K

onwencjonalne metody leczenia
raka sà z regu∏y przykre i bole-
sne oraz znacznie os∏abiajà orga-

nizm. Zbyt cz´sto przy tym bywajà nie-
skuteczne lub tylko na krótko prze-
d∏u˝ajà ˝ycie. Trudno si´ zatem dziwiç,
˝e osoby majàce w perspektywie cierpie-
nie i Êmierç ch´tnie si´gajà po alterna-
tywne metody leczenia, które majà byç
∏agodniejsze albo bardziej skuteczne, lub
te˝ spe∏niaç oba te oczekiwania naraz.

Jednak decyzja, czy poddaç si´ alter-

natywnym terapiom, jest jednà z najtrud-
niejszych, przed jakimi stajà osoby cho-
re na raka. SkutecznoÊç wi´kszoÊci
niekonwencjonalnych sposobów lecze-
nia nie zosta∏a bowiem jeszcze udowod-
niona za pomocà standardowych metod
oceniajàcych, mogà wi´c one okazaç si´
nie tylko kosztowne, ale bezu˝yteczne,
a nawet niebezpieczne dla ˝ycia, skra-
cajàc je raczej ni˝ wyd∏u˝ajàc.

Trudno dok∏adnie okreÊliç, ilu chorych

na raka zwraca si´ ku medycynie alterna-
tywnej. Z przeglàdów danych wynika,
˝e stanowià oni oko∏o 15–25% tej grupy.
Liczby te sà jednak niewàtpliwie zani˝o-
ne; niemal 30% obj´tych badaniami osób
nie wyra˝a zgody na rozmow´ na ten te-
mat. Interesujàce przy tym, ˝e trzy czwar-
te pacjentów szukajàcych pomocy w me-
dycynie alternatywnej podawa∏o, ˝e nie
informowali o tym fakcie swoich leka-
rzy oraz ˝e wi´kszoÊç z nich jednocze-
Ênie kontynuowa∏a leczenie konwencjo-
nalne. Malcolm L. Brigden z Metro-
McNair Clinical Laboratories w Kolum-
bii Brytyjskiej ustali∏, ˝e mniej wi´cej po-
∏owa chorych na raka ucieka si´ do alter-
natywnych metod leczenia.

Francuski lekarz Olivier Jallut udo-

kumentowa∏ istnienie ponad 80 niekon-
wencjonalnych technik medycznych, od
akupresury po makrobiotyczny zen. Me-
tody te mo˝na podzieliç na dwie g∏ów-
ne grupy: celem jednych jest postawie-

nie diagnozy, celem innych – leczenie
nowotworów.

˚adna z alternatywnych metod dia-

gnostycznych nie ma podstaw racjonal-
nych. Wiele z nich to dowolna mieszan-
ka ogólnych badaƒ laboratoryjnych oraz
czarów. Nie ma ˝adnych dowodów na
to, by któraÊ z nich by∏a pomocna w wy-
krywaniu jakiejkolwiek postaci raka.
Uwa˝am, ˝e praktyki takie powinny byç

132 Â

WIAT

N

AUKI

Listopad 1996

˚YCIE Z RAKIEM

zabronione albo te˝ stosujàce je „instytu-
ty” nale˝y zobowiàzaç do dostarczania
ewentualnym pacjentom w pe∏ni obiek-
tywnej informacji na temat skuteczno-
Êci owych metod.

Status alternatywnych terapii jest bar-

dziej niejasny. Kilka z nich przesz∏o kon-
trolowane próby kliniczne; jest to jedy-
ny uznawany obecnie za wiarygodny
sposób dokumentowania skutecznoÊci
i bezpieczeƒstwa danej terapii. I tak zba-
dano m.in. skutki leczenia Laetrilem
(substancjà roÊlinnà zawierajàca gliko-
zydy cyjanowe – przyp. t∏um.) oraz du-
˝ymi dawkami witaminy C. ˚adna
z tych metod nie okaza∏a si´ bardziej
skuteczna ni˝ placebo.

