Stało się jutro

Szlaki istnienia

Opowiadań fantastycznych zbiór dwudziesty czwarty

Andrzej Zimniak

Zręby władzy

Otworzyłem drzwi obite grubą warstwą dźwiękochłonnego tworzywa i wszedłem. Profesor,

kwadratowy łysy mężczyzna o stalowych oczach, siedział za masywnym biurkiem zawalonym
papierami. Rozmawiał właśnie przez telefon, składając komuś uniżenie podziękowania i życzenia,
lecz dostrzegł mnie po chwili i zaprosił nieznacznym gestem do zajęcia miejsca. Gdy skończył,
zaproponował mi kawę, po czym zamówił ją u sekretarki. Nie wiedziałem, po co mnie wezwał, on
zaś zdawał się smakować tę chwilę mojej niepewności, którą niezbyt dobrze maskowałem obojętnym
wpatrywaniem się w rozrzucone po biurku ołówki. Wreszcie, nie spuszczając ze mnie ciężkiego
wzroku, odezwał się niskim głosem:

— Panie kolego — tu zaciągnął się papierosem — jak idą pańskie badania?
Oho — pomyślałem — trochę za dużo teatru i oficjalnego stylu jak na zwykłą rozmowę. Tylko o

co mu chodzi?

— Doskonale, panie profesorze — starałem się, aby mój głos brzmiał swobodnie — właśnie

rozpocząłem próby nad elektrycznymi właściwościami włókien nerwowych w obniżonych
temperaturach. Sądzę…

— Taak — przerwał mi profesor cichym, lecz nie dopuszczającym sprzeciwu głosem. —

Rozpoczął pan, sądzi pan. To też ciekawe. Ale — i tu ton jego głosu podniósł się nieznacznie —
mnie teraz interesują wyniki już otrzymane. Chciałem zauważyć, że właśnie upływa pół roku pana a
stypendium. Słucham pana.

Wejście było ostre, nie spodziewałem się właściwie takiego ataku. Straciłem więc nawet tę

uprzednio wymuszoną swobodę, i o to pewnie staremu chodziło. Pierwsza runda była przegrana.

— A więc, panie profesorze, zaraz po okresie wstępnego instalowania się rozpocząłem próby, to

jest badałem procesy chemicznej transmisji impulsów przez nerwy w różnych temperaturach.

— I…?
— Stwierdziłem, że już w okolicach zera stopni Celsjusza zanikają one zupełnie, a kilka prób w

temperaturach niższych nie wykazywało wzrostu aktywności, co było, to znaczy, co przewidzieliśmy
uprzednio.

— Ej; panie kolego, znów ten brzydki żargon naukowy profesor pokręcił z niesmakiem głową, a

ja pomyślałem z satysfakcją, że taki łysy to już niedługo pożyje. — Pan może być w okolicach Koziej
Wólki, ale nie zera stopni. Ale wracajmy do meritum sprawy. Młody człowiek na pana miejscu, z
pana aspiracjami, może sobie pozwolić, aby spośród dziesięciu eksperymentów jeden, no
powiedzmy dwa były nieudane lub negatywne. A pan przychodzi po pół roku pracy i mówi mi, że
owszem, parę doświadczeń panu nie wyszło, a inne są w planie. To jest sygnał, że trzeba się
poważnie zastanowić.

Byłem coraz bardziej zdenerwowany, maska wystudiowanej obojętności dawno ze mnie opadła.

Czułem w ustach suchość języka, a nieprzyjemna chrypka przeszkadzała w mówieniu. — Ależ, panie
profesorze, w tej nowej dziedzinie każdy wynik…

— Byle jaki wynik nie jest dobry w żadnej dziedzinie stary wszedł mi w słowo. — Liczą się

dobre wyniki, i tylko takie — dodał z naciskiem. — A samymi hipotezami daleko nie zajedziemy. W
związku z brakiem wyników w dotychczas badanym przez pana kierunku — zaczął znów spokojnym
niskim głosem — proponuję zmianę tematyki. Będzie to dla pana jeszcze jedna szansa wykazania się.

— Panie profesorze, ja właśnie zacząłem najważniejsze doświadczenia!
— W naszym Instytucie — głos szefa grzmiał teraz donośnie po wszystkich kątach gabinetu — nie

przeprowadza się doświadczeń nieważnych. Wszystkie bez wyjątku są ważne zakończył
konfidencjonalnym szeptem, jakby zdradzał tajemnicę państwową. — To byłoby wszystko, panie
kolego — znów zahuczał gromko — za pięć minut mam zebranie, przepraszam, ale muszę już iść.
Aha, proponuję, aby zajął się pan preparatami ułatwiającymi przejście w stan hibernacji. Doktor
Agira wprowadzi pana w zagadnienie. Życzę powodzenia i wydajniejszej niż dotychczas pracy
spojrzał niemal wesoło; wstając. Nie dał mi żadnych szans.

Przez grubą szybę okienną, nastawioną przez kogoś na maksimum przepuszczalności, wpadało

czerwone światło wieczoru i załamywało się obłymi krwistymi refleksami w szkle ustawionej
aparatury. Przypatrywałem się bezmyślnie tym barwnym plamom o karminowych wnętrzach i
żółknących obrzeżach, pełzającym po kolbach i chłodnicach w rytmie zachodzącego słońca.
Wypełniony aparaturą pokój tonął w mroku, tylko w odległym kącie pracował przy swoim biurku
Stef. Jego lampa jawiła mi się jako przewodnie światełko u kresu ciemnego szlaku, wiodącego
wśród nieokreślonych kształtów i niezrozumiałych zdarzeń.

Stef odwrócił się, jakby moja zmaterializowana myśl dotknęła jego ramienia.
— Hallo. En! — zawołał do mnie. Dlaczego En? Nie mogłem sobie przypomnieć, kto pierwszy

tak mnie nazwał. Potem przyjęło się. — Nie słyszałem, jak wchodziłeś. Co masz taką grobową minę?
— gadał wesoło, podchodząc z rękami w kieszeniach. — Oho, widzę, że nie na żarty przejąłeś się
Starym. A w dzisiejszych czasach…

— Zażądał zmiany tematu — przerwałem jego potok słów. Twarz mu spoważniała, ale widać

było, że usilnie szuka dla mnie jakiegoś pocieszenia. Poklepałem go po ramieniu.

— Nie jest tak źle, stary — mój głos zabrzmiał nawet dosyć swobodnie. — Dam sobie radę, nie

martw się o mnie. Dziś idę się zabawić, nie mam już ochoty na pracę, a jutro na przekór wszystkiemu
i wszystkim skończę ten eksperyment, być może kluczowy dla całego problemu.

— To jest męskie podejście do sprawy — Stef uśmiechnął się zadowolony, że nie musi

występować w roli pocieszyciela. — Jutro mam trochę luzu przy moich próbach, pomogę ci.

Wyszedłem w szarość korytarza, również gęsto zastawionego aparaturą i sprzętem pomocniczym.

Na chropowatej betonowej ścianie przymocowany był telefon. Nakręcałem kolejno numery kilku
moich przyjaciółek lub znajomych, lecz żadna z tych, które zgłosiły się, nie miała wolnego wieczoru.
Zły, odwiesiłem słuchawkę. Przyjdzie mi upić się samemu — pomyślałem, lecz jednocześnie narastał
wewnętrzny bunt. I nagle, wtedy po raz pierwszy, doznałem tego niesamowitego uczucia.

Głowę przebiegały mi naprzemienne fale gorąca i zimna lub raczej — zgęszczonej rozrzedzonej

materii. I choć zjawisko trwało krótko, zdawało mi się pod koniec, że czaszka staje się elastyczna
niby balon napełniony wodą, a deformują ją w jednostajnie identyczny sposób dwa szeregi
przemykających z obu stron, swobodnie zawieszonych walców. Na płaszczyznę zamazanego pola
widzenia wpełzły świetliste punkty, rozlały się szeroko jak kręgi na wodzie i wsiąkły w obraz.

Dolegliwości ustąpiły, pozostał jedynie lekki ból w skroniach. Nadal stałem oparty o chropowatą

ścianę tuż przy telefonie. Na szczęście nikt nie zauważył tej chwilowej niedyspozycji jeszcze
brakowało, żeby zaczęto mnie cucić! Byłby temat do żartów w całym Instytucie.

Ruszyłem przed siebie. Czułem się dziwnie lekki, nogi jakby same niosły mnie naprzód.

Przypisywałem to doskonałej kondycji fizycznej, co z kolei wprawiało mnie w dobry nastrój. Zmory
dzisiejszego popołudnia prysły i miałem nadzieję, że nie będą zakłócały zbliżającej się zabawy. Nie
wiedziałem jeszcze, dokąd i z kim pójdę, ale miałem pewność, że wieczór będzie udany.

Aksamitny, wilgotny zmierzch opadł już na trawiaste boisko, pod którym rozlokowane zostały

trzewia cyklotronu.

Spóźnieni biegacze w swoich odcinających się od tła białych szortach powracali z wieczornego

treningu. Pod jasną płachtą pomarańczowo—zielonego nieba zawisły nieruchomo małe, rozświetlone
od dołu chmury.

Wsiadłem do samochodu i ruszyłem ostro; rozkoszowałem się prędkością. Odczuwałem fizyczną

przyjemność, gdy stalowe cielsko maszyny z łatwością wnikało w masy napływającego naprzeciw
chłodnego, wieczornego powietrza.

Czułem się znów dziwnie lekki, chwilami zdawało mi się, że, to kto inny prowadzi wóz, że obce

ręce dotykają kierownicy, ` a ja przyglądam się z boku. Może ktoś podsunął mi papierosa z
marihuaną?

Pędziłem w kierunku swojego hotelu, kiedy nagle zauważyłem z boku wystawowe okna centrum

handlowego. Zahamowałem gwałtownie i skręciłem na parking. Ależ to jasne! Że też wcześniej nie
wpadłem na ten prosty pomysł.

— Dobry wieczór, panno Krystyno — zacząłem, opierając się o kasę. Poszło łatwiej, niż się

spodziewałem. Już w piętnaście minut po zamknięciu sklepu siedzieliśmy w nocnym barze przy
butelce dobrej brandy, a wokół nas migotały kolorowe światła, płynęła muzyka i wytwarzał się
nastrój wesołej zabawy. Alkohol palił mnie w gardle, po członkach rozchodziło się przyjemne
ciepło. Doświadczałem uczucia poprzedzającego lekki zawrót głowy — coś jakby drobne
przesunięcie świadomości w kierunku beztroski.

— Wiesz, Kris — nachyliłem się do siedzącej obok dziewczyny — dobrze mi z tobą. Bardzo

dobrze. A teraz wypijmy za zdrowie mojego szefa. Dał mi dziś wspaniały temat, rokujący nie byle
jakie perspektywy!

— Będzie mu to policzone — Kris zaśmiała się głosem może o ton za głębokim jak na

filigranową blondyneczkę o sarnich oczach i pełnych, nieco wysuniętych do przodu ustach. Z każdym
kieliszkiem wydawała mi się piękniejsza i powabniejsza.

Potem poszliśmy tańczyć. Czułem ją taką drobną, ciepłą tuż koło siebie, oparła czoło o mój

policzek, płynęliśmy gdzieś w takt melodii, której już nie słyszeliśmy. I wtedy znów coś zaczęło się
dziać. Stawałem się lekki, nieobecny. Oglądałem rzeczywistość wokół niby kiepski film, a może
raczej śniłem? Trzymałem w objęciach jakąś dziewczynę, dosyć chyba ładną, ale zdecydowanie zbyt
szczupłą. Czułem się tak, jakbym tańczył z manekinem pośród przetaczających się wokół
bezkształtnych mas ludzkich. Chciałem przerwać ten koszmar, ale spostrzegłem, że zupełnie nie
panuję nad własnym ciałem. Dalej ciężko tańczyłem niby jakaś kukła w kiepskim teatrzyku
gałganiarzy, obłapiając coraz mocniej tę chudą dziewczynę, a wszystko rejestrowałem jakby zza
półprzejrzystej zasłony w dusznym, wilgotnym powietrzu.

Dopiero przy stoliku puściły kleszcze, trzymające moją świadomość w żelaznym uścisku. Płaski,

mdły obraz wyostrzył się, nabrał stopniowo trzeciego wymiaru, barw, woni i dźwięków. Jak
poprzednio wokół nas płynęła muzyka, a Kris znów piękna i pociągająca, przyglądała mi się z troską.
Miałem przez chwilę wrażenie, że to nie ja, a świat zewnętrzny ulega kolejnym dewiacjom, jakimś
chwilowym odchyleniom od maksymalnej wartości prawdopodobieństwa istnienia. W każdym jednak
przypadku moja osoba w zmienionej rzeczywistości musiała wydawać się równie osobliwa, jak

odmienione otoczenie dla mnie.

— Kris, kochanie, te tutejsze chińskie przyprawy… widocznie mi nie służą. W przyszłym

tygodniu zaprowadzę cię gdzie indziej, zobaczysz.

— Wiesz co, En — dziewczyna była lekko przestraszona posiedźmy tu jeszcze trochę. Jesteś cały

mokry.

— W porządku, skończymy nasze koktajle. Wiesz, Kris, ja myślałem, to jest… nigdy nie miałem

czegoś takiego. To zdarzyło się po raz pierwszy.

— Nie przejmuj się tym teraz, En. Odpocznij. Następnym razem wszystko ułoży się lepiej —

nieszczerze mówiła Kris.

Oboje wiedzieliśmy, że następnego razu nie będzie. Z oczu dziewczyny wyzierał strach, uważała

mnie z pewnością za nienormalnego, a przynajmniej za nerwowo chorego.

Aby zatuszować zmieszanie, zacząłem rozglądać się po sali: Panował gwar, wielobarwny tłum

falował, a wśród czerwonych lamp unosiła się mgła dymu tytoniowego.

W pewnym momencie drgnąłem — prawie zasłonięty szerokim ozdobnym filarem, przy stoliku

wciśniętym pomiędzy palmę a barek, siedział łysy, kwadratowy grubas. Przeprosiłem Kris i wstałem.

Obszedłem powoli filar, kierując się w stronę toalety. Przechodząc w okolicach barku od

niechcenia odwróciłem głowę, niby rozglądając się po sali. Przy stoliku obok palmy nie było nikogo!
Na białej serwetce stała tylko nie dopita filiżanka kawy. Dalsze spacerowanie nie miało sensu,
powróciłem więc do swojego stolika. Gdy zapalałem papierosa Kris, łysy grubas znów siedział na
dawnym miejscu. I choć z tej odległości nie mogłem dojrzeć jego twarzy, byłem pewien, że do ust ma
przylepiony swój zwykły, ironiczny uśmiech.

Odczuwałem wściekłość, lecz jednocześnie paraliżujący lęk. Wokół mnie czaiło się coś

nieznanego, działały nieprzyjazne siły, których nie potrafiłem zrozumieć, a więc tym bardziej
przeciwstawić się im.

Ten łysy, kwadratowy grubas. Czy chce mnie tylko pognębić, ośmieszyć, czy też zniszczyć za to,

że śmiałem być różny od stereotypu nadskakującego stypendysty? A może jest mu to obojętne, po
prostu stałem się przypadkowym obiektem jego rutynowych przyjemnostek?

Pośpiesznie zapłaciłem, odwiozłem Kris do domu i udałem się do siebie. Natychmiast zapadłem

w ciężki, lecz krótki sen człowieka odurzonego alkoholem.

— Pani Heleno, co pani robi?
— Przygotowuję panu szkło — odrzekła dziewczyna spokojnym, miłym głosem panienki z

centrali telefonicznej, kontynuując wprawnymi ruchami demontowanie mojej aparatury.

— To jakaś pomyłka, ja tego wszystkiego będę dzisiaj używał!
— Jutro zaczynamy eksperyment z lekami prohibernacyjnymi, chcę więc przygotować wszystko

jak należy. Jestem teraz pana nową pomocnicą — jej miły, lecz bezbarwny głos w innych
okolicznościach działałby zapewne uspokajająco.

— Proszę to natychmiast zostawić!
— Ależ, proszę pana, ja pracuję tylko do czwartej, mam niewiele czasu — mój wybuch nie

wpłynął w najmniejszej mierze na jej zachowanie. Nadal myła zręcznymi ruchami szkło i układała je
równo w suszarce.

— Niech pani mnie posłucha, pani Heleno — zacząłem znowu, zmuszając się do spokoju. — To

dla mnie bardzo ważny eksperyment, który — być może — pozwoli podsumować półroczną pracę!
— mimo woli podniosłem głos — A pani ot, tak, demontuje mi aparaturę! Czy pani to rozumie.

— Chcę panu pomóc. Zaraz rozpocznę instalowanie zestawu do jutrzejszego doświadczenia —

była zbyt głupia albo zbyt mądra, aby wdawać się ze mną w dyskusję.

Zacisnąłem pięści z bezsilnej wściekłości. Przecież nie będę się z nią bił! Warknąłem:
— Kto panią przysłał?
— Znalazłam dziś rano na swoim biurku kartkę z poleceniem. Sądzę, że od doktora Agira, ale

może od profesora — jej głos nie podniósł się ani o jotę podczas naszej rozmowy, nie zaprzestała
również precyzyjnego układania szkła.

— I nie ma wątpliwości, że to pani jest moim pomocnikiem, a nie na odwrót?
Połykała wszystko gładko.
— Oczywiście. Postaram się pomóc panu jak najwięcej w grymasie mającym oznaczać uśmiech

odsłoniła solidne, szeroko rozstawione zęby.

Byłem bezsilny. Wyszedłem, trzasnąwszy drzwiami.

Musiałem komuś o tym wszystkim opowiedzieć. Stefa nie było w bibliotece, znalazłem go

dopiero w laboratoryjnej chłodni. Ubrany w zbyt obszerny waciak, ekstrahował coś z szarych płatów
tkanki za pomocą szeregu buforów.

Nie zdziwił się specjalnie, widząc mnie mocno wzburzonego; widocznie wiedział już o

likwidacji mojego stanowiska pracy. Uzgodniliśmy, że zjemy razem obiad.

Kierując się ku wyjściu minęliśmy szereg potężnych agregatów, chronionych przed

niepowołanymi specjalną instalacją alarmową. Było to królestwo doktora Agira i oczko w głowie
profesora — w każdym z tych oszronionych, podłużnych pudeł, w temperaturze niewiele
odbiegającej od zera bezwzględnego, spoczywał człowiek. Ci zahibernowani ludzie czekali na
rozwój medycyny albo byli ciekawi jutra, a może mieli nadzieję odnaleźć w świecie przyszłości coś,
czego próżno poszukiwali teraz i tutaj. Udaliśmy się do małej włoskiej restauracji na wolnym
powietrzu. Tam nad kuflem piwa uspokoiłem się prawie zupełnie, choć nadal snułem pełne
determinacji plany. Jednego byłem pewien: powinienem opuścić Instytut.

— Co to jest władza? — rzuciłem na wpół do siebie, na wpół do Stefa.
— System represji stosowanych przez państwo w celu zapewniania sprawnego funkcjonowania

jego mechanizmów — wyrecytował.

— Nie, chodzi mi o coś innego. O władzę człowieka nad człowiekiem, o wpływ jednostek na

inne jednostki. Widzisz, hierarchia administracyjna nie zawsze odpowiada rzeczywistej sytuacji. A
nawet jeśli odpowiada, to ukształtowała się pod wpływem takich, a nie innych osobowości ludzkich.
Formułki „urodzony kierownik” lub „zdolności organizacyjne” to tylko parawany, próby obejścia
zagadnienia.

Przez rzadkie liście figowca przeświecało ciężkie, popołudniowe słońce, tworząc na obrusie

stolika plątaninę roztańczonych żółtych plam podobnych do refleksów fal morskich na piaszczystym
dnie. Mocne piwo rozleniwiało ciało, lecz stymulowało myśli, pobudzało do skojarzeń.

Władza. To problem, który ciekawił mnie naprawdę. Nie biochemia, fizyka i chemia, bo w tych

dziedzinach, po zachłannych i z pewnością pasjonujących studiach, doszedłem w końcu do etapu
drobiazgowych analiz zamiast frapującej syntezy, do wyświetlania drobnych obrazków zamiast
ogólnego, całościowego spojrzenia. Lecz nie pragnąłem posiąść władzy, zupełne nie o to mi
chodziło. Chciałem zrozumieć jej istotę, dotrzeć do korzeni, do praprzyczyn. Dlaczego jeden
człowiek ma wyraźny wpływ na innych? Co kryje się pod pojęciami silnej albo ujmującej
osobowości? Czy władza to tylko brutalna przewaga fizyczna, czy coś znacznie więcej? Przecież
przemoc nie oznacza jeszcze zapanowania nad umysłem, a to daje dopiero całkowite uzależnienie.
Rozwój cywilizacji technicznej polega w pewnym sensie na rozszerzaniu władzy nad przyrodą

ożywioną i nieożywioną, nad czasem i przestrzenią. A czy życie jako takie nie polega na władaniu
materią i energią, na odpowiednim sterowaniu ich przetwarzaniem? Immanentną cechą życia w ogóle
jest ciągła ekspansja, żarłoczne podporządkowywanie sobie wszystkiego po drodze; spostrzeżenie to
będzie słuszne dopóty, dopóki nie poznamy ożywionych form materii opartych na odmiennych od
naszych prawach rozwojowych. Na razie zaś nowe światy możemy kreować tylko na zasadzie
łamigłówki, kombinując dobrze znane elementy w innym niż dotychczas porządku. Lecz czy wtedy
powstają nowe jakości?

Pytania, pytania! Czy kiedykolwiek znajdę na nie odpowiedzi, choćby na jedno z nich? Może uda

mi się zastosować jakąś nową metodę badawczą, doskonalsze narzędzie poznania. Wtedy miałbym
szansę.

Monotonny głos Stefa z wolna zaczął przesączać się przez kłębowisko moich bezładnych myśli.
— Ci, którzy łatwo uzyskują supremację nad otoczeniem, muszą mieć jakąś szczególną cechę lub

wyższe niż inni parametry tej cechy osobowości. Jeden z wektorów ich pola bioelektrycznego ma
duże natężenie…

Po kilku solidnych łykach piwa zaczęło mnie to wszystko bawić. I te dziwne zdarzenia wokół

mnie, i teoria Stefa.

— To niezłe. Pomyśl, gdyby ten wektor odpowiednio wzmocnić, można byłoby kreować

władców… — urwałem nagle w pół zdania. Znów tam był! Wstałem raptownie i, potykając się w
slalomie między stolikami, rzuciłem się ku wyjściu. Teraz nie może mi ujść!

Omal nie zderzyłem się z kelnerem, otarłem się o mur kamienicy w wąskim przejściu na ulicę i

wypadłem Ta furtkę. Oddalony o jakieś dwadzieścia metrów, stromym chodnikiem schodził w dół
kwadratowy łysy grubas w ciemnym garniturze. Ruszyłem za nim biegiem. Słysząc pościg zaczął
uciekać, lecz byłem znacznie szybszy i już po chwili rzucałem mu w twarz dyszące, złe słowa. Ale
urwałem nagle, bo ujrzałem starego, nieznajomego człowieka. Słowa przeprosin uwięzły mi w
gardle. Powlokłem się ciężko z powrotem, przygarbiony i zawstydzony.

