Dr hab. in\
. Michał LISOWSKI, prof. P.Wr.
[e-mail]
Uwaga: poni\
sze materiały maja charakter autorski na prawach rękopisu. Ich udostępnianie
bez zgody autora, a tak\
e rozpowszechnianie jest prawnie zabronione.
PRAWNA ODPOWIEDZIALNOŚĆ ZA BEZPIECZEC
STWO
WYROBÓW
Wyroby (produkty) dopuszczone do obrotu powinny być bezpieczne, czyli nie
zagra\
ać \
yciu i zdrowiu ludzi, a tak\
e zwierząt domowych oraz nie powinny stwarzać
zagro\
enia dla mienia i środowiska.
Co to jest bezpieczeństwo?
Norma PN-N-45020:2000 (ISO/IEC Guide 7): Bezpieczeństwo  brak nieakceptowanego
ryzyka szkód.
Ogólne zagadnienia prawne bezpieczeństwa produktów reguluje: Ustawa z dn. 12.12.2003 r.
o ogólnym bezpieczeństwie produktów (Dz. U. z 2003 r. Nr 229, poz. 2275), która wdra\
a
dyrektywę 2001/95/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z 3 grudnia 2001 r. w sprawie
ogólnego bezpieczeństwa produktów (Dz. U. WE Nr L 11/4).
W art. 4 ustęp 1 podano następującą definicję produktu bezpiecznego:
Produktem bezpiecznym jest produkt, który w zwykłych lub w innych, dających się w sposób
uzasadniony przewidzieć, warunkach jego u\
ywania, z uwzględnieniem czasu korzystania z
produktu, a tak\
e, w zale\
ności od rodzaju produktu, sposobu uruchomienia oraz wymogów
instalacji i konserwacji, nie stwarza \
adnego zagro\
enia dla konsumentów lub stwarza
znikome zagro\
enie, dające się pogodzić z jego zwykłym u\
ywaniem i uwzględniające wysoki
poziom wymagań dotyczących ochrony zdrowia i \
ycia ludzkiego.
ODPOWIEDZIALNOŚĆ ZA SZKOD
WYRZ
DZON
PRZEZ PRODUKT
NIEBEZPIECZNY
Odpowiedzialność tę określa Kodeks cywilny w tytule VI1 (Art. 4491 - 44911). Tytuł
ten został dodany do K.c. na mocy ustawy z dnia 2 marca 2000 r. o ochronie niektórych praw
konsumentów oraz o odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez produkt
niebezpieczny (Dz.U. z 2000r. Nr 22, poz. 271, ze zmianami z 2002 r. Nr 144, poz.1204, z
2003 r. Nr 84, poz. 774, Nr 188, poz. 1837, z 2004 r. Nr 96, poz. 959, Nr 116, poz. 1204).
Ustawa ta wdra\
a dyrektywę 85/374/EWG z dnia 25 lipca 1985 r. w sprawie zbli\
enia
przepisów ustawowych, wykonawczych i administracyjnych państw członkowskich
dotyczących odpowiedzialności za produkty wadliwe (Dz.Urz. WE L 210 z 7.08.1985).
PRODUKT NIEBEZPIECZNY
Art. 4491.
ż1. Kto wytwarza w zakresie swojej działalności gospodarczej (producent) produkt
niebezpieczny, odpowiada za szkodę wyrządzoną komukolwiek przez ten produkt.
ż2. Przez produkt rozumie się rzecz ruchomą. choćby została ona połączona z inną
rzeczą. Za produkt uwa\
a się tak\
e zwierzęta i energię elektryczną.
1
ż3. Niebezpieczny jest produkt nie zapewniający bezpieczeństwa, jakiego mo\
na
oczekiwać, uwzględniając normalne u\
ycie produktu. (...)
ODPOWIEDZIALNOŚĆ PRODUCENTA
Art. 4492.
