DEFINICJA ETYKI

Spór o normy moralności
l Jaka powinna byc norma moralna
*musi dotyczyć działania prowadzącego do szczęścia człowieka,
*powinna wiązać się z jakimś autorytetem, czyli formułować konkretny nakaz postępowania,
* dotyczy działania, które wyraża afirmację należną komuś lub czemuś z racji przysługującej mu godności.
2. Trzy ujecia etyki
*endajmonizm: dobre jest to co prowadzi do dobra człowieka,
*deontonomizm- dobre jest to co pochodzi od dobrego autorytetu;
*personalizm- norma musi odpowiadać godności człowieka.
Odkrywca etyki to Sokrates, którego naczelnym hasłem było: "Człowieku odkryj samego siebie"
3 Przykladowe poglady etyczne dotyczace normy moralnosci:
-Epikur (epikureizm)- rozumne dążenie do zaspokojenia potrzeb jest moralnie dobre;
-Platon (neoplatonizm)- dobre jest to co prowadzi do tego co boskie i nieśmiertelne;
-etyka jako technika życia zbiorowego (Hobbes)-człowiek jest rozsądnym egoistą dążącym do zachowania swojego bytu. Formułuje prawa zabezpieczające go przed samozniszczeniem;
-Emanuel Kant (imperatyw kategoryczny)- czyń to co byłoby dobre dla ciebie. Nie czyń drugiemu to co tobie nie miłe. Postępuj według zasad postępowania innych ludzi,
-etyka chrześcijańska- oparta o objawienia Pana Boga. Hasło: "Miłuj bliźniego swego jak siebie samego*
1; 'etyka wartości-źródłem poznania wartości i rzeczywistości jest intuicja. Przedstawiciele E. Hussar i M.Scheler.
CZŁOWIEK JAKO OSOBA -
Człowiek jest bytem pochodnym.Istnienie zawdzięcza przyczynie.
a)będącej poza nim samym;
b)człowiek jest bytem substancjalnym- jest istotą psychofizyczną posiadającą pierwiastek materialny
1.Trzy koncepcje czlowieka:
idealizm- człowiek jest kształtowany przez myśl (Kartezjusz- "myślę, więc jestem"), rozwinął to Hegel na tezę (z przyrody), antytezę (duch) i syntezę (duch absolutny wyrażający się w moralności),
b)materializm-człowiek pojawił się na świecie jako produkt rozwoju materii (nasze myśli to ruch cząsteczek).
c)spirytualizm- człowiek jest duchem bytującym w ciele.
2.Personalistyczna koncepcja człowieka.
Personalizm- człowiek jest bytem szczególnego rodzaju, jest osobą. Definicja osoby pochodzi od Boecjuszą (6 wiek n.e.)- człowiek to indywidualna substancja istoty rozumnej. XIIw. św. Tomasz z Akwinu: człowiek to samoistna istota wolna i bytująca dla samego siebie. XXw. Maritain- osoba to wszechświat o naturze duchowej obdarzony wolnością wyboru, stanowiąc tym samym niezależność wobec świata. Wincenty Granat- rektor KUL-u -osoba ludzka to jednostkowy, indywidualny, cielesno- duchowy podmiot zdolny działać w sposób rozumny, dobrowolny, moralny, społeczny w celu harmonijnego wzbogacenia siebie i innych w zakresie kultury.
Wnioski personalizmu:
a)prymat osoby ludzkiej- osoba ludzka jest największym dobrem na świecie;
b)dynamiczność osoby_- człowiek tworzy świat wewnętrznych i zewnętrznych wartości udoskonalając się przy tym,
c)czlowiek jest istota społeczną-staje się człowiekiem w relacji do innych ludzi.
FILOZOFIA ROZUMNYCH I WOLNYCH DZIAŁAŃ
I.Wedlug powyzszej filozofii personalistycznej podmiotowosc czlowieka wyraza sie przez swiadomosc i zdolnosc.