Seminarium było długie i nudne. Prelegent mamrotał do tablicy, pokazywał dziesiątki tabel i

rysunków i stawiał mnóstwo hipotez.

Spojrzałem po audytorium. Najbliżsi współpracownicy prelegenta słuchali uważnie, ciekawi

raczej formy, ponieważ treść znali doskonale, natomiast inni uczestnicy wyglądali na mniej lub
bardziej znudzonych beznamiętnym tokiem wykładu.

Ewa. Siedziała w ostatnim, najwyższym rzędzie. Chociaż twardo postanowiłem usunąć ją ze

swoich myśli i pragnień, nie mogłem teraz oderwać wzroku od delikatnego owalu jej twarzy, gładko
zaczesanych do tyłu i związanych w węzełek krótkich włosów, oczu o aksamitnym wejrzeniu, drobnej
figury. Wyobraziłem sobie, jak schodzi w kierunku wyjścia — miała jedyny, tak bardzo kobiecy
sposób poruszania się, drobne, niemal niedostrzegalne ruchy głowy, ramion i bioder, które zawierały
całą jej kruchość, nieporadną delikatność, a jednocześnie giętkość kotki.

Co z tego, kiedy była niegrzeczna. Wprost opryskliwa, kiedy usiłowałem zalecać się do niej.

Miała swojego Larry’ego i była absolutnie monogamiczna.

Głos prelegenta dudnił nadal przed wykresami, tabelami, plątaniną krzywych.
Ręce o pomarszczonej skórze, starej i zniszczonej chemikaliami. Moje ręce? Czułem się tak,

jakbym swoje młode, lekkie dłonie trzymał w kieszeniach, a na pulpicie pozostawił te zewnętrzne,
obce powłoki, jak skóry po przepoczwarzeniu. Ale one ruszały się! Chyba robiły notatki czy po
prostu mazały coś bezmyślnie w notesie, który leżał jak wielka księga na ogromnej czerni pulpitu.
Inni ludzie siedzieli daleko, wielcy i dostojni, jak nieruchome posągi. I to dudnienie, tak głuche i

odległe… jakby pusty beczkowóz po bruku… Co to za dziewczyna, tam w górze schodów o coraz
wyższych stopniach, jak wycięta z komiksu, siedzi na wysokim stołku i uśmiecha się z pobłażaniem;
te ręce zgrabiałe; chyba moje?, coś piszą w księdze pamiątkowej Uczelni, podanie do Pana o
przeniesienie w stan Wiecznej Szczęśliwości, jeszcze podpis, i już mogę wyjąć swoje własne ręce z
kieszeni, położyć na pulpicie, słyszę szmer, to posągi zadają pytania, prelegent już odwrócił się do
audytorium, odpowiada normalnym głosem, a w górze, w ostatnim rzędzie, siedzi ta drobna mała
Ewa, o której miałem już nie myśleć.

Było mi lekko i dobrze. Odczekałem do końca seminarium i udałem się do profesora. Płynąłem

korytarzami jak balonik napełniony gazem rozweselającym, a sprzęty wokół opalizowały i miały
opływowe, obłe kształty.

Bez słowa położyłem podanie na biurku szefa.
Kwadratowy łysy starzec z obojętnym wyrazem twarzy przeczytał pismo.
— Więc pan chce odejść — w beznamiętnym głosie wyczułem nutę ironii. — Czy pan sądzi, że to

właśnie jest najlepszy sposób?

— Można to nazwać odejściem. Przemyślałem tę kwestię dokładnie. Chcę mieć szansę…
Szef ponownie rzucił okiem na trzymany w ręku arkusz.
— Czy pan rzeczywiście cierpi na nowotwór?
— Nie, ale…
Profesor obojętnie przedarł moje podanie i wyrzucił do kosza.
— Panie kolego, w poważnych sprawach etyka obowiązuje nas również.
Grzebał chwilę w biurku, po czym wyciągnął formularz i dał mi do wypełnienia.
— Proszę wpisać, że zgadza się pan na eksperyment naukowy, a całą odpowiedzialność sam pan

ponosi. I podpis. Zwykle — dodał po chwili — poddajemy hibernacji ludzi wybitnych i starszych lub
chorych. Ale tym razem zrobię wyjątek.

Zaaplikowano mi serię zastrzyków nasennych i przygotowujących. Świat zamazał się jak na

poruszonym zdjęciu i osunął do tyłu, zapadłem głęboko w studnię nieświadomości. Ciało
umieszczono w chłodni, gdzie procesy życiowe poczęły zwalniać swój bieg, aż zamarły całkowicie.
Wtedy, w temperaturze ciekłego azotu, moje ciało stało się lodową martwą bryłą, pozbawioną duszy.

Aby zapobiec szczątkowym procesom degradacji, temperaturę obniżono niemalże do zera

bezwzględnego. Spoczywałem teraz w potężnym agregacie, zanurzony w ciekłym helu. Przez wiele
lat to otoczenie miało być moim domem. I w tych warunkach, kiedy atomy zatrzymują się w swoim
odwiecznym biegu, a oscylacje molekuł niemal zamierają, przemieniając się w najcichszy szept
materii, dusza powróciła do zaklętego w krystaliczne struktury ciała. Sploty nerwów i pajęcza sieć
neuronów, przechwytując niby antena energię impulsów bioelektrycznych ludzi żyjących w świecie
wysokich temperatur, wytwarzały prądy w swoich nadprzewodzących wnętrzach. Owe impulsy
nerwowe, mozolnie przenoszone przez gęstwę atomów rozszalałych w zwykłej temperaturze ciała,
teraz przemierzały nadprzewodzącą sieć krystaliczną swobodnie i bez żadnych strat energii. Mózg w
swojej nowej funkcji potrafił znacznie więcej niż dawniej. Oszołomił mnie potok nowych wrażeń,
odbierałem siebie i świat innymi zmysłami, musiałem uczyć się wszystkiego jak niemowlę. Pole
bioelektryczne interferowało teraz w wyraźnie wyczuwalny sposób z wysepkami materii ożywionej.
Zalał mnie i przygniótł potężny strumień odczuć z tego samego, lecz jakże innego świata! Byłem
bezradny.

Wtedy rozległ się Głos. I natychmiast dojrzałem ich tuż obok — kruche, nadprzewodzące siatki

neuronów, mieniące się intensywną cyrkulacją bioprądów — ludzkie, a jednocześnie tak inne

intelekty, do których teraz i ja należałem. Głos wyjaśniał i uczył mnie, wprowadzał w nowy rodzaj
życia, odkrywał przed moim raczkującym umysłem rozległe możliwości, jak również niemałe
trudności. Okazało się, że nad swoimi żywicielami i opiekunami mamy rozległą władzę, przy czym
nawet nie podejrzewają, jak wiele dziedzin ich działalności znajduje się pod kontrolą. Nie wiedzą
oni nawet o istnieniu naszego intelektu i dowiedzieć się nie powinni.

Teraz zrozumiałem wiele dziwnych zdarzeń ze schyłku mojego poprzedniego życia. Pojąłem

wkrótce po przebudzeniu, że niemalże cały program badawczy Instytutu był inspirowany, więcej —
kierowany właśnie stąd. Dlatego tak wielkie środki przeznaczono na eksperymenty hibernacyjne;
wszak służyły one doskonaleniu warunków istnienia naszej inteligencji cieplnego obszaru
brzegowego.

Rozkaz przerwania moich doświadczeń, mogących odsłonić rąbek tajemnicy, pochodził również

od istot, które teraz powołały mnie do swego grona. Nasza władza rozciągała się już daleko poza
Instytut i stopniowo sięgała coraz dalej.

Zrozumiałem również, dlaczego zostałem przyjęty do społeczności tych krystalicznych intelektów,

zrodzonych z ludzkich układów nerwowych. Moje badania naukowe, które mogły niepotrzebnie
rzucić światło na niektóre biochemiczne zjawiska niskotemperaturowe, nie stanowiły wielkiego
problemu, nie one więc były bezpośrednią przyczyną. W skład grupy włączano po prostu jednostki
zdolne, aby zwiększyć siłę jej oddziaływania, a tym samym umocnić jej władzę nad otoczeniem. Przy
czym zdolności stanowiły w tym świecie synonim potencji twórczej.

Inteligencja indywidualna rozumiana jako szybkość korzystania z zakodowanej w mózgu

informacji oraz wiedza będąca zbiorem tych informacji nie miały dużego znaczenia na tym poziomie
rozwoju możliwości integracyjnych grupy. Natomiast zdolności twórcze cecha wybitnie jednostkowa
— stanowiły podstawę dalszego postępu i każdy, kto mógł wnieść coś nowego, był preferowany przy
wyborze. Moje rozważania nad istotą problemu władzy, tak fantastyczne i błahe w świecie, który
opuściłem, tutaj wzbudziły zainteresowanie. Mogłem wreszcie urzeczywistnić swoje marzenia i
poświęcić się pracy, do której czułem powołanie. O ileż większe miałem teraz możliwości jej
realizacji!

W tej perspektywie profesor wydał mi się małym i posłusznym wykonawcą naszych poleceń,

jednostką o umiejętnie wykorzystywanych skłonnościach do megalomanii. Teraz byłem w stanie
upokorzyć go, doprowadzić do załamania — lecz nie odnalazłem w sobie ani śladu zwykłej ludzkiej
chęci zemsty, jawiła się ona jako puste pojęcie. Skojarzyłem też wiele faktów po odkryciu, że
możemy i władać, i poznawać, i rozumieć piękno, lecz nie potrafmy jednego: odczuwać doznań
związanych z funkcjami ciała. Wszak nasze ciała są lodowymi bryłami, funkcjonują tylko intelekty.
Ale i tutaj możliwe było rozwiązanie — podłączenie się do sfery przeżyć zwykłych żywych ludzi.
Postanowiłem spróbować tej metody jeszcze dziś wieczorem.

Larry był w doskonałym nastroju. Miał dzisiaj dobry dzień, a teraz siedział wygodnie rozparty w

fotelu w swoim mieszkaniu, sączył koktajl dżinowy z lodem i czekał na Ewę. Powinna zjawić się
lada chwila. Niecierpliwe, pełne napięcia oczekiwanie sprawiało mu fizyczną przyjemność.

Nie zwlekałem dłużej — nawiązałem kontakt falowy. Nasze częstotliwości były różne, jak

zwykle przy pierwszej próbie, czułem więc przez chwilę lekkie pulsowanie, zanim nie dostroiłem
swojego biopola. Dla Larry’ego synchronizacja okazała się bardziej uciążliwa — chwycił się
oburącz za głowę i zbladł wyraźnie. Lecz po chwili dobry humor powrócił. Czuł się teraz jakby
lżejszy, ponieważ odbierałem mu, na razie niewielką, część wrażeń, również fizycznego poczucia
wagi ciała.

Wtedy weszła Ewa, pełna nieodpartego dla mnie powabu. Miała na sobie tylko zwiewną letnią

sukienkę, tak że niecierpliwe dłonie Larry’ego nie napotykały na swojej drodze wielu przeszkód. Na
razie rejestrowałem bieg wypadków jak scenę z sugestywnego filmu, choć miałem już drobny udział
w odczuciach kochanków. Dotychczas powstrzymywałem się całą siłą woli, aby nie wkroczyć zbyt
wcześnie — mógłbym wszystko zepsuć. Ewa, na początku nie wciągnięta jeszcze w wir namiętności,
od razu spostrzegłaby inność Larry’ego i istniała ewentualność, że mogłaby usunąć się. Więc nie
chciałem ryzykować, lecz teraz nadszedł właściwy moment.

Wniknąłem zdecydowanie w umysł młodego mężczyzny, nie napotykając prawie żadnego oporu, i

zepchnąłem jego świadomość gdzieś daleko w bok, na peryferyjne obwody neuronowych splotów,
pozostawiając jej tylko niezbędne minimum swobody koniecznej do przeżycia. Od tej chwili Lamy
śnił jedynie mętny i niespójny sen o biegu wydarzeń, nad którym ja panowałem całkowicie. To ja
odczuwałem gibkość i sprężystość jego ciała, nad którym miałem teraz całkowitą władzę. To mnie
przebiegały drżące fale gorąca, kiedy tuliłem tę kobietę, której ruchy były nieporadne jak zawsze,
lecz teraz stokroć bardziej fascynujące.

Ewa musiała spostrzec odmienne zachowanie partnera. Wyczuwałem ogrom szczęścia tej małej

istoty, kiedy opadła bez tchu na moją (czy rzeczywiście moją?) pierś, patrząc na mnie z
bezgranicznym zdumieniem. Przez moment poczułem muśnięcie żalu i tęsknoty za dawnym, prostym i
ograniczonym życiem, i może za losem, który mógłbym z nią dzielić. Gdyby kiedyś wybrała mnie,
może wszystko potoczyłoby się inaczej. Czy całe życie zbudowane jest na zdarzeniach
przypadkowych?

Musiałem już wracać do siebie. Ten głupi, nieświadomy niczego Larry, którego teraz było mi

trochę żal, z jękiem zasłonił sobie oczy — jego świadomość odzyskała całe terytorium i rozlała się
po siatce neuronów, niby człowiek prostujący kości po przydługim przebywaniu w wymuszonej, a
niewygodnej pozycji. Wstał i pijanym krokiem zmierzał w kierunku barku, a dziewczyna
odprowadzała go przestraszonym wzrokiem.

Już rok minął od chwili powołania mnie do społeczności tych dziwnych kriolitycznych intelektów

ludzkich. Przez ten czas stałem się jej doświadczonym członkiem — otworzył się przede mną inny,
bogatszy i jakże przestronny świat.

Mogłem zachować ogrom swobody, albowiem byliśmy nieliczni, a odkrywaliśmy wciąż nowe

tereny eksploracji.

Niemal od początku egzystencji w nowym wcieleniu prowadziłem intensywne studia nad

zagadnieniem istoty władzy i mechanizmami jej oddziaływania. W radosnym uniesieniu, graniczącym
częstokroć z euforią, odkrywałem wspaniałe, dziewicze tereny. Jakże to było piękne! Teraz żałuje, że
spieszyłem się tak bardzo, że nie przystanąłem ani na chwilę, aby delektować się dostępną mi na
krótko wyższą jakością istnienia. Na krótko, bo niebawem znów dotarłem do jakiejś mrocznej
zasłony, za którą poruszały się tylko dziwne, niemożliwe do określenia kształty. I tak samo jak
niegdyś ześlizgiwałem się z powrotem usiłując przeniknąć dalej, zdawało mi się, że mijam gdzieś
prawdę, czasami chyba zupełnie blisko, choć może były to jedynie miraże; znowu stawiałem pytania,
na które było wiele odpowiedzi, lecz brakło tej właściwej. Podobnie jak poprzednio, wyświetlałem
obrazki, dokonywałem żmudnej analizy, drepcząc w miejscu. Czułem się tak, jakbym przesunął o
trochę słupek graniczny w krainie tak wielkiej, że w zasadzie nieskończonej. Była to gorzka pigułka
dla porywczego, ambitnego młodzieńca, ale jej przełknięcie skłoniło mnie do istotnych refleksji i
przemyśleń.

Tymczasem przywykłem już do swojego świata, przyjąłem go za własny. Również poza moją

dziedziną badań niewiele ostało się w nim tajemnic ogólniejszej natury, mogłem poznawać w
zasadzie tylko szczegóły. Czasami w fantastycznych marzeniach tęskniłem za następnym wcieleniem,
za powołaniem do jakiegoś hipotetycznego jeszcze wyższego poziomu cywilizacji ludzkiej, gdzie
znów mógłbym zacząć od początku.

Lecz pomimo niemal pełnej harmonii nie mogłem nie dostrzec pewnych drobnych

niekonsekwencji, jakichś chwilowych niespójności i zakłóceń w obrazie i trwaniu naszego świata.
Nie wiedzieliśmy przecież wszystkiego, a odkryte przez nas prawa były z pewnością także
szczególne i pasowały tylko do chwilowej rzeczywistości, w której przebywaliśmy. I kiedyś,
podczas rozmyślania nad kolejnymi zrębami intelektu tej samej cywilizacji i nad problemami
zależności i władzy, zimnym lękiem przeniknęło mnie natarczywie powracające pytanie: my rządzimy
ludźmi, ale kto rządzi — nami?

Sierpień 79

Andrzej Zimniak

Pojedynek

Zbliżał się do Miasta. Opuścił już piaszczyste równiny i wspinał się na rozległy granitowy

płaskowyż, przeniknięty silnym strumieniem energii z wnętrza Ziemi. Czuł, jak jego tkanki regenerują
się, a myśli stają się szybsze i jaśniejsze. Wyczuł bliskość Miasta. Po dalekim niebie płynęły zeń
ogromne rzeki rzadkich fal radiowych. Miasto pulsowało tysiącami istnień ludzkich —
namiętnościami, pragnieniami, — smutkiem, radością, dobrocią i złem. Ogólną wrzawę życia co
chwila przeszywał cichnący krzyk umierającego, ponad tysiącem głosów i szmerów wypływał ogrom
ulgi rodzącej kobiety lub wzlatywała bezwolna rozkosz kochanków. Jonat uśmiechnął się bezgłośnie
Oto trzy krzyki życia: poczęcie, narodzenie i śmierć. Reszta — to tylko szepty o tych trzech
wyznacznikach istnienia.

Miasto ukazało się wreszcie jak na dłoni. Jego Miasto. Mrugało tysiącem świetlistych języków,

sypało kaskadami barwnych iskier, buzowało rozrzedzonym promieniowaniem. Lecz te sygnały
cywilizacji technicznej nie obchodziły Jonata. Interesowali go ludzie. Mali i wielcy. Dobrzy i źli. Te
niepowtarzalne hybrydy nieklasyfikowalnych cech. Ludzie, których nikt nie rozpoznał, którzy nie
znają siebie samych i nie mogą się sprawdzić w codziennym, przypisanym im rytuale życia.

Jonat kochał to Miasto. Chętnie przebiegłby ulicami, i zajrzał na podwórza pełne kwietnych

klombów i odwiedził poddasza starych domów z palonej cegły. Niegdyś lubił zatrzymywać się o
zmierzchu pod nagrzanymi jeszcze słońcem murami, po których rozpełzło się dzikie wino, i dawał się
przenikać wirem namiętności ludzkich. Teraz jednak musiał odłożyć to wszystko na później; a być
może zaniechać na zawsze.

Stłumił w sobie wzruszenie i szybkim spojrzeniem obrzucił całe Miasto. Wśród masy ludzkiej w

wielu miejscach jarzyły się umysły obiecujące i zdolne, nawet wybitne, lecz żaden z nich nie
przekroczył jeszcze progu samouświadomienia. I Jonat odetchnął z ulgą. W Mieście nie było Olsena.
Szedł wmieszany w różnobarwny tłum przechodniów. Przygarbił się, głowę wciągnął między
ramiona. Nikt go nie poznał, lecz Jonat przypominał sobie wielu mieszkańców, każdy dom, plac,
ulicę. Z ulicznych kawiarenek, spośród kolorowych lamp, młode dziewczyny posyłały nieznajomemu
uśmiechy.

Skręcił w boczną aleję i znalazł się przed domem Ojca. Ścieżka jego zabaw dziecięcych porosła

trawą, rozbuchany gąszcz gałęzi muskał go po głowie i karku. Drzwi były otwarte, po podłodze
biegały małe, zielone jaszczurki. Widok biurka z rozrzuconymi na nim książkami sprawiał wrażenie,
że Ojciec wyszedł tylko do sąsiedniego pokoju.

W przyległym pomieszczeniu stał stary, zniszczony stół. To na nim uczyłem się ustawiać klocki,

czytać i pisać — Jonat położył dłoń na chropowatym blacie i ciepło wspomnień przeniknęło mu
palce. „Przy stole siedzi złotowłosy, rumiany chłopczyk i ze złością odrzuca nieudane rysunki.
Wreszcie wściekłość malca nie daje mu pracować, po policzkach spływają łzy, bieleją palce
zaciśnięte na krawędzi blatu.

Nienawistny wzrok skierowany jest na stos kartek, które w pewnym momencie… zaczynają

falować, miąć się i zgniatać w papierową kulę. Gorąca fala złości odpływa, pozostawiając tylko
ogrom zdziwienia.

Za plecami chłopca stoi Ojciec. Wyciąga rękę w stronę jasnej główki. Będziesz silny, bardzo

silny — mówi”. Jonat przerwał pasmo wspomnień i wyszedł w zieloną, pachnącą ciemność ogrodu.
Na tle przepastnego aksamitu nieba z przyszytymi perełkami gwiazd pędziły rwące rzeki fal
radiowych, ostre strumienie w pasmach telewizyjnych, słabe, lecz charakterystyczne odblaski
telepatyczne.

Nieforemne kłęby fal zamkniętych, przypominające sny o bezpańskich myślach, zwiastowały

bliskość silnej burzy magnetycznej.

W głębi wąskiej ulicy jakaś dziewczyna w długiej, ciemnej szacie pośpiesznie ukryła się w

bramie. Z mroku ktoś nadchodził — wysoka, szczupła postać mężczyzny. Jonat skupił się jak umiał,
ale nie był w stanie spenetrować jego mózgu. „Olsen?” — przemknęło mu przez głowę.

Zbliżający się mężczyzna wykazywał czujność i gotowość do konfrontacji. Był już bardzo blisko

— płowe włosy, wysokie czoło, czujne, nerwowe spojrzenie, głowa wciągnięta między szerokie
ramiona.

Zimny strach. A potem szok — to przecież on sam! Jonat wyprostował się i popatrzył na siebie

— wtedy lustrzany obraz wybrzuszył się, rozmazał i spłynął gdzieś w bok.

Z bramy wybiegła dziewczyna owinięta w szary, długi szal. Przysunęła swoją mokrą twarz tak

blisko, że czuł jej płytki, urywany oddech. „Uciekaj stąd — szepnęła zduszonym głosem. — Odejdź
natychmiast, błagam”. Głos przeszedł w niezrozumiały bełkot, w rozbieganych oczach czaił się
obłęd. Usta miała wypukłe, pełne, namiętne. „Odnajdę cię” — rzucił za nią, kiedy już zdjął z niej
hipnozę i uciekła przestraszona. „Nie odejdę!” — krzyczał bezgłośnie, odrzucając ostrzeżenie
Olsena. Musiał podwoić czujność. Ostateczna rozgrywka zbliżała się szybko.

