2012 02 14 Spadki z pułapką

background image

Martyna Bunda

14 lutego 2012

Spadki z puøapk

Wola nie taka ostatnia

Biznesy, domy i pieni dze nam si rozrastaj . Ale prawo spadkowe za tym nie nad

a.

Bogacimy si . 12 tys. osób w Polsce zarobiøo w ci gu roku wi cej ni milion zøotych. W samej Maøopolsce – ponad 400 milionerów.
W Zachodniopomorskiem – ponad 500. A liczba tamtejszych milionerów w ci gu roku podwoiøa si .

Przychodzi moment, gdy trzeba to komu zostawi . Im wi kszy maj tek do podziaøu, tym wi ksze ryzyko sporów. A potem bywa jak w Swojkowie, gdzie
na 21 ha ziemi stoi dwór, a wøa ciwie staø, bo dach ju si zawaliø. Po rodzicach maj tek odziedziczyøo czterech synów, którzy nie mogli doj do
porozumienia. Albo warszawska najsøynniejsza rudera spadkowa na Pradze: przez dach ju dawno mo na podziwia niebo, okna powypadaøy,
a fundamenty p kaj . Jedna ciana budynku przylega do s siedniego domu. S siedzi pisz bøagalne listy, eby ich ratowa . Odpowied otrzymuj :
budynek ma prywatnych wøa cicieli, trwa sprawa spadkowa. Krewni køóc si od lat.

W gronie zostawiaj cych køopotliwe spadki licznie reprezentowani s wøa ciciele firm, co roku kilkudziesi ciu przedsi biorstwom nie udaje si przetrwa

mierci wøa ciciela. W ród niszczej cych przedsi biorstw s maøe firemki, jak ta w èodzi, gdzie po mierci ajentki przestaøo istnie osiem punktów

sprzedaj cych bilety komunikacji miejskiej. S te firmy ogromne. Jak w Pøocku, gdzie z dnia na dzie bez pracy zostaøo ponad 500 pracowników
imperium samochodowego. Wøa ciciel zmarø, ona i dwie córki døugo wahaøy si , czy w ogóle bra t firm w spadku, bo zobowi zania finansowe rosøy
w post pie geometrycznym.

Testament

Najbardziej znanym narz dziem, pomagaj cym przekaza to, co po nas zostaje, jest testament.

Dr Marta Soniewicka, filozofka prawa z Uniwersytetu Jagiello skiego, przekonuje, e w polskim systemie prawnym ostatnia wola ma szczególn rang . –
W prawie rzymskim, na którego filozofii w du ej mierze opieraj si nasze przepisy, za warto nadrz dn uwa ano wolno osobist , któr rozci gano
te na nienaruszalno maj tku, obowi zuj c równie po mierci. To s podwaliny tak e naszego prawa. Trybunaø Konstytucyjny zaznaczaø, e pa stwo
ma obowi zek tak ksztaøtowa przepisy, by szczególn pozycj ostatniej woli zachowa .

Jednak w praktyce kwestia priorytetów nie jest tak oczywista. Lech Borzemski, prezes Krajowej Rady Notarialnej, zwraca uwag , e klienci, którzy
przychodz sporz dzi testament do notariusza, zwykle dziwi si bardzo, e nie mog zapisa konkretnych skøadników maj tku swoim konkretnym
bliskim. Na przykøad: mieszkania w Krakowie córce, a domu na wsi synowi. To spu cizna po kodeksie Napoleona; niezale nie od zapisów w testamencie,
dzieci zostan przez s d uznane za wspóøwøa cicieli obu nieruchomo ci, które s d ka e wyceni i przyzna co jak udziaøy, zachowuj c proporcje z woli
testatora. To znaczy, je li mieszkanie w Krakowie byøo warte wi cej, córka dostanie proporcjonalnie wi ksze udziaøy w spadku.

Klienci dziwi si te , e nie mog sporz dzi testamentu wspólnego: przekazuj c wspólny maø e ski maj tek na wypadek mierci obojga. Nie mo na
rozporz dza maj tkiem wspólnym z kim innym – na przykøad pieni dzmi, zgromadzonymi na koncie, którego wspóøwøa cicielem jest inna osoba. Albo
polis ubezpieczeniow . Albo maj tkiem ju przekazanym dzieciom.