Producent odpowiada za szkodę na mieniu tylko wówczas, gdy rzecz zniszczona lub
uszkodzona nale\
y do rzeczy zwykle przeznaczanych do osobistego u\
ytku i w taki
przede wszystkim sposób korzystał z niej poszkodowany.
Art. 4495.
ż1. Wytwórca materiału, surowca albo części składowej produktu odpowiada tak jak
producent, chyba \
e wyłączną przyczyną szkody była wadliwa konstrukcja
produktu lub wskazówki producenta.
ż2. Kto przez umieszczenie na produkcie swojej nazwy, znaku towarowego lub innego
oznaczenia odró\
niającego podaje się za producenta, odpowiada jak producent.
Tak samo odpowiada ten, kto produkt pochodzenia zagranicznego wprowadza do
obrotu krajowego w zakresie swojej działalności gospodarczej (importer).
ż4. Je\
eli nie wiadomo, kto jest producentem lub osobą określoną w ż 2, odpowiada ten,
kto w zakresie swojej działalności gospodarczej zbył produkt niebezpieczny, chyba
\
e w ciągu miesiąca od daty zawiadomienia o szkodzie wska\
e poszkodowanemu
osobę i adres producenta lub osoby określonej w ż 2 zdanie pierwsze, a w wypadku
towaru importowanego - osobę i adres importera.
ż5. Je\
eli zbywca produktu nie mo\
e wskazać producenta ani osób określonych w ż 4,
zwalnia go od odpowiedzialności wskazanie osoby, od której sam nabył produkt.
ZAKRES ODSZKODOWANIA
Art. 4497.
ż1. Odszkodowanie za szkodę na mieniu nie obejmuje uszkodzenia samego produktu ani
korzyści, jakie poszkodowany mógłby osiągnąć w związku z jego u\
ywaniem.
ż2. Odszkodowanie na podstawie art. 4491 nie przysługuje, gdy szkoda na mieniu nie
przekracza kwoty będącej równowartością 500 EURO.
Art. 44910.
Przepisy o odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny nie
wyłączają odpowiedzialności za szkody na zasadach ogólnych, za szkody wynikłe z
niewykonania lub nienale\
ytego wykonania zobowiązania oraz odpowiedzialności z
tytułu rękojmi za wady i gwarancji jakości.
DYREKTYWA O OGÓLNYM BEZPIECZEC
STWIE PRODUKTÓW
Wymagania ogólne dotyczące bezpieczeństwa produktów zawarte są w ustawie z dnia
12 grudnia 2003 r. o ogólnym bezpieczeństwie produktów (Dz.U. z 2003 r. Nr 229, poz.
2275). Przepisy tej ustawy wdra\
ają postanowienia dyrektywy 2001/95/WE Parlamentu
Europejskiego i Rady z 3 grudnia 2001 r. w sprawie ogólnego bezpieczeństwa produktów
(Dz.U. WE Nr L 11/4)
Art. 1.
Ustawa określa ogólne wymagania dotyczące bezpieczeństwa produktów, obowiązki
producentów i dystrybutorów w zakresie bezpieczeństwa produktów oraz zasady i tryb
sprawowania nadzoru w celu zapewnienia bezpieczeństwa produktów wprowadzanych
na rynek.
2
Art. 2.
1. Ustawę stosuje się do:
1) produktów, dla których przepisy odrębne nie określają szczegółowych wymagań
dotyczących bezpieczeństwa;
2) zagro\
eń związanych z produktami, dla których przepisy odrębne określają
szczegółowe wymagania dotyczące bezpieczeństwa, je\
eli zagro\
enia te nie są
objęte przez przepisy odrębne.
2. Przepisy art. 10 ust. 2-6 - art. 33 ustawy stosuje się równie\
w odniesieniu do
produktów, dla których przepisy odrębne określają szczegółowe wymagania
dotyczące bezpieczeństwa  w zakresie, w jakim nie regulują tego przepisy odrębne.