Wąskie uliczki Starego Miasta wyludniały się. Późna pora i ból głowy spowodowany

rozwichrzoną, zasnuwającą Miasto burzą magnetyczną zapędzały mieszkańców w zacisze sypialni.
Jonat przeciskał się przez gęsty, niemal lepki mrok zaułków wyłożonych gładkim kamieniem
rzecznym. Uwagę miał napiętą aż do bólu. Chce mnie zmęczyć — pomyślał. W miarę jak jego ciało
słabło, duch zdawał się potężnieć i uzupełniać niedostatki fizyczne. Pomarszczona jak zasuszony
owoc twarz Matki, mlecznosiwe włosy zaczesane gładko do tyłu. Gdy Ojciec uczył go władzy nad
umysłami innych, Matka zawsze mówiła: „Synu, bądź również dobry i sprawiedliwy. Używaj wielu
oczu, bowiem jedna para może okazać się zawodna. Wyczuwaj wiele wymiarów. Kochaj”.

Agresja! Jak swąd palonej skóry, jak zduszony trzask ze zgniatanego lustra. Jonat nie ruszając się

z miejsca odbił uderzenie i odruchowo wypuścił potężną kontrę o szerokim spektrum działania,
raczej dla osłony i zyskania na czasie niż w celu unicestwienia przeciwnika. Natychmiast uchwycił
słabe punkty w mózgu napastnika i zaczął już wypuszczać skoncentrowane, dobrze dostrojone
uderzenie, kiedy nagle poczuł bezcelowość akcji. Przeciwnik został unieszkodliwiony pierwszym
ciosem obronnym.

Jonat pchnął zmurszałe drzwi i w ciemności wszedł na górę skrzypiącymi schodami, wśród

zapachu moczu i zbutwiałego drewna. Na podeście leżał stary, licho ubrany człowiek w pozycji
świadczącej o bezwładnym upadku. „Zimny okład na czoło!” — rozkazał dziewczynie, skulonej w
najdalszym kącie. Zły na siebie wyszedł w mrok nocy. Omal nie zabił ulicznego rzezimieszka.

Burza rozszalała się na dobre. Zmierzwiona wełna kłębów falowych zawładnęła niebem,

przytępiła słabe promyki gwiazd, wyciszyła potoki długości radiowej. W miejscach silnego
promieniowania urządzeń elektrycznych interferencja wyzwalała istne kaskady barwnych rozbłysków
lub wiry na kształt trąb powietrznych z rozjarzonego pyłu. Co chwila nabrzmiałe energią niebiosa z

głuchym mlaśnięciem przekazywały jej nadmiar do wstrząsanej razami Ziemi.

Na początku poczuł małą mrówkę biegającą pod włosami, po czaszce. Zanim zorientował się i

zaczął stawiać osłonę, było już za późno. Potężne uderzenie, mogące z łatwością zabić, zwaliło go z
nóg. Było na szczęście w dużym stopniu chybione — zwiad trwał zbyt krótko na pełne rozeznanie.
Następny cios, nie mniej potężny i wymierzony o wiele precyzyjniej, Jonat odbił już z łatwością.
Błyskawicznie zlokalizował Olsena, który zdemaskował swoją pozycję atakiem, i wypuścił szerokie
kontruderzenie. Szybko penetrował mózg przeciwnika i bił w słabe punkty krótkimi, lecz dokładnymi
ciosami. Sam odparowywał serie podobnych uderzeń.

Zaprzestali tych wściekłych, chaotycznych, bezcelowych razów i zmęczeni przyglądali się sobie

nawzajem. Olsem stary i doświadczony mistrz; który niejednemu niebezpieczeństwu stawiał już
czoło, zajął pozycję obronną. Jonatan mógłby być jego synem — zdolny, uparty, entuzjazmem
młodości pokrywał brak rutyny. Tylko jeden z nich mógł pozostać w Mieście.

Jonat wyszedł już poza przedmieścia. Minął ostatnie małe domki z czerwonej cegły, otulone

kożuchem pnącej roślinności, i posuwał się brzegiem rozigranego potoku. Lecz świat ten nie istniał
teraz dla niego — poruszał się w krainie rozbieganych prądów, wezbranych rzek falowych i
skłębionej wełny burz magnetycznych. A przed nim rozbłyskiwał podstępnymi ciosami umysł Olsem,
człowieka, który po raz drugi chciał wypędzić go z Miasta. Wypędzić już na zawsze.

Jonat spróbował zastosować stary fortel. Klucząc dla niepoznaki zbliżył się do płytkiej niecki

geologicznej, szybko wskoczył w jej ognisko i posłał przeciwnikowi grad uderzeń.

Olsen ugiął się pod ich ciężarem, lecz zdołał wypuścić kontrę. Ten zaprawiony w bojach weteran

wiedział doskonale, że zagłębienie wymyte w pokładach rudy może być równie dobrym emiterem,
jak i kolektorem wiązki fal. Cios przedarł się przez gardę i tępym obuchem zdzielił Jonata, który z
największą trudnością odczołgał się na bok. Na szczęście Olsen też dostał swoje — pomyślał. —
Inaczej mógłby teraz wykończyć mnie w ciągu sekundy.

Postrzępiona wełna burzy falowej odpłynęła, a w czarną otchłań nieba wylały się ogniste,

rozszalałe rzeki promieniowania wschodzącego słońca. Jonat za każdym razem był zdziwiony
bogactwem i grozą tego widowiska. I zawsze wtedy szkoda mu było innych ludzi, zdolnych
obserwować jedynie tak żałośnie mały wycinek widma.

Taki właśnie ranek wstawał przed wielu laty, kiedy był jeszcze małym chłopcem. Wtedy Olsen

zwyciężył Ojca, zadał mu ostatni cios po całonocnych zmaganiach. Lecz nie zabił, stosując się do
niepisanego prawa walki mistrzów. Ojciec wraz z rodziną został wygnany z Miasta. Od tego czasu
nigdy już nie doszedł do dawnej świetności, żyjąc z dala od rodzinnych stron coraz bardziej zapadał
na zdrowiu.

A Olsen…
Jonat, tknięty nagłą myślą, rozpoczął znów ostrożną penetrację mózgu odpoczywającego, ale

czujnego Olsem. Lecz nie mógł znaleźć tego, czego chciał, choć ślizgał się po powierzchniach myśli,
zapuszczał w meandry wspomnień, przebiegał pokłady pamięci. Zupełnie nic?! Wydawało się to
niemożliwe. Owszem, w zwojach pamięciowych trafił na zapis zdarzeń tamtego dnia, lecz była to
tylko kronika z zachowaniem ścisłej chronologii, i na tym koniec.

Poprzez stare, infantylne pokłady pamięci dostał się w obszar płytkiej podświadomości. Czuł się

nieswojo i nie całkiem w porządku, ale jakie było inne wyjście? Jak w nieprzejrzystej wodzie
przesuwały się zagmatwane kształty myśli, pragnień i wyobrażeń, dające nigdy w pełni nie
uzewnętrzniany obraz człowieka. Jonat czuł się jak złodziej w sanktuarium świętości, bo cóż bardziej
świętego i intymnego można mieć poza własną nagą podświadomością, o której naturze mamy tylko
mgliste pojęcie, poza bezbronnym ja, odartym z wszelkich ozdób, masek i konwenansów?

Aby przeniknąć głębiej, Jonat musiał skorzystać z energii swojej osłony obronnej. Należało teraz

działać szybko, ponieważ przeciwnik mógłby go dosięgnąć z łatwością. Szukał więc gorączkowo
wśród wspomnień, marzeń, pragnień. I choć nie wnikał głębiej w żadne z nich, ślizgał się raczej tylko
po ich powierzchni, zadziwiło go bogactwo wewnętrzne sprzeczności tego człowieka.

Wreszcie znalazł. Zepchnięte na dno podświadomości, pełne bólu i poczucia winy wspomnienie

walki z Ojcem Jonata, obraz zsyłanych na wygnanie. Długie, bezsenne noce. Wyrzuty sumienia,
ledwie zaprawione dumą zwycięzcy.

Lecz jaki bezmiar goryczy! Goryczy wypędzanego z wielu miast. Zgorzknienie tułacza. Zapiekły

żal do ludzi. Olsen od najmłodszych lat nie miał Domu. Walka z Ojcem o Miasto była ostatnią szansą
starzejącego się, steranego życiem człowieka.

Jonat żałował teraz, że tak głęboko spenetrował to miejsce. Nie było czasu na rozważania

etyczno–moralne, lak zwykle zresztą. Ciśnienie faktów pchało do rozwiązań dyktowanych prostą
walką o byt. Zastanowienie przychodziło później, lecz znów nie zmieniało w niczym dalszych
działań.

Jonat pośpiesznie przepisał do swojej świadomości poczucie winy Olsena, jego ból i wyrzuty

sumienia. Następnie znowu „osłonił się podwójną gardą i przygotował do ostatecznej rozgrywki.

Rozpoczął bezładną wymianę ciosów, w którą stary mistrz, nie podejrzewający pułapki, dał się

bez trudu wciągnąć. Gdy przerwali, zmęczeni, Jonat skupił się aż do bólu, wskoczył błyskawicznie
do ogniska niecki geologicznej, tej samej, którą wykorzystywał uprzednio, i wypuścił
skoncentrowaną wiązkę.

Zawarł w niej cały żal, ból i świadomość popełnionego okrucieństwa, cały dokonany przed

chwilą wypis z zakamarków mózgu Olsena. Wiązkę wzmocnił na tyle, na ile potrafił. Wyrzuty
sumienia mogą męczyć, lecz wzmocnione stukrotnie poczucie winy — może zabić.

Mózg Olsena próbował się bronić, stawiać jakąś zaporę, wypuścić kontrę, tak jak ranne zwierzę

usiłuje niezdarnie uciekać, ciężko potykając się i kąsając powietrze, aż zwali się bezwładnie na
ziemię. Był zwyciężony.

Droga do Miasta dla Ojca, całej rodziny i dla niego stała otworem, lecz Jonat w pełni czuł gorycz

tego zwycięstwa. Położył się na fragmencie muru, otaczającego niegdyś Miasto. Przyroda wokół
budziła się z nocnego odpoczynku w życiodajnych promieniach słońca. Poczuł ciepłą falę radosnego
podniecenia kilku dziewcząt, biegnących brzegiem strumienia. Młode pędy roślin stroiły się w
delikatne korony fal wzrostowych, życie zdawało się cieszyć samym faktem swojego istnienia.

Jonat biernie rejestrował zachodzące wokół zjawiska. Stał się ślepy na barwy zdarzeń, jego mózg

maskował wszelkie emocje i wzruszenia. Postarzał się o wiele lat w ciągu tej nocy.

Białą, pylistą drogą, ciężko stawiając kroki, odchodził stary, pokonany człowiek. Tak jakby to

mogło pomóc, Jonat uścisnął mu dłoń.

Lato 1979

Andrzej Zimniak

Thor

Opowieść ta zaczyna się w bardzo dawnych czasach, kiedy jeszcze Ziemię przemierzali wzdłuż i

wszerz Kosmici na swoich ognistych rydwanach. Wśród białych, kruchych wzgórz była zielona i
pełna słońca dolina, a w niej, w chacie z ciosanych kamiennych bloków, mieszkał jasnowłosy
młodzieniec imieniem Thor. W podobnych chatach wokół mieszkali inni ludzie, mężczyźni, kobiety,
dzieci i starcy.

Thor siedział właśnie przed progiem i zastanawiał się, którą dziewczynę wziąć sobie za żonę:

jasnowłosą Ene, którą znał, od kiedy sięgał pamięcią, czy ciemną i smagłą Nom aż z przeciwległego
krańca wioski, kiedy przed jego domem zatrzymał się ognisty rydwan, a z niego wysiedli ogromni
Kosmici. Thor nie zdziwił się ani nie przejął, ponieważ było to zdarzenie zwykłe i częste w owych
czasach; wstał tylko i podszedł do rydwanu, pytając Kosmitów, czego im trzeba, albowiem brali oni
często wodę od mieszkańców wioski i wlewali ją do dzioba ognistego ptaka. Lecz Kosmici nie
potrzebowali niczego; usiedli z nim na kamiennym progu jego domu i pytali go, czy naprawdę chce
Ene lub Nom za żonę. Odpowiedział zdziwiony, bo cóż Kosmitów obchodzą tak małe sprawy jego,
Thora?, że właśnie zastanawia się, bo pora już wstąpić w stadło małżeńskie. Wtedy oni mu rzekli,
żeby wsłuchał się w te kobiety, czy lubi ich muzykę, czy też ich granie go razi i czy owe głosy
nastrajają go dobrze do pracy, którą zamierza w przyszłości wykonywać. Dziwił się Thor wielce ich
niezrozumiałym radom, gdyż nieraz już przykładał głowę do niewieściego łona, lecz słyszał naonczas
tylko bicie serca. Wtedy Kosmici zasmucili się, że ludzie żyjąc ze sobą tak niewiele o sobie
nawzajem wiedzą, i nauczyli go wsłuchiwać się w muzykę ludzkiej duszy. Bo każdy człowiek i
wszystko, co żyje, gra swoją najpiękniejszą muzykę, na jaką może się zdobyć; Kosmici słyszą te
dźwięki i u ludzi, lecz nie mogą ich zrozumieć, ale ludzie powinni rozumieć siebie nawzajem. Ucząc
go przykazali więc, aby nauczył i innych, lecz Thorowi nie udało się to nigdy. Może nie potrafił tyle,
a może ludzie pozostali głusi, bo nigdy nie wierzyli w jego nauki?

Tak więc tego wieczora Kosmici nauczyli Thora słyszeć muzykę duszy, Najpierw usłyszał

dziwne i niezrozumiałe melodie swoich nauczycieli, a potem cały chór głosów z wioski, co dało
razem wielką, rzewną muzykę, wśród której narodził się, wzniósł, pracował i kochał. Kosmici
dosiedli swojego rydwanu i ulecieli w jasne niebo, Thor zaś został na progu swojej chaty, upojony
otaczającą go zewsząd ogromną melodią życia.

Już wkrótce udało mu się rozróżnić wśród innych dźwięków muzykę Ene — była to powolna i

smutna melodia, od której ścisnęło mu się serce. Udał się więc na drugi koniec wioski do Nom, lecz
po drodze usłyszał muzykę tak cudną, że aż przystanął; dźwięki lekkie jak pocałunek porannego
wiatru pieściły go niby najczulsza kochanka. Poszedł za tym czarownym głosem i znalazł dziewczynę
imieniem Noa o jasnych, wilgotnych oczach; to ją wziął sobie za żonę.

Thor był szczęśliwy jak nigdy dotąd. Dom jego wypełniała piękna muzyka, choć swojej żony

nigdy nie nauczył słyszeć melodii dusz. Ranek upływał mu na pracy, popołudnie na wypoczynku,
wieczór na miłości. Jako człowiek dobry i pogodny, miał wielu przyjaciół, toteż w wesołej kompanii

często siadywał w cieniu wielkich morw i raczył się dzbanem wina. Wsłuchiwał się wtedy w
Harmonijną melodię, którą razem tworzyli, i czuł, jak wsącza ona na powrót siłę w jego zmęczone,
starzejące się członki. I było mu dobrze.

Noa powiła mu synka, który kwilił cieniutko i grał tak słodko, że Thor nie mógł ukryć wzruszenia.

Tulił go do piersi i powtarzał sobie, że przynajmniej jego musi nauczyć słyszeć. Ale Thor, syn Thora,
słyszał i rozumiał muzykę dusz od początku, bez jego nauk. Więcej — czuł muzykę ludzi, ptaków i
drzew lepiej niż ojciec. Najpiękniejszy dla młodego Thora był śpiew wysokich traw nad jeziorem, a
grzmiące granie starych drzew dawało mu tyle siły, że pokonywał wtedy w zapasach każdego
chłopca z wioski. Czuł jednak, że gdzie indziej może usłyszeć inną, piękniejszą muzykę, więc po
śmierci ojca wziął matkę i ruszyli poprzez białe, kruche wzgórza, aby znaleźć swoje miejsce.

W drodze odwiedzili wiele wiosek o smutnych, radosnych, spokojnych lub hałaśliwych

melodiach ich mieszkańców i wiele miast, w których potężny chór tysięcy istnień sięgał niebios. Thor
uparcie szukał miejsca, gdzie byłby szczęśliwy, lecz zawsze wydawało mu się, że muzyka następnej
osady będzie piękniejsza. Zgodnie z wolą ojca próbował także nauczać ludzi, ale ci tylko wzruszali
ramionami; pozostawali głusi i pełni zacietrzewienia. Gdy dobierali się według wspólnych
upodobań, możliwości, zasobności — mówił im, że to nieważne, żeby wsłuchali się w siebie
nawzajem; wtedy wyśmiewali go.

Kiedy gdzieś w pyle drogi ucichła piękna i ostatnio coraz smutniejsza muzyka matki, Thor

zapłakał gorzko.

Zaprzestał swojej wędrówki, wziął za żonę kobietę, której melodia przypominała tęskny głos

skrzypiec, i zbudował jasny, przestronny dom nad rzeką. Przy cichej i poważnej grze okolicznych
wiosek i miasteczek o domach z czerwonej cegły i strzelistych wieżach kościołów, przeżywał
pogodnie swoje dojrzałe lata i wychowywał syna o imieniu Thor.

Chłopiec jeszcze bardziej niż ojciec wczuwał się w muzykę życia i to stanowiło o jego sile i

słabości. Gdy gra wokół była przyjazna i życzliwa, okazywał się tytanem, jeśli zaś brzmiała jak
zgrzytliwa negacja, malał i kurczył się niby przestraszone zwierzę. Lecz Thor umiał wyłowić spośród
szumu miernego chóru te wspaniałe, czyste dźwięki prawdziwie uduchowionej muzyki, składające
się na potężną symfonię piękna ludzkiej duszy, która mówiła o miłości i oddaniu, o zrozumieniu,
wybaczaniu, pięknie i mądrości i była źródłem jego siły. Marzeniem życia Thora stało się połączenie
takich pojedynczych melodii w jeden potężny chór, żeby ludzie mogli kiedyś usłyszeć i dostrzec
siebie nawzajem, wyjść z rozszalałych techniką miejskich mrowisk, zrozumieć piękno swojej muzyki
i czerpać z niej siłę. Lecz jak ich obudzić?

Gdzieś daleko pośród gwiazd Thor słyszał daleką muzykę Kosmitów tak cichą jak drganie

skrzydeł motyla, dziwne i niepokojące granie innego Intelektu. Czuł, że tam może znaleźć odpowiedź.
Kiedyś objawienie przyszło spomiędzy obcych słońc, więc i teraz resztę tajemnicy trzeba wydrzeć
niebu.

Thor czuł, że może sięgnąć gwiazd. Szukał muzyki dostatecznie potężnej, która dałaby mu moc.

Szukał ludzi, wśród których byłby tak szczęśliwy, aby wesprzeć się o niebo. Szedł z miasta do
miasta; z kraju do kraju z pogodnym czołem, albowiem wierzył, że tacy ludzie są na jego drodze.

Sierpień 79

Andrzej Zimniak

Konstrukcja

Krys niecierpliwie przeszukiwał swój sektor, ale wszędzie napotykał tylko puste, bezpłodne

globy. Na jednym zauważył pierwiastki o wielkich ciężarach atomowych, lecz i te można było już
wytwarzać w dowolnych ilościach, minął więc planetę w pełnym pędzie. Czyżby w całym sektorze, a
może i w tej części Galaktyki, nie występowały żadne bogactwa naturalne?

Nie było jednak aż tak źle. Pod koniec swojej misji Krys natrafił wreszcie na średniej wielkości

gwiazdę z kilkunastoma planetami, spośród których druga, trzecia i czwarta okazały się ciekawe.
Było na nich coś, co mogło przydać się Krystalitom.

Zaraz po wstępnej analizie okazało się, że tylko trzecia planeta posiada bogactwa naturalne,

nadające się do eksploatacji. Krys nie mógł powstrzymać się i po przelaniu swojej świadomości w
kilka monokrystalicznych meteorów platynowo — tytanowych opuścił się w nich na powierzchnię
globu. Na widok bogactw wokoło aż zaparło mu grawitacyjne pulsacje. Przemykając poprzez rzadkie
granity i bazalty oglądał dorodne korzenie roślin i stąpające po głazach zwierzęta. Wreszcie wygodną
żyłą miki wydostał się na wzniesienie, po którym w śmiesznych nieregularnych podrygach posuwała
się gromada pokracznych stworzeń, poruszających się za pomocą dwóch spośród czterech
posiadanych odnóży. Chociaż był znawcą różnych formacji zasobów naturalnych, okazów o takiej
symetrii i prawidłowościach budowy jeszcze nie widział. Dokonał więc wstępnych pomiarów ich
parametrów i stwierdził z rosnącym zadowoleniem średni poziom inteligencji, krótki cykl
rozwojowy, trwałość w dosyć wąskich granicach, lecz niezłą przystosowalność, a także dużą
podatność. Trochę zaniepokoił go stosunkowo wysoki współczynnik histerezy anarchicznej, ale i tak
jakość złoża przeszła najśmielsze oczekiwania! Taki surowiec należy odpowiednio wykorzystać.

Stado rozproszyło się w panicznym strachu, gdy kamienny wierzchołek wzgórza, wokół którego

żerowało, rozjarzył się czerwonym blaskiem. Tylko jeden osobnik nie zdążył przylgnął do świecącej
skały i, wyjąc zachryple, próbował wyrwać się z kleszczy nieznanej i groźnej siły, która
przygważdżała go do kamieni.

Jednak po chwili ucisk zelżał, czerwień skał stopniowo przygasła, a małpolud pognał na swoich

krótkich nogach za znikającym już w buszu stadem.

Niebawem trwożne pochrapywania zwierząt ucichły i tylko wiatr hulał nad pustym wzniesieniem.
Krys pomknął żyłą miki z powrotem do swoich meteorów i już po chwili mógł z rozkoszą

rozpłynąć się po wszystkich regularnościach macierzystej sondy. Odpoczywając, nie zaprzestał
intensywnej analizy dokładnych już danych.

Z odkrytego właśnie złoża dało się zrobić prawie wszystko.
Kierując się interesem Krystalitów i własnym doświadczeniem, podjął decyzję. On, Krys,

skonstruuje z zasobów złota tej planety ogromną Maszynę, która będzie rozwiązywała problemy
techniczne jego cywilizacji, problemy nastręczające zawsze najwięcej kłopotów. Umieścić funkcje
analityczne i wykonawcze w jednym urządzeniu! Korzyści z obecnej misji mogłyby wówczas okazać

się wprost niewymierne.

Należało teraz postępować ostrożnie, aby nie uszkodzić lub nie zniszczyć cennego złoża. Krys

długo opracowywał wszelkie możliwe warianty planu działania, aż wreszcie przystąpił do realizacji
Wielkiej Konstrukcji. Najpierw, jak zwykle, dokonał wstępnej modyfikacji złoża. Surowiec był
podatny i należało ingerować niezwykle delikatnie, ponieważ w przypadku przesterowania
równowaga układu mogłaby zostać zakłócona, a wtedy poprawkom nie byłoby końca.

