymi prądami wody.

Gasząc pożary stogów wolnostojących lub w miejscach omłotów należy ograniczyć

możliwość rozchodzenie się pożaru po podłożu. W tym celu stogowisko powinno być
oborane. W stosunku do stogów sąsiednich podejmujemy obronę wyznaczając następnie

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

posterunki obserwacyjne, ze sprzętem pozwalającym na tłumienie zarzewi. Ze strefy
zagrożonej należy usunąć znajdujące się tam maszyny i urządzenia rolnicze.

Specyficznymi pożarami, z którymi możemy się zetknąć są pożary płodów rolnych na

pniu. Zboże w okresie dojrzewania stanowi masę materiału łatwopalnego. Pożar rozszerza się
szybko obejmując duże przestrzenie, stwarzając zagrożenie dla okolicznych zabudowań,
lasów i innych obiektów.

W rozpoznaniu ustalić należy:

−

granice powierzchni objętej pożarem,

−

zagrożenie dla ludzi i zwierząt,

−

występujące zagrożenie dla otoczenia,

−

rodzaj naturalnych przeszkód mogących zatrzymać pożar, a zarazem stanowiących
oparcie dla akcji gaśniczej.

Ciągniki z pługami, wykonujemy przed czołem pożaru pas szerokości 2–3 m. Miejsce

podorywki wybieramy w odległościach uzależnionych od szybkości rozprzestrzeniania się
ognia. Do likwidowania oddzielnych ognisk poza granicą pasa ornego rozlokowuje się
posterunki wyposażone w wiadra z wodą, łopaty i inny podręczny sprzęt gaśniczy.

Szybkość rozszerzania się pożaru wymaga także szybkiego działania ze strony jednostek

straży pożarnych. Do gaszenia używamy wody, możemy podawać prąd wody z działka
samochodu w ruchu. Podobnie postępować będziemy podczas pożarów łąk, trzcin,
wrzosowisk, ugorów, itp.

Zwrócić musimy uwagę, że gaszenie pożarów płodów rolnych będzie wymagało zużycia

dużych ilości wody. Dobre rozpoznanie wodne i organizacja dostarczania wody ma tutaj duże
znaczenie.

Pogorzeliska na terenie wsi muszą być starannie dogaszone i przejrzane. Pamiętać należy,

e materiał, z którym się stykamy stwarza niebezpieczeństwo wtórnego wznowienia pożaru.

Wypalone budynki to groźba zawalenia się elementów budowlanych (ścian, kominów,
stropów) i zagrożenia dla ludzi, także w czasie późniejszym. Dlatego elementy grożące
zawaleniem należy rozebrać lub podstemplować.

Przed odjazdem należy wyznaczyć posterunki pogorzeliskowe wyposażone w podręczny

sprzęt gaśniczy i zapas wody.

4.3.2.

Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

W jaki sposób gasimy pożary powierzchniowe, pokrywy gleby, upraw, podrostów
i podszytów?

Co należy ustalić w rozpoznaniu podczas pożarów lasów?

Czym charakteryzuje się pożar całkowity drzew?

Czym charakteryzują się pożary składowisk rolnych?

Jakie są zasady postępowania podczas pożarów suszarni pasz zielonych?

4.3.3.

Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

W dniu XX.XX.XXXX o godz. 13.00 dyspozytor PA otrzymał zgłoszenie od leśniczego

o pożarze pokrywy gleby na powierzchni około 0,5 ha, w miejscowości YYYYYYYYY.
Przeprowadź działania gaśnicze podczas pożaru lasu.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

przeczytać materiał nauczania z poradnika dla ucznia oraz poszerzyć wiadomości
z literatury uzupełniającej,

zapoznać się z zasadami bhp obowiązującymi podczas ćwiczeń,

przyjąć zgłoszenie,

zabezpieczyć miejsce zdarzenia,

wykonać prawidłowo rozpoznanie wstępne,

prowadzić prawidłowo korespondencję radiową,

podjąć odpowiednie działania gaśnicze zmierzające do lokalizacji i likwidacji pożaru,
przez odpowiednie wykorzystanie posiadanego sprzętu,

zakończyć działania.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

literatura,

−

samochody gaśnicze GBA oraz GBM,

−

sprzęt łączności radiowej.

Ćwiczenie 2

W dniu XX.XX.XXXX o godz. 6.30 dyspozytor PA otrzymał zgłoszenie od osoby

postronnej o pożarze serty słomy, w miejscowości YYYYYYYYY. Przeprowadź działania
gaśnicze podczas pożaru składowiska płodów rolnych.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

przeczytać materiał nauczania z poradnika dla ucznia oraz poszerzyć wiadomości
z literatury uzupełniającej,

zapoznać się z zasadami bhp obowiązującymi podczas ćwiczeń,

przyjąć zgłoszenie,

ustawić samochody ratowniczo–gaśnicze w odpowiednim miejscu,

zabezpieczyć miejsce zdarzenia,

wykonać prawidłowo rozpoznanie wstępne,

prowadzić prawidłowo korespondencję radiową,

podjąć odpowiednie działania gaśnicze zmierzające do lokalizacji i likwidacji pożaru,
przez odpowiednie wykorzystanie posiadanego sprzętu,

zakończyć działania.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

literatura,

−

samochód ratowniczo–gaśniczy GBA,

−

sprzęt łączności radiowej.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.3.4.

Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

przeprowadzić rozpoznanie podczas pożaru powierzchniowego,
pokrywy gleby, upraw, podrostów i podszytów?

podjąć działania gaśnicze podczas pożaru powierzchniowego,
pokrywy gleby, upraw, podrostów i podszytów?

postępować podczas pożarów całkowitego drzewostanu?

przestrzegać zasady postępowania podczas pożarów ze środkami
ochrony roślin i nawozów sztucznych?

podjąć działania gaśnicze na obszarach wiejskich?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.4.

Działania

ratowniczo – gaśnicze

utrudnionych

warunkach

4.4.1.

Materiał nauczania

Warunki utrudnione

Każde działania ratowniczo–gaśnicze prowadzone są w warunkach utrudnionych,

stwarzając zagrożenie dla zdrowia i życia ratownika, dlatego należy wskazać elementy
szczególnie niebezpieczne i określić zachowania jakie powinny być podjęte aby działania
prowadzone były skutecznie a zarazem bezpieczne.

Zadymienie

Dym to gazowe produkty spalania materiałów organicznych, w których rozproszone są

małe cząsteczki gazowe i ciekłe, nadające dymom charakterystyczną barwę, zapach, smak,
gęstość i toksyczność, a także zdolność przenikania i przemieszczania się w otoczeniu, co

poważnym stopniu może stwarzać zagrożenie dla istot żywych, komplikować rozpoznanie

i przebieg akcji ratowniczo–gaśniczej oraz powoduje lęk i dezorganizacje zachowań.

W dymie zawartych jest szereg substancji toksycznych, które stwarzają poważne

zagrożenie dla istot żywych. Nie sposób wymienić wszystkie substancje lotne, jakie mogą
wydobyć się w wyniku procesu spalania oraz z którymi możemy się spotkać w strefie
zadymienia, dlatego poniżej przedstawione zostały ważniejsze lotne produkty spalania:

Dwutlenek węgla (CO

) – to produkt pełnego spalania się węgla lub tlenku węgla,

powstaje podczas spalania przy dostatecznym dopływie tlenu. Jest gazem cięższym od
powietrza, bezbarwnym i bez zapachu. Przy stężeniach ok. 10% powoduje objawy
niedotlenienia, przy 15% utratę przytomności, a pow. 30% wywołuje natychmiastową śmierć.

Tlenek węgla (CO) – jest gazem bezbarwnym, bez zapachu, nieco lżejszym od powietrza,

jest produktem niecałkowitego spalania powstającym przy niedostatecznym dopływie tlenu.
Działając na organizm ludzki powoduje unieczynnienie hemoglobiny czerwonych ciałek krwi,
uniemożliwiając pobieranie tlenu przez krew, a tym samym działa zabójczo. Zawartość 0,03
mg/l w powietrzu może spowodować śmierć już po kilku oddechach.

Metan (CH

) – powstaje w procesie spalanie z połączenia wodoru i węgla w procesie

niepełnego spalania. Jest to gaz bezbarwny, bez zapachu, lżejszy od powietrza. Spotkać go
można także w głębokich studniach, zbiornikach, dołach kloacznych. Nie jest trujący,
powoduje niedobór tlenowy, działa narkotycznie i drażni ośrodkowy układ nerwowy. Jest
gazem palnym, a w stężeniach (5,3 – 14%) tworzy mieszaninę wybuchową.

Siarkowodór (H

S) – gaz bezbarwny o charakterystycznym zapachu zgniłych jaj.

Występuje w procesach gnilnych związków organicznych. Występuje niebezpieczeństwo
wybuchu przy kontakcie z substancjami utleniającymi i pyłami metali. Jest bardzo silną
trucizną porażającą układ oddechowy. Wchłaniany jest również przez skórę. Przy stężeniach
w powietrzu powyżej 0,1% już po kilku oddechach może nastąpić nagła śmierć.

Dwutlenek siarki (SO

) – Gaz bezbarwny o ostrym, drażniącym zapachu. Silnie

oddziałowuje na śluzówki górnych dróg oddechowych i oczu. Jest stałym składnikiem dymów
pożarowych.

Cyjanowodór – występuje podczas spalania wielu tworzyw sztucznych. Substancja

bezbarwna o zapachu migdałowym, bardzo silnie trująca, działająca na ośrodek oddechowy
i naczyniowo–ruchowy.

Jedną z substancji zawartych w dymie jest tlenek węgla, występujący przy każdym

pożarze i on właśnie posłuży nam za przykład pojawiających się zagrożeń.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Tabela 3. Przedstawia toksyczność tlenku węgla w czasie działania na organizm człowieka [4]

% CO w

powietrz

czas

ekspozycji

objawy zatrucia

0,01
0,02
0,04
0,08
0,08
0,16
0,50
1,10

kilka godz.

2–3 godz.
1–2 godz.

45 minut

2 godz.