S d

Na niedoskonaøo prawa nakøada si jeszcze niedoskonaøo charakterów. Emocje, ale, aspiracje.

Mecenas Daniel Majchrzak z pozna skiej kancelarii prawnej, zajmuj cej si planowaniem sukcesji firm, dodaje, e samo przygotowanie przedsi biorstwa
na moment opuszczenia padoøu przez wøa ciciela nie jest skomplikowane. Co najwy ej mudne i czasochøonne. W miejsce jednoosobowej dziaøalno ci
gospodarczej czy te spóøki z o.o. powoøuje si do ycia inn form spóøki. Prawdziwe problemy zaczynaj si , gdy trzeba maj tek ulokowany w firmie
podzieli mi dzy spadkobierców. Dzieci z poprzednich i aktualnych zwi zków, ony.

Ukøonem w stron firm miaø by zapis windykacyjny. Od pa dziernika 2011 r. w testamencie umie ci mo na klauzul , zgodnie z któr konkretny skøadnik
maj tku, na przykøad firma, trafi do wybranej osoby, staj c si jej wøasno ci natychmiast po mierci spadkodawcy na mocy zapisu. (Trzeba jednak
przeprowadzi post powanie spadkowe). Ta cz

maj tku nie wejdzie w skøad spadku. Tyle e z opinii prawniczych zgromadzonych przez Krajow Rad

Notarialn wynika, e wszystko zagra, o ile warto zapisu nie b dzie zbyt du a w proporcji do reszty spadku. W przeciwnym razie obdarowany mo e
zosta potraktowany przez s d tak jak zwykøy spadkobierca. I wszystko wróci do punktu wyj cia. Spadkobiercy stan si w proporcjonalnych cz ciach
wøa cicielami po trosze wszystkiego.

Teoretycznie mo na cz ci bliskich po prostu nie uj w testamencie. Wówczas jednak maø onkom i dzieciom b dzie przysøugiwa prawo do zachowku,
czyli poøowy warto ci tego, co nale aøoby si im z mocy dziedziczenia ustawowego.

Mo na rodzin wydziedziczy z zachowku. Jednak tylko z przyczyn wymienionych w prawie, wpisuj c w testament wyra ne uzasadnienie. Nie wystarczy
napisa „wydziedziczam”. Nawet gdyby rola nieudanego dziecka byøa powszechnie znana, udokumentowana wyrokami prawnymi i tak dalej. Jak w historii
Z. Syn zostaø skazany zaocznym wyrokiem za zn canie si nad matk . Ta wydziedziczyøa go w testamencie, lecz bez podania przyczyn. S d
zakwestionowaø ten fragment, tøumacz c, e bez uzasadnienia postanowienie o wydziedziczeniu jest niewa ne. Poseø Jacek Tomczak skøadaø swego czasu
interpelacj w tej sprawie. Otrzymaø jednak z Ministerstwa Sprawiedliwo ci odpowied , e rzecz jasna ostania wola jest wa na, ale kwesti istotniejsz
jest ochrona yj cych przed wydziedziczeniem pochopnym i nieuzasadnionym.

Poza tym zmarli ju gøosu nie maj . A ywi zawsze mog przekona s dziego. Tak byøo w przypadku pani Cz. z Krakowa, dziedziczki ogromnej kolekcji
obrazów i kamienic w centrum miasta. Testament byø perfekcyjny, wypracowany z pomoc notariuszy. Wol pani Cz. byøo, by nazwisko przetrwaøo.
Synów w tej roli nie widziaøa, bo jeden w placówce opieku czej, a drugi o eniony z – jej zdaniem – niewøa ciw kobiet . Caøy maj tek zapisaøa wi c na

Strona 1 z 3

Spadki z puøapk | Wola nie taka ostatnia - Polityka.pl

2012-02-15

http://www.polityka.pl/kraj/analizy/1524105,1,spadki-z-pulapka.read?print=true

background image

rzecz Muzeum na Wawelu. Starszemu zostawiøa pieni dze ze sprzeda y kolejnej kamienicy, z poleceniem, e opiekunk prawn i syna, i jego konta ma
zosta przyjacióøka rodziny. Møodszego wydziedziczyøa. Równie z prawa do zachówku. Zostawiaj c mu jedynie lokal nieopodal rynku z zapisem: syn
miaøby prawo pracowa tam do ko ca ycia pod warunkiem jednak, e b dzie tam prowadzi antykwariat. A on nienawidziø antykwariatu.