Krys uznał, że najłatwiej operować ośrodkiem kodującym cechy osobnicze z pokolenia na

pokolenie, i poprzez ten układ poprawił nieco materiał: wzmógł symetrię, zmniejszył emocjonalność,
zwiększył logiczność działania oraz przestroił mózg tak, aby możliwe było ostateczne scalenie
Konstrukcji. Po wykonaniu tej trudnej pracy, mającej kluczowe znaczenie dla całego
przedsięwzięcia, pozostawało tylko umiejętne stymulowanie inkubacji złoża, czuwanie nad jego
dojrzewaniem. Cóż za wspaniałe uczucie tak płynąć nad globem pulsującym wzrastającą
Konstrukcją!

Gobina zawsze zastanawiał problem, skąd biorą się geniusze. Przebywał od dawna w

środowisku naukowym, pracował w uczelni o świetnej renomie, ale nawet wśród laureatów Nagrody
Nobla nie dostrzegł tych umysłów, które wnoszą wartości przełomowe i decydujące. Owszem,
mrówczą pracą tworzyli oni nowe obrazki z już istniejących fragmentów, a później szeregi
następców wybierały znów dogodne dla siebie cząstki z ich własnych prac. Znawcy techniki,
opierając się na symptomach awarii, umieli bezbłędnie wymienić uszkodzony panel w maszynie, lecz
kto wymyślił i zbudował całe urządzenie? Kto podawał ogólne teorie? Gobin nie widział wokół
siebie takich ludzi.

Kiedyś Ben, jego bliski współpracownik, z którym od dawna próbował rozwiązać pewien

złożony problem, wpadł radosny do pracowni. Mam! — krzyczał już od drzwi. Gdy przedstawił
swoje rozwiązanie, Gobin był zaszokowany.

Projekt okazał się wprost genialny, tak pięknie, dogłębnie i elegancko ujmował zagadnienie. Ben

rozważał problem od dawna, lecz rozwiązanie przyszło mu do głowy właśnie dzisiaj, podczas
wypoczynku w parku, kiedy wpatrywał się dość bezmyślnie w brudną powierzchnię stawu.

Wyznał później, że było to jak… olśnienie.
Co to jest olśnienie?

Od momentu rozpoczęcia budowy Krys wysyłał na powierzchnię planety wiele sond

kontrolujących, najczęściej w postaci meteorów jednorazowego użytku. Dostarczały one informacji,
ale spełniały również daleko ważniejsze zadanie: niosły zaczyn postępu. Był to głównie postęp
techniczny, albowiem w tym kierunku, zgodnie ze swoim wstępnym założeniem, Krys zaprogramował
ewolucję złoża. Każdy meteor inicjujący pobudzał tylko jednego osobnika w ściśle określony i
specyficzny sposób, i tak rodzili się geniusze, powstawały odkrywcze idee i pomysły. Pozostała
masa złoża uczyła się i rozwijała za sprawą tych punktów zarodnikowych.

Krys zachował bezpieczną szybkość w dawkowaniu informacji technicznej i w prowadzeniu

procesu dojrzewania złoża, choć często osiągał górny jej pułap, śrubując tempo rozwoju
technologicznego do ostatecznych granic. Spieszył się, lecz musiał balansować pomiędzy naglącymi
potrzebami cywilizacji Krystalitów a wymogami bezpieczeństwa budowy. Wiedział dobrze, że
pochopne, oszczędnościowe skrócenie cyklu o sto lub dwieście tutejszych obiegów
wokółsłonecznych mogło pociągnąć za sobą nieodwracalną destrukcję złoża.

Początkowo, przy wstępnej modyfikacji surowca, Krys pominął stosunkowo niewielką

agresywność osobniczą; teraz żałował, że nie zlikwidował tej cechy, tak rzadko występującej wśród
bogactw naturalnych. Po uzyskaniu supremacji wobec otoczenia złoże rozpoczęło wyniszczanie
wewnętrzne. Zbyt późno już było na poprawki w kodzie rozwojowym, Krys skierował więc ów
destrukcyjny popęd do rozładowania w rywalizacji. Jednak to nie wystarczyło, i konstruktor
zdecydował się na ryzykowne posunięcie: dostarczył złożu środków do samounicestwienia i
wytworzył względny spokój, oparty na strachu przed zagładą.

Krys obawiał się niepowodzenia. Nie wiedział, na jak długo śmiertelna broń powstrzyma

samoniszczące tendencje w fermencie białkowym. Zgodnie z pierwotnym założeniem konstrukcyjnym
złoże uległo stopniowej integracji, dążąc powoli ku ostatecznemu scaleniu; rola jednostek malała i
coraz bardziej ograniczała się do funkcji służebnych wobec całkowitej masy surowca. Ten wyraźny
trend rozwojowy zakłócały jednakże zjawiska konglomeracji lokalnej powstawały skupiska
jednostek podstawowych, prowadzące działalność bez stymulacji Krysa i wymykające się spod
kontroli. Zbliżał się więc typowy na tego rodzaju budowach moment przesilenia i substancji groził
rozwój w niewiadomym kierunku, proces dojrzewania niesterowanego, co mogło obniżyć jej
przydatność. Z tych powodów, choć inkubacja wciąż przynosiła dobre efekty i zwiększała przyszłe
możliwości Maszyny, Krys zdecydował się już teraz na zespolenie Konstrukcji.

Do operacji przygotował się starannie, wszak miała ona wieńczyć jego długą i niełatwą pracę. I

nadeszła chwila, kiedy spokojne niebo nad ludnymi mrowiskami miast, cichymi obejściami
wiejskimi, zielonymi górami i bezkresnymi równinami przeciął oślepiający grad tysięcy, milionów
meteorów, i odbił się przerażającym ogniem w wodach oceanów, w lustrzanych taflach jezior i w
oczach strwożonych ludzi. A każdy z tych błysków ponaglał.

Sharon pisała. Mała lampka oświetlała tylko część powierzchni stolika i kilka kartek, reszta

pokoju tonęła w mroku. Skończyła wiersz, który był jakby nie jej w strofach pulsował ledwie
wyczuwalny, lecz głuchy niepokój.

Może zbliża się nie zapowiedziana burza? — pomyślała.
Lecz niebo za oknem przeszklonego apartamentu było pełne gwiazd i nic nie wróżyło

gwałtownych zmian pogody.

Daleko w dole, pół kilometra poniżej jej poziomu mieszkalnego, jaśniała jak okiem sięgnąć

feeria barwnych świateł miejskich. Lecz zamiast doznać ukojenia odczuła ponowny, gwałtowny
przypływ przenikliwego niepokoju.

Pragnęła natychmiast uciekać lub schować się, choćby w kąt pokoju. Jednakże i tam dosięgły ją

oślepiające błyski, których dzikie kaskady rozszalały się na spokojnym przed chwilą niebie. Mózg
zalała fala chłodu, wciekającego niby lodowaty płyn w najdrobniejsze przewody i kanaliki,
napełniającego głowę przejmującym, zimnym parciem. Ciśnienie wzrastało, ból potężniał, rozsadzał
czaszkę. Sharon w konwulsjach wiła się po podłodze. Lecz wtem jakieś niedrożne dotychczas kanały
puściły, lodowaty płyn uszedł gdzieś natychmiast, mózg stał się czysty, a myśl jasna i spokojna.

Kobieta wstała powoli i wyprostowała się. Szeroko rozwarte oczy patrzyły, lecz nie widziały ani

pokoju, ani niepotrzebnych już książek, ani nawet płaskiego nieba z rozsypanym piaskiem gwiazd.
Lecz widziały całą Ziemię, obce gwiazdy i planety. Ta drobna istota czuła jasną, potężną jedność.
Nie było już Sharon. Kobieta stojąca z wyciągniętymi w górę rękoma była wszystkim, bo ludzkością,
i niczym, bo jej zniknięcie nie miałoby żadnego znaczenia. Stanowiła obdarzony co prawda
wspaniałą świadomością istnienia, ale tylko pojedynczy neuron potężnego nadmózgu, nowego
wcielenia człowieka.

Krys poczuł liźnięcie gorąca — postawił ekran zaporowy. Wciąż nie kontrolował Maszyny, nie

rozumiał, co się stało.

Wysłał zwiadowców.
Próba nie powiodła się. Elementy złoża zespoliły się w nadrzędny mózg, Maszyna powstała, ale

nie słuchała jego, Krysa! Żyła własnym życiem swojego nowego, potężnego intelektu, znajdowała się
na początku drogi w innym wymiarze istnienia.

Krys rozpłynął się wygodnie po swojej sondzie i naprędce dokonał analizy. Należało

niezwłocznie usunąć usterki i zakończyć budowę, oczekiwano bowiem niecierpliwie na włączenie
Maszyny do eksploatacji. Krys podwyższył nieco swój poziom świadomości, lecz nie bardziej, niż to
było konieczne; znów górował nad złożem w takim samym stopniu jak przy rozpoczynaniu budowy,
czyli różnica była optymalna. Sprawnie wziął się do reperacji, a krystaliczny szept niósł w przestrzeń
wesołą nowinę.

Sierpień 79

Andrzej Zimniak

Kuracja

Tego dnia wszystko wydawało się inne, nawet w powietrzu unosiła się nieuchwytna mgiełka

odmienności. Szedłem polną ścieżką wśród bujnych traw, a nad łąką w ciepłym słonecznym
powietrzu czerwcowego popołudnia polatywały ważki. Lecz zapach pól był jakiś dziwny, jakby to
śmieszne, ale wtedy tak naprawdę mi się wydawało świeżo skoszoną trawę na dalekich pagórkach
posypano cynamonem; opalizujące w słońcu szkliste skrzydła ważek rzucały zbyt barwne, o ton za
ostre refleksy, a nawet głosy bawiących się nad rzeką dzieci brzmiały piskliwie i zdawały się
wprowadzać moją czaszkę w wibrację. Powtarzałem sobie stanowczo, że coś jest nie w porządku —
ale co?

Próbowałem skupić się na tym problemie, ale myśli wciąż rozbiegały się chaotycznie, uchodząc

spod kontroli jak zgraja rozfiglowanych urwisów. Chwilami miałem wrażenie, że moje zmysły
przesunęły się o jakąś jednostkę na skali odczuwania, powodując zmiany w percepcji zjawisk. A
może to świat wokół uległ przemianie, dążąc nieuchronnie ku swojemu przeznaczeniu?

Przyspieszyłem kroku, starając się odpędzać niechciane refleksje. Ścieżka wiła się wzdłuż

strumienia wśród młodych drzew, co chwila musiałem więc schylać głowę, aby prześliznąć się pod
zwisającymi gałęziami. I chociaż wszystkie szczegóły drogi znałem na pamięć, przy każdym
pochyleniu dostrzegałem jasnozielone, nienaturalnie jaskrawe pędy traw, wyglądające spod wielkich
kęp zielska.

Zaczęło się to wszystko dzisiaj w szkole, a być może już znacznie wcześniej, tylko z powodu

nikłości symptomów nie zwróciłem uwagi na zmiany. Tak, dzisiaj po raz pierwszy dzieci zaczęły
mnie denerwować. Ich głosy piskliwym dyszkantem wdzierały się pod czaszkę, rozbiegana
ruchliwość tych Bogu ducha winnych istot wyprowadzała mnie z równowagi. Byłem surowy, lecz w
porę zdołałem powściągnąć rozdrażnienie. Co działo się ze mną?

Prawie biegiem dotarłem do domu. Tam wreszcie odpocznę.
Żona kończyła przygotowywanie obiadu. Sądząc po gwałtowności, z jaką wybierała talerze i

sztućce, nie była w najlepszym humorze.

— Jak spędziłaś dzień? — spytałem; błądząc jeszcze myślami po ogromnej niecce rozgrzanych

łąk, pełnych dziwnego niepokoju.

— A jak mogłam go spędzić — jej głos sprawiał wrażenie spokojnego, lecz nasycony był

wyczuwalnym zgorzknieniem, a agresywność odpowiedzi wynikała z obwiniania o ten stan rzeczy
mnie, innych ludzi, zwierząt i całego świata w ogóle. Przyglądałem się jej chudym nogom i zbyt
szczupłej figurze, wspominając czasy sprzed dziesięciu lat, kiedy to ten sam widok (żona nie zmieniła
się wiele) wzbudzał we mnie uwielbienie i radosne pożądanie. Niestety, czas uczynił z nas dwoje
innych ludzi. Porozumienie utrudniała twarda opoka niewrażliwości, potrzebne nam były coraz
silniejsze bodźce, aby odczuwać cokolwiek.

— Dom, dom i jeszcze raz dom, oto cały mój świat kontynuowała w tym samym tonie. Dyskusja

byłaby bezsensowna, albowiem niepogodzona kobieta miała na swój sposób rację, a jednocześnie

nie miała jej, tak jak każdy z nas, uskarżający się na przypisanie do swojego losu.

Do kuchni wpadła jak bomba nasza córka, złotowłosy urwis o chabrowych oczach.
— Mamusiu, ona parzy!
— Miałaś narwać marchwi na obiad — głos żony tajał niby wiosenny śnieg.
— No właśnie, tak, o tym przecież mówię! — piszczała dziewczynka. — O, zobacz, jak parzy!
— Chodź, obejrzymy tę marchew — wziąłem małą za rękę. — Pewnie dotknęłaś pokrzywy.

Pomogę ci.

Wyszliśmy do ogródka, w którym kwietne rabatki przeplatały się z zagonami warzywnymi. Znów

poczułem niepokój, rozbiegający się po piersi delikatną siatką drażniących impulsów. Te kwiaty
miały nienaturalne barwy, jak na jakimś kiczowatym obrazie lub w liliowym zmierzchu pogodnego
dnia. A może… może to nie zmiany w moim sposobie odbioru stanowią przyczynę? Może coś dzieje
się wokół, na co ja reaguję zmysłem wzroku, zaś moja córka — zmysłem dotyku?

Skierowaliśmy się ku grządce. Marchew rosła równymi rzędami, nie dostrzegłem tam ani

pokrzyw, ani żadnych innych roślin.

— To cię oparzyło?
— Tak, tak, tatusiu, właśnie to! Ja boję się tej marchwi!
Wyrwałem rośliny, otrzepałem starannie z ziemi i wróciłem do domu. Wzbierała we mnie złość.

Ciąg nieistotnych zbiegów okoliczności, bzdurnych skojarzeń i wytworów wyobraźni byłem skłonny
wziąć za tajemniczą prawidłowość, a nieznane zjawiska. Bardziej racjonalnych wytłumaczeń można
by znaleźć wiele — chociażby proszek nasenny z luminalem, o którego zażyciu zdążyłem od wczoraj
zapomnieć. A marchew? Córka kiedyś skaleczyła się o zwykłą trawę, więc cóż dziwnego z
marchwią?

Po obiedzie miałem zamiar trochę poczytać, lecz przeszkodził mi hałas na dole. Dzieci, jedno

nasze i dwójka od sąsiadów, których nigdy nie można było ściągnąć do domu przed zmrokiem,
harcowały w najlepsze w gościnnym pokoju.

Dziś nie chciały wyjść i już; tutaj czuły się świetnie, ustawiając piramidy z krzeseł i włażąc na

kredens. Wrzeszczały przy tym wniebogłosy, a potem zanosiły się suchym kaszlem.

Wyszedłem na taras. Przed szybą drzwi leżały setki martwych owadów, może żona znowu użyła

środków chemicznych, a może… Myśl, błądząca nie kontrolowanymi ścieżkami intuicji, zgasła nagle.
Czyżbym pogrążał się w stanach maniakalnych?

Słońce pogodnie zachodziło za dalekie, lesiste wzgórza, do których nigdy nie dotarłem, choć

wielekroć wyobrażałem sobie ich kręte, cieniste ścieżki i pełne światła polany.

Chciałem tam iść, lecz zawsze coś powstrzymywało mnie i zmuszało do pozostania w

bezpiecznym domu. Może przyczyną była zwykła ociężałość, typowa dla drugiej połowy życia, a
może lęk przed nieznanym, którego duch unosił się w każdym lesie? Lasy, łąki, strumienie, ta niwa
życia, od której człowiek odgrodził się jednak ścianami z betonu i stali, lękając się zaczajonej w
każdych zaroślach groźby. Ludzie nie mogą obejść się bez roślin, używają ich do wszystkiego: jako
pożywienia, jako karmy dla swoich zwierząt hodowlanych, jako budulca. Bezwzględna jest
eksploatacja tego innego życia, lecz człowiek nie może zastanawiać się nad alternatywą, bo jej po
prostu nie ma.

Czy huba drzewna mogłaby przenieść się pewnego dnia na kamień? Zastanawiałem się nieraz,

dlaczego ludzie obawiają się przebywać w ostępach leśnych. Czy powoduje nimi jedynie lęk przed
samotnością?

Zszedłem do ogrodu, stąpając po trawie ciężkiej od wieczornej rosy. Duszna woń kwiatów,

pomieszana z wilgotnym zapachem gnijącego zielska, wypełniła mi krtań i płuca drażniącym

obłokiem. Zaniosłem się męczącym kaszlem. Dokuczliwy atak minął dopiero w domu, po zażyciu
odpowiednich środków uśmierzających.

Tego wieczora długo nie mogłem zasnąć, oddychałem z wysiłkiem. Słyszałem, że córka również

miała ataki suchego kaszlu. Uczulenie na pyłek kwiatowy — rozwiązanie uspokoiło mnie, lecz sen
nadal nie przychodził. Nasz pies wył przeraźliwie, inne odpowiadały mu z bliższej i dalszej okolicy.
Wreszcie zapadłem w niespokojną drzemkę.

Widziałem całe stada szczurów maszerujące drogą, chmary ptaków odlatujące z piskiem i

ujadające na łańcuchach psy.

W pewnym momencie wycie ustało i zapadłem w spokojniejszy sen. Nie przeczuwałem nawet, że

wtedy właśnie nasz poczciwy pies zastygł w śmiertelnym skurczu na progu domu. A był to dopiero
początek.

Na drugi dzień rano w podłym nastroju powlokłem się do szkoły. Słabą kondycję fizyczną po źle

przespanej nocy pogarszały męczące ataki kaszlu. Nie zwracałem już nawet uwagi na
jaskrawozieloną trawę i bladozielone niebo czułem wciąż narastający niepokój. Coś działo się
wokół, coś, co zagrażało nie tylko zwierzętom — byłem o tym przekonany.

Na zajęcia zgłosiło się zaledwie kilkoro dzieci, a i te wciąż pochylały blade, zmęczone twarze w

napadach uporczywego kaszlu. Odwołałem lekcje i wróciłem do domu, gdzie już oczekiwał mnie
doktor Hart. Z jego zachowania wynikało, że ma coś ważnego do powiedzenia, więc udaliśmy się od
razu do gabinetu na górze.

— Niech pan posłucha, Glenn — stary lekarz nie ukrywał zdenerwowania — mamy w naszej

okolicy początki jakiejś poważnej epidemii. Objawy choroby są niezwykłe i prawie wszyscy
odczuwają je podobnie, pan również — poczekał, aż przejdzie mi nagły atak kaszlu. — Nie wiem,
czy dotarły już do pana ostatnie wieści — zawiesił na chwilę głos — w osiedlu padły niemal
wszystkie psy, a teraz przyszła kolej na bydło.

— Co na to szpital w mieście?
— Nic — odparł — są zaskoczeni w równym stopniu co my. Ale nie przyszedłem do pana na

plotki. Chciałbym przedyskutować pewne dane. Otóż — kontynuował po krótkiej przerwie —
prowadzę, jak papu wiadomo, badania w zakresie żywienia. W efekcie, z laboratoryjno–technicznego
punktu widzenia, sprowadza się to do podawania odpowiednio spreparowanych pokarmów
kontrolnych grupom szczurów. Nie wdając się w zbędne szczegóły, sprawa wygląda tak: zwierzęta
żywione świeżym pokarmem roślinnym chorują już od około dziesięciu dni, podczas gdy podawanie
karmy konserwowanej nie wywoływało żadnych ubocznych efektów. Na początku sądziłem, że to
jakaś przypadkowa infekcja, ale zapadło na nią sto procent szczurów karmionych różnymi rodzajami
świeżych odżywek! Oto objawy, w kolejności występowania: wzmożony zanik pewnych wyuczonych
odruchów, podrażnienie dróg oddechowych, następnie rodzaj odurzenia, coś na kształt stanu
narkotycznego, cofającego się i powracającego w coraz silniejszych atakach, a w końcu rozprzężenie
funkcji centralnego układu nerwowego, zwłaszcza mózgu i rdzenia. Jako biolog wie pan, co to
oznacza. Wie pan również, że szczury i ludzie reagują podobnie.

— To nie jest lokalna infekcja — przerwałem lekarzowi. Dziś rano miałem telefon od ludzi

zamieszkałych na przeciwległym krańcu kontynentu — u nich jest to samo. To samo i w tym samym
czasie — czyli epidemia raczej wykluczona.

— W każdym razie czynnik przenoszony jest przez rośliny, i to od niedawna — podjął Hart.
— Albo też składniki, roślinne pobudzają coś innego, są aktywatorem lub pożywką.
— Więc co jest przyczyną? — pytanie miało charakter retoryczny, nie tylko bowiem my dwaj, ale

nikt nie znał na nie odpowiedzi.

Odprowadziłem doktora aż do furtki alejką wśród wysokich malw. Ich długie łodygi kołysały się

w ostrych porywach wiatru i zdawały się wychylać w naszym kierunku. Chmury żółtego kurzu z
poboczy drogi rozwiewały się w zielonkawym powietrzu wysoko ponad dachami domów, wśród
wierzchołków smukłych topoli.

Hart wcisnął mi do ręki fiolkę. — Barbiturany — starał się przekrzyczeć wicher i własny kaszel.

— To trochę łagodzi ataki.

Walcząc z zawieją znikł w chmurze pyłu, usiłując utrzymać na miejscu kapelusz i obciągnąć poły

płaszcza.

— Tato, szybko! — piskliwy, świdrujący w uszach głosik niósł się od ganku. Mała dziewczynka

biegła alejką wysypaną różową kruszoną cegłą. Jej białe włosy powiewały na wietrze, a teraz już
zielone oczy wyrażały podniecenie. — Chodź do domu! Komunikat!

Żona siedziała przy radiu, a z głośnika płynął nabrzmiały powagą głos spikera.
„…zachować szczególną ostrożność. Świeżą żywność należy poddać gotowaniu w ciągu pięciu

godzin, co spowoduje obniżenie zawartości szkodliwych substancji do dziesięciu procent stężenia
wyjściowego. Należy unikać przebywania w pobliżu większych skupisk roślin, jak lasy i łąki,
ponieważ czynniki aktywne są lotne. Prosimy o zachowanie spokoju, lekarstwa i żywność będą
dostarczane w miarę możliwości. Następny komunikat nadamy za pół godziny.”

Patrzyliśmy na siebie. Oczy żony były teraz szaroniebieskie, włosy popielate z przeświecającym

jakby od wewnątrz sinym odcieniem fioletu. Wziąłem ją w ramiona — była znów jak dawniej, taka
mała i bezbronna, trochę niecierpliwa, lecz pełna spokojnego ciepła.