Inne metody lecznicze, na przyk∏ad

stosowanie „antyneoplastonów” (czà-
steczek peptydowych wyizolowanych
przez niezale˝nego badacza raka Stani-
slawa R. Burzynskiego, który utrzymu-
je, ˝e dzia∏ajà one silnie przeciwnowo-
tworowo) mia∏y byç przedmiotem
oceny, ale z badaƒ tych zrezygnowano,
poniewa˝ konwencjonalni i niekonwen-
cjonalni naukowcy nie mogli uzgodniç
kryteriów doboru chorych oraz zasad

Alternatywne

sposoby leczenia

Cudowne uleczenia sà mitem, choç niektóre metody
mogà znacznie poprawiç jakoÊç ˝ycia chorych

Jean-Jacques Aulas

Krótki przeglàd terapii alternatywnych

Antyneoplastony

sà peptydami (fragmentami bia∏ek), które – jak zapewnia ich odkryw-

ca, Stanislaw Burzynski z Burzynski Research Institute w Houston – spowalniajà rozwój
guza lub powodujà jego regres. National Cancer Institute przystàpi∏ w 1993 roku do prób
klinicznych z antyneoplastonami, ale projekt ten upad∏, poniewa˝ Burzynski i badacze
z NCI nie mogli uzgodniç protoko∏u leczenia oraz kryteriów doboru chorych.

Terapia Gersona

(od nazwiska Maxa K. Gersona) polega na spo˝ywaniu co godzi-

n´ tartych warzyw i owoców w celu skorygowania domniemanej nierównowagi fizjo-
logicznej. Lewatywy kofeinowe majà pomóc w pozbywaniu si´ martwych komórek
oraz toksyn. Choremu zaleca si´ równie˝ przyjmowanie dodatkowych dawek witamin
i mikroelementów. Wiele niezale˝nie przeprowadzonych analiz poszczególnych przy-
padków wykaza∏o, ˝e skutecznoÊç tej metody leczenia jest niedostrzegalna.

Siarczan hydrazyny

, zwiàzek chemiczny badany w Leningradzie od ponad 20 lat,

mo˝e cofnàç objawy kacheksji, czyli wyniszczenia organizmu osoby chorej na raka.
Udokumentowany zosta∏ jego niewielki wp∏yw na przed∏u˝enie ˝ycia (nie obejmujàcy
remisji choroby).

Terapia ortomolekularna

opracowana przez noblist´ Linusa Paulinga sprowadza si´

do przyjmowania w megadawkach witaminy C w celu wzmocnienia mechanizmów
naprawczych organizmu. Próby kliniczne sponsorowane przez NCI nie wykaza∏y wy˝-
szoÊci tej metody nad placebo.

Oddzia∏ywania psychologiczne

(w tym terapia O. Carla Simontona noszàca jego

imi´ oraz program Bernarda S. Siegela Exceptional Cancer Patients) polegajà na ∏à-
czeniu medytacji, wizualizacji, psychoterapii, uczestniczenia w grupach wzajemnej
pomocy oraz innych çwiczeƒ. Brak wià˝àcych wyników badaƒ nad wp∏ywem tych od-
dzia∏ywaƒ na d∏ugoÊç ˝ycia osób chorych na raka. Niektórzy lekarze akceptujà te
techniki jako dodatek do konwencjonalnego leczenia ze wzgl´du na popraw´ samo-
poczucia chorych.

X-714

to opatentowany specyfik do iniekcji, który ponoç zawiera zwiàzki mobilizujàce

uk∏ad odpornoÊciowy do walki z rakiem. W próbkach analizowanych przez Food and
Drug Administration (FDA) znaleziono jedynie kamfor´ i wod´.

èRÓD¸A: Unconventional Cancer Treatments

(Niekonwencjonalne metody leczenia raka). Ra-

port OTA-H-405, 1990; Adres internetowy, pod którym mo˝na znaleêç informacje na temat alter-
natywnych terapii raka przygotowane przez Boston University Medical Center: http://web.bu.edu/
COHIS/cancer/about/alttx/about.htm

leczenia. Krótko mówiàc, w przypadku
˝adnej z alternatywnych metod leczni-
czych nie dowiedziono, ˝e prowadzi do
cofni´cia si´ guza lub ˝e przed∏u˝a ˝ycie
chorych.

Wielu lekarzy i pacjentów domaga∏o

si´ tzw. terapii komplementarnych, a
wi´c po∏àczenia dietetycznych i psy-
chologicznych metod leczniczych z
leczeniem konwencjonalnym, liczàc na
to, ˝e nawet jeÊli nie doprowadzi to do
pokonania raka, mo˝e jednak sprawiç,
˝e chorzy b´dà lepiej znosili swój stan
i ˝ycie ich si´ przed∏u˝y. Randomizo-
wane badania nad skutecznoÊcià terapii
psychologicznych oraz nad zachodzà-
cymi w du˝ej skali zmianami wzorców
zachowaƒ ˝yciowych sà bardzo trudne,
tote˝ nie ma na razie wià˝àcych danych,
które dowodzi∏yby wp∏ywu tych metod
zarówno na popraw´ jakoÊci ˝ycia pa-
cjentów, jak i na wyd∏u˝anie czasu jego
trwania.