OGÓLNE WYMAGANIA DOTYCZ
CE BEZPIECZEC
STWA PRODUKTÓW
Art. 4. 1.
Produktem bezpiecznym jest produkt, który w zwykłych lub w innych, dających się w
sposób uzasadniony przewidzieć, warunkach jego u\
ywania, z uwzględnieniem czasu
korzystania z produktu, a tak\
e, w zale\
ności od rodzaju produktu, sposobu
uruchomienia oraz wymogów instalacji i konserwacji, nie stwarza \
adnego zagro\
enia
dla konsumentów lub stwarza znikome zagro\
enie, dające się pogodzić z jego zwykłym
u\
ywaniem i uwzględniające wysoki poziom wymagań dotyczących ochrony zdrowia i
\
ycia ludzkiego.
Art. 5.
1. Produkt, który nie spełnia wymagań określonych w art. 4, nie jest produktem
bezpiecznym.
3. Przy dokonywaniu oceny, czy produkt stwarza powa\
ne zagro\
enie, (...), uwzględnia
się bezpośrednie lub odsunięte w czasie skutki u\
ywania produktu, w tym stopień i
prawdopodobieństwo utraty zdrowia lub \
ycia przez konsumentów, stopień nara\
enia
poszczególnych kategorii konsumentów oraz mo\
liwość prawidłowej oceny ryzyka
przez konsumentów i mo\
liwości jego uniknięcia.
Zgodnie z art. 6.1.
Ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. o systemie oceny zgodności (Dz.U. 2002 Nr 166 poz.
1360 z póz
niejszymi zmianami) wprowadzane do obrotu wyroby podlegają ocenie
zgodności z:
1) zasadniczymi wymaganiami (dyrektywami UE nowego podejścia),
2) szczegółowymi wymaganiami (określonymi w innych aktach prawnych UE ni\

dyrektywy nowego podejścia).
W art. 6 ustawy o ogólnym bezpieczeństwie, ustęp 2, zapisano:
Domniemywa się, \
e produkt zgodny z normami zharmonizowanymi w rozumieniu
przepisów o systemie oceny zgodności jest produktem bezpiecznym w zakresie wymagań
objętych tymi normami.
W ustawie o systemie oceny zgodności podano \
e, przez normy zharmonizowane
nale\
y rozumieć normy krajowe wprowadzające normy europejskie opracowane i
zatwierdzone przez europejskie organizacje normalizacyjne na podstawie mandatu
udzielonego przez Komisję Europejską, których numery i tytuły zostały opublikowane w
Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej.
W Polsce wydawane są one w postaci załącznika do obwieszczenia Prezesa Polskiego
Komitetu Normalizacyjnego ogłaszanego w Monitorze Polskim.
Wykaz tych norm znajduje się na stronie PKN http://www.pkn.pl/N_Zharm/ . Dla
dyrektywy niskonapięciowej zawiera on 721 pozycji.
3
W art. 6 ustawy o ogólnym bezpieczeństwie, ustęp 3, czytamy:
W przypadku braku przepisów, (odpowiednich dyrektyw), lub norm zharmonizowanych,
(...), albo je\
eli produkt nie jest zgodny z normami zharmonizowanymi, bezpieczeństwo
produktu ocenia się w szczególności z uwzględnieniem:
1) spełniania przez produkt dobrowolnych norm krajowych państw członkowskich Unii
Europejskiej przenoszących normy europejskie, innych ni\
normy zharmonizowane
w rozumieniu przepisów o systemie oceny zgodności;
2) spełniania przez produkt Polskich Norm;
3) zaleceń Komisji Europejskiej określających wskazówki co do oceny bezpieczeństwa
produktu;
4) obowiązujących w danym sektorze zasad dobrej praktyki odnoszących się do
bezpieczeństwa produktów;
5) aktualnego stanu wiedzy i techniki;
6) uzasadnionych oczekiwań konsumentów co do bezpieczeństwa produktu.