20 minut

20–30

minut

1–2 minuty

Brak szczegółowych oznak zatrucia
Słabe bóle głowy
Słabe bóle głowy, nudności
Słabe bóle głowy, nudności, zawroty głowy
Słabe bóle głowy, nudności i zawroty głowy,

utrata przytomności,

zapaść

Bóle głowy, zawroty, nudności
Zatrucie śmiertelne
Zatrucie śmiertelne

Wchodząc w przestrzeń zadymioną obowiązuje strażaków wyposażenie w sprzęt ochrony

dróg oddechowych, a przy pracy wewnątrz obiektu w linkę ratowniczą, sprzęt oświetleniowy,
czujniki bezruchu, środki łączności a także podręczny sprzęt burzący.
Wymagane jest także stosowanie się do przyjętych zasad pracy:

Drogi dojścia powinny być określone przez dowódcę, po uzyskaniu orientacji, co do

sytuacji pożarowej i rozkładu wnętrz obiektu. Uczestników akcji obowiązuje stosowanie
sprzętu ochrony dróg oddechowych. Maski aparatów ochronnych należy zakładać
i zdejmować w strefie powietrza czystego, ale możliwie najbliżej strefy zadymienia. Strażacy
posiadający ruchome protezy zębowe muszą wyjąć je z ust. Wskazanym jest posiadanie przez
ratowników sygnalizatorów bezruchu. Poruszać należy się wzdłuż ścian (szczególnie
w dużych przestrzeniach gdzie grozi utrata orientacji). Kierunek ruchu także określi dowódca.
Kierunek ten musi być zachowany, co zwiększy współczynnik bezpieczeństwa. Jeżeli
w obiekcie nie ma już ludzi i otwarcie przejść nie spowoduje większego zagrożenia przez
odcięcie dróg ewakuacyjnych, wszystkie drzwi na drodze poruszania się ratowników
pozostawiamy otwarte blokując je i nie pozwalając na samoczynne zamknięcie (szczególnie
przy drzwiach wahadłowych). Pozwoli to na uniknięcie dezorientacji i umożliwi swobodne
prowadzenie linii wężowych.

Wejście do pomieszczenia zadymionego bez sprzętu ochronnego możliwe jest tylko, gdy

powierzchnia pomieszczenia jest niewielka, istnieje łatwy dostęp z zewnątrz, stężenie dymu
nie jest duże, a sytuacja nie pozwala na zwłokę. Należy wtedy poruszać się w pozycji
pochylonej w pobliżu okien, drzwi i innych otworów. Drogi oddechowe należy chronić
prowizorycznym tamponem, w miarę możliwości zwilżonym (chusteczka do nosa, szalik itp.)

Jeżeli dysponujemy odpowiednim wyposażeniem technicznym należy sprawdzić

obecność i stężenie toksycznych par i gazów, bądź substancji lotnych pożarowo
niebezpiecznych. Nie mogąc określić owych danych całą strefę uznajemy za zagrożoną.
Stwierdzając obecność w dymie substancji toksycznych, oddziaływujących przez skórę,
stosujemy dodatkowo specjalne ubrania ochronne. Czas pracy w tych warunkach nie powinien
przekraczać 30 minut.

Obowiązuje stałe utrzymanie łączności. Warunek ten może być spełniony przy pomocy

radiotelefonów, albo też linki zahaczonej do pasa strażaka pracującego w strefie zadymionej,
a której drugi koniec pozostaje przed strefą w rękach strażaka asekurującego.
Linka powinna być lekko naprężona, aby można było wyczuwać ruch strażaka będącego
w strefie zadymionej. Przed wejściem do obiektu należy umówić się co do sygnałów, które
mogą oznaczać np. jedno szarpnięcie energiczne – „idę dalej” lub „woda naprzód”, dwa
szarpnięcia „woda stop”, trzy – oznaczać mogą zapytanie o sytuację lub samopoczucie,
podobne trzy szarpnięcia z drugiej strony mogą być potwierdzeniem, że wszystko jest

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

w porządku. Szereg energicznych szarpnięć oznaczać może niebezpieczeństwo i konieczność
udzielenia natychmiastowej pomocy. Brak sygnału nakazuje natychmiastowe działanie w celu
sprawdzenia przyczyny.

Wchodząc grupą należy posuwać się rzędem. Grupę prowadzi dowódca patrolu (zastępu),

natomiast strażak idący, jako ostatni kontroluje otoczenie i prowadzi obserwację grupy.
Obowiązuje utrzymanie łączności wzrokowej lub zachowanie odległości pozwalającej na
wyczuwanie poprzednika ręką.
Przy bardzo silnym zadymieniu, jako środek łączności można wykorzystać linkę lub wąż,
trzymane przez wszystkich członków grupy. Czas pobytu grupy w strefie zagrożonej określa
się według najmniejszego zapasu powietrza w butli ratownika wchodzącego w skład zespołu.

W strefie nierozeznanej należy badać teren przed sobą, aby uniknąć miejsc

niebezpiecznych, powstałych np. w wyniku przepalenia konstrukcji. Zapamiętać należy
punkty pozwalające na zachowanie orientacji i odtworzenie drogi powrotnej. Wycofując się
skorzystamy z rozwiniętej wcześniej linki lub linii wężowej.

Na klatkach schodowych poruszamy się w pobliżu ścian. Schodząc idziemy tyłem

rozkładając ciężar ciała na maksymalnie dużą powierzchnię, badając noga każdy kolejny
stopień.

Sprzęt oświetleniowy powinien być przystosowany do warunków akcji. Pamiętać należy

o występujących substancjach pożarowo niebezpiecznych i wybuchowych. Wobec
rozpraszania światła przez cząsteczki dymu należy znaleźć taki poziom, na którym zasięg
widoczności jest największy. Niejednokrotnie należy pochylić się oświetlając podłogę przed
sobą.

Opuszczenie pomieszczeń i przerwanie pracy bez rozkazu możliwe jest tylko

w przypadku wystąpienia złego samopoczucia, uszkodzenia sprzętu ochronnego, zużycia tlenu
lub powietrza do granic niezbędnych na czas powrotu, gwałtownej zmiany sytuacji
stanowiącej zagrożenie osobiste o ile nie mamy sposobu przeciwdziałania.
Gdy wystąpi złe samopoczucie i pojawią się trudności w opuszczeniu pomieszczenia, należy
podejść do okna by móc odetchnąć świeżym powietrzem, położyć się na podłodze. W strefie
zadymionej w żadnym przypadku nie zdejmować maski aparatu ochronnego i nie chować się
w miejscach dających złudne poczucie bezpieczeństwa.

Pomieszczenia należy oddymiać przez wymianę powietrza w nich, osadzanie bądź

wyparcie dymu. Dokonywać należy stałej obserwacji miejsca pracy, nasłuchiwać trzasków
i szumów, badać zmiany temperatury.

Wysokie temperatury

Wykorzystywać naturalne przesłony zmniejszające promieniowanie cieplne i chroniące

przed nim np.: nierówności terenowe, elementy konstrukcji obiektu, występujące na miejscu
zdarzenia urządzenia itp., bądź też skorzystać z przesłon sztucznych np. tarcz ochronnych,
specjalnie wykonanych osłon. Stosować wodne zabezpieczenia stanowisk bojowych poprzez
stworzenie kurtyn wodnych, podanie prądów mgłowych lub kroplistych. Zwracać należy
wówczas uwagę na zabezpieczenie ciągłości podawania wody. Stosować ubrania żaro
i ognioochronne głównie przy silnie promieniujących zewnętrznych ogniskach pożaru lub
pożarach mających miejsce w dużych przestrzeniach zamkniętych a wymagających
dodatkowej ochrony ratownika. Przy pożarach zewnętrznych lokalizować stanowiska bojowe
od strony nawietrznej (z wiatrem). W miejscu niebezpiecznym pracować musi minimum
dwóch ratowników tak samo wyposażonych w środki ochrony osobistej. Dodatkowo poza
strefą zagrożoną przygotowany musi być patrol (rota) identycznie wyposażony i gotów do
natychmiastowego wsparcia działań lub udzielenia pomocy ratownikom będącym w strefie
zagrożonej. Obniżać temperatury przez zwiększenie wymiany gazowej po otwarciu okien,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

drzwi, klap dymowych lub wykonanie dodatkowych otworów. Zwracać należy uwagę na
wyeliminowanie groźby rozgorzenia lub pojawienia się ogni żarzących. Zmniejszać
promieniowanie cieplne stosując odpowiednie techniki podawania środków gaśniczych np.
obniżając wysokość płomienia

Niskie temperatury

Niska temperatura otoczenia to poważne utrudnienia podczas działań ratowniczo–

gaśniczych, powodujące zamarzanie pomp, linii wężowych czy nawet niebezpieczeństwo
odmrożeń u uczestników akcji. Dlatego muszą być przestrzegane pewne zasady:

−

należy zapewnić ciągły przepływ wody przez linie wężowe, nawet, gdy działania gaśnicze
wdanym momencie nie są prowadzone,

−

unikać oblewania wodą ludzi i sprzętu,

−

w przypadku bardzo niskich temperatur powinno się stosować środki obniżające
temperaturę krzepnięcia,

−

rozdzielacz ustawić w miarę możliwości wewnątrz obiektu, a jeżeli jest to niemożliwe
zasypywać je śniegiem lub okrywać szmatami, słomą itp.,

−

w przypadku wystąpienia oblodzenia stosować środki zapobiegające wypadkom ze
zwróceniem szczególnej uwagi na stanowiska bojowe, pracujące na drabinach, dachach
itp.,

−

zastęp powinien być wyposażony w sprzęt do rozmrażania hydrantów, armatury wodnej,
i pomp.

Silne wiatry

Silny wiatr nie tylko przyczynia do wzrostu intensywności spalania i rozprzestrzeniania

się pożaru ale również komplikuje przebieg akcji ratowniczo gaśniczej. Prądy wody i piany
rozproszone wiatrem będą miały mniejszy zasięg i nie będą docierać do ogniska pożaru.

Działając w warunkach silnego wiatru należy:

−

zwracać szczególną uwagę na możliwość szybkiego rozprzestrzeniania się pożaru
i dalekich przerzutów ognia,

−

ze względu na występujące ognie lotne powodujące powstawanie nowych odległych
ognisk pożarów obronę dalszą prowadzić większą ilością sił i środków,

−

bezwzględnie utworzyć odwód taktyczny,

−

na froncie pożaru podawać zwarte prądy wody o dużym zasięgu rzutu i wydajności,

−

na tył pożaru podawać silne prądy rozproszone lub pianę gaśniczą,

−

stanowiskom bojowym pracującym na głównym kierunku rozprzestrzeniania się ognia
zapewnić możliwość odwrotu,

−

drabiny zabezpieczyć przed wywróceniem a stanowiska bojowe pracujące na
wysokościach muszą być odpowiednio zabezpieczone przed możliwością upadku
ratownika,

−

po zakończeniu akcji starannie wygasić pogorzelisko i zapewnić nad nim dozór czasowo
niezbędny.