Niektóre wst´pne oceny wykaza∏y, ˝e

pacjentki z rakiem piersi poddawane
psychoterapii lub uczestniczàce w spo-
tkaniach grup wzajemnej pomocy ˝y∏y
mniej wi´cej o rok d∏u˝ej ni˝ kobiety, któ-
re nie uczestniczy∏y w takich formach
pomocy; jakoÊç ich ˝ycia tak˝e wydawa-
∏a si´ lepsza. Podobnie zach´cajàce wyni-
ki przynios∏y wczesne badania nad wp∏y-
wem przestrzegania diet sprowadzajà-
cych si´ w g∏ównej mierze do ogranicza-
nia lub ca∏kowitego wyeliminowania
mi´sa oraz na zwi´kszaniu spo˝ycia
Êwie˝ych warzyw w celu wzmocnienia
organizmu w walce z rakiem.

Ogólne badania epidemiologiczne wy-

kaza∏y korelacj´ mi´dzy w∏aÊciwym od-
˝ywianiem a umieralnoÊcià, a tak˝e mi´-
dzy dobrym samopoczuciem – wià˝à-
cym si´ zarówno ze stanem psychicz-
nym, jak i normalnym funkcjonowaniem
w spo∏eczeƒstwie – a zdrowiem. Nie po-
winien w zwiàzku z tym zaskakiwaç
fakt, ˝e te w∏aÊnie czynniki mogà mieç
wp∏yw na d∏ugoÊç czasu prze˝ycia osób
chorych na raka. Nie wszystkie jednak
niekonwencjonalne metody leczenia sà
∏agodne. Na przyk∏ad niektóre diety ma-
krobiotyczne sà tak ubogie w sk∏adniki
od˝ywcze, ˝e ich niepo˝àdane oddzia-
∏ywanie na os∏abionych chorobà pacjen-
tów jest dobrze widoczne.

Â

WIAT

N

AUKI

Listopad 1996 133

Chocia˝ ˝aden z alternatywnych spo-

sobów leczenia raka nie wp∏ywa zasad-
niczo na przebieg choroby, niekiedy jed-
nak uzupe∏niajàce metody terapeutyczne
mogà przynieÊç korzyÊç. Wielu lekarzy
zaleca psychospo∏eczne i dietetyczne
terapie. Nie widz´ powodu, aby rezygno-
waç z tych metod, z akupunkturà, home-
opatià i suplementacjà mikroelementami
w∏àcznie.

JeÊli wyczerpa∏y si´ mo˝liwoÊci lecze-

nia konwencjonalnego, wprowadzenie
metod niekonwencjonalnych mo˝e daç
pacjentowi przekonanie, ˝e jego choroba
znajduje si´ pod kontrolà, i spowodowaç
popraw´ jego samopoczucia, nawet jeÊli
to nie przed∏u˝y mu ˝ycia. Co wi´cej, tak-
˝e w przypadkach powa˝nych efekt pla-

cebo, a zw∏aszcza wiara pacjenta w sku-
tecznoÊç leczenia cz´sto zmniejsza ból,
l´k i inne zaburzenia czynnoÊciowe to-
warzyszàce z∏oÊliwym nowotworom.
W rezultacie pacjent podejmujàcy takie
leczenie odnosi z niego pewnà korzyÊç.

Wybrane metody muszà byç ca∏kowi-

cie bezpieczne i nie mogà zastàpiç tera-
pii konwencjonalnej o udokumentowa-
nej skutecznoÊci. Rak jest chorobà o du˝ej
zmiennoÊci i niektóre jego postaci sà rze-
czywiÊcie uleczalne. By∏oby tragedià,
gdyby pacjenci z m∏odzieƒczà bia∏acz-
kà lub ziarnicà z∏oÊliwà umierali tylko
dlatego, ˝e woleli medycyn´ alternatyw-
nà ni˝ dobrze sprawdzone leczenie kon-
wencjonalne.

T∏umaczy∏

Ryszard Feldman

Informacje o autorze

JEAN-JACQUES AULAS bada skutecznoÊç medy-

cyny alternatywnej od 10 lat. Jest psychiatrà i farma-

kologiem zatrudnionym w Klinice Psychiatrii Bio-

logicznej w CHS „Le Vinatier” w Lyon-Bron i re-

daktorem Revue Prescrire – niezale˝nego francuskiego

miesi´cznika medycznego.