— Jak szkoda — mówiła mi w ramię, a jej głos wyrażał bezmiar smutku. — Jak szkoda.
Gładziłem ją po zmierzwionych, niedawno jeszcze kruczoczarnych włosach i czułem ucisk w

gardle. Widziałem wszystkie zmarnowane lata, bezcenny czas rozmieniony na drobne, kiedy to pod
ogłupiającą narkozą codzienności, wygrywając swoje drobne sprawy bez znaczenia, straciliśmy się
nawzajem z oczu. Pozwoliliśmy wyschnąć życiodajnemu strumieniowi — wymianie myśli i
rozumieniu. Pojęliśmy to zbyt późno.

Tej nocy miałem pierwszy atak. Po odurzeniu podobnym do upojenia alkoholowego przyszły

omamy i halucynacje. Niebo zdawało się rozpadać, a na ziemię lały się kaskady barwnych ogni, żar i
przejmujący chłód na przemian. Pod koniec czułem, jak moje ciało sztywnieje w strasznych
skurczach, jednakże były to tortury niemal bezbolesne. Chwilami zdawało mi się, że dusza wyszła z
ciała i z zewnątrz przygląda się jego mękom.

Nad ranem, zbity i zmaltretowany, powlokłem się na dół. Po nocy pozostał mi lekki paraliż lewej

połowy twarzy. Czułem, że nie jestem już taki sam jak wczoraj. Coś we mnie pękło, puściła jakaś
synchronizacja zmysłów i rozumu. Pojmowałem na tyle, aby to stwierdzić. Ale co będzie następnym
razem?

Otworzyłem jakąś puszkę i właśnie zabierałem się do jedzenia, gdy coś ciężko uderzyło w drzwi

wejściowe. Może to jeszcze jedno przywidzenie? — pomyślałem. Spojrzałem jednak w głąb hallu i
puszka wypadła mi z rąk. W małym, wysoko umieszczonym okienku w drzwiach frontowych ukazał
się przez moment ciemny, kudłaty łeb i wyłupiaste ślepia, po czym powtórnie rozległo się głuche
uderzenie.

Zimny dreszcz połaskotał mnie po karku i spłynął na plecy.
Za drzwiami zaległa cisza, pełna napiętego wyczekiwania.
Tak, to wszystko zwidy — uśmiechnąłem się krzywo do kredowobladej twarzy o wodnistych,

bezbarwnych oczach w lustrze naprzeciwko. Z nagłą determinacją przebiegłem hall i jednym
szarpnięciem rozwarłem drzwi na oścież. Na progu leżała sarna, nienaturalnie wygięta do tyłu w
śmiertelnym skurczu.

Wyszedłem białą alejką wśród białych malw w biały kurz drogi. Zataczałem się szeroko i

potykałem raz po raz o nie istniejące przeszkody. W swoim wnętrzu byłem zimny jak wygaszony piec.
Nie chciało mi się niczego, zewnętrzna pijacka beztroska nie zawierała nawet nikłego cienia smutku.
Po różowym niebie pełzały jakieś barwne kręgi czy obręcze, ale nie zwracałem na nie żadnej uwagi.

Szedłem na chybił trafił, byle stawiać kroki, nie patrząc ani wokół, ani za siebie. Iść, za wszelką

cenę iść, posuwać się naprzód, niosąc donikąd wewnętrzną pustkę. Czy dawniej też bywało
podobnie? Umazany białym kurzem, na wpół zaślepiony, wśród przemykających drogą w szaleńczym
galopie saren (tak, nasze lasy pełne były zwierzyny), kierowałem się do domu doktora Harta.

Przed gankiem falował ogród, choć wiatr ledwie muskał wierzchołki drzew, drzew tańczących po

różowym nieboskłonie i obwieszonych mięsistymi liśćmi o cielistej barwie. Dom zdawał się również
poruszać — raz wyginał się, pęczniał, aby za moment ulec raptownemu kolapsowi, jakby wysysano z
niego zawartość. Gdy wchodziłem przez marmurową furtkę z polerowanej kredy, zdałem sobie
sprawę, że złudzenie ruchu dają przebiegające przez przestrzeń refleksy lub raczej ciągłe zmiany
barw w jakimś obłędnym kontinuum rozciągających się świateł. Sądziłem, że to wszystko jest we
mnie, w moim wnętrzu, ale to i tak nie miało znaczenia.

U Harta było już kilka osób. Ich stan, podobny do mojego lub nawet gorszy, nie zrobił na mnie

żadnego wrażenia. Chyba było mi dobrze — świat wokół falował, wybrzuszał się i kurczył, ale to
wszystko działo się gdzieś obok, nie dotyczyło przecież mojej osoby. Jakiś grubas pod oknem (chyba
go znałem) prowadził bełkotliwy monolog:

— Wyrzucę z domu wszystkie doniczki! Co do jednej. A w, ogóle to przechodzę na mięso. Tym

sposobem uchronię się przed może przyjemnymi, lecz mało zabawnymi przypadłościami.

— Moi drodzy! — Hart upił nieco białego płynu (kiedyś to mogło być czerwone wino) z

wysokiej szklanki. — Sądzę, że to wszystko niedługo się skończy — mówił z trudem.

„Dobrze zalany” — pomyślałem nie bez złośliwej uciechy. — Wiedziałem — twarz grubasa

rozpromienił uśmiech.

— Nie wiem tylko, czy prędzej zginiemy, czy dostaniemy kompletnego fioła. Jedynym

pocieszeniem jest fakt, że będzie to „zejście w stanie upojenia” — zaśmiał się chrapliwie.
Cokolwiek lub ktokolwiek zmusza nas do tego kroku, robi to w sposób humanitarny. Czyli wczuwa
się w człowieka!

To wszystko pasuje do scenerii — pomyślałem.
— Ale bądźmy przez chwilę poważni — Hart wstał dopóki jeszcze się da. Oczywiście, może

zdarzy się jakiś nieprzewidziany wypadek, zajdzie coś, co uratuje nas z opresji. Na przykład spłynie
z niebios na spadochronie serum przeciwko temu świństwu. Źródłem wielu sukcesów człowieka był
właśnie brak wiary w klęskę. Ale, wracając do meritum sprawy: to coś jest w roślinach. Prawdę
mówiąc dziwię się, że tak późno powstało. Choć rośliny to stwory powolne, mówię wam, moi
drodzy — powiódł czerwonymi oczyma po zebranych — to powinno już dawno nastąpić! Krowie
wyrósł ogon, żeby mogła odganiać się od much, kameleon przybiera barwę otoczenia, osa ma żądło
do obrony, antylopa długie nogi — a co ma drzewo?! Kolce to zbyt słaba obrona, aby nie można go
było oskubać, posypać, zatruć i wyciąć! Do licha!! Ewolucja jest zbyt mądra na taką tolerancję!

Stary doktor zmęczył się i usiadł, ciężko dysząc. Lecz po chwili ciągnął dalej, już nieco słabszym

głosem:

— Nie oznacza to zagłady świata zwierzęcego, nie sądzę, aby tak było. Z każdego kataklizmu coś

zawsze przetrwa. Może to już będzie co innego, kto wie. W każdym razie podniósł głos — głupie
rośliny są, jak widać, najważniejsze na Ziemi! A w każdym razie najsilniejsze — zamruczał na
koniec.

Wyszedłem. Hart powiedział wystarczająco wiele. Posuwałem się nie widząc staloworóżowego

zmierzchu i popielatego pyłu pod stopami. Powoli zaczynałem trzeźwieć — kontury domów, płotów i
drzew wyostrzyły się, wiedziałem, że zbliżał się następny atak.

Pod czaszką czułem ciężki wir myśli. Dlaczego tak nagle? I wszędzie jednocześnie? Naraz

przystanąłem.

Przypomniałem sobie ostatnią lekcję biologii — mówiłem dzieciom o chorobie. Człowiek nosi w

sobie praktycznie wszystkie groźne zarazki lub prawie wszystkie. Lecz dopiero gdy jeden ze
szczepów znajdzie się w korzystnych warunkach rozwojowych i uaktywni się, atakuje organizm, i to
jest początek choroby. Wtedy przystępują do akcji przeciwciała lub… człowiek zażywa lekarstwo!
Właśnie, zażywa lekarstwo, działające natychmiast, w całym organizmie! Myśl była zbyt absurdalna,
aby mogła być prawdziwa. Czyżby ta ponura katastrofa, w której najwyraźniej brałem udział, była
efektem świadomie zaaplikowanej kuracji, mającej na celu pozbycie się uciążliwych i
niebezpiecznych pasożytów?

Nie, lepiej pozostać przy wersji ewolucyjnego przystosowania, zresztą znajomość prawdy nie

jest nam już do niczego potrzebna.

Byłem w swoim domu. Czułem zamęt w głowie, gdy barwne kręgi poczęły rozdzierać pokój.

Zbliżał się atak. A za oknem szumiał odwieczny bór, taki sam, który kiedyś oglądał narodziny
człowieka.

Październik 79

Andrzej Zimniak

π

= 3,13

„Położyłem się około jedenastej wieczorem po całym dniu wyczerpującej pracy. Konferencja

okazała się bardzo trudna, partnerzy wymagający i drobiazgowi. Tego dnia udało nam się posunąć
naprzód tylko w sprawach proceduralnych.

Byłem bardzo zmęczony, zapadłem więc natychmiast w ciężki sen. Nie wiem, jak długo spałem,

ale w nocy obudziłem się nagle i wtedy usłyszałem te dziwne odgłosy. Trudno powiedzieć, czy
właśnie one wyrwały mnie ze snu, choć sądząc po natężeniu dźwięku wydawało się to bardzo
prawdopodobne. Czegoś takiego nie słyszałem nigdy przedtem — zza ściany dobiegały głośne,
zawodzące jęki, które jednak nie miały w sobie wiele ludzkiego. Jedne trwały długo, inne parę
sekund tylko, a wszystkie kończyły się pulsującą wibracją, ginącą w głębokich infradźwiękach.

Narzuciłem pośpiesznie szlafrok i wybiegłem na korytarz. W słabym świetle nocnych lamp lśniły

szeregi zamkniętych drzwi, a przejmujący jęk niósł się wzdłuż nich, jakby w każdym pokoju
dokonywano egzekucji. Przyłożyłem ucho do ściany — wyraźnie wyczuwałem głuche dudnienie.

Podobne odgłosy mogłaby wydawać wielka ołowiana kula, toczona po podkładach torów

kolejowych. Po paru minutach znów narastał przeciągły jęk.

Nagle zrozumiałem — przynajmniej tak mi się wtedy wydawało. Zbliża się trzęsienie ziemi!

Znajdowałem się przecież w obszarze strefy sejsmicznej. Niedawno oddany do użytku potężny hotel
o śmiałej konstrukcji, stanowiący szczytowe osiągnięcie techniki budowlanej, posiadał doskonałe
zabezpieczenia przeciw wstrząsom podziemnym, jednak wolałem nie ryzykować. Narzuciłem
płaszcz, chwyciłem teczkę i zjechałem na dół. Na niższych poziomach dołączyło jeszcze parę osób,
podobnie jak ja zaniepokojonych sytuacją. W szybie zjazdowym odgłosy potęgowały się do
nieznośnego, metalicznego wycia; wyczuwało się też nierównomierne drżenie konstrukcji.

Dotarliśmy szczęśliwie na dół. Pośpiesznie opuściłem hall i pobiegłem na otwarty teren

pobliskiego parku. Temu zawdzięczam swoje ocalenie.

Dotychczas nie mogę zrozumieć, dlaczego tak nieliczni mieszkańcy hotelu opuścili budynek.

Niezwykle silne jest przekonanie ludzi, że wszystko zawsze musi potoczyć się zwykłym trybem.

Na zewnątrz nie zauważyłem niczego nienormalnego ziemia nie drżała, noc była ciepła i pogodna,

ulicami przejeżdżały spóźnione samochody, ławki w parku okupowały gruchające pary. Musiałem
wyglądać zabawnie w narzuconym na piżamę płaszczu i z teczką w ręku, lecz nie odważyłem się
zawrócić. Strzelista wieża hotelu rozbrzmiewała przenikliwym, żałosnym jękiem. I wtedy
spostrzegłem, że zaczyna wyginać się w kierunku ruchliwej arterii miejskiej kreśląc swoim czarnym
konturem wielki łuk na wygwieżdżonym niebie.

Nie wiem, co było dalej, bo padłem twarzą na trawnik i zatkałem uszy dłońmi. Usłyszałem jednak

ogłuszający łoskot, ziemia zatrzęsła się, a w nocne niebo uderzył przeraźliwy krzyk i wycie syren. Na
tym zakończę swoje zeznanie, ponieważ dalszy przebieg wydarzeń drobiazgowo relacjonowała prasa
codzienna. Dodać muszę jedynie, że ani tej nocy, ani później w mieście i jego okolicach nie zaszło
nic nadzwyczajnego, nie wystąpiło trzęsienie ziemi ani wróg zewnętrzny nie rozpoczął ataku. Po

dokładnym dochodzeniu wykluczono również możliwość sabotażu”.

„Jestem chemikiem i od dawna piastuję stanowisko profesora w uczelni o znanej renomie;

szczegółowe dane wraz z dokumentacją dołączam do niniejszego doniesienia. Sprawa, o której piszę,
jest niezwykła i niezrozumiała, a dla mnie miała i wciąż ma głębokie reperkusje w dziedzinie
zawodowej. Swego czasu nieomal przyczyniła się do złamania mojej kariery naukowej, a i obecnie
wielu kolegów nie ufa mi tak jak dawniej, jestem również rzadziej cytowany niż niegdyś.

Od dawna prowadzę zespół zajmujący się badaniem różnych problemów korozji. Nie muszę

podkreślać, jak ważne są nasze prace; obecnie rocznie ulega utlenieniu, lub inaczej zamienia się w
rdzę, aż 10% wszystkich wyrobów żelaznych na Ziemi! Tak, nasze badania mają ogromne znaczenie.

Oprócz prac podstawowych zespół udziela porad, dokonuje ekspertyz, opracowuje dane na

specjalne zlecenia. Między innymi już dawno opublikowaliśmy tablice szybkości utleniania żelaza w
różnych warunkach wilgotności, temperatury, kwasowości środowiska i tak dalej. Dane te cieszyły
się dużą renomą w świecie i były szeroko stosowane jako podstawa do standardowych obliczeń i
projektów.

I wtedy wybuchła bomba. Dwóch młodych naukowców, odbywających jeszcze straże

podoktoranckie, ogłosiło odmienne od moich wyniki analogicznych eksperymentów! Zignorowałem
ich prace, lecz wokół sprawy wytworzyła się nieprzyjemna atmosfera. Ludzie zaczęli sami
sprawdzać i szeptać za moimi plecami. Niektórzy sugerowali mi oględnie, abym powtórzył
doświadczenie sprzed lat trzydziestu. Oni nie rozumieli, że nie mogłem się mylić! Zawsze każdy
eksperyment powtarzałem wielokrotnie, a później robili to moi asystenci, zanim wyniki podane były
do ogólnej wiadomości.

I wreszcie stało się, co się stać musiało: jeden z moich ludzi przeprowadził powtórne pomiary.

Kiedy przyszedł do mnie zmieszany, nie mogąc wytrzymać mojego bezpośredniego spojrzenia,
wiedziałem — otrzymał wynik naszych adwersarzy. Pracowałem wtedy sami przez całą noc,
nastawiając próby, czuwając nad termostatami i dokonując obliczeń. I nazajutrz nie pozostało mi nic
innego, jak przyznać się do popełnionej przed laty pomyłki. Fatalnej pomyłki, która kosztowała
niewyobrażalne pieniądze i… zaufanie do mnie. Musiałem przyznać się, aby uchronić resztki
reputacji i móc nadal pracować naukowo, lecz wciąż nie wierzę. Nie mogę uwierzyć. Czasami nie
wierzę w siebie, a czasem — w naukę w ogóle. I wtedy jest mi najciężej, ponieważ nauka to moja
jedyna pasja w życiu, więcej — jego treść i sens. Jestem bliski załamania nerwowego”.

„Nazywam się John Brown i jestem policjantem w Brighton. Służę nienagannie już od piętnastu

lat Królowej w imię dobra publicznego.

Mój raport dotyczy pożarów, wybuchających w naszym mieście od trzech miesięcy ze

zwiększającą się częstością. Podejrzewając akcje terrorystyczne, nasze grupy operacyjne podwoiły
czujność. Zwiększyliśmy liczbę nocnych patroli, obserwowaliśmy osoby podejrzane, penetrowaliśmy
środowiska anarchistyczne, lewackie i faszystowskie. Wszystko bez rezultatu.

W nocy z 14 na 15 sierpnia byłem świadkiem wybuchu pożaru. W wyżej wymienionej sprawie

złożyłem nazajutrz raport, lecz nie dano mi wiary i wysłano na tygodniowy wypoczynek do
sanatorium. Wiem, że to dla mojego dobra i że zasłużyłem sobie na urlop długoletnią nienaganną
służbą, jednak mam niejasne wrażenie, że sprawę można było zbadać dokładniej. Mogłoby to okazać
się ciekawe, ale może zbyt dla kogoś niewygodne? No cóż, w końcu prefekt najlepiej wie, co robi.

Piszę ten raport, korzystając z obiecanej przez Was pełnej dyskrecji. Było to tak:
Tej nocy patrolowałem ulicę Czternastą. Stare kamienice czynszowe, nie najlepsza dzielnica. Na

rogu znajdował się nowoczesny pawilon spożywczy, taki ze szkła i aluminium, a w środku pełno
kolorowych pudełeczek. Przyglądałem się, jak go myją z zewnątrz długimi szczotkami z
podłączonymi do nich wężami gumowymi. Wyglądał potem jak cacko wśród tych szarych zakazanych
kamienic.

I wtedy, w godzinę po zamknięciu sklepu, coś zaczęło się dziać. Najpierw poczułem dziwny

swąd, jakby przypalonej gumy. Potem z hukiem wyleciała jedna z wielkich szyb w tym pawilonie.
Podniosłem alarm. W chwilę później posypały się następne szyby! A potem zaczęły dziać się rzeczy
zupełnie niezrozumiałe. Gdybym sam nie widział wszystkiego na własne oczy i nie czuł bijącego
żaru, nigdy bym w to nie uwierzył. Czysty, wymyty przed chwilą aluminiowy szkielet pawilonu
począł dymić i buchnął płomieniem! I to kolejno w kilku miejscach. Wyciągnąłem ze środka gaśnicę i
skierowałem ją na ogień, ale bez żadnego rezultatu. Po chwili zostałem zmuszony do wycofania się,
ponieważ zajęło się wnętrze sklepu i wszystko stanęło w płomieniach. Gdy wreszcie nadjechały
wozy strażackie i policyjne, ogień sięgał już drugiego piętra. Jeszcze raz proszę o dyskrecję, mimo że
mój raport nie został zakwalifikowany jako tajny”.

„Niniejsze sprawozdanie piszę z mieszanymi uczuciami. Z wykształcenia jestem prawnikiem,

jednakże podziwiam współczesne nauki przyrodnicze i zazdroszczę im krystalicznej jednoznaczności,
która bardzo przydałaby się wielu naszym kodeksom. Uważam, że dyscypliny ścisłe oparte są na
solidnych logicznych podstawach i temu zawdzięczamy szybki i wszechstronny rozwój naszej
cywilizacji.

Moja pewność i wiara w naukę nie została bynajmniej zachwiana wydarzeniami, stanowiącymi

treść niniejszego raportu, nie pretenduję również do wystąpień z pozycji oskarżyciela względem
przyjętych metod poznawania przyrody. Uważam po prostu, że przed badaczami stanął jeszcze jeden
problem do wyjaśnienia, a co do jego wagi wolę nie wypowiadać się jako niedostatecznie biegły w
przedmiocie jurysta.

Nie sądzę również, abym popełnił błąd podczas wykonywania eksperymentów lub obliczeń.

Doświadczenia były względnie proste, a rachunki na poziomie elementarnym. Jednakże, aby
całkowicie wyeliminować niebezpieczeństwo omyłki, proponuję powtórzenie badań przez bardziej
kompetentne grono. Ale po kolei powróćmy do początku problemu.

Cała sprawa zaczęła się bardzo zwyczajnie, można by powiedzieć — banalnie. Mój

dziesięcioletni syn wykonywał prace domowe, zadane mu w szkole. Uczył się od pierwszej klasy
doskonale i nigdy nie miałem z nim żadnych problemów, zdziwiłem się więc wielce, gdy wszedł ze
łzami w oczach do mojej kancelarii i począł użalać się na swój ulubiony przedmiot, na matematykę.
Okazało się, że w szkole obliczano liczbę p, która jest, jak wiadomo, stosunkiem obwodu koła do
jego średnicy. I wszystkim dzieciom wyszło dobrze, tylko mój syn otrzymał inny wynik, mianowicie
3,13, zamiast prawidłowej wartości 3,14. Nauczyciel polecił mu powtórzyć pomiary w domu i
skarcił za brak precyzji w doświadczeniach. Lecz w domu nadal wychodziło.3,13, co zdenerwowało
i zniechęciło syna. Postanowiłem mu pomóc.

Użyliśmy blaszanej puszki po kawie i na nią nawijaliśmy cienki drut, którego długość

mierzyliśmy po rozprostowaniu. Pomiar średnicy puszki nie nastręczał trudności.

Dokonaliśmy kolejnych obliczeń, nawijając drut również wielokrotnie, tak by zmniejszyć błąd do

minimum.

I proszę sobie wyobrazić moje zaskoczenie, gdy prawie za każdym razem otrzymywaliśmy 3,13!

Nie potrafiłem tego zrozumieć. Najpierw sprawdziłem w tablicach i encyklopediach, a następnie
zatelefonowałem do mojego przyjaciela, fizyka z wykształcenia i zawodu. Obrócił on całą sprawę w

żart, naigrawając się zwłaszcza z instrumentów, używanych w doświadczeniu. Z pewną niechęcią i
tylko po usilnych naleganiach zgodził się na wspólny eksperyment w swoim laboratorium, aby
dowieść niewzruszonej prawdy.

Nazajutrz wykonywaliśmy pomiary za pomocą o wiele precyzyjniejszej aparatury i

przeprowadziliśmy obliczenia z dokładnością aż do siedmiu miejsc po przecinku. Byłem niemalże
dumny, gdy wynik wynosił za każdym razem 3,13 w zaokrągleniu do dwóch miejsc. Mój przyjaciel
długo wyjaśniał, że użyta aparatura nie została przystosowana do tego rodzaju badań, że drut i
obręcze mogą kurczyć się i rozszerzać wraz ze zmianami temperatury, miał też wiele innych teorii,
których nie zapamiętałem.

Wtedy coś zachwiało się w moim prostym i jednoznacznym obrazie świata. Dumny gmach nauki

wydał się mniejszy, na jego murach zarysowały się pęknięcia i szczeliny.