Materiały niebezpieczne

Podczas działań ratowniczo–gaśniczych możemy spotkać się z substancjami

łatwopalnymi, wybuchowymi, żrącymi, parzącymi i toksycznymi. Dlatego podczas działań
należy stosować się do pewnych zasad:

−

wykorzystując wykrywacze gazu bądź eksplozymetry możemy sprawdzić miejsca
zagrożone, określając rodzaj skażenia i stężenie substancji niebezpiecznej. Obecność
substancji niebezpiecznych możemy stwierdzić na podstawie zewnętrznych oznak

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

spalania, nie możemy jednak w ten sposób określić szczegółowego stężenia i składu.
Objawami występowania tych substancji są dym (barwa, smak i zapach), para unosząca
się nad rozlanymi substancjami, ich kipienie w zetknięciu się z metalami itp. Strefą
zagrożoną należy oznakować i ogrodzić taśmą, zabezpieczając przed osobami
postronnymi.

−

ratownicy powinni stosować odpowiednie zabezpieczenia, sprzęt ochrony dróg
oddechowych, odzież ługo– i kwaso– odporną. Wszystkie działania powinny być
prowadzone w składzie dwu osobowym (rota), oraz powinna być przygotowana rota
rezerwowa, która będzie gotowa do natychmiastowego działania. W strefie zagrożonej
powinien być odnotowywany czas wejścia i wyjścia (czas pracy w strefie), oraz ściśle
kontrolowana sytuacja na terenie działań.

−

w obiektach zagrożonych wybuchem należy odłączyć dopływ prądu, a teren działań
powinien być oświetleniowy przy użyciu odpowiedniego sprzętu oświetleniowego
w osłonie przeciwwybuchowej lub bezpiecznej odległości.

−

ródła wycieków należy likwidować poprzez zakręcenie zaworów lub uszczelnienie

wycieków, wszelkie prace należy prowadzić przy użyciu narzędzi nieiskrzących.

−

siły i środki dysponowane do działań powinny dojeżdżać do miejsca zdarzenia od strony
nawietrznej. Wszelkiego rodzaju sprzęt silnikowy ustawiony powinien być w odległości
niestwarzającej możliwości zapłonu par i gazów niebezpiecznych.

−

w przypadku zetknięcia się z substancją żrącą, parzącą lub toksyczną, miejsca skażone
obficie przemywać wodą i poszkodowanego przekazać służbie medycznej.

−

w momencie zauważenia jakiegokolwiek zagrożenia, niebezpieczeństwa należy jak
najszybciej podać wszystkich dostępnymi środkami (głosem, gestem, gwizdkiem,
łączność radiową) hasło „roty wróć” lub „gejzer”, które powinno być potwierdzone
donośnym głosem prze pozostałych strażaków, po czym wszyscy wycofują się
w bezpieczne miejsce pozostawiając sprzęt na stanowiskach bojowych (zabierając tylko
sprzęt ochrony osobistej), co zminimalizuje czas potrzebny na wycofanie się i powrót do
działań, gdy zagrożenie minie. Strażacy obsługujący pompy zamykają dopływ środka
gaśniczego.

Zagrożenie wybuchem

Stwierdzenie, że z wybuchami możemy zetknąć się w zakładach przemysłu chemicznego

byłoby znacznym uproszczeniem, bowiem z niebezpieczeństwem tym spotkać się możemy
powszechnie. Nawet w budynkach mieszkalnych może nastąpić rozszczelnienie instalacji
i urządzeń, ich mechaniczne uszkodzenie, czy nawet zwyczajna nieostrożność ze strony
użytkowników. W piwnicach, garażach i innych składowiskach mogą zostać złożone
pojemniki z substancjami palnymi i wybuchowymi. Poważne niebezpieczeństwo
stanowią butle z gazami, które spotkać możemy także w budynkach mieszkalnych,
warsztatach itp.

Pamiętać należy, że wybuch grozi nam także ze strony pyłów, które w dużych ilościach

mogą wystąpić w zakładach obróbki drewna, w młynach, elewatorach, suszarniach, zakładach
przemysłu tekstylnego itp. Nie wolno zapominać o środkach transportu zarówno drogowego,
kolejowego jak i wodnego, przewożących znaczne ilości materiałów niebezpiecznych, tym
bardziej, że istnieje wielka niewiadoma już nie tylko, co do czasu i rozmiarów zdarzenia, ale
też i miejsca, w którym niebezpieczeństwo wystąpi.

Wiele wskazówek dotyczących postępowania zawartych zostało w części poprzedniej,

tutaj tylko rozszerzymy materiał o niektóre informacje dodatkowe.

W obiektach zagrożonych wybuchem należy zachować szczególną ostrożność już

w fazie rozpoznania. Ponieważ strefa zagrożenia wybuchem rozkłada się różnie, zależnie od

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

substancji przechowywanych lub przerabianych w procesie technologicznym, obiekty
zagrożone posiadają odpowiednią konstrukcję, w której znajduje się przestrzeń
wydmuchowa. Szybkie rozpoznanie konstrukcji obiektu pozwoli na bezpieczne podejście do
niego.

Liczba uczestników akcji musi być ograniczona do minimum, a wszystkie osoby postronne

powinny natychmiast zostać usunięte w miejsca bezpieczne. Wyłączone powinny zostać
wszelkie odbiorniki energii i wygasić należy paleniska.

Trudno niekiedy określić czas bezpieczny szczególnie dla produktów reaktywnych, termicznie

niestabilnych. Przyjąć musimy, że niebezpieczeństwo wybuchu będzie istniało do czasu wypalenia
się, usunięcia produktów palnych lub zablokowania miejsc wycieku.

Uszkodzone pojemniki lub ich części mogą być odrzucone na znaczne odległości,

w momencie „startu" mogą ulec obróceniu i polecieć w nieoczekiwanym kierunku. Palne
obłoki substancji mogą ulec zapłonowi w trudnym do określenia miejscu, tworząc falę
uderzeniową o wysokiej temperaturze powodującą znaczny obszar zniszczeń. Dlatego też
stanowiska bojowe muszą zostać zajęte szybko i ściśle według wskazań dowódcy. Przestrzenie
odkryte należy przebiegać, pokonywać skokami lub pełzać przez nie. Do budynku nie
podchodzić prostopadle od frontu, lecz od strony ścian mocniejszych np. szczytowych
i pozbawionych okien. Poruszamy się możliwie najbliżej ścian. Pamiętajmy, że nie wolno
zatrzymywać się na wprost otworów.

Przy składowiskach butli złożonych na rampach lub na środkach transportu

poruszamy się poniżej poziomu składowiska i podchodzimy od strony stóp butli. Uważać,
by nie znaleźć się na wprost wylotu butli. Butle należy schładzać, zbijać płomienie, po czym
usunąć je ostrożnie w miejsce bezpieczne. Butle płonące gasimy skoncentrowanymi
prądami wody zajmując stanowiska osłonięte (wykorzystując wszelkie możliwe zasłony).
Silnie kopcące butle acetylenowe należy zatapiać, po czym muszą one leżakować w wodzie
przez dłuższy czas. Zwrócić należy uwagę na zabezpieczenie sąsiedztwa, wobec możliwości
przenoszenia odłamków lub całych butli bądź fragmentów aparatury technologicznej, a także
oddziaływania fali cieplnej, działającej co prawda krótko, ale stwarzającej zagrożenie dla osób
i obiektów znajdujących się na jej drodze.

Cysterny kolejowe lub samochodowe, o ile jest to możliwe powinny być przetoczone

w miejsca bezpieczne. W przypadku dużych zbiorników cieczy palnej prowadzimy stałą
obserwację, by w razie wystąpienia oznak wyrzutu cieczy można było natychmiast wycofać
wszystkich uczestników akcji w miejsca bezpieczne.

Niejednokrotnie trzeba będzie stosować prądy wody o dużej sile i znacznym zasięgu,

wykorzystując działka przenośne, kołowe lub samochodowe. Bywa, że środki gaśnicze podawane
będą działek lub prądownic umieszczonych na statywach bez obecności strażaków na stanowisku
gaśniczym. W sytuacjach skrajnych woda może być podawana na wolny wylew (bez prądownic) na
płaszcz zbiornika (cysterny), po odpowiednim zamocowaniu linii wężowej.

W obiektach, w których występuje niebezpieczeństwo ze strony pyłów, decydujące

znaczenie będzie miało zastosowanie rozproszonych strumieni wody, osadzających pyły i nie
pozwalających na ich wzbicie w powietrze. Prądy gaśnicze kierujemy ku górze, starając się
objąć nimi możliwie największą powierzchnię i kubaturę pomieszczenia.

Ważnym zadaniem będzie zabezpieczenie przed możliwością wybuchów wtórnych

(możliwych po nagromadzeniu się w obiekcie gazów powstających w efekcie procesu
spalania), które poprzedzone bywają charakterystycznymi objawami jak: tworzenie się
wewnątrz obiektu niezwykle gęstego, czarnego dymu, silnym nagrzaniem zewnętrznej
powierzchni ścian przy braku lub niewielkim nasileniu płomieni. Aby uniknąć
niebezpieczeństwa należy wówczas przed wejściem do pomieszczenia przeprowadzić

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

jego wentylację, schładzając jednocześnie wnętrze. Prądy wody podawać ze stanowisk
osłoniętych, spoza ścian, drzwi, okien, stojąc blisko jednej krawędzi otworu.

W sytuacjach, w których liczymy się z możliwością wybuchu muszą zostać wzmocnione

rodki łączności i wcześniej ustalone (podane też do wiadomości uczestnikom akcji) miejsca

wycofywania stanowisk bojowych, Wycofując się zatrzymujemy przepływ wody zamykając
prądownice, rozdzielacze lub unieruchamiając pompy, chyba że dowódcy zdecydują inaczej.

W momencie, gdy wybuch zaskoczył nas na stanowisku bojowym należy paść twarzą do

podłoża, lub ukryć się za jakąkolwiek osłoną. Po wybuchu wycofać się w miejsce
bezpieczne bacznie obserwując rejon zagrożony. Jeżeli wybuchy nie powtarzają się i nie
nastąpiło uszkodzenie elementów nośnych obiektu należy przystąpić do kontynuacji działań.
Obiekt nadal musi być cały czas obserwowany. O miejscu i skutkach wybuchu natychmiast
meldujemy dowódcy np. poprzez pomocnika, łącznika lub innymi dostępnymi środkami
i sposobami.

Po zakończeniu akcji ratowniczo–gaśniczej zwrócić musimy uwagę na zabezpieczenie wszystkich

nadwątlonych elementów konstrukcyjnych, by nie stanowiły one zagrożenia w czasie późniejszym.
Przed naszym odjazdem należy je wyburzyć lub podstemplować.