Literatura uzupe∏niajàca

UNCONVENTIONAL CANCER TREATMENTS

. U.S. Congress, Office of Technology Asses-

sment. OTA-H-405; U.S. Government Printing Office, 1990.

QUESTIONABLE METHODS OF CANCER MANAGEMENT: „NUTRITIONAL” THERAPIES

. American

Cancer Society, CA Cancer Journal for Clinicians, vol. 43, nr 5, ss. 309-319, IX-X/1993.

UNPROVEN (QUESTIONABLE) CANCER THERAPIES

. Malcolm L. Brigden, Western Journal of

Medicine, vol. 163, nr 5, ss. 463-469, XI/1995.

Jak oceniaç alternatywne terapie raka

B

y∏oby najlepiej, gdyby ewentualni pacjenci sami rozstrzygali, czy okreÊlone sposo-
by alternatywnego leczenia zdo∏ajà im pomóc, na podstawie randomizowanych

prób klinicznych obejmujàcych osoby chore na taki w∏aÊnie rodzaj nowotworu, na ja-
ki sami cierpià. Wi´kszoÊç niekonwencjonalnych metod leczenia nie by∏a jednak przed-
miotem tak szczegó∏owych badaƒ.

W 1992 roku w National Cancer Institute przystàpiono do realizacji programu, któ-

rego celem jest ocena medycyny alternatywnej. W zaleceniach dla pacjentów po∏o˝o-
no w nim nacisk na konwencjonalnà onkologi´, ale podano te˝ u˝yteczne wskazów-
ki dotyczàce leczenia niekonwencjonalnego. JeÊli odpowiedê na ka˝de (z wyjàtkiem
pierwszego) z nast´pujàcych pytaƒ brzmi „tak”, zdaniem NCI pacjenci powinni mieç
si´ na bacznoÊci:

●

Czy leczenie zosta∏o ocenione za pomocà badaƒ klinicznych?

●

Czy osoby praktykujàce ten sposób leczenia utrzymujà, ˝e spo∏ecznoÊç medyczna

usi∏uje nie dopuÊciç do jego upowszechnienia?

●

Czy leczenie polega g∏ównie na stosowaniu od˝ywek lub przestrzeganiu diety?

●

Czy ci, którzy sà rzecznikami tej metody leczenia, utrzymujà, ˝e jest ona nieszkodli-

wa, bezbolesna i nie ma nieprzyjemnych skutków ubocznych?

●

Czy metoda ta oparta jest na „sekretnym przepisie”, który zna jedynie ma∏a grupa osób

wtajemniczonych?

Nast´pnym wa˝nym krokiem w ustalaniu wartoÊci niekonwencjonalnego leczenia

jest uzyskanie pewnoÊci, ˝e badana osoba by∏a rzeczywiÊcie chora na raka. Lekarze
dokonujàcy przeglàdu historii chorób pacjentów rzekomo wyleczonych dzi´ki zastoso-
waniu metod alternatywnych nie mogli w niektórych przypadkach znaleêç ˝adnych
dowodów (np. wyników badaƒ komórek pochodzàcych z biopsji), ˝e u osób tych no-
wotwór z∏oÊliwy w ogóle wystàpi∏.

JeÊli stwierdzi si´ obecnoÊç nieprawid∏owych komórek, zasadnicze znaczenie ma okre-

Êlenie ich z∏oÊliwoÊci i prawdopodobnej prognozy. Pacjenci, których mo˝na wyleczyç
chirurgicznie, za pomocà radioterapii lub chemioterapii, nie powinni przedtem podda-
waç si´ terapii alternatywnej.

Wielu chorych rozpoczyna leczenie alternatywne jednoczeÊnie z zasadniczym lecze-

niem medycznym, co dowodzi, ˝e ró˝ne metody mogà pe∏niç odmienne funkcje, zaspo-
kajaç inne potrzeby ni˝ adresowane do tradycyjnej onkologii. Badania obejmujàce nie-
które oddzia∏ywania psychologiczne (od grup wzajemnej pomocy po psychoterapi´ i
wizualizacj´) wykazywa∏y, ˝e ˝ycie chorych uleg∏o poprawie, choç nie zosta∏o przed∏u-
˝one. Jedynie sami chorzy i ich rodziny mogà dok∏adnie okreÊliç, czego oczekujà od
konkretnych form leczenia – zarówno konwencjonalnych, jak i alternatywnych.