A)swiadomy charakter działań ludzkich wg. Karola Wojtyly
�a)swiadome dzialanie- czynie co chce;
b)samoświadomość-świadomość własnego istnienia, to co otacza i on sam jest przdmiotem jego powstania
�c) "samowiedza swej swiadomosci- w wyniku relacji czlowieka do siebie samego.Relacja do siebie samego pozwala na INTROSPEKCJE, czyli wewnętrzny ogląd siebie i określenie relacji ludzkiego ,ja" do ludzkiego działania, czyli uznanie własnych czynów
B) Wolność jako wyznacznik podmiotowości człowieka.
a)ludzkiei świadomości, wolnosci: gospodarcze, polityczne, prawne;
b)z etycznego punktu widzenia- ścisły związek ludzkiej świadomości z wolnością, łączy się ze sferą woli: wolność do: małżeństwa, celibatu, przyjaźni; wolność do: opinii innych, uzależnień. WOLNOŚĆ- to aktywna siła o wyborze pomiędzy działaniem, a jego zaniechaniem, w konsekwencji wolność wyboru między dobrem a złem, a nieraz między dobre a lepsze, pozostaje konflikt wartości- wybrać należy wartość wyższą.
Wolność leży u podstaw życia duchowego, dzięki wolności jest możliwy wybór wartości chrześcijaństwa: wybór wartości to
podstawowa forma kreatywności człowieka (wyraz współpracy z Bogiem).
Wolność woli pozostająca w bezpośredniej relacji do poznawczych wartości (np. wiedza) umożliwia to autodeterminizm, czyli decyzje człowieka o ograniczeniu swojej wolności ze względu na wybór wartości wyższych
II. Z deterministycznego ujecia przedmiotowosci czlowieka.
Człowiek jest podległy mechanizmom rządzącym całą przyrodą i jego działanie determinuje silniejszy motyw, któremu człowiek nie może się oprzeć.
III. Liberalistyczne pojecie przedmiotowosci czlowieka.
Wolność stanowi przejaw naturalnej doskonałości człowieka, jest samoistna nieograniczoną od wewnątrz siłą twórczą w jego rozwoju. Człowiek nie potrzebuje ograniczeń bo sam decyduje co dobre.
OBIEKTYWNE PRAWO ETYCZNE
PRAWO NATURALNE- odwieczne boskie, zapisane w ludzkiej naturze, trzeba je tylko odczytać.
Wg. etyki personalistycznej prawo etyczne jest zakorzenione w naturze człowieka, tzn. poruszamy się w zadanych nam przez stwórcę granicach, które zyskujemy przychodząc na świat: np płeć. Wg. etyki chrześcijańskiej twórcą prawa etycznego jest Bóg.
Prawo naturalne- zbiór praw kategorycznych, obiektywnych i absolutnych (powszechnych i niezmiennych) oparty na podstawowych imperatywach, które uzdalniają człowieka lub grupę osób do spełnienia aktów wewnętrznie dobrych, a unikanie wewnętrznie złych.
I. imperatyw- nakaz, podstawowe imperatywy to ogólne nakazy np. przestrzegaj praw
II. zbior norm- reguły postępowania, ktore wyrażają nakaz lub zakaz, a nie tylko moralną wartość czynów.
Dekalog- podstawowy zbiór norm.
Prawo naturalne- próbuje opisać motywy ludzkiego działania i jego podstawowe kategorie.
Na normy prawa naturalnego człowiek reaguje poczuciem winy, gdy go nie przestrzega:
a)normy obiektywne- nie wytwarzane przez rozum, ale odczytywane z natury ludzkiej; blpowszechne i niezmienne (absolutne) -tzw znane wszystkim ludziom, którzy osiągnęli normalny stopień rozwoju umysłowego, wynik ogólnoludzkiej instytucji dotyczących tego co dobre, a co złe nienależnie od ludzkich mysli i subiektywnych poglądów.
Prawo naturalne- ukazuje nam normy trudne, od których człowiek chciałby odstąpić, ale dużo determinizmu sprawia, że się opiera.
c)akty wewnętrznie dobre i ich spełnienie i unikanie złych- nie nachodzi tu dziedzina aktów moralnie obojętnych.