Pani Cz. zostawiøa te w testamencie polecenie: pogrzeb ma by z czerwonymi kwiatami i muzyk klasyczn . Czym miaø si zaj spadkobiorca, czyli
Wawel. Pogrzeb odbyø si zgodnie z planem. A potem møodszy syn zaskar yø wydziedziczenie, dowodz c, e podane przez matk powody istniaøy jedynie
w jej wyobra ni – i wygraø. Równolegle wyst piø o przyznanie mu opieki nad starszym bratem, ø cznie z prawem do dysponowaniem kontem – i znów
wygraø. Biegli uznali, e mi dzy bra mi jest wi , s dzia, e bliski krewny najlepiej nadaje si na opiekuna.

Kwestionowanych jest kilkana cie procent testamentów. Przychodz dzieci i dowodz , e matka czy ojciec nie byli w peøni poczytalni. Byli ju w chorobie,
pod wpøywem innych osób. Spisany w takich warunkach testament jest zgodnie z prawem niewa ny.

W przypadku najwi kszych maj tków kwestionowanie testamentu jest wr cz reguø . A nu si uda? Jak w Krakowie. Od roku stoi tam zamkni ty na
gøucho dom po arty cie Jerzym Nowosielskim. Ju raz si tam wøamano, skradzione obrazy udaøo si odzyska , ucierpiaø tylko jeden, wyszarpany z ram.
Zgodnie z testamentem dziedziczy miaø wieloletni przyjaciel i marszand artysty, na rozprawie pojawiøy si jednak kuzynki – córki brata ojca, informuj c
o licznej, równie maj cej roszczenia, rodzinie rozsianej po wiecie.

Min ø rok. S d czeka na opini biegøego o poczytalno ci artysty i stara si sporz dzi list wszystkich ewentualnie dziedzicz cych kodeksowo.

Kodeks

W praktyce kodeks cywilny stoi za dziedziczeniem w wi kszo ci spraw. Na spisanie ostatniej woli decyduje si jedynie ok. 2 proc. Polaków. Gdy w 2010 r.
„Puls Biznesu” zapytaø wøa cicieli firm o ich plany spadkowe, tylko jeden na dziesi ciu miaø testament.

Tymczasem prawo spadkowe pisane byøo pod inne realia. Silniejsze zwi zki krwi, rodziny wielopokoleniowe, z dzie mi. Relacje maj tkowe o niebo
prostsze ni dzisiaj.

W kodeksie traktuje si na równi zwi zki krwi i maø e stwo. Zwi zki krwi to dzieci, ale gdy ich nie ma, wraz z maø onkiem dziedzicz krewni zmarøego,
rodzice i rodze stwo. Maø onek – poøow , pozostali – drug . Co wi cej, w 2009 r. poszerzono jeszcze t grup spadkobierców, dopisuj c do listy
dziadków zmarøego oraz jego nienarodzone jeszcze dzieci pod warunkiem, e prze yj co najmniej jeden dzie po narodzinach. Idea byøa prosta – eby

aden maj tek nie pozostaø bezpa ski. A skoro ludzie yj coraz døu ej, mo e si przecie zdarzy , e maj tek wnuka odziedziczy babcia.

