Michał Sikorski

Propozycje budowy Syjonu

poza Palestyną

Warszawa 2003

Wstęp

Wraz z nasileniem prześladowań wobec śydów w Europie od początku XVII gminy

ż

ydowskie oraz prywatne osoby zaczęły rozważać osiedlenie na ziemi do której śydzi

posiadaliby prawa własności i która mogłaby stanowić zaczątek własnego państwa.

Skutecznie zamiar ten udało się zrealizować dopiero tworząc państwo Izrael. Po wydaniu

przez angielskiego ministra spraw zagranicznych Arthura Balfoura słynnej deklaracji z

2.XI.1917 roku zapowiadającej otwarcie Palestyny dla żydowskiej kolonizacji, by stworzyli

tam państwo, zaczęto używać argumentu że Palestyna jest za mała, by przyjąć wszystkich

ś

ydów Europy, szukano więc innych rozwiązań terytorialnych. Proces opisany w pracy nasilił

się szczególnie pod koniec XIX wieku kiedy zwołano Światowy Kongres Syjonistyczny

1

.

Praca przedstawia propozycje utworzenia własnego państwa poza Palestyną.

1.

Curaçao

W 1652 roku członkowie Holenderskiej Kompanii Zachodnioindyjskiej założyli kolonię

ś

ydowską na Curaçao, wyspie Antyli Holenderskich u wybrzeży Ameryki Południowej.

Dwanaście rodzin uzyskało prawa do osiedlenia i wyznawani religii oraz otrzymała ziemie na

własność. To właśnie tam, w 1972 roku wybudowano pierwsza na zachodniej półkuli

synagogę.

2

2.

Jamajka

Dwa lata wcześniej, w 1650 roku na Jamajce powstała kolonia żydowska z prawe do

posiadania ziemi. Plan powstania niezależnego państwa żydowskiego nie powiódł się jednak

na skutek niechęci żydów europejskich i z Azji Mniejszej do pionierskiej pracy przy

uzyskaniu dobrych warunków życia na Karaibach.

3. Surinam

Ta brytyjska ówcześnie kolonia w Ameryce Południowej była brana pod uwagę jako miejsce

stałego osiedlenia śydów uciekających przed prześladowaniami w Europie. W latach 1650-

1657 Brytyjczycy zezwalali na osiedlanie się tam europejskich śydów.

4. Cayenne

Francuska Kompania Zachodnioindyjska wspierała powstanie kolonii, a następnie państwa

ż

ydowskiego w Cayenne, dzisiejsza Gujana Francuska. Pierwsze konkretne kroki poczyniono

w 1659 roku.

5. Królestwo śydowskie Ameryki Południowej I

Bogaty śyd Hermann Moritz skutecznie zachęcił około 1730 roku grupę śydów do

utworzenia w Ameryce Południowej Państwa o ustroju monarchicznym. Bogaty

przedsiębiorca z Saksonii planował okrzyknięcie siebie królem tego państwa.

6. Królestwo śydowskie Ameryki Południowej II

W 1749 z podobnym pomysłem wystąpił Maurice de Saxe, syn króla Augusta II. Królestwo

to także miałoby powstać na kontynencie południowoamerykańskim, a królem zostałby jego

fundator.

3

7. Missisipi i Missouri

W 1819 W. D. Robinson, po zapoczątkowaniu osadnictwa z żydowskiego w górnej Missisipi

i Missouri wystąpił z propozycją utworzenia państwa żydowskiego na tym terenie po

uprzednim wykupieniu gruntów przez osadników.

4

8. Azja Mniejsza

Wśród śydów rosyjskich pojawia się pomysł zbudowania narodowej siedziby w Azji

mniejszej. Państwo miałoby powstać na terenie dzisiejszej Turcji za przyzwoleniem Wielkiej

Brytanii.

9. Ararat (Grand Island)

Mordecai Manuel Noah w 1825 zakupił obszar Grand Island oraz ogłosił powstanie

„państwa” w „50-tym roku niepodległości Stanów Zjednoczonych”. Wyspa została

podzielona na 200 akrowe działki i rozpoczęła się ich sprzedaż w licytacji. W zamierzeniach

wartość ziemi miała wzrosnąć na tyle wysoko aby powstało tam miasto na wzór ówczesnego

Manhattanu. Pomysł kolonii żydowskiej nie zachwycił jednak amerykańskich śydów którzy

ż

yjąc w wolnym kraju niezbyt chętnie decydowali się na osadnictwo w okolicach wodospadu

Niagara. W 1833 Grand Island została odsprzedana na wolnym rynku.