Odczułem wielką ulgę mojego przyjaciela, kiedy wreszcie odprowadził mnie do furtki i

powiedział »do widzenia«.

Wolał nie zajmować się tą sprawą, która mieszała mu szyki i powodowała zamęt w głowie. Tyle

miał przecież przed sobą wygodniejszych i jeszcze nie ruszanych dziedzin badawczych, gdzie nikt nie
odważy się kwestionować wyników, ba, inni zacytują je w swoich pracach! Byłem przekonany, że
nikomu nie wspomni o eksperymentach przeprowadzonych tego wieczoru, chociażby z obawy przed
narażeniem się na śmieszność.

Ja sam odpowiadam na waszą ankietę tylko dla spokoju własnego sumienia, ponieważ i tak nie

wierzę, aby niniejsza wypowiedź spoczęła w miejscu innym niż kosz na śmieci.

Pragnę zakończyć swój list optymistycznym akcentem, dodam więc, że wciąż ufam nauce,

jednakże musi ona stopniowo dojrzewać do wielu problemów, które już od dawna, świadomie lub
nie, obejmuje swoim zasięgiem”.

Przekładałem grube teczki, pełne relacji i sprawozdań z całego świata. Dotyczyły niemal każdej

dziedziny życia ludzkiego. W materiale, gromadzonym przez wiele lat, można było znaleźć opisy
zdarzeń dziwnych, nieprawdopodobnych lub wprost zakrawających na fantazję. Odchylenia od
precyzyjnie obliczonych trajektorii rakiet i pocisków balistycznych, nieścisłości w sprawdzonych i
uznanych równaniach, sprzeczne dane na temat dawno wyliczonych i stabelaryzowanych wielkości,
niewytłumaczalne cofanie się lub rozprzestrzenianie różnych chorób, zmiany w aktywności
drobnoustrojów, relacje o wypadkach i katastrofach, które w zasadzie nie powinny mieć miejsca, nie
stwierdzono bowiem żadnej możliwej do przyjęcia ich przyczyny — oto niektóre przykłady
opracowań i doniesień.

Spojrzałem ponad plikami zadrukowanych kartek, z których każda kryła swoją tajemnicę, na pustą

salę konferencyjną z półkolistymi rzędami foteli. Za niespełna godzinę przestronne pomieszczenie
wypełni się ludźmi, naprzeciw mnie zajmą miejsca wybitni przedstawiciele światowej nauki. Czy
wytrzymam ciężar ciekawych spojrzeń ludzi, zaproszonych na tę zakonspirowaną konferencję z
wszystkich kontynentów? I co będę miał im do powiedzenia? Czy truizmy o świecie pełnym
sprzeczności, czy może znaną prawdę, że w nauce każda odpowiedź rodzi wiele nowych pytań — nie
wiedziałem. Wciąż nie mogłem zdecydować się na przyjęcie planu swojego wystąpienia.

Przedstawienie luminarzom nauki hipotez podważających, ich własne badania byłoby równie

lekkomyślnym posunięciem, jak przyznanie się do niewiedzy. Niewiedzy biorącej swój początek w
żałośnie skąpym strumieniu informacji, odbieranych przez nas z otoczenia.

Sala wypełniała się powoli. Każda z tych dumnych postaci nauki, dostojnie zajmująca należne jej

miejsce, byłaby może skłonna zrewidować wiele hipotez i teorii, byle dostatecznie odległych od

swojej profesji, a zwłaszcza od własnego dorobku. I choć kładłem głowę pod topór, musiałem
przedstawić obserwacje, co do których znaczenia nie miałem żadnych wątpliwości. Wnioski
praktyczne należało wyciągnąć bezzwłocznie, zostawiając korekty światopoglądowe na później,
chociaż nie na ostatek.

Tak, ale od czego tu zacząć?
Zacząłem od powitania szacownego grona, które było uprzejme przybyć z tak daleka. Następnie

rzuciłem dowcipną anegdotę, czym miałem nadzieję zyskać sobie przychylność audytorium. Jednakże
towarzystwo naprzeciw mnie składało się ze starych bywalców seminariów, odczytów i konferencji,
i wciąż wyczuwałem pełną nieufności rezerwę, która niestety pogłębiała się w miarę toku wykładu.
Możliwe, że popełniłem błąd relacjonując na wstępie przypadki niezrozumiałe i niewyjaśnione, do
których wielka nauka zwykłą odwracać się tyłem, nie wiadomo, czy z obawy przed śmiesznością, czy
z przeświadczenia o niemożności ich interpretacji. Wybitnym uczonym słuchającym mojej prelekcji
nie wypadało czynić niczego innego, jak tylko uśmiechać się ironicznie lub wzruszać ramionami.

— Czy to zebranie sekty mistycznej? — spytał ktoś półgłosem. W sali narastały szmery i tłumiona

wesołość.

— Szanowni państwo — podniosłem nieco głos — nie zabierałbym wam cennego czasu na

pseudonaukowe spotkania. Wszystkie dane, które przed chwilą przytoczyłem jako pewnego rodzaju
ilustrację do tematu zasadniczego, pochodzą z wiarygodnych i w każdej chwili sprawdzalnych
źródeł. Istnieją drobiazgowe opracowania i raporty odpowiedzialnych organów, nie są to więc
historie zasłyszane od osób trzecich.

Sala umilkła. Wszyscy czuli; że teraz powinienem odkryć karty.
— Chciałbym przedstawić państwu — kontynuowałem już nieco spokojniej — swoją koncepcję,

łączącą w jedną całość przedstawione uprzednio oraz inne zagadkowe wydarzenia. Podkreślam z
naciskiem, że jest to jedynie koncepcja, nie pretendująca do miana spójnej teorii. Moja nadzieja w
tym, że właśnie najznamienitsze postacie dzisiejszej nauki — tu skłoniłem się kurtuazyjnie w stronę
zebranych — krytycznie i twórczo ustosunkują się do prezentowanych danych i wyciąganych
wniosków, a może nawet uzupełnią je swoim doświadczeniem lub, w przyszłości, badaniami.
Wspólne działanie z pewnością pozwoli nam rozwikłać te problemy lub też odrzucić je i uznać za
niebyłe.

Teraz dopiero zacząłem pozyskiwać sobie audytorium. Siwi profesorowie powyciągali notesy.
— Materię — przeszedłem od razu do meritum sprawy, wykorzystując przychylne

zainteresowanie sali — dzielimy wygodnie pomiędzy mikro — i makrokosmos. My, z naszymi
codziennymi problemami, znajdujemy się gdzieś pośrodku. W każdym z tych światów rządzą nieco
odmienne prawa inaczej zachowują się cząstki elementarne, inaczej gwiazdy. Jednak ogólna teoria
pola pozwoliła nam zjednoczyć te, zdawałoby się zupełnie różne jakościowo, obszary. Obecnie
mikro– i makroświaty jawią się nam jako kontinuum, jako wielki ciąg form istnienia materii wzdłuż
osi wymiarów. Jego oba obszary brzegowe leżą w mroku nieznanego, lecz rozsuwają się w miarę
wzrostu wiedzy. Odsłaniają wszakże wciąż nowe tajemnice.

Mamy więc kontinuum, dla którego obecnie jesteśmy w stanie ułożyć ogólne prawa. Wiemy dużo

o ewolucji, makrokosmosu, o przemianach we wnętrzach gwiazd, gdzie z wodoru drogą reakcji
jądrowych powstają coraz cięższe pierwiastki. Czerwone olbrzymy, białe karły lub gigantyczne
wybuchy supernowych to nić innego, jak punkty przetwarzania, miejsca ewolucji materii. Wiemy
sporo o tej ewolucji w odniesieniu do mgławic, gwiazd i planet. Lecz ciągle jesteśmy skłonni
uważać atomy za maleńkie, w zwykłych warunkach niepodzielne i niezmienne kuleczki, stanowiące
podstawowy budulec materii. Jeśli mamy te same prawa dla całego Wszechświata, to pora

zrewidować ten pogląd, proszę państwa!

Po sali podniósł się szmer niedowierzania i dezaprobaty. Audytorium zaklasyfikowało w tym

momencie mój wykład do nieszkodliwych, lecz także nienaukowych ciekawostek i — słuchało dalej.

— Moją pierwszą tezę można ująć nieco pretensjonalnie, ale za to krótko: panta rei. Wszystkie

formy materii ulegają ewolucji, począwszy od cząstek elementarnych (bo te na razie znamy jako
najmniejsze), a skończywszy na skupiskach galaktyk. Przy czym, w przypadku na przykład atomów,
nie jest to znana reakcja rozpadu i tworzenie się nowych pierwiastków. Proszę państwa, żelazo
pozostaje żelazem, a krzem krzemem, lecz w sposób ciągły (lub swego rodzaju „kwantowy”)
zmieniają się ich właściwości! Oczywiście, po dostatecznie długim czasie żelazo może ulec tak
daleko idącej transformacji, że nie będzie przypominało już swojego pierwowzoru, a raczej
poprzedniego etapu ewolucyjnego. W końcu cały układ okresowy może przesunąć się o jedno miejsce
lub, kto wie, przemieścić się w zupełnie innym, trudnym do przewidzenia kierunku…

Na sali wybuchła wrzawa. Jedni żądali dowodów, inni okazywali swoje lekceważenie, część

opuściła pomieszczenie; większość jednak chciała słuchać dalej i domagała się spokoju.

— Zmiany reaktywności poszczególnych pierwiastków, zwłaszcza metali — kontynuowałem —

stwierdzone w wielu laboratoriach, zdają się potwierdzać moje przypuszczenia. I to jest pierwszy,
ważny powód zwołania tego seminarium — mówiłem niezbyt głośno, lecz z naciskiem. — Należy
przebadać i stale poddawać testom substancje i materiały używane w technice. Wprowadzanie
ciągłych korekt jest wymogiem chwili, zwłaszcza wobec, jak mi się wydaje, przyspieszonej ewolucji
pierwiastków w ostatnim okresie. Inaczej nasza cywilizacja może niebawem pogrążyć się w chaosie!

Głuchy szmer sali wyrażał tym razem aprobatę. Propozycja była jasna i do przyjęcia: należało

wziąć się do badań.

— Proszę państwa, jeśli przyjmiemy hipotezę o ewolucji materii za punkt odniesienia, następny

wniosek nasuwa się niejako sam. Poznane przez nas dotychczas prawa natury odnoszą się do materii,
bez niej nie mają racji bytu. Jeśli materia ewoluuje, zmieniają się również wynikające z jej
właściwości prawa rządzące zarówno mikro– jak i makrokosmosem. Wszystko jest zmienne!
Znajdujemy się wewnątrz wartkiego nurtu istnienia i nie możemy zadowalać się chwilowym,
statycznym obrazem świata. Osiągnęliśmy na to zbyt wysoki poziom rozwoju!

Sala odpowiedziała głuchą ciszą. Nikt nie rozmawiał, nie zadawał pytań i nie komentował. Tą

ciszą audytorium domagało się dalszego ciągu.

— Stąd biorą się nieścisłości pewnych równań, które nie korygowane stracą po pewnym czasie

swój sens fizyczny. Stosunek obwodu koła do jego średnicy wynosi teraz już tylko 3,13 i nadal
maleje! To jest fakt, proszę państwa, a wytłumaczyć go możemy sobie w sposób najlepiej trafiający
do naszych zmysłów. Na przykład zakrzywianiem się przestrzeni, co powoduje wzrost średnicy,
mierzonej po jakiejś hipotetycznej dla nas powierzchni krzywej. Stąd stałe zwiększanie się liczby
katastrof w najnowszym budownictwie, opartym na fałszywych obliczeniach.

W nienaturalną ciszę sali buchnął czyjś nerwowy śmiech, lecz urwał się nagle, nie podchwycony

przez innych. Zainteresowanie osiągało punkt kulminacyjny.

— Dotychczas przedstawiałem państwu w zasadzie jedynie wnioski, wynikające bezpośrednio z

obserwowanych faktów. Teraz pora na kilka hipotez. Z moich kilkuletnich badań wynika, że prawa
fizyczne komplikują się i wzbogacają o nowe elementy, a pewne granice istnienia materii — ulegają
ciągłemu rozszerzaniu. Na przykład prędkość światła zdaje się rosnąć, a zero absolutne, według
wszelkich danych, stale obniża się na skali temperatury. Odkrywane w ostatnich czasach superciężkie
pierwiastki z końca układu okresowego dawniej po prostu nie istniały, dopiero teraz nastał ich czas.
Tę koncepcję można połączyć z teorią big bangu, czyli ciągłego rozszerzania się Wszechświata od

momentu hipotetycznego prawybuchu. W miarę rozbiegania się przestrzeni materia komplikuje się
coraz bardziej, rodzą się nowe formy jej istnienia, a dawne ulegają permanentnej ewolucji.
Zakładam, że w punkcie zerowym owego wybuchu temperatura była nieskończenie wysoka i równała
się jednocześnie chwilowemu zeru bezwzględnemu, prędkość światła wynosiła zero (więc nikt nie
byłby w stanie dokonać jakichkolwiek obserwacji), zaś materia istniała tylko w jakiejś najprostszej,
nieznanej obecnie postaci. Natomiast w hipotetycznej nieskończonej odległości od centrum prędkość
światła jest nieskończenie wielka, temperatura może opadać bez ograniczeń, zmniejszając stale
wartości obecnie jeszcze nie istniejących cech materii, która występuje w niewyobrażalnie wielkiej
ilości form. Tak, proszę państwa, ale to jedynie hipoteza. Zapewne można tłumaczyć opisywane
zjawiska na wiele sposobów. Mam nadzieję, że zajmą się tym tęższe umysły niż mój.

Spojrzałem po sali. Wszyscy słuchali w skupieniu, choć napięcie opadło i poczęły pojawiać się

ironiczne uśmiechy. Głos zabrał specjalista od niskich temperatur, wysoki zasuszony profesor z
uczelni o Światowej sławie.

— Na wstępie chciałem pana przeprosić. Byłem nietaktowny, a jedynym pocieszeniem jest fakt,

że zrobiłem to po cichu. Po prostu sądziłem, że cały ten wykład to jeden kosmiczny lub
kosmogoniczny stek bzdur, ale moją opinią zachwiała pańska uwaga o obniżającym się zerze
bezwzględnym. Otóż, szanowni słuchacze, prowadziłem ostatnio eksperymenty około O°K, i
wyobraźcie sobie, że udało mi się zejść o cały stopień niżej od wartości podręcznikowej! Jak
zareagowałem? Natychmiast wyrzuciłem asystenta, który robił eksperyment. Lecz kiedy drugiemu
wyszło to samo, winę zwaliłem na niedokładność aparatury. Teraz widzę, że może być trzecie
wyjaśnienie, i choć nieprawdopodobne, to najbardziej prawdopodobne z tych trzech! Dziękuję.

Po sali przebiegła fala szeptów, ale nikt nie kwapił się do zabrania głosu. Postanowiłem więc

zakończyć spotkanie. — Tyle byłoby obserwacji, wniosków i hipotez, szanowni słuchacze. Co należy
robić dalej? Mam pewność, że tak dostojne gremium wie to znacznie lepiej ode mnie. A jakie
wnioski płyną stąd dla wszystkich ludzi? Sądzę — zawahałem się — taak, należy po prostu
dostosowywać się do zmiennej rzeczywistości, stale uaktualniać dane i zachowywać czujność…
Wiele może się zdarzyć, albowiem z moich obserwacji wynika, że szybkość zmian wzrasta. Jeśli nikt
nie wyraża chęci zabrania głosu, uważam sympozjum za zamknięte. Dziękuję państwu za przybycie i
życzę miłego powrotu.

Kiedy zajmowałem miejsce w samochodzie, dogonił mnie jeden z uczestników konferencji, mój

stary znajomy.

— Słuchaj, znam cię zbyt dobrze na to, abyś robił takie uniki. Mnie nie nabierzesz.
— ….?
— Nie udawaj. Nie dokończyłeś wykładu. Z czegoś zrezygnowałeś w ostatniej chwili. Co to

było?

— No; nic takiego istotnego…
— Stary, nie odgrywaj zbawiciela ludzkości, ale też nie oszczędzaj nas zbytnio. Wszelka

przesada nie prowadzi do niczego dobrego.

— Jak chcesz. I tak rzecz wyjdzie na jaw, może im prędzej, tym lepiej. Chciałem dodać coś o

nas, ludziach. Widzisz… my też zmieniamy się. Ewolucja, mutacje. Myślisz, że to efekt
promieniowania kosmicznego?! Bzdury. Wszystko płynie. Planety starzeją się, spójrz na Księżyc. A
zmiany naszej świadomości? Są to rzeczy niepojęte, w zasadzie poza zasięgiem ludzkiego poznania.
Jednak jesteśmy w stanie badać prostsze problemy. Na przykład strukturę węgla, który jest
podstawowym budulcem naszego ciała. Pierwiastek ten występuje w organizmach głównie w stanie

hybrydyzacji sp

3

. Ale widzisz… ona zmienia się, powoli oczywiście, na sp

2

. Tak, dobrze, opiszę

rzecz prościej. Oznacza to kompletną zmianę właściwości chemicznych, która, według moich
obliczeń, może nastąpić już za 300–500 lat! Nie ma mowy o przestrojeniu budowy i funkcji
organizmu w tak krótkim czasie. Już teraz mamy pierwsze zwiastuny zmian: nowotwory. Zrozum, że
dotychczas względną stabilność świat zawdzięczał ogromnej różnicy w szybkości obu procesów:
„starzenie się” materii było nieporównanie powolniejsze od uwijania się takich mróweczek jak my.
Teraz te pierwsze zjawiska zwiększyły swoją szybkość — dostaliśmy się, być może, w jakieś
lokalne „zawirowanie przestrzeni”. I co ty na to?

— Z tego, co mówisz… Czyli właściwie możemy być jeszcze świadkami agonii życia

ziemskiego?

— To dosyć pesymistyczne stwierdzenie. Kto wie, może dlatego właśnie stworzyliśmy

cywilizację techniczną, aby umożliwić sobie wyjście z podobnych sytuacji? Mam na myśli coś w
rodzaju ewolucyjnej przypadkowej celowości. Według tej hipotezy cała działalność ludzką w
okresie

nowożytnym

byłaby

jeszcze

jednym

ogniwem

ewolucji,

końcowym

etapem

przystosowawczym życia ziemskiego. Etapem, który oby nie zakończył się zbyt późno.

— Masz na myśli walkę z rakiem?
— Mój drogi, widocznie nie wyrażam się dostatecznie jasno. Tu chodzi o rozwiązanie globalne,

nie o drobne środki leczące objawy. Rozwiązań może być wiele; sądzę, że właściwą drogę
odnajdziemy w nadchodzących latach. Trudno o prognozy przy obecnym szaleńczym wyścigu
cywilizacyjnym, ale jego cel stał się obecnie dla mnie jasny: jest to kwestia przeżycia. Wykładnicza
krzywa rozwoju oznacza po prostu morderczy bieg o przetrwanie.

Wciąż patrzał na mnie pytająco, aż w końcu dałem za wygraną.
— Nie chcę bawić się w proroka, ale dam ci dwa przykłady dróg, jakimi mogłoby pójść dalej

ziemskie życie. Temat przeniesienia świadomości ludzkiej do maszyn cyfrowych stanowi wdzięczną
pożywkę dla wielu komiksowych opowieści, ale w rzeczywistości niebawem będzie to realna
możliwość. Gdybyśmy zaś chcieli pozostać przy obecnych formach białkowych, należałoby
zastosować nieznane dotychczas prawa fizyki, a w efekcie zahamować lub nawet zawrócić lokalną
ekspansję Przestrzeni. Odbyć jedyną realną podróż w czasie, byle nie za daleko, bo odmienne cechy
materii mogłyby znów rozstroić nasze organizmy. Być może wtedy, tak jak ci się marzy,
odnieślibyśmy totalne zwycięstwo nad rakiem, żelazo stałoby się nierdzewne, ale nie sposób
przewidzieć, co stałoby się z naszą świadomością.

Miał dosyć. Pożegnał się pospiesznie i odszedł, a ja jechałem najpierw krótką cienistą aleją, aby

po chwili wydostać się na lśniącą lustrem gorąca drogę wśród ruchomych piasków.

Październik 79

Andrzej Zimniak

O tym, który słyszał woń nenufarów

Pewnego dnia, który z pozoru niczym nie różnił się od innych w nieskończonym ich szeregu, Jan

zbudził się o bladym brzasku rześki i wypoczęty. I usłyszał wyraźnie, o czym sąsiedzi rozmawiają za
ścianą sennymi jeszcze głosami. Po pierwszym zdziwieniu ogarnęła go złość, bo czy naprawdę muszą
wydzierać się w taki sposób od samego rana? Ale zdziwienie znów wzięło górę, kiedy dobiegały doń
również głosy z dołu i z górnych pięter, nie mówiąc już o chichotach na mansardzie. Skromna
kawalerka Jana wypełniła się szmerem wielu rozmów, chrapaniem tudzież porannym brzękiem
filiżanek do kawy. Czuł, a właściwie słyszał życie wszystkich mieszkańców budynku o tej wczesnej
godzinie. Co to może, u diabla, znaczyć? Czy ktoś robi mu głupi kawał? A może jakiś szef od badania
opinii publicznej pomylił końcówki, dając mu do domu odbiornik zamiast nadajnika? Ale Jan, mimo
gwałtownych poszukiwań, nie znalazł ani śladu tego typu instalacji.

Tymczasem sytuacja uległa pogorszeniu: W pokoju, a raczej pod czaszką Jana rozbrzmiewały

łagodne głosy amatorów świeżych bułeczek, czekających na otwarcie sklepu za rogiem, a także pełne
rubasznej treść rozmowy taksówkarzy na pobliskim postoju. Prawda była oczywista, i wypłynęła z
głębi świadomości Jana niby tłusta plama oliwy na powierzchnię wody: słuch mu się poprawiał!
Niestety, proces ów nie ustawał.

Nasz bohater okazał się nagle hojny — byłby skłonny scedować natychmiast nadwyżkę czułości

swego nazbyt wyostrzonego zmysłu niedosłyszącym, głuchym, nasłuchowcom — komukolwiek,
głowa jego bowiem wypełniała się męczącym szumem. Lecz altruistyczne ciągoty przyszły w
nieodpowiednim miejscu i czasie, jak to często między ludźmi bywa, i pozostały niezaspokojone.

Skąd się to wszystko wzięło? Wczoraj był w drogerii, mógł więc coś powąchać. A może to przez

seanse spirytystyczne, w których ostatnio uczestniczył? Mógł go jeszcze Bóg wynagrodzić lub diabeł
ukarać (albo odwrotnie) za tę jego wieczna ciekawość wszystkiego, co istnieje i co nie istnieje,
zresztą powód zawsze się znajdzie, jeśli dobrze poszukać. Ale… zaraz! Wczoraj przecież uderzył się
o szafkę, aż gwiazdy zatańczyły mu na tle brudnej ściany kuchennej. Szansa leży w kuracji
wstrząsowej! Nie zwlekając, Jan zdjął z półki kilka opasłych tomów encyklopedii w twardej
oprawie. Wyrznął się nimi w ciemię, aż świat pociemniał, a rozmowy wokół też przycichły. Uff..