W efekcie rozrosøa si jednak tak e grupa, z któr maj tkiem musi si podzieli owdowiaøy maø onek. W praktyce bywa jak w rodzinie K. ona, m
i córka, wspólnie wychowywana, cho z pierwszego maø e stwa. Zgodnie z prawem ojców nie mo na mie dwóch. eby wi c K. mógø si sta ojcem
formalnym, trzeba by odnale tego rodzonego, pozbawi go praw, od wie y konflikt – a tego nie chcieli. W czterdzieste urodziny pan K. dowiedziaø si ,

e wspólnik go oszukaø, a maj tek przedsi biorstwa znikn ø. Dostaø ataku serca. W spadku, prócz licznych døugów po firmie, zostaøo to mieszkanie,

w którym yli z rodzin . Zgodnie z Kodeksem cywilnym odziedziczone nie przez on z jej córk , ale po poøowie spadku przez wdow oraz rodzin
biologiczn m a. W tym wypadku przez dzieci jego nie yj cego ju brata.

Rodze stwo przyj øo spadek ch tnie, zapowiedziaøo te pani K., e nie bior døugów. A je li ciocia b dzie próbowaøa ich wrobi w te døugi, to prosz
bardzo – niech sobie cioci licytuje komornik, to wyjdzie na tym jeszcze gorzej. Wdowa nie chciaøa by zlicytowana. Sprzedaøa mieszkanie, spøaciøa døugi
i rodzin m a, wynaj øy sobie z córk pokój z kuchni . Na tyle wystarczyøo.

Spadku po bracie czy kuzynie mo na si zrzec. Jednak wówczas w dziedziczenie wchodz obowi zkowo nieletnie dzieci zrzekaj cego si . W ich imieniu
wypowiada si b dzie s d rodzinny. Jak w przypadku z Warszawy: maøe dziecko odziedziczyøo wier domu w kredycie, w miejsce swojego ojca, który
odrzuciø spadek, bo nie chciaø robi problemu wdowie. Kredyt przekraczaø mo liwo ci pøatnicze wdowy, chciaøa sprzeda dom. S d nie godziø si na to,
argumentuj c, e to uszczupli maj tek dziecka – dziedzica.

Jeszcze bardziej skomplikowane bywaj relacje w firmach. Spadkobiercy twórcy najpopularniejszego polskiego komputerowego programu
antywirusowego spierali si w s dzie przez lata. Tymczasem pracownicy firmy, w której powstaø program, zm czeni konfliktem, zaøo yli wøasne
przedsi biorstwo. Pracuj c dalej nad antywirusami. Søynne byøy perypetie spadkobierców twórcy Lukas Banku i Eurobanku.

Plany

Jednak na zmiany prawa widoków brak. Zwykle jakie warto ci, które chciaøoby si przeforsowa , stoj w sprzeczno ci z innymi. Systemu nie udaje si
naprawi po kawaøku. A brakuje ch tnych, by zmierzy si z tym od podstaw.

rodowisko notariuszy od lat naciskaøo na zapewnienie spadkodawcy realniejszego prawa do realizacji jego ostatniej woli. W ród forsowanych rozwi za

byøa na przykøad darowizna na wypadek mierci. Kamienica, øó ko z wezgøowiem albo te przedsi biorstwo – cokolwiek, co zmarøy zdecydowaøby si na
okoliczno swojego zej cia komu podarowa – w ogóle nie wchodziøoby do masy spadkowej. Projekt zostaø zgøoszony przez Senat, ale utr ciø go Sejm.
Na szwank nara one zostaøyby interesy wierzycieli.

Bo døugi te mo na odziedziczy . Równie – b d c kuzynem. Na przyj cie lub odrzucenie spadku przed notariuszem b d w s dzie krewni maj póø roku
od momentu, w którym dowiedzieli si o mierci spadkodawcy. Wzgl dnie dowiedzieli si , e dziedzicz . Mog te przyj spadek z tak zwanym
dobrodziejstwem inwentarza, czyli do wysoko ci maj tku in plus. Po póø roku mo liwo zrzeczenia si spadku przepadnie. Inna rzecz, e z døugami jest
jak z caøym prawem spadkowym – w miejsce zrzekaj cego si wchodz jego dzieci. Je li s nieletnie, to póø biedy. Dzieci nie mog odziedziczy døugów.