Prawo naturalne jest ściśle powiązane ze światem wartości i zmusza człowieka do refleksji nad relację jego działania do norm prawa marnego, i do oceny własnego zachowania.
III. Transcendencja- podstawy transcendentne prawa naturalnego (te które wychodzą poza). Imperatywna moc prawa naturalnego bierze się z nikąd, ta pochodzi od odpowiedniego autorytetu i świat w którym żyjemy nie zawiera intencji która by go nam dawała, określamy zbiorem prawa naturalnego dlatego logiczny jest wniosek, że twórcą prawa naturalnego jest Bóg.
Prawo naturalne- nakaz Bożej woli, która wie, że człowiek potrzebuje ładu moralnego dlatego zobowiązuje go do działania moralnie dobrego W wątpliwości nie należy działać- wybierać to co dobre i pewne.
PRAWO OBIEKTYWNE
1) Prawo obiektywne- etyczne aspekty prawa pozytywnego:
a)prawo jest odniesieniem prawa pozytywnego do prawa obiektywnego;
b)kompletny autorytet- prawodawca sam tworzy lub odnosi się do tradycji lub obyczajów, c)uzdolnienie osób i grup do działania moralnie dobrego,
d)cele etycznie godziwe (prawo nie może nakazywać czegoś złego, to co zostaje uznane za złe-zostaje zakazane).
2) Funkcjonowanie obiektywnego prawa moralnego:
a)promulgacja-podac do wiadomości jako obowiązujące (ludzie mają prawo do zapoznania się z obowiązującym prawem);
b)prawo moralne ukierunkowane jest na dobro wspólne (ma chronić prawa osoby, ale także chronić dobro wspólne przed wpływami jednostki.
PROBLEMY LUDZKIEGO SUMIENIA
1)Sumienie- moralna samoświadomość, ujmuje czyn ludzki zarówno na tle godności osoby jak i na tle podmiotowej struktury osoby. W znaczeniu ścisłym- to osąd typu, powinienem spełnić taki czyn wobec osoby, grupy.
2)Sumienie jest aktem "uzaleznienie" się od prawdy (uzależniamy nasze działania od prawdy o rzeczywistej wartości osób lub rzeczy) i sumienie jest źródłem samoinformacji o zgodności naszego działania z norma moralną (w ten sposób sumienie staje się ostateczną norma moralności 3)Najważniejsze rodzaje sumienia;
a)sumienie prawdziwe (oznacza to odczytywanie powinności działania zgodnie Z obiektywnym, porządkiem moralnym);
b) Sumienie bledne- blędnie odczytuje powinności działania-ignorancja;
c)sumienie pewne-codzienne, samorzutne poznanie moralne właściwe w praktyce życia przeciętnego człowieka w warunkach mu dostępnych (wykluczamy wątpliwość odnośnie działania moralnego); d)sumienie wątpliwe- to taki stan sumienia, w którym człowiek nie jest w stanie dojść do jakiegokolwiek sądu o wartości moralnej konkretnego czynu albo tez towarzyszy mu uzasadniona obawa, że dany czyn jest zły;
e)sumienie zawiklane-konfliktowy stan sumienia człowieka (mysli, że cokolwiek uczyni będzie złem moralnym);
f)sumienie trafne- umiejętność osądzenia dużego zła jako dużego, a małego jako małego;
g) Sumienie szerokie (wina ciężka jest przez takie sumienie interpretowana jako wina lekka);
*sumienie zatwardziałe- przywiązanie wewnętrzne do moralnego zła;
*sumienie faryzejskie- troska o zachowanie tylko pozorów, pod publikę,
h)sumienie skrupulanckie- upatrywanie winy tam gdzie jej nie ma, towarzyszą temu obawy i lęki przed popełnieniem zła moralnego.
4)Podstawowe zasady funkcjonowania sumienia:
a)działać należy w stanie sumienia praktycznie pewnego;
b)człowiek powinien iść za sumieniem pewnym, zawsze, nawet gdy znajduje się ono w stanie sumienia nie pokonalnie blędnego;
e)nie należy działać w sytuacji wątpliwości co do moralnego dobra danego czynu.