Strona 1

Joanna Czajkowska - Prawa ucznia w szkole

2009-05-27 22:33:28

http://www.educom.pl/jc001.html

Ośrodek Doskonalenia Kadr EduCom - Kraków
www.educom.pl

e-mail:[e-mail]

[

OFERTA

] [

TERMINARZ

] [

CENNIK

] [

CHAT

]

[FORUM]

[

O FIRMIE

] [

PUBLIKACJE

] [

MATERIAŁY

]

Publikacje

KURS

Pozostałe

Autor: Joanna Czajkowska - Gąbin (Wicedyrektor SP w Gąbinie)

e-mail:

[e-mail]

PRAWA UCZNIA W SZKOLE

Każde dziecko ma fundamentalne prawo do wychowania i dorastania w atmosferze miłości i
bezpieczeństwa, z poszanowaniem jego podmiotowości i godności. Uświadomienie tej zasady jest
warunkiem mówienia o prawach dziecka. Znajomość i rozumienie tych praw przez dorosłych powinno być
podstawowym standardem.

Znajomość własnych praw pomaga świadomie z nich korzystać. Wiedzą o tym dorośli, ale czy na pewno
wiedzą o tym dzieci w szkole podstawowej? Dorośli powinni respektować zasady podmiotowości i
godności dziecka oraz wynikające z tych zasad prawa. To właśnie rolą dorosłych, a w szkole-
wychowawców, jest przekazywanie dzieciom określonych wartości i norm postępowania, uczenie
dokonywania świadomych wyborów i decyzji, kształtowania umiejętności niezbędnych w funkcjonowaniu
w społeczności rówieśniczej i szkolnej.

Ustalając prawa ucznia naszej szkoły braliśmy pod uwagę przepisy prawa oświatowego (ramowy statut
szkoły, Ustawa o systemie oświaty, odpowiednie zarządzenia MENiS) oraz szczegółowo analizowaliśmy
„Konwencję o prawach dziecka” i „Europejską konwencję o ochronie praw człowieka i podstawowych
wolności”, a także Konstytucję RP. Ostateczne sformułowanie praw ucznia w statucie naszej szkoły jest
krótkie, ale- naszym zdaniem- dość precyzyjne i jasne.

Staraliśmy się, aby te prawa nie dotyczyły uprawnień dzieci w szkole oraz nie wynikały z zadań szkoły,
ale żeby uwzględniały przede wszystkim podstawowe prawa człowieka, ważne w sytuacji, w jakiej
znajduje się uczeń w szkole.

Statutowe prawa ucznia naszej szkoły to:

1. Prawo do nauki, informacji oraz rozwoju zainteresowań, zdolności i talentów.

2. Prawo do swobody wyrażania myśli, przekonań, w szczególności dotyczących życia szkoły, a także

światopoglądowych i religijnych.

3. Prawo do życia bez przemocy oraz życzliwego i podmiotowego traktowania w procesie dydaktyczno-

wychowawczym.

4. Prawo do wpływania na życie szkoły przez działalność samorządową oraz zrzeszanie się w

organizacjach szkolnych.

5. Prawo do prywatności.

Uczniowie będą świadomie korzystać ze swoich praw, jeżeli dobrze je poznają i zrozumieją. Samo
odczytanie praw ze statutu szkoły nie pomoże dziecku zrozumieć, co to znaczy, że w szkole mam prawo

Strona 2

Joanna Czajkowska - Prawa ucznia w szkole

2009-05-27 22:33:28

http://www.educom.pl/jc001.html

do prywatności, do informacji, życia bez przemocy, itd.”. Analiza poszczególnych praw, ich odniesienie
do wymienionych wcześniej dokumentów (prawo oświatowe, KoPDz, EK, Konstytucja RP), rozmowy i
dyskusje na zajęciach edukacyjnych z wychowawcą, nauczycielami, pedagogiem szkolnym, opieranie się
na konkretnych przykładach z życia pozwoli uczniom lepiej zrozumieć ich prawa i pomoże świadomie z
nich korzystać. Należy pamiętać, ze korzystając świadomie z własnych praw, uczniowie poszerzają sferę
własnej wolności, ale zarazem uczą się odpowiedzialności za podejmowane decyzje. Podejmując
samodzielnie decyzje muszą liczyć się z decyzjami innych, z ich obszarem wolności. Dokonując
samodzielnie wyborów ponoszą ich konsekwencje.

Poniższe opracowanie dotyczące rozumienia statutowych praw ucznia naszej szkoły może być przydatne
nauczycielowi- wychowawcy do planowania i realizowania tematyki godzin wychowawczych.

1. Prawo do nauki, informacji oraz rozwoju zainteresowań, zdolności i talentów.

Art.42 Konwencji o prawach dziecka stanowi: „Państwa- strony zobowiązują się do szerzenia informacji o
zasadach i postanowieniach niniejszej konwencji zarówno wśród dorosłych, jak i dzieci, wykorzystując do
tego celu będące w ich dyspozycji środki.”