Byøy w Polsce przypadki møodych ludzi zrujnowanych przez døugi odziedziczone w spadku. Problem pogø bia jeszcze strategia banków, które z informacj
o zadøu eniu zgøaszaj si do spadkobierców dopiero w póø roku po mierci ich bliskiego. Dlatego pojawiaøy si ju w Polsce postulaty, by – je li nie
zmienia prawa – to cho da wi cej czasu na zrzeczenie si spadku. Pomysø znów upadø pod hasøem ochrony wierzycieli.

Zwa ywszy na zawiøo prawa spadkowego i liczne czaj ce si w nim puøapki warto zatroszczy si o spadkobierców. El bieta Baumgartner, autorka
poradników finansowych, doradza, by pisa testamenty, ale wyø czywszy emocje. By samemu zabawi si w bezduszny kodeks i podzieli równo. Chcemy
bardziej wspomóc to z dzieci, które w yciu gorzej sobie radzi? Tyle e to drugie, które wiele lat prze yøo w poczuciu, e jest pomijane, cz sto traktuje
pogrzeb jak impuls do rozliczenia win. Co oznacza zwykle trwaj cy lata proces spadkowy. A je li ju nierówny podziaø dóbr jest konieczny, na przykøad ze
wzgl du na ochron firmy, warto przemóc si i znale czas na rozmow ze wszystkimi. Spadkobiercom, którzy dostan mniej, zwykle wówczas øatwiej
jest przeøkn nierówno ci.

Strona 2 z 3

Spadki z puøapk | Wola nie taka ostatnia - Polityka.pl

2012-02-15

http://www.polityka.pl/kraj/analizy/1524105,1,spadki-z-pulapka.read?print=true

background image

Niestety ludzi nadspodziewanie trudno namawia si na testamenty. Nawet w Stanach Zjednoczonych, gdzie testamentowa tradycja jest du o silniejsza,
odsetek tych, którzy zostawiaj co na pi mie, nie przekracza 30 proc. Dr Artur Fabi , gerontolog i andragog, tøumaczy, e w tych sprawach cz sto chodzi
o l k przed mierci . Jednym z najcz ciej stosowanych mechanizmów obronnych jest usuwanie mierci z centrum wøasnych my li i zast pienie czym
innym.

Jest jednak jaka jaskóøka. Zaskakuj co szybko ro nie grupa planuj cych pogrzeby. W Wielkiej Brytanii powstaje nawet 100 tys. planów pogrzebów
rocznie. W Polsce usøugi takie wiadczy online firma pogrzebowa z Wrocøawia i ma ju 3 tys. zgøosze i ponad 300 tys. wizytuj cych stron .

Pogrzeb to troch co innego: zamawia si muzyk , miejsce na styp , kolor kwiatów. Wzgl dnie ustala, e go cie maj obowi zek si u miecha . Wi cej
w tym planowania ostatniej imprezy, a mniej mierci. Mo e by przy okazji warto jednak skrobn testamencik? Nawet wedøug szablonu z Internetu, e
wszyscy dostan po równo lub e tylko ona? Cho by w formie listu, z obowi zkowym artem. Do przeczytania, zgodnie z planem, nad trumn .

Wykonanie Javatech | Prawa autorskie © S.P. Polityka

Strona 3 z 3

Spadki z puøapk | Wola nie taka ostatnia - Polityka.pl

2012-02-15

http://www.polityka.pl/kraj/analizy/1524105,1,spadki-z-pulapka.read?print=true


Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
2012 02 14 Państwo zapłaci za opiekę nad osobami niesamodzielnymi
2012 02 14 Nonszalancja Marii Czubaszek
2012 02 14 Opieka nad osobami niesamodzielnymi
konto lokata walutowa 2012 11 02 14 05 35
2012 02 27, ćwiczenie 1 0001
2003 02 14
1996 02 14 0282
2012 02 27, ćwiczenie 2
2012 02 27, ćwiczenie 2 0001
2013 02 14, wykład
2012 02 23 czesc 2
14 02 14 egzamin zrobione
Zagadnienia wydawnicze i księgarskie Linert & 02 14
2012 02 27, ćwiczenie 5 0001
egzamin 07 02 14 sale TCh i IM C ost
WM 2012 1 02 wspolczesne tendencje
wyniki 03-02-14 automatyka i sterowanie
pg 2010 09 02 14

więcej podobnych podstron