4.4.2.

Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

Jakie obowiązują zasady w strefie zadymionej?

Jak należy zachować się w strefie oddziaływania cieplnego?

W jakim przypadku można wejść do pomieszczenia zadymionego, gdy nie posiadamy
sprzętu ochrony dróg oddechowych?

Na co należy zwróci uwagę podczas działań w warunkach silnego wiatru?

Jakie należy przestrzegać zasady podczas pracy z materiałami niebezpiecznymi?

4.4.3.

Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

W dniu XX.XX.XXXX o godz. 18.00 dyspozytor PA otrzymał zgłoszenie od właściciela

budynku jednorodzinnego o wyczuwalnym zapachu gazu w miejscowości YYYYYYYYY na
ulicy ZZZZZZZZZ. (wydobywający się gaz z instalacji gazowej za zaworem odcinającym
dopływ gazu do budynku). Przeprowadź działania ratowniczo–gaśnicze podczas pracy
z materiałami niebezpiecznymi.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

przeczytać materiał nauczania z poradnika dla ucznia oraz poszerzyć wiadomości
z literatury uzupełniającej,

zapoznać się z zasadami bhp obowiązującymi podczas ćwiczeń,

przyjąć zgłoszenie,

zabezpieczyć miejsce zdarzenia,

wykonać prawidłowo rozpoznanie wstępne,

prowadzić prawidłowo korespondencję radiową,

określić strefę zagrożenia wybuchem,

ograniczyć rozprzestrzeniania się gazu,

odłączyć dopływ prądu i gazu,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

10)

podjąć odpowiednie działania zmierzające do lokalizacji i likwidacji zdarzenia przez
odpowiednie wykorzystanie posiadanego sprzętu,

11)

zakończyć działania.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

literatura,

−

samochody gaśnicze GBA oraz SRt,

−

sprzęt łączności radiowej.

Ćwiczenie 2

W dniu XX.XX.XXXX o godz. 15.30 dyspozytor PA otrzymał zgłoszenie od osoby

postronnej o wydostających się znacznych ilościach dymu z budynku jednorodzinnego na
poziomie piwnicy w miejscowości YYYYYYYYY na ulicy ZZZZZZZZZ. Przeprowadź
działania gaśnicze w strefie silnego zadymienia.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

przeczytać materiał nauczania z poradnika dla ucznia oraz poszerzyć wiadomości
z literatury uzupełniającej,

zapoznać się z zasadami bhp obowiązującymi podczas ćwiczeń,

przyjąć zgłoszenie,

zabezpieczyć miejsce zdarzenia,

wykonać prawidłowo rozpoznanie wstępne,

prowadzić prawidłowo korespondencję radiową,

odłączyć dopływ prądu i gazu,

podjąć odpowiednie działania gaśnicze zmierzające do lokalizacji i likwidacji pożaru,
przez odpowiednie wykorzystanie posiadanego sprzętu,

sprawdzić ponownie wszystkie pomieszczenia, przystąpić do przewietrzenia i odymienia
pomieszczeń,

10)

zakończyć działania,

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

literatura,

−

samochód ratowniczo–gaśniczy GBA oraz GCBA,

−

sprzęt łączności radiowej.

4.4.4.

Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

podjąć działania w strefie silnego zadymienia?

podjąć działania w strefie oddziaływania cieplnego?

podjąć działania w warunkach silnego wiatru?

podjąć działania w obiektach z materiałami niebezpiecznymi?

podjąć działania w obiektach zagrożonych wybuchem?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.5.

Charakterystyka

technik

ewakuacji.

Zasady

przeprowadzania ewakuacji ludzi, zwierząt i mienia.
Określenia panicznych zachowań tłumu

4.5.1.

Materiał nauczania

Ewakuacja a ratownictwo

Ewakuacja to zorganizowane działanie zmierzające do usunięcia ze strefy zagrożonej

ludzi, zwierząt lub mienia.

Ewakuacja jest działaniem, które często da się przewidzieć i przygotować do niego np.

poprzez:

−

przystosowanie do jej wymagań odpowiednich dróg (zachowanie swobodnego przejścia,
oznakowanie, oświetlenie, wskazanie wyjść bezpieczeństwa itp.),

−

opracowanie wskazówek dotyczących postępowania (instrukcje, próbne alarmy połączone
z ewakuacją obiektu),

−

przygotowanie niezbędnego sprzętu i wyposażenia (wory i rękawy ratownicze, linkowe
aparaty ratownicze, nosze, wózki itp.).

Odpowiednio przygotowane zostają też straże pożarne i osoby bezpośrednio

odpowiedzialne za bezpieczeństwo ludzi, zwierząt czy mienia. Efektem przygotowania są
opracowane plany ewakuacji. Bywają też takie akcje gdzie ewakuacja podjęta zostanie
doraźnie bez wcześniejszych do niej przygotowań w tym konkretnym obiekcie.

Ratownictwo – to niesienie pomocy w sytuacjach bezpośredniego zagrożenia dla zdrowia

i życia ludzi, zwierząt oraz zagrożenia mienia.

Jak widać, zatem różnica między ewakuacją a ratownictwem sprowadza się do stopnia

zagrożenia występującego dla oczekujących pomocy jak i dla ratowników, gdyż oba rodzaje
działań mogą być podejmowane tym samym sprzętem, tymi samymi drogami i oba
charakteryzować się muszą dużą szybkością i skutecznością.

Ratownictwo i ewakuacja ludzi

Akcję ewakuacji ludzi podejmuje się z chwilą, gdy zaistniały pożar lub inne zdarzenie

może stwarzać dla nich zagrożenie. W obiektach użyteczności publicznej (szkoły, internaty,
szpitale, domy kultury itp.) obowiązek rozpoczęcia akcji spocznie na pracownikach danego
zakładu i często zakończona zostaje ona przed przyjazdem straży pożarnej (jest to stan
najwłaściwszy). W innych przypadkach decyzja o ewakuacji podjęta zostanie przez KDR
w porozumieniu z kierownictwem danego zakładu.

ycie ludzkie jest wartością nadrzędną, dlatego podjęcie działań ratowniczych jest

najważniejszym celem akcji służb ratowniczych i tejże akcji podporządkowane zostaną
wszystkie inne zadania.

Ratowanie ludzi powinno być rozpoczęte natychmiast, gdy:

−

rozszerzający się pożar zagraża bezpośrednio ludziom lub pomieszczeniom, w których
ludzie się znajdują, oraz w momencie, gdy pomieszczenia wypełnione są dymem,

−

ludziom zagraża wybuch, zawalenie się obiektu lub jego części,

−

ludzie nie mogą samodzielnie wydostać się z obiektu wskutek utraty przytomności,
orientacji, przerażenia czy zablokowania przejścia,

−

drogi wyjścia zostały odcięte przez płomienie bądź dym.

Ratownictwo odbywa się z reguły jednocześnie z rozwijaniem się zastępów do akcji

gaśniczej, wynika to często z konieczności wspomagania działań ratowniczych prądami
gaśniczymi.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Decyzję o ratowaniu podejmuje kierujący działaniami ratowniczymi, ale może ją też

podjąć każdy ratownik, który zauważył grożące innemu człowiekowi niebezpieczeństwo.

Efekty podjętych działań zależne są:

−

właściwego wyboru drogi dojścia i wyjścia z obiektu oraz ich zabezpieczenie przed
skutkami pożaru bądź zawaleń,

−

zdecydowanej postawie ratowników oraz ich przygotowania,

−

użytych środków technicznych oraz umiejętności posługiwania się nimi.
Działania ratowników powinny być zadecydowane a jednocześnie rozważne. Dlatego im

lepsze będzie wyszkolenie ratowników tym sprawniejsze będzie ratownictwo, a każde
działanie powinno być poprzedzone dobrze przeprowadzonym rozpoznaniem, w którym
powinniśmy ustalić:

−

ile osób jest zagrożonych,

−

w jakim są wieku i jaki jest ich stan psychofizyczny,

−

gdzie się znajdują lub gdzie mogą się znajdować,

−

jaki jest stopień zagrożenia,

−

jakimi drogami możemy dostać się do zagrożonych.

Zachowania ludzi w stanach zagrożenia.

Różna jest ludzka wrażliwość na bodźce i różne bywają reakcje. Musimy stwierdzić, iż

możliwości psychiczne i fizyczne człowieka są ograniczone. Nawet w toku normalnego
funkcjonowania, nie mówiąc już o pożarach, czy wypadkach, ludzie podlegają stresom
i muszą funkcjonować w sytuacjach trudnych. Objawy stresu mogą występować w różnym
natężeniu. Początkowo jego nasilenie jest umiarkowane i nie osiąga progu odporności.
Organizm mobilizuje się do stawienia czoła występującym trudnościom. Jakkolwiek odczuwa
się lekkie zdenerwowanie, to pojawia się motywacja pobudzająca do działania. W dalszej
fazie człowiek osiąga pewną odporność, ale występuje stopniowe obniżanie się poziomu
organizacji czynności.

Nadmierne natężenie stresu powoduje wzmożony stan pobudzenia emocjonalnego, co

prowadzi do przeciążenia systemu regulacji. Częsta reakcją jest agresja, której celem jest
zniszczenie lub uszkodzenie przedmiotu, czy też osoby będącej przyczyną stresu. Może to być
agresja fizyczna, werbalna, a nawet samoagresja. O odporności na stres mówimy wówczas,
gdy człowiek pomimo przeżywania silnego napięcia emocjonalnego potrafi sprawnie
i efektywnie działać.

Stres to stan wewnętrzny organizmu będący nieswoistą reakcją na wszelkiego rodzaju

obciążenia (przeszkody) zaburzające procesy regulacji psychicznej.

Objawy stresu mogą występować w różnym natężeniu i przechodzą trzy zasadnicze fazy:

−

faza reakcji instrumentalnych,

−

faza krytyczna,

−

faza reakcji obronnych przed stresem.
Do charakterystycznych w stanach osobistego zagrożenia, a mogących wpływać na

przebieg działań ratowniczych zaliczamy np.:

−

dezorganizację agresywną polegającą na ślepym ataku na przeszkodę, a nawet ratownika,

−

dezorganizacje lękową mogącą przybrać postać lękowego zahamowania np. bezruchu,
braku mowy, pojawiającej się słabości lub gwałtownego wyładowania ruchowego jak
m.in. ucieczka z miejsca wypadku,

−

fiksację polegającą na usztywnieniu się w pewnych formach działania i myślenia, które
uniemożliwiają osiągnięcie określonego celu.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Reakcja człowieka wobec zagrożenia uzależniona jest od jego zdolności dostosowania się

do występujących zjawisk czy sytuacji. Czynnikami decydującymi będzie, wiek, płeć,
sprawność fizyczna, zmęczenie, wyczerpanie czy stan po spożyciu używek.