Na władzach szkoły spoczywa obowiązek dostarczenia uczniom podstawowych informacji na temat ich
praw. Ramowy statut szkoły obliguje dyrektora szkoły do zapewnienia uczniom możliwości zapoznania
się ze statutem.

Prawo to rozumiane jest jako dostępność wiedzy o prawach i uprawnieniach, warunkującą korzystanie z
nich i dlatego uważane jest za szczególnie ważne.

W Konwencji o prawach dziecka zapisano w art.13, iż dziecko ma prawo „do swobody poszukiwania,
otrzymywania i przekazywania informacji oraz idei, wszelkiego rodzaju, bez względu na granice, w
formie ustnej, pisemnej, bądź za pomocą druku, w formie artystycznej lub z wykorzystaniem każdego
innego środka przekazu według wyboru dziecka” oraz że „wykonywanie tego prawa może podlegać
pewnym ograniczeniom, lecz tylko takim, które są przewidziane przez prawo i które są konieczne: dla
poszanowania praw i reputacji innych osób albo do ochrony bezpieczeństwa narodowego lub porządku
publicznego bądź zdrowia albo moralności społecznej”.

W art.17 napisano: „państwa- strony uznają rolę spełnianą przez środki masowego przekazu i zapewnią,
aby dziecko miało dostęp do informacji oraz materiałów pochodzących z różnych źródeł krajowych i
międzynarodowych (...)”.

Art.10 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności stanowi:

1. Każdy ma prawo do wolności i wyrażania opinii. Prawo to obejmuje wolność posiadania poglądów oraz
otrzymywania i przekazywania informacji i idei bez ingerencji władz publicznych (...).

2. Korzystanie z tych wolności, jako pociągające za sobą obowiązki i odpowiedzialność, może podlegać
takim wymogom formalnym, warunkom, ograniczeniom i sankcjom, jakie są przewidziane przez ustawę i
niezbędne w społeczeństwie demokratycznym (...).

Uczniowie mają prawo do:

- otrzymywania informacji z różnych źródeł „ideologicznych”, różnych koncepcji filozoficznych, bez
cenzury (z wyjątkiem koniecznych ograniczeń, o których mowa w odnośnych artykułach oraz ze względu
na wiek, zdolności percepcyjne itp.);

-

otrzymywania informacji dotyczących ucznia o zapadających w szkole decyzjach, takich jak np.

przeniesienie do innej klasy, ocena zachowania itp.

2. Prawo do swobody wyrażania myśli, przekonań, w szczególności dotyczących życia szkoły, a
także światopoglądowych i religijnych.

W art. 12 Konwencji o prawach dziecka napisano: „Państwa- strony zapewniają dziecku, które jest
zdolne do kształtowania swych poglądów, prawo do swobodnego wyrażania własnych poglądów we
wszystkich sprawach dziecka dotyczących, przyjmując je z należytą uwagą, stosownie do woli oraz
dojrzałości dziecka.” Ten aspekt prawa do wypowiedzi jest również ważny dla prawidłowego
kształtowania postaw. Młody człowiek, który wie, że może przedstawić swoje racje, że będzie poważnie

Strona 3

Joanna Czajkowska - Prawa ucznia w szkole

2009-05-27 22:33:28

http://www.educom.pl/jc001.html

potraktowany, uczy się bronić swoich poglądów i nie boi się ich wygłaszać. Jest to dobra okazja do
uczenia się prezentowania własnych argumentów, a także szacunku i tolerancji wobec ludzi myślących
inaczej.

Wolność wypowiedzi jako:

- możliwość wypowiadania własnych sądów światopoglądowych, opinii o bohaterach historycznych,
literackich itp.

- możliwość wypowiadania opinii na temat programów i metod nauczania oraz spraw ważnych w życiu
szkoły, klasy, samorządu itp.

- możliwość wygłoszenia opinii, przedstawienia stanowiska (obron) we własnej sprawie;

- możliwość przedstawienia własnego stanowiska, gdy zapadają decyzje dotyczące uczniów.

Wolność myśli sumienia i wyznania gwarantuje każdemu człowiekowi Konstytucja (art. 53). Nauczanie
religii w szkole publicznej określa Ustawa o systemie oświaty i odpowiednie zarządzenia MENiS,
Konwencja o prawach dziecka art.14 i Europejska konwencja art. 9.

„Państwa- strony będą respektowały prawo dziecka do swobody myśli, sumienia i wyznania. (...)” art. 14

KoPDz.

Wolność myśli, sumienia i wyznania jako:

- możliwość uzewnętrzniania przekonań religijnych i światopoglądowych;

- równe traktowanie, niezależnie od wyznawanej religii, światopoglądu;

- tolerancja wobec „inności” religijnej, kulturowej, etnicznej.