OBOWI
ZKI PRODUCENTÓW I DYSTRYBUTORÓW W ZAKRESIE
BEZPIECZEC
STWA PRODUKTÓW
Art. 10. ustawy o ogólnym bezpieczeństwie produktów
1. Producent jest zobowiązany wprowadzać na rynek wyłącznie produkty bezpieczne.
2. Producent, w zakresie prowadzonej działalności, jest zobowiązany dostarczać
konsumentom informacje:
1) umo\
liwiające im ocenę zagro\
eń związanych z produktem w czasie zwykłego lub
mo\
liwego do przewidzenia okresu jego u\
ywania, je\
eli takie zagro\
enia nie są,
przy braku odpowiedniego ostrze\
enia, natychmiast zauwa\
alne;
2) dotyczące mo\
liwości przeciwdziałania tym zagro\
eniom.
3. (...).
4. Producent, zachowując nale\
ytą staranność, w zakresie prowadzonej działalności, jest
zobowiązany podejmować działania odpowiednie do właściwości dostarczanego
produktu:
1) umo\
liwiające uzyskiwanie przez tego producenta wiedzy o zagro\
eniach, które
produkt mo\
e stwarzać;
2) mające na celu uniknięcie zagro\
eń, w tym  o ile jest to niezbędne 
umo\
liwiające wycofanie produktu z rynku, właściwe i skuteczne ostrze\
enie
konsumentów lub wycofanie produktu od konsumentów.
5. Działania, o których mowa w ust. 4 pkt 2, producent podejmuje z własnej inicjatywy
lub w przypadku wydania decyzji (..).
6. Działania, o których mowa w ust. 4, mogą w szczególności polegać na:
1) umieszczeniu na produkcie lub jego opakowaniu nazwy i adresu producenta oraz
oznaczenia identyfikującego produkt lub, w razie potrzeby, partię produktu, (...);
2) przeprowadzaniu badań próbek wprowadzonych na rynek produktów,
analizowaniu skarg konsumentów oraz, w miarę potrzeby, prowadzeniu rejestru
tych skarg oraz bie\
ącym informowaniu dystrybutorów o prowadzonej w ten
sposób kontroli.
NADZÓR NAD OGÓLNYM BEZPIECZEC
STWEM PRODUKTÓW
Art. 13.
4
Organem sprawującym nadzór nad ogólnym bezpieczeństwem produktów w zakresie
określonym ustawą jest Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów, zwany
dalej  organem nadzoru , który wykonuje swoje zadania przy pomocy Inspekcji
Handlowej.
Art. 14.
Nadzór nad ogólnym bezpieczeństwem produktów obejmuje:
1) okresowe monitorowanie oraz ocenę skuteczności kontroli spełniania przez produkty
ogólnych wymagań dotyczących bezpieczeństwa, z uwzględnieniem rodzajów
kontrolowanych produktów i badanych zagro\
eń;
2. (...);
3) prowadzenie postępowań w sprawie ogólnego bezpieczeństwa produktów;
4) prowadzenie rejestru produktów niebezpiecznych oraz gromadzenie danych o
produktach, które nie spełniają szczegółowych wymagań dotyczących
bezpieczeństwa;
Art. 15.
Konsumenci i inne osoby mogą:
1) przekazywać organowi nadzoru lub Inspekcji Handlowej informacje o niespełnianiu
wymagań dotyczących bezpieczeństwa produktów;
2) zgłaszać organowi nadzoru wnioski w sprawie działania nadzoru rynku i kontroli
ogólnych wymagań dotyczących bezpieczeństwa produktów;
Art. 20.
1. Organ nadzoru wszczyna z urzędu postępowanie w sprawie ogólnego bezpieczeństwa
produktu, zwane dalej  postępowaniem , w przypadku gdy z ustaleń kontroli wynika
znaczne prawdopodobieństwo, \
e produkt nie spełnia ogólnych wymagań dotyczących
bezpieczeństwa.