Swoistymi zachowaniami są też zachowania instynktowne, których przykładem może być

chowanie się dzieci podczas pożaru w różnego rodzaju okryciach, w szafach, łóżkach itp.,
szukanie fizycznej bliskości drugiego człowieka, otaczanie troską osób bliskich.
Zaobserwować też możemy powroty ludzi do palących się obiektów (pomieszczeń),
kierujących się potrzebą zabrania czegoś co przedstawia dla nich jakąś wartość, wykonania
jakiejś niedokończonej czynności lub powracających do miejsca które było dla nich ostoją.

Zachowania zbiorowiska ludzi w czasie zagrożenia

Tłum to zgromadzenie większej liczby osób na takiej przestrzeni, na której dochodzi do

bezpośrednich kontaktów ludzi, reagujących spontanicznie na te same bodźce, pod wpływem
silnych emocji. Możemy rozróżnić cztery rodzaje tłumów,

−

agresywny (terroryzujący, walczący, linczujący),

−

uciekający (paniczny),

−

nabywający ( rabujący, grabiący),

−

demonstrujący (na ogół zorganizowany, i kierowany).
Nas najbardziej interesuje tłum uciekający, bowiem niezwykle trudna sytuacja wytwarza

się w momencie, gdy strach przeradza się w panikę, której sprzyja nasilające się zagrożenie
i poczucie bezradności. Przyczyna paniki nie koniecznie musi być widok niebezpieczeństwa
(zapach dymu, zauważalne płomienie itp.), równie dobrze sprawcą paniki może być okrzyk
„pali się”. Ludzie nie potrafią poprawnie ocenić sytuacji, nie interesuje ich los innych ludzi,
zdarza się, że z sposób bezlitosny traktować będą słabszych, spychając ich z dróg
ewakuacyjnych, z drabin i okien.

Szczególnie groźne są grupy niezorganizowane, bez uznanego przywódcy. Nawet

niewielkie zespoły nie są w stanie podjąć wówczas rozsądnego działania. Występują tez
zachowania bierne naśladowcze, polegające na robieniu tego co robią inni, poddawaniu się
„autorytetom” w danej sytuacji, podporządkowaniu się wszelkiemu kierownictwu, zrzucając
odpowiedzialność za swoje bezpieczeństwo na innych. Ważny jest sposób i możliwość
komunikowania się członków grupy ze sobą. Na zachowanie ludzi w zespole mogą wpływać
te jednostki, które podejmują zdecydowane działania. Czynniki te należy wykorzystać przy
organizowaniu pomocy.

Techniki ratownicze

O kolejności ratowania ludzi decyduje kierujący działaniami ratowniczymi kierując się

oceną stopnia zagrożenia ludzi. Decyzję taką również może podjąć ratownik realizujący
zadanie ratownicze, ponieważ ma on bezpośredni kontakt z zagrożonymi i on musi
dokonywać analizy sytuacji i stopnia niebezpieczeństwa.

O ile jest to możliwe ratowanie ludzi powinno odbywać się normalnymi drogami

komunikacyjnymi, czyli drzwiami, klatkami schodowymi, schodami przeciwpożarowymi.
Jeżeli te drogi są niedostępne lub nie nadają się do akcji ratowniczej z uwagi na zniszczenia,
odcięcie przez płomienie, silne zadymienie, akcje prowadzimy przez okna lub balkony,
wykorzystując sprzęt ratowniczy (drabiny, podnośniki, linki, wory ratownicze itp.).
W sytuacjach krytycznych akcje trzeba będzie podjąć przez luki w stopach, specjalnie
wykonane otwory w ścianach i stropach, pozwalające na wydostanie się na zewnątrz lub
przemieszczenie się do bezpiecznych części budynków. Niezbędne wtedy jest dokładne
rozpoznanie statyki obiektu, rozkładu pomieszczeń i warunków panujących w przestrzeni
poza otworem.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

W przypadku ratowania ludzi z pięter przy użyciu drabin, należy ustawić drabinę

stabilnie, w sposób zabezpieczający je przed przechyleniem lub obsunięciem się. Długość
drabiny powinna być odpowiednia, pozwalająca na wysunięcie, co najmniej dwóch szczebli
ponad punkt oparcia, ułatwiając przejście na drabinę. Drabina nie może być przeciążona,
równocześnie nie powinno na niej znajdować się więcej niż dwie osoby. Człowiek
sprowadzany po drabinie powinien być asekurowany bezpośrednio przez strażaka lub za
pomocą linki.

Skokochron służy do bezpiecznego szybkiego ewakuowania ludzi z budynków,

szczególnie z wyższych kondygnacji, napełniona powietrzem poduszka amortyzuje skok
i zabezpiecza przed obrażeniami ludzi wyskakujących z pięter zagrożonych budynków.

Rękawy ratownicze są to specjalne urządzenia służące do ewakuacji ludzi z budynków.

Znajdują szczególne zastosowanie przy ewakuacji budynków wysokich. Można wyróżnić
dwie grupy rękawów ratowniczych: jednoczęściowe i wieloczęściowe.

Rękawy ratownicze montowane są na najwyższej kondygnacji budynku, wykonane są ze

specjalnych nienasiąkliwych materiałów, rękaw składa się z 3 do 4 warstw, podczas
ewakuacji materiał układa się do gabarytów osób ewakuowanych, w rękawie można
ewakuować dowolną ilość osób jednocześnie, wytrzymałość jednego elementu to ok. 2 tony,
rękawy można zamontować na stałe w budynku lub wykorzystywać je przy pomocy drabin
i podnośników hydraulicznych.

Linkowe urządzenia ratownicze najbardziej rozpowszechnionym i najczęściej

stosowanym aparatem linkowym jest Rollgliss, przystosowany do ratowania pojedynczych
osób zdrowych jak i chorych, rannych, niedołężnych, nawet nieprzytomnych, stosowane we
współpracy z drabiną mechaniczną, istnieje możliwość podczepiania do nich noszy z osobami
poszkodowanymi. Zasięg aparatów linkowych zależy od sposobu ratowania tzn. ratownik
u góry czy na dole oraz od długości liny ratowniczej. Wykorzystywany jest do ewakuacji
poszkodowanych z wysokości na dół lub z kondygnacji niższych na wyższe, ewentualnie na
dach budynku, jak również do transportu sprzętu technicznego wykorzystywanego do działań.

Ewakuacja przy zastosowaniu kosza ratunkowego prowadzona po sprawieniu kosza na

wierzchołku parku drabinowego, w koszu powinien znajdować się ratownik, wejście do kosza
powinna stanowić sprawiona drabinka kosza ratunkowego, osoby wprowadzane powinny być
ubezpieczane przez ratownika.

Ewakuacja podnośnikami hydraulicznymi podnośniki hydrauliczne posiadają kosze

ratownicze o obciążeniu kilkukrotnie większym niż kosze drabin, udźwig kosza podnośnika
dochodzi nawet do 600 kg, zabezpieczenie osób ratowanych jest takie samo jak w przypadku
koszów ratowniczych auto–drabin, jeśli ewakuujemy dzieci wraz z dorosłymi to dzieci należy
umieścić na środku kosza, dorosłych wokół barierek.

W porze nocnej miejsca prowadzenia działań ratowniczych i drogi ewakuacji powinny

być oświetlone. Usytuowanie oświetlenia nie może powodować oślepiania ludzi
przemieszczającymi się tymi drogami. Należy pamiętać aby o ile to możliwe nie odłączać
prądu elektrycznego przed przeprowadzeniem ewakuacji, ponieważ zapadająca ciemność
powoduje dezorientacje, powoduje grozę i niekorzystnie wpływa na stan psychiczny
zagrożonych, co nie pozostanie bez wpływu na ich zachowanie.

Czynności ratowników podczas ewakuacji ludzi.

Z osobami znajdującymi się w zagrożeniu należy nawiązać kontakt i uspokoić ją.

Osobom mogącym poruszać się samodzielnie można wskazać bezpieczną drogę, przez wolną
od dymów część obiektu lub wyjście zapasowe.

W przypadku konieczności przeprowadzenia ludzi przez przestrzeń zadymioną powinni

zrobić to strażacy–ratownicy. Ratowanym należy polecić zasłonięcie dróg oddechowych

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

tamponem wykonanym ze zwilżonej chusteczki, ręcznika lub kawałka innej tkaniny. Przy
dłuższych drogach wyjścia lub dłuższym pobycie w strefie zadymionej ratowanym należy
podać powietrze (tlen) z aparatów ochronnych ratowników.

Grupa ludzi musi być eskortowana przez strażaków. Ratowaną grupę poprzedza strażak

wyposażony w latarkę i linkę. Osoby ratowane podążają za nim (bywa, że trzeba będzie iść
w pozycji pochylonej, a nawet czołgać się) trzymając się rozwiniętej linki, której koniec
przytrzymuje strażak zamykający kolumnę. Zamiast linki można wykorzystać odcinek węża.

Osoby znajdujące się w stanie szoku nerwowego lub opanowane histerią należy uspokoić.

Ważna jest tutaj taktowna, ale zdecydowana postawa ratowników. Ukazać należy szansę
uratowania i pobudzić wiarę w skuteczność działania. Mobilizować do współpracy, co
pozwoli na odwrócenie uwagi od czynników rodzących napięcie. W ostateczności zmuszeni
będziemy użyć przemocy. Pamiętać musimy, że osobnik niezrównoważony może być groźny
dla ratownika spychając go np.: z drabiny. Osobnika takiego należy odizolować od grupy
(nawet ratując w pierwszej kolejności) by nie dopuszczać do przeniesienia zachowań
histerycznych na pozostałych członkach grupy.

Gdy mamy do czynienia z grupami ludzi zwróć uwagę na rozładowanie napięcia

w pierwszej fazie zdarzenia, gdy wytwarza się już nastrój paniczny. Nakazać zachowanie
spokoju i zorganizować w miarę sprawne opuszczanie pomieszczeń, otworzyć należy
wszystkie istniejące wyjścia. Gdyby nastąpiło stłoczenie się ludzi przy jednym z nich, należy
odciągać pojedyncze osoby z tyłu tłoku i kierować do innych wyjść. Ratownik, celem wydania
poleceń nie może ustawiać się w przejściu, lecz zająć stanowisko z boku, w miejscu,
z którego można będzie obserwować zachowania ludzi i sterować nimi.