Wtem usłyszał, jak jego ciotka Adelajda mówi po angielsku. Właściwie nic w tym dziwnego,

wszak już dziesięć lat temu osiadła w Montrealu. W… Montrealu!!

Jan przyodział się naprędce i pognał do lekarza. Przed gabinetami laryngologa i neurologa były

kolejki, wpadł więc do psychiatry.

— Ja… — zająknął się — słyszę sąsiadów i innych…
— Wiem — przerwał mu lekarz przyjacielskim tonem niech się pan nie martwi. Poradzimy.
— Ale ja ich wszystkich słyszę. Ja słyszę… o wiele za dużo!
— Rozumiem. Czopki, proszę.
— Do uszu?
— Nie. Normalnie, per rectum. Rano i wieczorem. Zobaczy pan, wszystko będzie po pańskiej

myśli!

Jan powlókł się do domu i bezzwłocznie zaaplikował lek. Po chwilowym, lekkim podnieceniu,

wywołanym zapewne czynnikami pozafarmakologicznymi, odczuł muskanie słabych prądów
oplatających delikatną siatką całe ciało. Dziwne drżenie przeniknęło mu członki. Zaraz potem
usłyszał monotonny szum, w którym wkrótce rozróżnił wielość szmerów o różnej wysokości dźwięku
i rozmaitym natężeniu, niby odgłos dziesiątków górskich strumyków pod topniejącym wiosennym
śniegiem. Był to dźwięk prądu elektrycznego.

Nagle usłyszał grzmot, jakby wodospad przynajmniej rozmiarów Niagary walił po kuchennej

ścianie; to sąsiad, dysponujący nowoczesnym sprzętem domowym, włączył kuchenkę elektryczną.

Jan uciekł. Po prostu wybiegł z domu tak, jak stał. Przechadzał się po parkach, ulicach, muzeach,

a wszędzie przestrzeń pełna była dziwnych głosów, których pochodzenia w większości przypadków
nie mógł ustalić. Był jednak absolutnie przekonany, że słyszał basowy krzyk drzew, którym
przycinano gałęzie, iż woń lilii wodnych i nenufarów miała przyjemny, ciepły dźwięk, a błękit nieba
był nieznośnie piskliwy, natomiast czerwony blask zachodu słońca stanowił prawdziwie kojącą
symfonię.

Jan zmęczył się tym wszystkim, lecz obawiał się powrotu do domu ze względu na

elektrotechniczny sprzęt idącego z duchem czasu sąsiada. Wstąpił więc do znajomego.

Ten wytrzeszczył oczy zaraz na początku niesłychanej opowieści i przystąpił niezwłocznie do

rozczyniania wódki, co dla niektórych stanowiło wyjście z każdej sytuacji. Spirytus mieszał się z
wodą z tak przenikliwym świstem, że Jan odruchowo zakrył uszy dłońmi; na nic się to jednak nie
zdało. Gdy wreszcie przykry odgłos ustał, napój był gotowy.

Po pierwszym kieliszku poczuł błogie odprężenie. Złowrogie, napierające zewsząd dźwięki

jakby cofnęły się nieco, odpłynęły. Lecz po powtórnym przepiciu Jan stwierdził, że jego kumpel…
trzeszczy, trzeszczy jak stare krzesło, na którym bezustannie buja się niesforny dzieciak. Ów dźwięk
to przycichał, to wzmagał się niespodziewanie, i tak trwał, ciągły i charakterystyczny. Sąsiadka z
pierwszego piętra, jejmość będąca właścicielką bujnych kształtów i kilkunastu kanarków wydawała
zajadłe terkotanie, natomiast stróż z sutereny, człek o podejrzanej fizjonomii, szemrał niby brudna
woda w dolnym biegu zanieczyszczonej rzeki.

Wszystkie te dźwięki były nie do pomylenia lub zamiany, a mówiły o swoich właścicielach

znacznie więcej niż kryminalny odcisk palca. Jan z przestrachem począł wsłuchiwać się w siebie, ale
wyczuł tylko bulgotanie. Był głodny.

Ponieważ kolega nie spieszył się z poczęstunkiem, udał się do narożnej knajpki. W czasie kiedy

spożywał zupę, bufetowa wydawała przenikliwy pisk niby stary i zużyty wagon kolejowy, a siedząca
nie opodal rozłożysta dziewczyna zanosiła się nieprzerwanym wewnętrznym chichotem, żywo
przypominającym śmiech hieny w noc bezksiężycową. Jan nie skończył posiłku i spiesznie oddalił
się. Na ulicy wszystkie dziewczyny spośród tych, które kląskały jak słowiki, miały pewną siebie
asystę, przeto bliższe badanie owych dosyć rzadkich fenomenów okazało się bezcelowe.

Jan w zasadzie nie był wierzący, lecz gdy zobaczył ciemną bryłę kościoła, grzmiącą dostojną

powagą na tle ciepłych dźwięków wieczornej zorzy, poczuł nieodpartą chęć spojrzenia w głąb
własnej duszy pod osłoną szacownych murów. Wszedł. Niezdarnie rozpoczął modlitwę, lecz zaraz
otoczyły go jakieś szepty, przytłumione głosy, piski… Myśli rozbiegały się, to znów schodziły jakby
dziesiątkami poplątanych ścieżek. W głowie miał chaos. Przestraszony wybiegł na dwór. Słyszał —
myśli innych ludzi! Tam, w kościele, były nabożne, uduchowione i trochę niesamowite, otaczały Jana
jak duchy i zjawy nie z tej Ziemi (może rzeczywiście to były duchy?). Na ulicy natomiast nasz bohater
czerwienił się i bladł na przemian, wstydził się i ogarniało go przerażenie, gdy przeciskał się przez

dystyngowany wieczorny tłum, a w uszach brzmiały mu nagie, nieskrępowane rozmyślania
przechodniów.

Jan posuwał się coraz dalej, pędził niby meteor, który nie może się już zatrzymać. Wiedział, że

jego zmysł słuchu osiąga nieosiągalne, bał się jakiejś bariery, której bliskość wyczuwał. Przemknął
przez niesamowite szepty podświadomości i osiągnął na koniec kres swojej wędrówki dotarł do
siedliska duszy.

I otoczyła go cisza, albowiem dalekie tło odgłosów świata stało się niczym w tym sanktuarium.

Wtem — zagrzmiał karzący Głos, w którym jednakże pobrzmiewały nutki zdziwienia wobec
bezczelności śmiałka:

— Ty nachalny natręcie, który nabrałeś niecnej chęci podsłuchiwania, czy dociera do ciebie moje

słowo w ciemnej otchłani twojego istnienia? Ty, co mącisz mi spokój, abyś zrozumiał, powiem ci
używając dostępnych ci pojęć, że jesteś teraz niby zwierz, zanieczyszczający swoimi odchodami
własną czystą źrenicę! Wynocha z powrotem, do siebie!

I nagle Janowi wydało się, że spada przez kolejne przestrzenie, z których każdą wypełniają inne,

dziwne dźwięki, a jego lot jest coraz szybszy, prędkość staje się zawrotna, że przebija za każdym
razem z głuchym łomotem membranę jakiegoś gigantycznego bębna, aż wreszcie… ogłuchł zupełnie, i
głuchy był jak pień do końca swoich dni. Widocznie szybciej niż inni wyczerpał życiowy przydział
wrażeń na zmysł słuchu.

Po latach opowiadał wnukom, póki jeszcze byli mali, że w dawnych, dawnych czasach słyszał

upajający zapach nenufarów i lilii wodnych. Lecz na wspominanie o duszy byli najpierw za mali, a
potem — już za mądrzy.

Grudzień 79

Andrzej Zimniak

Tchnienie szaleństwa

Samochód zatrzymał się z piskiem hamulców. Dwaj mężczyźni, którzy opuścili szoferkę, udali się

wprost do Komendanta. Byli zmęczeni i pokryci kurzem drogi.

— O’Hara, Scoyt — przedstawili się małemu, śniademu krajowcowi, który zdawał się ginąć za

swoim masywnym biurkiem. Przyglądał się przybyszom przenikliwym, nieco drapieżnym wzrokiem.
Przemówił dopiero po chwili:

— Dostałem telefonogram przed tygodniem. Do waszej dyspozycji jest chata trzcinowa, niestety,

niczego lepszego nie mogłem przygotować. Jedna z tutejszych dziewcząt będzie wam pomagać,
nazywajcie ją Baloo. Gdybyście potrzebowali czegoś, zwróćcie się bezpośrednio do mnie. Czy są
jakieś pytania?

O’Harę uprzedzano o surowości obyczajów szczepu Baali i niechęci do obcych, lecz brak

wszelkich form grzecznościowych spowodował lekki szok. Poczuł wzbierający gniew, mruknął więc
coś niewyraźnie i skierował się ku wyjściu. Nie zamierzał zaczynać od sprzeczki. Lecz piskliwy głos
Komendanta osadził go na miejscu.

— Jeszcze chwileczkę. Chciałem udzielić wam pewnej rady, dla waszego bezpieczeństwa.

Dopóki nie będziecie niepokoić naszych ludzi, oni też dadzą wam spokój. W przeciwnym wypadku…
Po prostu, u nas przetrwało wiele zwyczajów z dawnych czasów. Ci przybysze, którzy o tym
pamiętali, zawsze opuszczali osadę zadowoleni. I jeszcze jedno weźcie te amulety. To znak
rozpoznawczy, że jesteście ze mną w zgodzie — dodał wyjaśniająco.

Komendant osiedla czy zabobonny szaman? Oto do czego prowadzi polityka nieinterwencji —

pomyślał O’Hara z niesmakiem. Wziął jednak amulet i schował go do kieszeni.

Wyszli w duszny, tropikalny zmrok, który zapadł nagle, zdawałoby się, że jeszcze w trakcie

trwania pełnego dnia. Dżungla piętrzyła się groźnie wokół, waliła się jakby szarą, ogromną falą ze
wszystkich stron na rachityczne chaty osiedla. Dziki śpiew cykad zdawał się wprowadzać czaszkę w
wibracje. O’Hara dopiero teraz zrozumiał, dlaczego lasy północy, w których słychać tylko szum
sosen, sprawiają wrażenie uśpionych.

Jak spod ziemi wyrosła przed nimi drobna, naga dziewczyna, wskazała drogę do rozpadającej się

trzcinowej chaty, rozwiesiła hamaki i przyrządziła strawę. Potem znikła równie nagle, jak pojawiła
się.

Mężczyźni jeszcze długo w noc przenosili i ustawiali w chacie sprzęt i aparaturę. Wreszcie legli

zmęczeni w hamakach, lecz sen nie chciał przyjść. Otaczało ich nienaturalnie bujne, rozpasane życie
tropików, słyszeli, jak pulsuje tysiącami dźwięków, niemal czuli przewalanie się dziwnych stworów
w lepkim błocie między mangrowcami, ciche zbliżanie się drapieżników i śliski ruch węży pośród
lian. Duszne powietrze dławiło ich niby gęsta, podgrzana ciecz.

O’Hara oddychał płytko i z trudem. Nie mógł zasnąć, czuł dziwne podniecenie; zapadał jedynie w

krótkie drzemki, wypełnione koszmarnymi obrazami bagnistej dżungli. Ubranie oblepiało spocone,
rozgrzane ciało.

Gdy nagły, tropikalny brzask wsączył się strumyczkami zamglonego światła przez szpary w

trzcinowych ścianach, mężczyźni z ulgą zwlekli się z hamaków, przełknęli śniadanie i niezwłocznie
rozpoczęli pracę. Trzeba zrobić co należy i wynosić się czym prędzej z tego nieprzyjaznego zakątka
do cywilizowanych okolic, gdzie można wziąć prysznic i gdzie ludzie stwarzają pozory wzajemnej
życzliwości.

O’Hara miał trudności z wyzerowaniem aparatu, pokrętła i przyciski wydawały mu się toporne, a

konstrukcja urządzenia zupełnie niepraktyczna. Czuł się nienormalnie podekscytowany, zupełnie jak
po kilku filiżankach mocnej kawy.

Skinął na Baloo, która siedziała w kucki pod trzcinową ścianą. Gdy podeszła, sięgała mu

zaledwie do ramienia, a różnicę potęgowała jeszcze jej filigranowa budowa. O’Hara był mężczyzną
słusznego wzrostu i wagi i wyglądał przy niej jak niedźwiedź. Dziewczyna zgodziła się na kilka
elektronicznych pomiarów.

O’Hara musiał usiąść, aby umocować na głowie Baloo elektrody. Musnął przypadkowo łokciem

jej nagą, jędrną pierś i poczuł łagodny zapach kobiecego ciała. Dotychczas miał ją za dziecko
jeszcze, za podlotka. Poczuł wzmagające się podniecenie. Raptownie wstał, sięgnął do skrzyni i
rzucił dziewczynie prześcieradło. — Zakryj się tym — warknął.

Baloo pokazała w uśmiechu szereg białych zębów. O’Hara mógłby przysiąc, że wszyscy

krajowcy mają w twarzach coś drapieżnego, niezależnie od nastroju, w jakim się znajdują.

— Jak pan sobie życzy, sir.
— I noś to zawsze.
— Dobrze, sir.
Szybko dokonał pomiarów i odprawił dziewczynę, albowiem jej wdzięki, chociaż spowite teraz

w białą tunikę, stopniowo przesłaniały mu ekrany i wskaźniki. Co się ze mną dzieje! — myślał. Ze
statecznym obywatelem, poważnym naukowcem, który nigdy nie uganiał się za spódniczkami!
Przebadał jeszcze kilku krajowców, lecz ciągle widział Baloo i czuł delikatny zapach jej skóry.

— Co tam u klimatologa? — rzucił w stronę Scoyta, aby odwrócić tok myśli. — Potwierdzasz

czy obalasz teorię?

— Do licha z teorią — burknął niegrzecznie Scoyt, lecz zaraz zreflektował się i dalej ciągnął już

normalnym tonem. — Z danych odbiegających od przeciętnej warto zanotować podwyższony poziom
promieniowania jonizującego, a w glebie spore stężenie litu, cynku, no i dużo kadmu. Poza tym nic
specjalnego.

— Czy gdzieś na świecie występuje podobna kombinacja?
— Owszem. W Norwegii i na Alasce — odczytywał Scoyt z ekranu komputera.
— A między zwrotnikami?
— Zaraz… Są nieco podobne układy, ale zawsze któraś komponenta jest o wiele niższa. Tylko na

Florydzie mamy coś podobnego. Oczywiście biorę pod uwagę jedynie dane skatalogowane.

— Gdybyś podawał inne, byłbyś w najgorszym przypadku wróżką — mruknął O’Hara, lecz Scoyt

gładko przeszedł nad zaczepką.

— A co u ciebie?
— U wszystkich osób, które przebadałem, stwierdziłem podwyższone ciśnienie krwi,

podrażnienie centralnego ośrodka nerwowego, silne reakcje emocjonalne i cały zespół innych cech,
charakteryzujący osobniki w stanie stresu lub gotowości do konfrontacji. Jeśli dane pozostaną
podobne w ciągu dłuższego okresu, będą oznaczać tutejszy stan normalny. Stąd wniosek, że klimat i
środowisko tego obszaru wywołuje obserwowane przez nas niezwykłe objawy emocjonalne. A
wtedy…

— Mówisz jak zwolennik teorii — przerwał Scoyt, a jego żółte oczy zwęziły się.
— Mówię o faktach! — prawie krzyknął O’Hara i zacisnął wielkie pięści. Przez chwilę mierzyli

się złym wzrokiem. Pierwszy opadł na trzcinowy fotel Scoyt.

— Oto był dowód na wiarygodność twoich wyników. Kończmy szybko robotę i zwijajmy obóz,

bo będzie źle. Mężczyźni wzięli się raźno do pracy i, choć niewyspani i rozdrażnieni, nazajutrz
zdołali zgromadzić pokaźny materiał.

Jednakże niewiele z niego wynikało.
— To tylko poszlaki, a nie dowody — O’Hara wstał zniechęcony i przeciągnął potężne ramiona,

aż zatrzeszczały stawy.

— Sporo jednak tych poszlak — Scoyt próbował być optymistą. — Zaczynam poważnie brać pod

uwagę możliwość ewentualnego rozważenia…

— Nie próbuj być dowcipny — przerwał szorstko O’Hara. — Tak jest, szefie. Ale zauważ, że w

punktach o podobnej charakterystyce geologicznej w innych miejscach kuli ziemskiej też występują
poważne zaburzenia atmosferyczne. Morze Północne lub Ochockie, Trójkąt Bermudzki…

— Nigdzie tak silnie jak tutaj. Te niszczycielskie cyklony! — Ale też ludzie Baali żyją bardziej

gromadnie, całe plemię tworzy jakby jedną rodzinę. Wszyscy zajmują się i przejmują na raz tym
samym.

— Myślałem już na ten temat. Wszystko poszlaki, a nam potrzeba dowodów. Nic więcej tu nie

zdziałamy, jutro pakujemy sprzęt. A teraz idę rozerwać się trochę. Obejrzę grę w piłkę w wykonaniu
tubylczych reprezentacji, podobno ciekawe widowisko.

— Poczekaj, pójdę z tobą — Scoyt również miał już dosyć jałowej pracy, polegającej na

kolekcjonowaniu danych. Obaj mężczyźni ruszyli w duszny żar tropikalnego popołudnia, czując
palący ciężar promieni słonecznych na ramionach i plecach. Pot spływał im spod kapeluszy na szyję i
dalej każda kropla torowała sobie drogę po piersiach lub łopatkach.

Mimo potwornego upału napięcie wokół wyczuwalnie rosło; krajowcy biegali między chatami, a

na głównym placu pośrodku wioski zebrał się już gwarny tłum. Gracze obu drużyn, z naszej osady i
sąsiedniej, blisko położonej wioski, rozgrzewali się już, miotając na siebie obelgi. Tłumnie przybyli
mieszkańcy obu wiosek również nie żałowali sobie, tak że harmider zagłuszał nawet odwieczne głosy
dżungli. Co tu będzie działo się za chwilę — pomyślał O’Hara i nagle w olśnieniu spojrzał na
Scoyta, lecz ten był zbyt zmęczony na wszelkie dysputy. Dowlókł się do zacienionego miejsca i
usiadł na piasku, skąd smętnie obserwował coraz bardziej podnieconych krajowców.

Rozpoczął się mecz. Ogólnie gra polegała na waleniu małej piłeczki wielką pałką w taki sposób,

aby kauczukowa kulka spadła na pole przeciwnika. Zarówno gracze, jak i kibice krzyczeli ile sił w
płucach, wymachiwali rękami, tańczyli, niektórzy wpadali w ekstazę. Coraz częściej wybuchały
bójki lub większe awantury. O’Hara i Scoyt woleli wycofać się zawczasu, krajowcy byli bowiem
coraz bardziej nieobliczalni i niebezpieczni.

Tej nocy obydwaj mężczyźni nie zmrużyli oka. Czuwali,. łowiąc niecierpliwie odgłosy z

zewnątrz. To jeden, to drugi podnosił nagle głowę, aby lepiej ocenić jakieś słabe, ledwie uchwytne
dźwięki. Lecz gdy wreszcie ucichły chrapliwe nawoływania krajowców, którzy nie spieszyli się do
swoich chat, zewsząd dobiegało tylko granie milionów cykad. I nic ponadto.

Myśli O’Hary błądziły wciąż wokół tego samego tematu. Tak, teraz właśnie, jeszcze tej nocy

wszystko powinno się wyjaśnić. Może nie będzie to rozwiązanie ostateczne, ale przynajmniej bardzo
istotna przesłanka. A wszystko zaczęło się tak niedawno, zaledwie kilka lat temu, kiedy Lemour
wziął się do obliczania entropii informacji i emocji. O’Hara pamiętał, jak łysy niby wygolone
kolano, lecz za to brodaty Lemour przychodził do niego i grzmiał: no, stary, mam problem akurat na

nasze możliwości! Jaka jest różnica w entropii między tomem encyklopedii i książką, w której hasła i
litery tego tomu zostały wydrukowane chaotycznie? Albo jak zmienia się entropia człowieka
przeżywającego silną, emocję? Hę? To przecież proste — bierzesz całkę… Nie było to proste, ale w
końcu Lemour ułożył równania i rozwiązał je. Uznano wtedy, że jest nieszkodliwym wariatem lub w
najlepszym razie szarlatanem.

Wspomnienia O’Hary przerwał gwałtowny podmuch wiatru, który z furią uderzył w ażurowe

ściany chaty. Obaj mężczyźni jak na komendę zeskoczyli na ziemię i wybiegli w ciemność. Po niebie
pędziły niskie, wełniaste chmury, a pełna rozbudzonych krzyków dżungla gięła się pod nagłymi
ciosami wichury.

— Oto dowód! — Scoyt usiłował przekrzyczeć szum huraganu.
— Powiedzmy, że połowa dowodu — O’Hara był nieco ostrożniejszy, lecz jego oblicze

promieniało.

Nazajutrz obydwaj mężczyźni wzięli się od rana do pracy; nie zauważyli nawet, że Baloo

przyszła dopiero koło południa. Była naga, a włosy miała zaplecione w misterne warkoczyki.

— Dlaczego nie ubrałaś się? — spytał szorstko O’Hara.
Dziewczyna spuściła oczy.
— Przyszłam… pożegnać się.
— Co?
— Wczoraj urodziło się białe cielę. To znak.
— Do czego?
— Do składania ofiar Bogom. Ja będę… dawała ofiarę. Nie mogę potem wam służyć.
— Dlaczego?
Nie odpowiedziała, schyliła tylko jeszcze bardziej głowę. O’Hara spojrzał na jej kształtne piersi

i wysokie sklepienie bioder i myślami był bardzo daleko od składania ofiar bogom ludu Baali.

— Jak wygląda takie składanie ofiar? — zainteresował się Scoyt.
— To bardzo dawny zwyczaj. Nie dla białych.
— Z tańcami, śpiewami?
— Tak, na początku.
— A później?
Znów nie odpowiedziała, tylko schyliła głowę i ciemna fala drobno splecionych włosów opadła

na delikatne ramiona, odsłaniając subtelny łuk pleców. O’Hara ledwie powstrzymał się, żeby ich nie
odgarnąć; czuł, jak puls wali mu w skroniach, Otarł pot z czoła.

— Często odbywają się takie ceremonie? — badał dalej Scoyt.
— Nie — dziewczyna usiłowała sobie przypomnieć. Chyba… w tym roku dwa lub trzy razy.
Scoyt założył jej kask, uruchomił baterie i wsunął w otwór kasetę synchronizującą.
— Spróbuj przypomnieć sobie, kiedy to było.
— Zaraz… na pewno trzeciego stycznia, potem chyba dziesiątego czy jedenastego kwietnia, no i

w maju, tak, piątego maja. Dokładnie piątego wieczorem. Wszyscy dorośli członkowie szczepu idą
do lasu, pozostają dzieci i starcy.