10. śydowski Obwód Autonomiczny - Birobidżan

W marcu 1928 Centralny Komitet Wykonawczy Wszechzwiązkowej Komunistycznej Partii

(bolszewików) podjął uchwałę o utworzeniu Okręgu śydowskiego, który w 1934

przekształcono w śydowski Obwód Autonomiczny – Birobidżan. Zlokalizowany został z dala

od prześladowań z Europy, w azjatyckiej części Rosji, na Dalekim Wschodzie, przy granicy z

Chinami. Zajmował powierzchnię 36 tys. km

2

.

Na terenie Obwodu działał teatr imienia Ł. Kaganowicza, kino (od 1934), licząca ok. 130 tys.

woluminów biblioteka imienia Sz. Alejchema oraz muzeum (1945). Wydawano gazety

Birobidżaner Sztern oraz Birobidżan’skaja Zwiezda.

5

Obwód posiada dobre połączenia

komunikacyjne z resztą kraju (kolej transsyberyjska oraz główne połączeni drogowe

Moskwa-Władywostok).

W 1939 roku Stalin wydał zakaz osiedlania w Obwodzie dla śydów z Europy, którzy dopiero

z początkiem wojny chcieli osiedlać się liczniej na tym terenie. I tak w drugim roku wojny

ś

ydzi stanowili 30 tys. osób na 114 tys. wszystkich mieszkańców. Choć do 1948 przyjechało

kolejne 20tys śydów, w 1956 roku Chruszczow przyznał że plan osiedlenia w Obwodzie

300tys. śydów zakończył się niepowodzeniem ze względu na „żydowski indywidualizm”.

6

Spis powszechny w 1959 roku wykazał że w Obwodzie mieszkało jedynie 14 269 śydów, z

czego jedynie 39% podaje jidysz za swój język.

7

W 1985 liczba śydów spadła do 12 tysięcy,

co stanowi jedna piątą mieszkańców, który wg śydów miał szansę stać się z czasem

niezależnym państwem żydowskim.

11. El Arisz

Obszar na półwyspie Synaj został zaproponowany przez rząd brytyjski w 1903 roku, jednak

poseł angielski w Egipcie odmówił kolonii wody z Nilu do nawodnienia obszaru państwa

ż

ydowskiego. Tereny te były później w latach 1967-1979 okupowane przez Izrael.

12. Syria

Już w 1839 roku rząd Wielkiej Brytanii zaproponował oficjalnie Syrię jako propozycję

budowy narodowej siedziby. Propozycja w Azji Mniejszej została jednak odrzucona przez

Syjonistów.

13. Cyrenajka, Mezopotamia

To dwa obszary na których śydowskie Towarzystwo Terytorialne badało możliwość

kolonizacji i założenia państwa. Badania nie wyszły poza fazy rozważań.

14. Madagaskar

W faszystowskich Niemczech pojawił się w 1940 roku projekt osiedlanie na Madagaskarze 4

milionów europejskich śydów. Plan kierowany przez Eichmana przewidywał powstanie

samorządu pod niemieckim nadzorem, jednak porzucono je w 1941 roku.

15. Wietnam

W rok po zakończeniu II wojny światowej Ho Szi Min zaproponował Ben Gurionowi

przekazanie śydom znacznych obszarów Sajgonu, jednak i ta propozycja nie spotkała się z

pozytywnym przyjęciem.

16. Australia

W okolicach Melbourne w południowej Australii założono Land Settlement Trust którego

zadaniem było stworzenie warunków do osiedlania śydów na południu kontynentu celem

utworzenia tam żydowskiego państwa. Imigranci osiedlali się jednak w różnych częściach

kraju.

17. Krym

Od 1841 roku rozpoczęło się masowe osadnictwo śydów na Krymie z myślą powstania tam

państwa Syjon. Carskie władze skutecznie powstrzymały ten proces, który nie nabrał zresztą

charakteru masowego.