W grupach zorganizowanych należy nawiązać kontakt z przywódcą (nawet wyłonionym

samoistnie będą to osobnicy, którzy zachowali przytomność umysłu, zapanowali nad grupą
i są w stanie kierować postępowaniem innych), osobą cieszącą się autorytetem, by z ich strony
uzyskać dodatkowa pomoc.

Osoby niemogące poruszać się o własnych siłach (nieprzytomne, chore) należy wynosić

i kierować w miejsca bezpieczne.

W przypadku korzystania ze sprzętu ratowniczego szczególną uwagę należy zwracać na

warunki bezpieczeństwa pracy.

Drogi ewakuacyjne nie mogą być niczym zastawione (także sprzętem pożarniczym). Nie

zajmujemy tam także stanowisk bojowych, z wyjątkiem tych, które maja je ochraniać np.:
stanowiska gaśnicze, jakiekolwiek przyjąć musimy zasadę:

Akcja gaśnicza powinna przebiegać innymi drogami niż ratownictwo i ewakuacja.

Możliwe do zastosowania techniki transportowania ludzi podczas ewakuacji lub

ratownictwa:

Sposoby ewakuowania (ratowania) ludzi przez dwie osoby:

−

przy użyciu noszy,

−

przenoszenie na krześle,

−

chwyt kończynowy,

−

na stołeczku,

−

chwytem huśtawkowy,

−

wyprowadzenie.

Sposoby ewakuowania (ratowania) ludzi przez jedną osobę:

−

chwyt „kołyskowy”,

−

chwyt tłumokowy,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

chwyt „na barana”,

−

chwyt biodrowy,

−

chwyt ciągniony,

−

wyprowadzanie.

Ratownictwo zwierząt

Ratowanie zwierząt nie jest łatwą sprawą. Zagrożone zwierzęta wykazują znaczny

niepokój i lęk. Nie chcą opuszczać miejsc, do których są przyzwyczajone, szukając w nich
schronienia. Akcje ratowniczą w miarę możliwości powinny podjąć osoby opiekujące się nimi
lub ratownicy potrafiący się obchodzić ze zwierzętami. Do zwierząt należy podchodzić
spokojnie i ostrożnie, łagodnie przemawiając (istotny jest sam głos i intonacja, gdyż
zdenerwowanie ratownika udziela się zwierzęciu). Ratując konie, krowy czy inne duże
zwierzęta należy zwrócić uwagę, aby nie podchodzić nagle do tyłu, a także by nie znaleźć się
między ostrymi krawędziami (korytem), z uwagi na możliwość doznania obrażeń.

Ratowanie buhajów powinna podjąć własna obsługa, gdyż przy zbliżaniu się osób obcych

zajmują one postawę obronną.

Tuczniki i warchlaki chlew opuszczają zazwyczaj bez większego oporu. Maciory

natomiast pozostają przy swoich prosiętach, co utrudnia ich ratowanie. Dlatego należy
prosięta zabrać w pierwszej kolejności a maciora wówczas wychodzi bez większego
problemu.

Owce i barany skupiają się w kącie, stłaczając się w kłąb. Należy w pierwszej kolejności

ustalić i wyprowadzić barana „przewodnika”, a pozostałe sztuki podąża za nim. Mniejsze
sztuki należy przenosić.

Psy uwiązane przy gospodarstwach, powinny być zabrane przez właścicieli, lub przy

użyciu bosaka zerwać łańcuch i odprowadzić w miejsce gdzie można go uwiązać lub
zamknąć.

Drób można przenosić pojedynczo lub w workach, ratowanie powinno odbywać się

szybko, gdyż ptactwo może się podusić.

Pszczoły ratuje się wraz z ulami zatykając otwór ula i wynosząc do ciemnego

pomieszczenia, po czym ul otwieramy.

Zwierzęta dzikie powinny być pod opieką opiekunów, a gdy przyjmują postawę

agresywną, na żądanie opiekunów, dla ich uspokojenia można wykorzystać prąd wody.
W razie pożaru w obiekcie, w którym zwierzęta dzikie przebywają należy zadbać o ich
ochronę, zabezpieczając je przed oddziaływaniem wysokich temperatur i dymów.

Ratowanie mienia

W wielu obiektach objętych lub zagrożonych pożarem znajduje się mienie dużej wartości,

bezcenna aparatura techniczna, maszyny i urządzenia, dzieła sztuki, rzeczy o bezcennej
wartości kulturowej. Mienie to musi być ochronione przed zniszczeniem. Stosownych
informacji co do wartości mienia udzielić może odpowiedni kierownik zakładu pracy,
placówki kultury, czy też właściciel lub administrator. W przypadku braku takich informacji
o kolejności ratowania mienia decyduje KDR, a ratowanie mienia podejmuje się gdy istniej
obawa zniszczenia mienia o znacznej wartości, lub występuje bezpośrednie zagrożenie
mienia, którego nie da się obronić.

Ratowanie mienia może odbywać się systemem:

−

potokowym, rozstawienie łańcucha ludzi przekazującego sobie wzajemnie ratowane
mienie,

−

brygadowym, podział na grupy wynoszący przedmioty cięższe lub większych gabarytów,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

indywidualny, każdy z ratowników wynosi poszczególne przedmioty.
Miejsce składowania mienia powinien określić KDR w porozumieniu z właścicielem,

a mienie powinno być zabezpieczone i pozostawione pod nadzorem kierownictwa zakładu
pracy, właścicieli prawnych lub funkcjonariuszy policji. W przypadku gdy brak jest takich
osób do zabezpieczenia wyznacza się ratownika lub więcej ratowników. Każdy ratownik
powinien zwrócić uwagę, jakie przedmioty wynosił i komu były doręczone.

4.5.2.

Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

Na czym polega różnica pomiędzy ewakuacją a ratownictwem?

Jakie są sposoby ewakuowania (ratowania) ludzi przez dwie osoby?

Jakimi sposobami może odbywać się ratowanie mienia?

Jakich zasad należy przestrzegać podczas ratowania ludzi?

Jakie można zastosować techniki ratownicze?

4.5.3.

Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Przeprowadź procedurę ratowania osób poszkodowanych z pomieszczenia przez dwie

osoby.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

przeczytać materiał nauczania z poradnika dla ucznia oraz poszerzyć wiadomości
z literatury uzupełniającej,

zapoznać się z zasadami bhp obowiązującymi podczas ćwiczeń,

odnaleźć osoby poszkodowane,

zastosować odpowiednią technikę ratowania w zależności od stanu zdrowia
poszkodowanego,

wezwać na miejsce zdarzenia odpowiednie służby współdziałające,

udzielić osobie poszkodowanej pomocy przedmedycznej,

wypełnić kartę udzielonej pomocy medycznej.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

literatura,

−

karta udzielonej pomocy medycznej,

−

materiały piśmiennicze.

Ćwiczenie 2

Przeprowadź ratowanie osób poszkodowanych z pomieszczenia przez jedną osobę.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

przeczytać materiał nauczania z poradnika dla ucznia oraz poszerzyć wiadomości
z literatury uzupełniającej,

zapoznać się z zasadami bhp obowiązującymi podczas ćwiczeń,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

odnaleźć osobę poszkodowaną,

zastosować odpowiednią technikę ratowania w zależności od stanu zdrowia
poszkodowanego,

wezwać na miejsce zdarzenia odpowiednie służby współdziałające,

udzielić osobie poszkodowanej pomocy przedmedycznej,

wypełnić kartę udzielonej pomocy medycznej.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

literatura,

−

karta udzielonej pomocy medycznej,

−

materiały piśmiennicze.

4.5.4.

Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

przeprowadzić ratowanie poszkodowanego przez dwie osoby?

przeprowadzić ratowanie poszkodowanego przez jedną osobę?

przeprowadzić ratowanie mienia?

przeprowadzić ewakuację grupy ludzi?

zastosować odpowiednią technikę ratowniczą?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.6.

Techniki łączności. Znaki gestowe, dźwiękowe i świetlne.
Zasady prowadzenia korespondencji radiowej

4.6.1.

Materiał nauczania

Łączność

Łączność należy rozumieć, jako zespół przedsięwzięć organizacyjno technicznych

polegających na wykorzystaniu sił i środków łączności w celu zapewnienia obiegu szybkiej
i pewnej informacji zorganizowanych w systemy powiązane ze sobą określonymi zasadami.

Łączność dzielimy na:

−

łączność przewodową,

−

łączność bezprzewodowa,

−

łączność radiową,

−

łączność środkami ruchomymi,

−

łączność sygnalizacyjna.
Łączność przewodowa organizowana jest przy pomocy środków przewodowych

i zapewnia w zależności od wykorzystywanych urządzeń liniowych i stacyjnych, jedno– lub
wielokanałową informację telefoniczną.

Łączność bezprzewodowa organizowana jest przy pomocy środków bezprzewodowych

(telefony komórkowe) zapewniającą wielokanałową informacje telefoniczną.

Łączność radiowa organizowana za pomocą urządzeń radiowych, (radiostacje,

radiostacje), pracujące w określonym systemie według ustalonych zasad.

Łączność środkami ruchomymi organizowana jest za pomocą środków ruchomych

(gońcy, łącznicy) i stanowi uzupełnienie w przekazywaniu informacji, dokumentów,
rozkazów, meldunków na każdym szczeblu dowodzenia. Niejednokrotnie jest podstawowym
ś

rodkiem łączności na terenie działań ratowniczo–gaśniczych.

Łączność sygnalizacyjna może być realizowana przez przekazywanie krótkich komend,

rozkazów i meldunków za pomocą umownych znaków gestowych, dźwiękowych czy
ś

wietlnych lub przy użyciu linki ratowniczej.

Ze względu na zadania łączności dzielimy na: alarmowania, dowodzenia

i współdziałania.
Alarmowania:

−

alarmowanie stanowisk kierowania o zdarzeniach.

−

alarmowanie w koszarach obsad samochodów bojowych i innych osób funkcyjnych np.
członków sztabu.

−

przyjmowanie zgłoszeń alarmowych przez monitoring pożarowy.

Dowodzenia:

−

przekazywanie rozkazów i poleceń od dowódców do podwładnych i meldunków od
podwładnych do przełożonych.

Współdziałania:

−

łączność między osobami funkcyjnymi tego samego szczebla np. DOB, d–cy zastępów,
prądownicy na sąsiednich stanowiskach gaśniczych itp. Łączność miedzy PSP, a innymi
podmiotami ratowniczymi i służbami np. pogotowie ratunkowe, policja, straż miejska itp.
Sieć radiowa to zespół trzech lub więcej stacji radiowych pracujących według wspólnych

danych radiowych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Zasady prowadzenia korespondencji radiowej

Użytkownicy urządzeń radiotelefonicznych odpowiadają za ochronę tych urządzeń przed

dostępem osób nieuprawnionych. Za nawiązanie łączności uważa się nadanie wywołania
i zgłoszenie się na to wywołanie właściwego korespondenta. Podczas nawiązywania łączności
oraz prowadzenia korespondencji obowiązuje zasada: „minimum czasu nadawania –
maksimum treści” nawiązywanie łączności należy prowadzić tylko na przydzielonych
kanałach radiowych.