3. Prawo do życia bez przemocy oraz życzliwego i podmiotowego traktowania w procesie
dydaktycznym.
Konwencja o prawach dziecka w art. 19 stanowi: „Państwa- strony będą podejmowały wszelkie właściwe
kroki w dziedzinie ustawodawczej, administracyjnej, społecznej oraz wychowawczej dla ochrony dziecka
przed wszelkimi formami przemocy fizycznej bądź psychicznej, krzywdy lub zaniedbania bądź złego
traktowania (...)”.

Art. 40 Konstytucji stanowi: „Nikt nie może być poddany torturom ani okrutnemu, nieludzkiemu lub
poniżającemu traktowaniu i karaniu. Zakazuje się kar cielesnych.”

Zgodnie z przepisami oświatowymi, w szkole nie wolno stosować kar naruszających godność i
nietykalność cielesną ucznia:
- zakaz stosowania jakichkolwiek form przemocy fizycznej (ochrona nietykalności cielesnej),
- poszanowanie godności ucznia (zakaz obrażania, poniżania, wyśmiewania, stosowania presji
psychicznej itp.).

4. Prawo do wpływania na życie szkoły przez działalność samorządową oraz zrzeszanie się w
organizacjach szkolnych.

W ramowym statucie szkoły publicznej napisano: „uczeń ma prawo do wpływania na życie szkoły przez
działalność samorządową oraz zrzeszanie się w organizacjach działających w szkole”.

„Samorząd szkolny to ogół młodzieży, który działa na terenie szkoły poprzez swoich przedstawicieli”
(Ustawa o systemie oświaty).

Wolność zrzeszania się jako:

- możliwość działania w samorządzie szkolnym i rola samorządu szkolnego w decydowaniu o ważnych
sprawach dotyczących uczniów,

- wydawanie gazetki szkolnej- forma działalności samorządu i możliwość wypowiadania się w sprawach
szkoły.

Strona 4

Joanna Czajkowska - Prawa ucznia w szkole

2009-05-27 22:33:28

http://www.educom.pl/jc001.html

Samorząd szkolny jest organem szkoły, ale i organizacją uczniów; organy samorządu są ważną
reprezentacją ogółu uczniów.

5. Prawo do prywatności

Art. 16 Konwencji o prawach dziecka mówi:

1. Żadne dziecko nie będzie podlegało arbitralnej lub bezprawnej ingerencji w sferę jego życia
prywatnego, rodzinnego lub domowego czy w korespondencję ani bezprawnym zamachom na jego
honor i reputację.

2. Dziecko ma prawo do ochrony prawnej przeciwko tego rodzaju ingerencji lub zamachom”.

Art. 8 Konwencji Europejskiej mówi:

1. Każdy ma prawo do poszanowania swojego życia prywatnego i rodzinnego, swojego mieszkania i
korespondencji”

2. Niedopuszczalna jest ingerencja władzy publicznej w korzystanie z tego prawa z wyjątkiem
przypadków przewidzianych przez ustawę i koniecznych w demokratycznym społeczeństwie z uwagi
na bezpieczeństwo państwowe, bezpieczeństwo publiczne lub dobrobyt gospodarczy kraju, ochronę
porządku i zapobieganie przestępstwom, ochronę zdrowia i moralności lub ochronę praw i wolności
innych osób”.

W szkole prawo do prywatności powinno oznaczać:

- ochronę danych osobowych (np. informacje o stanie zdrowia, wyniki testów psychologicznych,
informacje dotyczące rodziny – status materialny, wykształcenie rodziców, ewentualne problemy –
alkoholizm, rozwód itp.),

- zakaz publicznego komentowania sytuacji rodzinnej, społecznej, osobistej ucznia.

Posiadanie praw jest nierozerwalnie związane z możliwością roszczenia. Każdy ma prawo oczekiwać

przestrzegania jego praw, a w sytuacji nieprzestrzegania powinien móc zwrócić się do właściwej
instytucji, która wystąpi w obronie jego praw, rozstrzyganie czy prawo zostało naruszone i określi
ewentualne konsekwencje wobec tego, kto prawa naruszył.

Konwencja o prawach dziecka stanowi w art. 4: „Państwa – strony podejmą wszelkie właściwe

działania ustawodawczo- administracyjne oraz inne dla realizacji praw uznanych w niniejszej konwencji
(...)”.

Art. 13 Konwencji Europejskiej brzmi: „Każdy, kogo prawa i wolności zawarte w niniejszej

konwencji zostały naruszone, ma prawo do skutecznego środka odwoławczego do właściwego organu
państwowego także wówczas, gdy naruszenia dokonały osoby wykonujące swoje funkcje urzędowe”.

Aby uczniowie mieli możliwość dochodzenia swoich praw, potrzebne są jasne procedury

odwoławcze. W statucie naszej szkoły (zgodnie ze statutem ramowym) ustaliliśmy tryb składania skargi
w przypadku naruszenia praw ucznia.

Joanna Czajkowska - Wicedyrektor Szkoły Podstawowej w Gąbinie

[

OFERTA

] [

TERMINARZ

] [

CENNIK

] [

CHAT

]

[FORUM]

[

O FIRMIE

] [

PUBLIKACJE

] [

MATERIAŁY

]