18. Cypr

Propozycję przeznaczenia Cypru na siedzibę śydów dyskutowano w latach 1880-1902, a

poważnie brano pod uwagę od trzeciego Kongresu Syjonistycznego kiedy to została oficjalnie

przedstawiona. Propagatorem pomysłu był Davis Trietsch, który zorganizował w tym celu

specjalną konferencję międzynarodową, jednak ze względu na sytuację polityczną pomysł

porzucono.

19. Równina Guas Ngishu w Kenii

8

W roku 1903 Brytyjczycy zaoferowali śydom żyzny Płaskowyż Guas Ngishu w Kenii,

Syjoniści jednak odrzucili tę propozycję w 1905 roku, choć miała sporo zwolenników.

Przewidywany obszar państwa miał liczyć 6.000 mil kwadratowych.

20. Saskatchewan

London Mansion House Comitee założyło w 1884 roku pierwsza kolonię w kanadyjskiej dziś

prowincji Saskatchewan planując powstanie tam państwa żydowskiego. W 1092 roku

mieszkało tam kilka tysięcy śydów, obszar jednak nigdy nie został przekształcony w podmiot

prawa międzynarodowego.

21. Recife

Powstały także plany powstania siedziby śydów w Recife w Brazylii, jednak założona przez

tysiąc śydów kolonia w 1904 roku nigdy nie wyszła ponad lokalną gminę.

22. Argentyna

Znaczny obszar zakładał projekt powstania państwa Syjonu w Argentynie. W 1892 Baron

Hirsch założył śydowskie towarzystwo Kolonialne, mające na celu osadzenie u ujścia Rio de

la Plata 3 milionów śydów głównie z Rosji. Do początku I wojny światowej przybyło jedynie

45 tys. Osadników, później ich liczba stopniowo spadała.

23. Judeopolonia

W ramach wizji tworzenia tzw. Mitteleuropy.

9

powstał termin "Judeopolonia"

10

, oznaczający

utworzenie państwa żydowskiego za niemieckim przyzwoleniem na terenach między morzem

Bałtyckim a morzem Czarnym obejmujących m.in. Warszawę, Lublin, Wilno, Rygę, Mińsk i

Odessę.

11

Po raz pierwszy projekt tego typu państwa buforowego (niem. Pufferstaat)

zaproponował władzom niemieckim Niemiecki Komitet Wyzwolenia śydów Rosyjskich

(Deutsches Komitee zur Befreiung der Russischen Juden w 1917 roku.

Zakładano, że ludność nowego państwa stanowiłoby 6 milionów śydów polskich i rosyjskich,

pewna liczba śydów z innych państw, ponadto ok. 8 milionów Polaków, 5-6 milionów

Ukraińców, 4 miliony Białorusinów oraz około 3,5 miliona Litwinów i Łotyszów. Językiem

urzędowym miął być język niemiecki. Ponieważ w czasach szlacheckich mieścił się w

Lublinie żydowski sejm (waad), miasto to miało być jego stolica.

12

Utworzenie Królestwa Polskiego pod patronatem Niemiec i Austro-Węgier udaremniło te

plany.

13

24. Lublinland

Lublinland był ideą utworzenia państwa żydowskiego ze stolica w Nisku nad Sanem

14

. Nic

nie wyszło z planów, do jakich najbardziej przywiązany był Adolf Eichmann: ustanowienia

terytorium żydowskiego w okolicach Niska w Polsce.

15

Miała je zamieszkiwać ludność

ż

ydowska z terenów przedwojennej Rzeczypospolitej, lecz także wysyłani przez Niemcy i

państwa kolaborujące czy Francję Vichy śydzi z terytorium tych państw. Niedawno wyszło

na jaw, że czyniła to też Słowacja, a nawet jako jedyny kraj w Europie płaciła Niemcom za

dokonanie deportacji. III Rzesza otrzymywała za każdego deportowanego śyda tzw. opłatę

przesiedleńczą w wysokości 500 marek od osoby, która miała pokryć koszty „osiedlenia się

ś

ydów w ich nowych domach w Polsce”.