Zasadniczym rodzajem pracy w sieciach i kierunkach radiotelefonicznych jest praca na

„odbiór” – przejście do pracy na nadawanie ma miejsce w następujących przypadkach:

−

w celu zgłoszenia się na wywołanie korespondenta dla odebrania określonej informacji.

−

dla wywołania określonego korespondenta i nadania informacji.

W czasie prowadzenia korespondencji obowiązuje stosowanie formy zwracania się na

„Ty”. Wiadomości stanowiące tajemnice państwową lub służbową można przekazywać prze
ś

rodki łączności radiotelefonicznej w zależności od stopnia tajności, jako: zaszyfrowane,

zakodowane lub utajnione. W każdym przypadku nawet podczas przekazywania wiadomości
o charakterze jawnym zabrania się nadawania tekstem jawnym stopni służbowych, nazwisk
osób funkcyjnych oraz nazw czynności o charakterze specjalnym.

Kryptonim radiowy jest to umowny znak rozpoznawczy maskujący przynależność

służbową korespondenta i stanowi jego indywidualny lub grupowy adres radiotelefoniczny.

Kryptonim składa się z: Indeksów literowych (X, Y).

Grupy cyfrowej (Z1, Z2, Z3, Z4, Z5).

Kryptonim okólnikowy OMEGA
Sygnał KSWA GRANIT
Sygnał alarmowy RATUNEK
Nakaz alarmowego opuszczenia strefy zagrożenia GEJZER
Kierujący Działaniem Ratowniczym KARAT
Punkt przyjęcia sił i środków REDUTA
Stanowisko wodne NIAGARA
Dowódca zastępu lub sekcji DARIA Z2, Z3, Z4, Z5
Stanowisko ratownicze zastępu lub sekcji STOPER Z2, Z3. Z4, Z5, (R1, R2)

Zasady nawiązywania korespondencji

Wywołanie korespondenta głosem w sieci radiowej polega na nadaniu:

−

podaniu kryptonimu stacji korespondenta – jeden raz.

−

zwrotu „Tu” – jeden raz .

−

kryptonimu stacji własnej – jeden raz.

−

zwrotu „odbiór” – jeden raz.

Przykład: KF 250–10 TU KF 250–21, ODBIÓR.

W przypadku nie zgłoszenia się korespondenta należy powtórzyć wywołanie, jednak nie

więcej niż dwukrotnie. Ponowne wywołanie żądanego korespondenta należy rozpocząć po
upływie kilku minut. W razie ponownego nie zgłoszenia się korespondenta stacja wywołująca
powinna podjąć próbę nawiązania łączności za pośrednictwem innej stacji tej sieci.

Przykład: KF 250–21 tu KF 250–23 wywołaj dla mnie KF 250–10

Zgłoszenie na wywołanie w sieci radiowej polega na nadaniu:

−

zwrotu „Tu” – jeden raz.

−

kryptonim stacji „własnej” – jeden raz.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

zwrotu „odbiór” – jeden raz.
Przykład: Tu KF 250–21 ODBIÓR.

W przypadku wywołania stacji przez kilku korespondentów odpowiedzi na wywołanie

głosem polega na nadaniu:

−

zwrotu „Tu” – jeden raz.

−

kryptonimu stacji własnej – jeden raz.

−

zwrotu „zgłaszam się dla”.

−

kryptonimu jednej z wywołujących stacji.

−

zwrotu „odbiór”.
Przykład: Tu KF 250–10 zgłaszam się dla KF 250–13 ODBIÓR.

Wymiana korespondencji radiowej dokonuje się po uprzednim nawiązaniu łączności

z żądanym korespondentem. W celu przekazania korespondencji należy nadać:

−

kryptonim stacji korespondenta – jeden raz.

−

zwrotu „Tu” – jeden raz .

−

kryptonimu stacji własnej – jeden raz.

−

zwrotu „odbiór” – jeden raz.

Przykład: KF 250–10 TU KF 250–22, ODBIÓR.

W celu pokwitowania przyjęcia korespondencji należy nadać:

−

zwrotu„Tu” – jeden raz .

−

kryptonimu stacji własnej – jeden raz.

−

zwrot zrozumiałem lub powtórzenie treści polecenia – jeden raz

−

zwrotu „odbiór” – jeden raz.

Przykład: KF 250–10 zrozumiałem, ODBIÓR.

KF 250–10 przystępuję do wykonania zadania, ODBIÓR.

W przypadku niezrozumienia treści przekazywanej informacji należy użyć zwrotu: nie

zrozumiałem lub powtórz.
Przykład: KF 250–10 nie zrozumiałem, ODBIÓR.

KF 250–10 powtórz, ODBIÓR.

Kierujący Działaniami Ratowniczymi po przybyciu na miejsce zdarzenia podaje wstępny

meldunek sytuacyjny, a po rozpoznaniu właściwym meldunek o sytuacji na miejscu zdarzenia
powinien być przekazywany do PSK/MSK (PA) co 5 – 10 minut.

Zwrot „KONIEC” lub „BEZ ODBIORU” stosuje się w przypadku całkowitego

zakończenia łączności.

Przykład: KF 250–10 tu KF 250–21 wszystkie zadania wykonane, jestem w strażnicy, czy

mogę wyłączyć stację ODBIÓR.

Tu KF 250–10 zrozumiałem, BEZ ODBIORU.

Przekazywanie wiadomości okólnikiem.
Przed przystąpieniem do nadawania należy przekazać uprzedzenie o mającym nastąpieniu

nadania okólnika przez nadanie:

−

kryptonimu okólnikowego – jeden raz,

−

zwrotu„Tu” – jeden raz .

−

kryptonimu stacji własnej – jeden raz.

−

treść informacji „przygotować się do odbioru – jeden raz.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Przykład: Omega, Tu KF 201 – 00, Przygotować się do odbioru”.

Po upływie około 1 minuty stacja przystępuje do nadania wiadomości okólnikowej.

Łączność sygnalizacyjna

Do stosunkowo prostej i łatwej w realizacji łączności zaliczamy łączność sygnalizacyjną.

rodki sygnalizacyjne są to urządzenia służące do przekazywania informacji, alarmowania,

które odbiera człowiek w postaci wrażeń słuchowych, wzrokowych czy dotykowych
i możemy je podzielić na:

−

rodki akustyczne, mowa, gongi, gwizdki, syreny alarmowe itp.,

−

rodki optyczne, gesty, chorągiewki, latarki i inne urządzenia sygnalizacji świetlnej,

−

rodki czuciowe, linki ubezpieczające.

Przy użyciu linki, można przekazać umówione sygnały, polegające na odpowiedniej

liczbie energicznych szarpnięć i tak:

−

jedno szarpnięcie, może oznaczać „idę dalej”, lub „wszystko w porządku,

−

dwa szarpnięcia, „znalazłem” (poszkodowanego, źródło ognia) lub „woda naprzód”,

−

trzy szarpnięcia, „woda stój” lub zapytanie o samopoczucie,

−

cztery szarpnięcia, „woda stój”, „wycofuję się”.

−

szereg bezładnych szarpnięć może oznaczać niebezpieczeństwo i konieczność wycofania
się, lub nadane z drugiej strony konieczność udzielenia natychmiastowe pomocy, brak
jakichkolwiek sygnału lub odpowiedzi nakazuje natychmiastowe działanie w celu
sprawdzenia przyczyny.

Tabela 4. Znaki gestowe, dźwiękowe nadawane gwizdkiem i świetlne nadawane latarką [1]

Znaczenie sygnału

Znaki gestowe

Znaki dźwiękowe

nadawane gwizdkiem

Znaki świetlne

nadawane latarką

Baczność! Uwaga!

prawa ręka podniesiona

Jeden długi sygnał

Długie białe światło

Wykonać!

Spraw!
Marsz!

Odjazd!

Podniesiona w górę prawą rękę

opuścić szybko w dół przed sobą

Wykonać znak gestowy

zielonym światłem

Zwiń!

Złóż!

Prawą rękę zgiętą w łokciu na

Wykonać znak gestowy

zielonym światłem

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

wysokości piersi (dłoń

w poziomie) wykonać ruch łukiem

w bok na prawo

Niebezpieczeństwo

Roty wróć!

Wycofać się!

Na pomoc!

Dłońmi obu podniesionych w górę

rąk wykonać szybkie nieregularne

ruchy poprzeczne

Szereg krótkich

błysków białym lub

czerwonym światłem

Rota I

I woda

Prawa ręka odchylona w bok, w

dół

Jeden długi

i krótki

Długie i krótkie światło

Rota II

II woda

Prawa ręka odchylona w bok, do

poziomu

Jeden długi i dwa

krótkie

Jedno długie i dwa

krótkie białe światła

Rota III

III woda

Prawa ręka odchylona w bok,

w górę

Jeden długi i trzy

krótkie

Jeden długi i trzy

krótkie białe światła

Wszystkie roty!

Wszystek sprzęt!

Zataczanie koła prawą ręką

podniesioną do góry

Wykonać znak gestowy

zielonym światłem

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Woda naprzód!

Podniesioną w górę prawą ręką

szybko opuścić przed siebie do

poziomu. Znak powtórzyć 2–3

razy

Długi, krótki, długi

Długie, krótkie, długie

białe światło lub

wykonać znak gestowy

zielonym światłem

Woda stój!

lub Stój

Podniesioną w górę prawą rękę

opuścić szybko w dół przed sobą

Krótki, długi, krótki

Krótkie, długie, krótkie

wiatło lub znak

gestowy czerwonym

wiatłem

Prędzej!

Zwiększ obroty!

Zwiększ ciśnienie!

Prawą rękę zgiętą w łokciu i

podniesioną w górę wykonać

parokrotnie ruch pionowy

Wykonać znak gestowy

białym światłem

Wolniej!

Zmniejsz obroty!

Zmniejsz ciśnienie!

Zgiętą w łokciu i podniesioną w

górę, prawą ręką wykonać

parokrotnie ruch poprzeczny

(przeczący)

Wykonać znak gestowy

białym światłem

Uwaga:

Sygnał „Uwaga” podają wszyscy, jeśli mają nadawać sygnał lub są gotowi do jego
odebrania.