2.(...).
3. Organ nadzoru mo\
e wszcząć z urzędu postępowanie, je\
eli z innych dostępnych
informacji, w szczególności z powiadomienia przekazanego przez organy kraju
członkowskiego Unii Europejskiej, wynika, \
e produkt mo\
e nie być bezpieczny.
Art. 24.
1. W przypadku stwierdzenia, \
e produkt mo\
e stwarzać zagro\
enie w określonych
warunkach, organ nadzoru mo\
e, w drodze decyzji:
1) \
ądać oznakowania produktu odpowiednimi, wyraz
nie i zrozumiale sformułowanymi
w języku polskim ostrze\
eniami o zagro\
eniach, jakie produkt mo\
e stwarzać;
2) uzale\
nić wprowadzanie produktu na rynek od wcześniejszego spełnienia ogólnych
wymagań dotyczących bezpieczeństwa.
4. W przypadku stwierdzenia, \
e produkt nie jest bezpieczny, organ nadzoru w drodze
decyzji:
1) w przypadku produktów, które nie zostały wprowadzone na rynek:
a) nakazuje wyeliminowanie zagro\
eń stwarzanych przez produkt,
b) zakazuje wprowadzania produktu na rynek i nakazuje podjęcie czynności
niezbędnych do zapewnienia przestrzegania tego nakazu;
2) w przypadku produktów wprowadzonych na rynek, nakazuje:
a) wyeliminowanie zagro\
eń stwarzanych przez produkt,
b) natychmiastowe wycofanie produktu z rynku,
c) ostrze\
enie konsumentów, określając termin i formę ostrze\
enia,
d) wycofanie produktu od konsumentów i jego zniszczenie.
Art. 29.
5
1. Organ nadzoru informuje Komisję Europejską, w zakresie i na zasadach przez nią
określonych, w szczególności o:
1) decyzjach ograniczających wprowadzanie na rynek produktów lub nakazujących
ich wycofanie z rynku lub nakazujących wycofanie produktów od konsumentów,
podając uzasadnienie podjęcia takich działań;
2) stwierdzeniu istnienia powa\
nego zagro\
enia wymagającego natychmiastowych
działań, zwłaszcza gdy produkt mo\
e znajdować się w obrocie w innych krajach
członkowskich Unii Europejskiej;
3) działaniach podjętych z własnej inicjatywy przez producentów lub dystrybutorów
w celu zapobie\
enia lub wyeliminowania zagro\
eń stwarzanych przez produkty;
4) opiniach zgłoszonych w sprawie środków podjętych na podstawie art. 28.
2. Przepisów ust. 1 nie stosuje się do wyrobów medycznych i produktów leczniczych oraz
artykułów rolno-spo\
ywczych.
PRZEPISY KARNE
Art. 34.
1. Kto, w związku z prowadzoną działalnością, wprowadza na rynek produkty
niespełniające wymagań bezpieczeństwa, podlega grzywnie, karze ograniczenia
wolności albo pozbawienia wolności do roku.
2. Je\
eli sprawca czynu określonego w ust. 1 działa nieumyślnie, podlega grzywnie.
Art. 36.
Kto wprowadza na rynek produkt umieszczony w rejestrze produktów niebezpiecznych,
podlega grzywnie albo karze pozbawienia wolności do lat 2, albo obu tym karom łącznie.
Art. 37.
1. Sąd mo\
e orzec przepadek przedmiotów pochodzących z przestępstwa, będących
produktami stwarzającymi zagro\
enie dla zdrowia, \
ycia lub bezpieczeństwa
konsumentów, choćby nie stanowiły własności sprawcy.
2. Sąd mo\
e zarządzić zniszczenie przedmiotów, których przepadek orzeczono,
niezale\
nie od ich wartości.
6