16

Ciekawe jest że założenie państwa Lublinland miało mieć miejsce we współpracy niemiecko-

ż

ydowskiej. O założeniu państwa wiedziały rządy np. Słowacji, zatem zmiana przez Hitlera

planów pod koniec 1941 w kierunku tzw. „ostatecznego rozwiązania”, usprawiedliwia

częściowo wysyłających.

Plany porzucono ostatecznie w kwietniu 1940 roku, jednak eksterminacja i wywózka śydów

z Lublina rozpoczęła się dopiero w marcu 1942 r.

1

Było to w roku 1896.

2

Internet: http://www.snoa.com/

3

M. Kohler, in "Menorah," June, 1892

4

M. Kohler, in "Publ. Am. Jew. Hist. Soc." No. viii., p. 80

5

Enclopedia Wiem.

6

Gilbert Marcin, „Atlas historii żydów”, Wydawnictwo Platan, Liszki 2000, str. 92

7

j.w.

8

Jewish Encclopedia, New York, 1905

9

Jerzy Robert Nowak, Słowo - Dziennik Katolicki 24-26.III.95

10

Dr Andrzej Leszek Szcześniak , "Judeopolonia - żydowskie państwo w państwie polskim", Radom 2001

11

Jak podaje ww źródło: Drukowane też były mapy tego planowanego przez Niemców państwa żydowskiego.

Mapy te znaleźć można w następujących książkach: Jon Evans „The Nazi New Order in Poland", London 1941,
V.Gollancz Ltd. - mapa ukazuje „Jewish Reservation"; Bernard Newman „The New Europe", Londyn 1942
R.Hale Ltd. - mapa ukazuje „Jewish Rcserve"; Gerald Reitlinger „The Finał Solution" London 1953, Valentine,
Mitchell - mapa ukazuje „Lublinland Jewish Reserve"; Martin Gilbert „The European Powers 1900-45",
London 1969 Weidenfeid and Nicolson - mapa ukazuje „Lublinland -proposed Jewish Autonomous Area". Jest
też wydawnictwo włoskie bez daty (po 1953) pt. „La Chiesa Eroica di Polonia" ze wstępem abp Gawliny (zmarł
1964), w którym jest mapa okupowanej Polski, a na niej „Lublinensis - Riserva ebraica".

12

R. Nowak jw

13

Maciej Giertych, "Nie przemogą ! - Antykościół, antypolonizm, masoneria" - Wrocław - NORTOM 1997.

14

Encyclopedia Judaica, Nowy Jork 1972

15

Hannah Arendt "Eichmann w Jerozolimie", Wydawnictwo Znak, Kraków 1998

15

Nasz Dziennik z 17.X.2000.

BIBLIOGRAFIA

Eisenbach A., "Ludność żydowska w Królestwie Polskim w końcu XIX w, w: ,Biuletyn

ś

ydowskiego Instytutu Historycznego", 1959, nr 29

Gilbert Marcin, „Atlas historii żydów”, Wydawnictwo Platan, Liszki 2000

Johnson R, "Historia śydów", Kraków 1998

Kobyliński S., "Sprawa polska a kwestia żydowska", Poznań 1924

Koneczny F., "Cywilizacja żydowska", Warszawa 1997

Kruszyński J. MT, "śydzi i kwestia żydowska", Włocławek 1920

Nowaczyński A., "Mocarstwo anonimowe", Warszawa 1920

Nowak J. R., "Judeopolonia. Niemcy z 'Wyborczej'", w: "Nasza Polska", 24 III 1999, nr 12

Rolicki H., "Zmierzch Izraela", Warszawa 1932

Trzeciak S., "Mesjanizm a kwestia żydowska", Warszawa 1934

Trzeciak S., "Program światowej polityki żydowskiej", wyd. III rozszerzone, Warszawa 1936

Znaniecki F., "Upadek cywilizacji zachodniej", Warszawa 1921

ś

abotyński W., "Państwo śydowskie", Warszawa - Lwów, 1921

"Opoka w Kraju" nr 36(57) z grudnia 2000

Oraz źródła internetowe podane w przypisach.

Artykuł został opublikowany w portalu miesięcznika „Stosunki Międzynarodowe” w lipcu 2003.
(

www.stosunki.pl

)