Znak długi (kreska) powinien trwać trzykrotnie dłużej od znaku krótkiego (kropka).

Sygnał „Rota I, II, III” lub „Woda” łączy się z innymi, np. „Rota” I”, „Woda stój”.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.6.2.

Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

Co to jest łączność współdziałania?

Jakie znasz zasady nawiązywania korespondencji radiowej?

Jakie są zasady prowadzenia korespondencji radiowej?

Co to jest łączność sygnalizacyjna i jak ją możemy podzielić?

Co to jest sieć ratowniczo–gaśnicza?

4.6.3.

Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Przeprowadź korespondencję radiową z PA.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

przeczytać materiał nauczania z poradnika dla ucznia oraz poszerzyć wiadomości
z literatury uzupełniającej,

zapoznać się z zasadami bhp obowiązującymi podczas ćwiczeń,

nawiązać łączność z PA,

podać informację do PA (np. podanie sytuacji z miejsca zdarzenia, lokalizacja pożaru,
itp.),

zakończyć korespondencję radiową.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

literatura,

−

radiostacje.

Ćwiczenie 2

Przy użyciu znaków gestowych i świetlnych przekaż umówione sygnały.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

przeczytać materiał nauczania z poradnika dla ucznia oraz poszerzyć wiadomości
z literatury uzupełniającej,

zapoznać się z zasadami bhp obowiązującymi podczas ćwiczeń,

przy użyciu znaków gestowych i świetlnych przekazać umówione sygnały (np. Uwaga,
pierwsza rota woda naprzód, zwiększ ciśnienie, itp.).

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

literatura,

−

latarki (światło z trzema kolorami, biały, czerwony, zielony).

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.6.4.

Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

nawiązać korespondencję z PA?

prowadzić korespondencję radiową?

stosować zasady korespondencji radiowej?

przy użyciu znaków gestowych przekazać umówione sygnały?

przy użyciu znaków świetlnych i dźwiękowych przekazać umówione
sygnały?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

SPRAWDZIAN OSIĄGNIĘĆ

INSTRUKCJA DLA UCZNIA

Przeczytaj uważnie instrukcję.

Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.

Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.

Udzielaj odpowiedzi na załączonej karcie odpowiedzi.

Test zawiera 20 zadań. Wszystkie zadania są wielokrotnego wyboru i tylko jedna
odpowiedź jest prawidłowa.

Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej Karcie odpowiedzi: w zadaniach wielokrotnego
wyboru zaznacz prawidłową odpowiedź X (w przypadku pomyłki należy błędną
odpowiedź zaznaczyć kółkiem, a następnie ponownie zakreślić odpowiedź prawidłową).

Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.

Kiedy udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż jego rozwiązanie
na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas.

Na rozwiązanie testu masz 40 min.

Powodzenia

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

Budynek o wysokości 15 metrów nad poziomem terenu, to budynek
a)

niski.

redniowysoki.

wysoki.

wysokościowy.

Podczas detonacji front płomienia przemieszcza się z szybkością od
a)

0–1000 m/s.

1000–2000 m/s.

2000–3000 m/s.

3000–4000 m/s.

Okres osiągania szczytowej mocy pożaru w lesie występuje w godzinach
a)

od 7–8 rano, a 12–13 w południe.

od 13 do 17–18.

od 17–18 do 22.

od 22, a 6–7 rano.

Zorganizowane działanie zmierzające do wyprowadzenia ludzi, zwierząt z pomieszczeń
zagrożonych to
a)

ratownictwo.

autoewakuacja.

ewakuacja.

opuszczanie.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Pożar średni to pożar w wyniku, którego uległo spaleniu
a)

dwadzieścia hektarów lasu.

dwanaście hektarów lasu.

jedenaście hektarów lasu.

osiem hektarów lasu.

W strefie zadymienia znajduje leżącego człowieka niedającego znaków życia, przystępuje
do
a)

sprawdzenia funkcji życiowych (oddech, tętno).

reanimacji.

wyniesienia poszkodowanego poza strefę zagrożenia.

udrożnienia dróg oddechowych.

Przerwanie pracy i wyjście ze strefy zadymionej poza rozkazem właściwego dowódcy
może nastąpić w przypadku
a)

zadziałania sygnalizatora bezruchu.

zadziałania sygnalizatora akustycznego aparatu oddechowego.

konieczności zameldowania dowódcy o lokalizacji pożaru.

przerwania łączności z dowódcą.

Lokalizacja pożaru to
a)

podanie współrzędnych geograficznych pożaru.

wykrycie pożaru za pomocą kamery termowizyjnej.

dotarcie do źródła pożaru i podjęcie działań gaśniczych.

ograniczenie rozprzestrzeniania pożaru i zmniejszenie intensywności palenia.

Parokrotne ruchy poprzeczne zgiętą w łokciu prawą ręką oznaczają
a)

wycofać się.

woda stój.

zmniejsz ciśnienie.

woda naprzód.

10.

Zastęp GCBA 5/24 przy obsadzie 6 osobowej, może maksymalnie podać
a)

1 prąd gaśniczych wody w natarciu.

2 prądy gaśnicze wody w natarciu.

3 prądy gaśnicze wody w natarciu.

4 prądy gaśnicze wody w natarciu.

11.

Po zakończonych działaniach gaśniczych stwierdziłeś, że pożarem objęte było 70m²
powierzchni, oraz 355m³ jego kubatury. Podczas sporządzania informacji ze zdarzenia,
zdarzenie to zaznaczysz, jako pożar
a)

mały.

redni.

duży.

bardzo duży.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

12.

Według skali Beauforta wiatr o sile 5,3 – 7,4 m/s to wiatr
a)

umiarkowany.

łagodny.

ywszy.

silny.

13.

KDR w trakcie długotrwałych działań ratowniczych przekazuje do PSK dane pozwalające
na częściowe wypełnienie informacji ze zdarzenia nie później niż
a)

w pierwszej godzinie działań.

w drugiej godzinie działań.

w trzeciej godzinie działań.

w czwartej godzinie działań.

14.

Wykonany otwór w dachu powinien posiadać wymiary minimum
a)

0,5 x 0,5 m.

1 x 1 m.

1,5 x 1,5 m.

2 x 2 m.

15.

W oznaczeniu klasyfikacyjnym GBA 2,5/16 „16” oznacza
a)

pojemność zbiornika wodnego – 1,6 m3.

ciśnienie nominalne autopompy – 16 MPa.

wydajność nominalną autopompy – 16 hl / min.

pojemność zbiornika na środek pianotwórczy – 16 hl.

16.

Teren pożaru to
a)

teren na którym znajdują się obiekty, budynki, materiały itp. objęte pożarem
i bezpośrednio zagrożone.

teren na którym znajdują się obiekty, budynki, materiały itp. objęte pożarem oraz
stanowiska wodne.

ciśle wyznaczony przez kierującego działaniami teren, odpowiednio zabezpieczony

przed dostępem osób postronnych.

ciśle określona część terenu akcji, na której działają wydzielone siły i środki pod

wspólnym dowództwem.

17.

Suche piony służą do
a)

odprowadzania gazów pożarowych na zewnątrz budynku.

ewakuacji ludzi z wyższych kondygnacji budynku.

podawania wody na wyższe kondygnacje bez rozwijania linii wężowych.

prowadzenia linii wężowych na wyższe kondygnacje.

18.

Znak dźwiękowy nadawany gwizdkiem, długi–krótki–długi oznacza
a)

woda naprzód.

woda stój.

zmniejsz ciśnienie.

zwiększ ciśnienie

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

19.

Działania gaśnicze przy pożarach piwnic powinniśmy prowadzić
a)

od strony wejścia do piwnicy i przez otwory zewnętrzne.

od strony wejścia do piwnicy, gasząc prądami zwartymi wody.

od strony wejścia do piwnicy zabezpieczając prądami wody otwory zewnętrzne.

zawsze podajemy prądy piany gasząc przez wypełnienie piwnicy.

20.

Podczas gaszenia cieczy palnej w zbiorniku pianę podajemy na
a)

cianki zbiornika.

lustro cieczy.

jednocześnie na lustro cieczy i ścianki zbiornika.

w strefę spalania.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko:..........................................................................................

Prowadzenie działań gaśniczych w rocie

Zakreśl poprawną odpowiedź.

zadania

Odpowiedź

Punkty

10.

11.

12.

13.

14.

15.

16.

17.

18.

19.

20.

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

LITERATURA

P. Bielicki – Taktyka działań gaśniczych, Warszawa 2004

P. Bielicki – Podstawy taktyki gaszenia pożarów, Kraków 1996

P. Bielicki – Ratownictwo i ewakuacja podczas pożaru, Częstochowa 2001

A. Kamiński, Z. Olejnik, D. Słodki, A. Majka, A. Obolewicz – Technologia działań
ratowniczo–gaśniczych, Warszawa 1995

A. Kamiński – Taktyka działań ratowniczych zasady postępowania, Częstochowa 1998

K. Wiler – Ochrona lasów przed pożarem, Poznań 2000

Dziennik Ustaw Nr 111 poz. 1311 – Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych
i Administracji z dnia 29 grudnia 1999r w sprawie szczegółowych zasad organizacji
krajowego systemu ratowniczo-gaśniczego

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
04 Prowadzenie podstawowych działań gaśniczych
Prowadzenie dzialan ppt
BHP o ubezpieczeniu społecznym osób prowadzących działalność gospodarczą oraz ich rodzin, 1 ubezpiec
W.2. Podstawy prowadzenia działalności gospdoarczej, Notatki UTP - Zarządzanie, Semestr V, Podstawy
W.5. Podstawy prowadzenia działalności gospodarczej, Notatki UTP - Zarządzanie, Semestr V, Podstawy
Prowadzenie rachunkowości jednostek organizacyjnych nie prowadzących działalności gospodarczej
podmioty gospodarcze wedlug rodzajow i miejsc prowadzenia dzialalnosci w 2013 roku
PROWADZENIE DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ W PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH UE
[4]Podstawy prowadzenia dzialalnosci gospodarczej wyklad 4 #,
Pytania V Taktyka działań gaśniczych
Okoliczności wypadku przy pracy osoby prowadzącej działalność gospodarczą zbada ZUS
BHP ~$P podczas prowadzenia dzialan w obrebie zagrozenia materialami chemicznymi
Ustwa z dnia października91r o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnejx
Material03 Swoboda prowadzenia dzialanosci gospodarczej
18 Prowadzenie dzialalnosci rol Nieznany (2)
Taktyka działań gaśniczych, BHP, STRAŻAK
Prowadzenie działalności gospodarczej [loskominos], REFERATY

więcej podobnych podstron