Lecz Scoyt już nie słuchał, tylko wywoływał dane z komputera. Po chwili wydał triumfalny krzyk

i odczytał:

— Dwa cyklony, Daisy i Betty, i tajfun Cleopatra.
Z tego zbieżność dwóch zupełnie niezła. Co ty na to? Nie czekając na odpowiedź zaskoczonego

O’Hary pytał dalej dziewczynę:

— A co z meczami, no, w piłkę? Kiedy były urządzane?

— Nie wiem, to nie dla kobiet — odrzekła jakby zawstydzona.
— Dobra — Scoyt zerwał się z miejsca — idę do Komendanta, on na pewno zna daty — i

wybiegł na dwór.

— Co to jest? — Baloo wskazała na jeden z przyrządów. Co wy robicie?
— To za trudne dla ciebie, dziecko — roześmiał się O’Hara, ale widząc jej obrażoną minę

dodał:

— My, jakby to powiedzieć… próbujemy wyjaśnić, skąd biorą się wiatry. Widzisz, nam wydaje

się, że one nieraz zaczynają się w nas samych. Zresztą, poczekaj.

Pogrzebał chwilę w skrzyni i wyciągnął kasetę, którą wepchnął do drugiej szczeliny w kasku

Baloo. Dziewczyna zachwiała się lekko, lecz po chwili odzyskała równowagę i poczuła się
normalnie.

— Pożyczyłem ci taką biblioteczkę, z której twój mózg może czerpać dane — zaśmiał się

O’Hara. — Będzie ci łatwiej zrozumieć.

— To jest… takie dziwne. Jakby jakaś ręka przeszukiwała moją głowę — wyszeptała

dziewczyna i nagle umilkła, przestraszona własnymi słowami.

— Nie zwracaj na to uwagi, tego typu odczucie występuje zawsze — O’Hara mówił

nienaturalnym głosem, nie mogąc oderwać wzroku od długich ud Baloo. Miał wrażenie, że w żyłach
pulsuje mu stopiony, łaskoczący metal.

A dziewczyna, doskonale wyczuwając jego zainteresowanie, jakby umyślnie eksponowała swoje

wdzięki. Bawi się kosztem starego durnia — pomyślał ze złością. Zaczął mówić, gwałtownie
wyrzucając słowa i usiłując stłumić wzbierające ciepłą falą pożądanie.

— Znasz już teraz pojęcie entropii, prawda? Przyjmijmy po prostu, że jest to miara chaosu.

Bezład — to maksimum entropii, zaś celowe organizowanie to jej zmniejszenie. Rozwijający się
ludzie są jakby wysepkami malejącej entropii w środowisku jej ogólnego wzrostu. Chociaż procesy
samorzutne…

— To wiem. Mówi pan w sposób prosty o rzeczach ogólnie znanych — przerwała dzika, lecz

wyposażona w kasetkę dziewczyna z plemienia Baali.

— Przepraszam najmocniej — O’Hara nie mógł powstrzymać uśmiechu. — Wobec tego

przechodzę do sedna sprawy.

Jeden z moich przyjaciół, Lemour, przyjął, że entropia człowieka w stanie równowagi

psychicznej jest większa niż po doprowadzeniu go do silnego wzburzenia. Po prostu bezruch i
stagnacja, charakteryzujące spokój wewnętrzny, to stany poprzedzające działanie bodźca, który
powoduje ukierunkowaną, a więc w pewnym sensie uporządkowaną koncentrację reakcji
psychofizjologicznych, czyli w końcowym efekcie po prostu wzburzenie emocjonalne. Lemour nie
poprzestał na spekulacji abstrakcyjno–filozoficznej, lecz…

Dlaczego ja to wszystko jej tłumaczę? Przecież tracę cenny czas… Nie, bo piersi tej dziewczyny

są niesamowite, takie ostre, jak wykute w kamieniu, chciałbym wziąć je w rękę chociaż na chwilę,
nie dbam o resztę, po co mi stanowisko uniwersyteckie…

— Czy wszystko jest w porządku? — w głosie dziewczyny dźwięczał niepokój. Poczuł raczej niż

zobaczył, że zbliżyła się.

— Tak!! — rzucił przez zęby, odwracając się tyłem. Po chwili mówił dalej:
— Więc ten mój przyjaciel, zresztą stał się on wkrótce przyjacielem wielu osób, a nawet

osobistości, które przedtem raczyły zwykle nie zauważać jego istnienia, tak więc Lemour obliczył
swoją całkę. Wartość entropii, a raczej wartość jej spadku w wyniku wzburzenia emocjonalnego,
wyszła monstrualna, nieprawdopodobnie wielka. Było jasne, że w rozumowaniu tkwił błąd lub że…

Można było założyć, że w otoczeniu jednocześnie zachodzi ogromny kompensujący wzrost entropii, i
wtedy proces nie przeczył podstawowym prawom termodynamiki. A wzrost entropii to
ujednolicenie, uśrednienie. Jeśli w głębi ziemi istniały naprężenia, powinno w tym momencie lub
niewiele później następować ich wyrównywanie. Na przykład: intensywnie przeżywane emocje
grupy ludzi mogłyby, według jego hipotezy, spowodować gwałtowne trzęsienie ziemi w rejonach
sejsmicznych. Dalej — jeśli w atmosferze istniałaby różnica potencjałów, to wedle teorii
wyładowanie w postaci pioruna miałoby zostać zainicjowane w analogiczny sposób. To samo przy
różnicy ciśnień między dwoma obszarami, która powinna być niwelowana huraganem lub tylko
wiatrem, w zależności od gradientu wielkości fizycznej i od mocy impulsu emocjonalnego. Stąd
burze i wiatry wiosenne, kiedy wszystko co żywe dostaje gorączki rozmnażania, stąd też straszliwe
tajfuny i cyklony w obszarach tropikalnych, bo ludzie są tu szaleni, a życie zwariowane w
porównaniu z zimną północą.

O’Hara gadał urywanymi zdaniami jak nakręcony, zupełnie jakby wypluwał z siebie ten

najkrótszy w życiu wykład.

W nerwowym podnieceniu zaciskał wielkie, spocone pięści. Pragnął wyrzucić stąd tę drobną

dziewczynę, i to jak najprędzej; tylko jeszcze choć raz spojrzy na jej smukłe plecy i wiotką talię.

— Jaka to piękna hipoteza — zawołała z podziwem, patrząc, zdumiona na O’Harę — i jaka

naciągana! Przecież…

— Ależ oczywiście! — jednym szarpnięciem zerwał jej kask z głowy. Wiem, że są jeszcze

tysiące innych czynników! Lecz gniew zgasł w nim natychmiast, gdy ujrzał jej zalęknione oczy i
skuloną postać. Poczuł się paskudnie, jakby zabił noworodka.

— Zimno tutaj, sir. Czy ja… spałam?
— Nie, to jest… tak, przez chwilę.
— Przepraszam!
— To był eksperyment, pomiar — tłumaczył niezręcznie. Czuł, że dłużej nie zniesie widoku tej

dziewczyny, a raczej kobiety, podlotka czy wampa — wszystko jedno. Chciał wybiec, uciec, lecz
wtedy ona podeszła i dotknęła go. Zwyczajnie dotknęła, idąc za głosem naturalnego, pierwotnego
odruchu. Zobaczył wokół czerwień i już nie czuł nic — tylko jej mokrą, rozgrzaną twarz i gibkie
kocie ciało. Czas zatrzymał się i pędził jednocześnie w obłędnym rytmie osuwającego się świata, a
gorąca rozkosz napływała kumulującą się aż do bólu falą.

Poczuł słony smak krwi. Dopiero drugie uderzenie dotarło do jego świadomości. Zwalił się

ciężko na ziemię; między zębami zazgrzytał piach. Czyjaś twarda dłoń przewróciła go na plecy,
spostrzegł nad sobą czerwoną, wykrzywioną wściekłością twarz i żółte ślepia Scoyta.

— Coś ty narobił, skończony idioto!
O’Hara podniósł się na łokciu. Zdążył jeszcze zobaczyć, jak Komendant i kilku krajowców

pospiesznie opuszcza chatę; pozostał sam ze Scoytem, który usiadł ciężko i złapał się za głowę.
Powoli wracali do równowagi.

Powietrze było gęste od straszliwego, dusznego gorąca. Ubrania oblepiały dokładnie ciała obu

mężczyzn. Na zewnątrz gardłowe wrzaski krajowców przybierały na sile.

— Odprawiają taniec wojenny. Trzeba uciekać — Scoyt mówił z trudem, po raz pierwszy jąkał

się.

— A aparatura? — O’Hara dźwignął się z trudem i bezskutecznie usiłował doprowadzić ubranie

do porządku.

— Jaki ty jesteś głupi — wycedził Scoyt, a jego żółte oczy zwęziły się do szparek. — Nawet

jeśli oni nie zdążą podziurawić nas swoimi włóczniami, nie domyślasz się, co stanie się za godzinę

lub dwie?! — krzyczał z bezradnym, trochę dziecinnym wyrazem twarzy. — Całe plemię, łącznie z
kobietami i dziećmi, pała żądzą zemsty na tobie, teraz już na nas obu. Powietrze aż drga od emocji.
Uciekajmy!

Wybiegli w ciężki żar popołudnia. W szoferce nie było czym oddychać, a fotele parzyły niby

rozgrzany piec. Silnik prychnął parę razy i zgasł. Scoyt zaklął i spróbował ponownie — tym razem
zapalił i zawył od razu na najwyższych obrotach, lecz wóz zarzucił i zakopał się w piachu. Wszystkie
dętki były przedziurawione.

O’Hara poczuł ucisk strachu na krtani. Rzucił się ciężko w ślad za biegnącym Scoytem. Wkrótce

dotarli do podmokłej dżungli, gdzie wpadali w głębokie błoto między korzeniami mangrowców,
ostre kolce boleśnie raniły skórę, a tysiące moskitów cisnęły się do ust i oczu. Lecz nawet tam
doganiały ich krzyki rozwścieczonych mieszkańców wioski — nie mogli ujść daleko. Już po chwili
zdali sobie sprawę z beznadziejności sytuacji; nie mieli żadnych szans. Wtedy dżungla zamilkła.
Zwierzęta jakby straciły głos i wpełzły w najgłębsze zakamarki swoich kryjówek.

W złowrogiej ciszy nawet krajowcy zaprzestali nawoływań. Nagle uderzył huragan. Rozszalał się

od razu całą mocą, jakby chciał natychmiast wyładować długo gromadzoną wściekłość. Dżungla
krzyknęła strasznie jak rozdzierany i miażdżony potwór i poddała się. Wielkie drzewa padały z
łoskotem, a mangrowce legły od razu niby trawa pod kosą. Powietrze wypełniły strzępy lian, liście i
grudy ziemi; martwe ptaki przypominały wirujące strzępy rozdmuchanego pierza.

O’Hara, który jako jedyny jakimś cudem ocalał z pogromu, czasami wspomina te wydarzenia jak

nierealny, zły sen, choć musi przyznać, że przez całe swoje spokojne życie nie doznał tylu wrażeń, co
w ciągu owych kilku szalonych dni.

Natomiast teoria, jak to często bywa, nie została nigdy ani całkowicie obalona, ani dowiedziona

ponad wszelką wątpliwość; po prostu zastąpiono ją inną, lepszą i nowocześniejszą, co nie znaczy, że
ostateczną, a tym bardziej prawdziwą.

Styczeń 80

Andrzej Zimniak

Szlaki istnienia

Boja fascynowała mnie zawsze, ilekroć spoglądałem na jej smukłą, obłą sylwetkę, zawieszoną

nieruchomo na tle głębokiego seledynu przestrzeni. Z dala wydawała się szara, czarna niemal, lecz
gdy zbliżałem się ukradkiem, z niewyjaśnionym lękiem ściskającym krtań łaskotliwą obręczą, na
powierzchni ciemnej bryły rozjarzały się delikatne ogniki i pląsały jak robaczki świętojańskie, a
później cały elipsoidalny kształt rozpalał się wiśniowym świeceniem. Wtedy zawsze cofałem się
szybko, a uczuciu opuszczającego mnie strachu, który uchodził raptem niby zimny płyn wypełniający
uprzednio pierś, towarzyszył wzbierający gniew i niechęć do samego siebie.

Często opowiadałem ludziom o boi. Zrazu, na samym początku, były to nieśmiałe zwierzenia,

wstydliwe szeptanie; potem mówiłem coraz głośniej, aż w końcu stałem się natarczywy. Niektórzy
słuchali mnie z przylepionym do warg uprzejmym uśmiechem, myśląc zupełnie o czym innym, byli też
tacy, którzy ze zniecierpliwieniem wzruszali ramionami. Te drobne różnice w zachowaniu zależały
zapewne od nabytej w młodości ogłady; wszyscy jednakże jednakowo uparcie biegli wyznaczonymi
im ścieżkami, zaś żadna z ich tras nawet nie zbliżyła się do przestrzeni za boją.

Tylko nieliczni spośród tych, którym opowiadałem o strażniku dziwnego obszaru, dali się skłonić

do wspólnego rekonesansu; ich śmiechy i gesty były nawet pełne zrozumienia, gdy wskazywałem na
jajowatą plamę czerni z roztańczonym rojem świetlików. Lecz żaden z nich nie widział boi lub może
nie chciał jej widzieć — mogłem wskazywać dowolny kierunek w przestrzeni, a oni wciąż byli pełni
zrozumienia i aprobaty, po czym wymieniali uściski dłoni i z ulgą powracali na swoje ścieżki.

Lecz ja potrzebowałem towarzysza. Czułem, że sam nie podołam lękom, nie przełamię bariery

strachu, którą wytwarzała we mnie złowroga wiśniowa poświata. Kiedyś ku mojej niezmiernej
radości jeden z uprzejmych słuchaczy zgodził się na wspólną eskapadę.

Ruszyłem przodem, czując się znacznie raźniej w towarzystwie i tłamsząc w sobie resztki strachu

przed pulsującym świeceniem. Gdy mijałem jajowaty, wiśniowy kształt, boja nagle zgasła i znikła.
Po prostu znikła, a ja zanurkowałem w tę zagadkową przestrzeń po drugiej stronie, w przestrzeń,
która okazała się wewnątrz błękitna jak sen. Otoczyła mnie niebieska mgiełka, w której płynnym
ruchem przesuwały się niby w rozbujanej toni oceanu jakieś zrazu nierozpoznawalne kształty.

— Jak tutaj inaczej — rzuciłem przez ramię i odwróciłem się, nie otrzymawszy odpowiedzi.

Byłem znowu sam, mój towarzysz znikł gdzieś, zapewne podążał od dawna ścieżką swojej
konieczności lub szlakiem głębokiego przekonania o jej istnieniu.

Lecz nie bałem się już. Miejsce lęku zajęła pełna podniecenia ciekawość. Przenikałem błękitną,

eteryczną toń, dążąc zdecydowanie na spotkanie niewyraźnych kształtów unoszących się gdzieś w
lśniącej mgle oddalenia.

Ogromne kule, jakby zacumowane w bladej, niebieskiej poświacie, wykonywały delikatny taniec

płynnych, powolnych wahnięć wokół punktów kotwiczenia. Ich powierzchnie, szare lub mlecznosine,
wydawały się nieruchome, dopóki nie wypełzły na nie pędzącymi wirami plątaniny finezyjnych linii,
jaskrawe pasy lub nakładające się pierścienie w rozszalałej feerii barw.

Było to tak piękne, że bezwiednie zbliżyłem się do opalizującej ściany, gładkiej jak lustro.

Wyciągnąłem dłoń. Ręka pokonała ledwie wyczuwalny opór, nie większy niż przy zanurzaniu do
wody, i zagłębiła się w nieprzejrzystą zasłonę. W środku było ciepło. Cofnąłem się raptownie, a
moje ramię, całe i zdrowe, opuściło wnętrze kuli.

Zachęcony powodzeniem spróbowałem zajrzeć do środka. Moja głowa i ramiona gładko przeszły

na drugą stronę. Było tam rzeczywiście znacznie cieplej niż w błękitnej przestrzeni zewnętrznej;
widziałem wokół białą, rzedniejącą mgłę. Poczułem zawrót głowy — daleko w dole rozpłaszczył się
pomarszczoną powierzchnią bezmiar oceanu.

Granatowoczarne rowy głębin biegły rozłamanym na nieforemne człony szeregiem aż po

zamglenie widnokręgu, a zielone i żółte pierścienie szelfowych płycizn opasywały jasną wyspę,
leżącą wprost pode mną. Nalot roślinności delikatnie cieniował białe wzgórza, a tuż nad osłoniętą,
spokojną zatoką drobnymi, lecz foremnymi kamiennymi bryłami zabudowań rozsypało się wzdłuż
brzegu miasteczko. Wycofałem się i posuwałem wzdłuż rozigranej barwnym blaskiem ściany tak
długo, że powinienem osiągnąć poziom wewnętrznego morza. Istotnie tak było; gdy zajrzałem przez
zasłonę, leniwe fale przetaczały wały, zielonkawej, przejrzystej wody o parę metrów niżej.
Zdecydowanym ruchem prześliznąłem się do środka i z pluskiem wskoczyłem do morza. Lustrzana
powierzchnia fal zamknęła się nad moją głową, a głębia w dole zdawała się ogniskować wszystkie
promienie słoneczne w jednym punkcie zielonej czeluści. Wynurzyłem się i popłynąłem do
pobliskiego brzegu, na którym dostrzegłem rybaków układających sieci.

Wyszedłem na kamienistą plażę i pozdrowiłem ich przyjaznym skinieniem ręki; odpowiedzieli

mi, uchylając czapek. Byli to młodzi, zdrowi mężczyźni. Poczułem się nieswojo, albowiem
widziałem wokół tylko uśmiechnięte twarze. Jakby wszyscy cieszyli się, że właśnie ja tutaj i teraz
zawitałem.

Gdy po kamiennych stopniach wspiąłem się na wysoki brzeg, moje ubranie było już suche.

Niemal dotykalna pieszczota promieni słonecznych i łagodne ciepło płynące od nagrzanych głazów
stawały się stopniowo uciążliwe, aż zamieniły się w duszny upał. Młody śmiech rybaków z plaży
rozbrzmiewał coraz rzadziej, aż ucichł zupełnie; widocznie i oni odczuli żar, lejący się z
bezchmurnego nieba.

Chodziłem uliczkami kamiennego miasteczka, szukając skrawka cienia, ale na próżno: wszystko

zalane było jasnym i mocnym światłem słonecznym. Nawet drzewa o najgęstszych koronach nie
dawały żadnej osłony, a wnętrza domów jaśniały równie intensywnym blaskiem, co środek ulicy.

Wszyscy napotkani ludzie byli młodzi i często widziałem uśmiechy na ich twarzach; nie

spotkałem nikogo zatroskanego lub płaczącego.

Gdy szedłem stromą uliczką, wypatrując źródła wody, zatrzymał mnie człowiek nieco starszy od

innych. Ten mężczyzna nie uśmiechał się, a w głębi oczu miał smutek. — Przybyszu — zagadnął —
pójdź za mną, coś ci pokażę. Weszliśmy na mały rynek, okolony rzędem drzew oliwnych
umieszczonych w kamiennych donicach. Mój przewodnik wskazał na starą wieżę, na której zegar
wybijał właśnie południe.

— Zawsze wskazywał za kwadrans jedenastą.
Wykonałem lekceważący gest, lecz on ciągnął dalej takim samym, bezbarwnym tonem.
— Nigdy nie było tak gorąco jak teraz. Nigdy nie miałem suchych warg.
Mężczyzna podszedł do drzewa oliwkowego, tkwiącego w spękanej, spopielałej ziemi, i dotknął

więdnącej gałęzi, strącając kilka zwiniętych liści.

— Dlaczego u was nikt nie płacze? Nie cierpi? — pytałem gwałtownie, uchwyciwszy jego ramię.

— Czy kiedyś chorowałeś? Czy umarł ci ktoś bliski?

W widocznym wysiłku zmarszczył czoło.
— Umarł?
— Czy czujecie smak szczęścia? — rzuciłem pytanie, zdając sobie jednocześnie sprawę z jego

bezsensu.

Szybko zbiegłem uliczką w kierunku morza. Na plaży rybacy siedzieli na kamieniach jak wielkie,

zmęczone kormorany, a pot pozlepiał im włosy w wilgotne kosmyki. Patrzyli obojętnie, jak dałem
nura w ciepłe fale. Modliłem się, aby stary zegar zatrzymał swój bieg jak najprędzej.

Znów przemierzałem wypełnioną wirującym lśnieniem przestrzeń, w której szybowały dziesiątki

baniek mydlanych o gigantycznych rozmiarach. Ciekawość pchała mnie coraz dalej i czyniła coraz
śmielszym.

Kiedy wniknąłem do jednej z bladomlecznych kul, których wiele kołysało się leniwie w zbitej

gromadzie, ujrzałem nieprzeliczony tłum mężczyzn, kobiet i dzieci, pędzący niby rzeka bez początku i
końca. Ów wezbrany potok ludzi omijał zielone pagórki na swojej drodze, tkwiące w ruchomej
gromadzie niby wyspy we wzburzonym nurcie skotłowanej wody. Zszedłem do biegnących, aby
spytać, dokąd zdążają.

Nikt nie zwrócił na mnie najmniejszej uwagi, kiedy stanąłem w białym pyle drogi. Ludzie ci nie

rozmawiali między sobą; ich jedynym celem był sam bieg, zaś jedyną przyjemnością —
wyprzedzanie innych. Rodzenie, rozwój, umieranie — wszystko to odbywało się w trwającym bez
przerw pędzie. Młodzi posuwali się lekkimi zrywami, ciężko kłusowały dostojne, rozbujałe matrony,
nawet rachityczni staruszkowie kuśtykali zawzięcie, pokryci wieloletnim pyłem drogi. Gdy ktoś
zatrzymywał się lub padał, rozsypywał się natychmiast w biały kurz.

Potrącany i popychany przez biegnących, postanowiłem odpocząć na jednej z zielonych wysp.

Spokojny gaj, pełen zapachu żywicy i ciepłych podmuchów wiatru, dawał prawdziwe wytchnienie;
zastanawiałem się, dlaczego nikt z pędzącego tłumu nie zatrzymuje się tutaj, aby nabrać sił. Lecz
wtedy spostrzegłem kilkoro ludzi opodal świerków. Chociaż sprawiali wrażenie wypoczętych, leżeli
wygodnie w wysokiej trawie pełnej kwiatów polnych. Ta grupa najwyraźniej zrezygnowała z dalszej
gonitwy.

Gdy postawiłem stopę na polanie, ich czas począł biec.
Wykazywali rosnące zaniepokojenie, spoglądali jedni na drugich, niektórzy wstali i zajęli się

zbieraniem owoców lub polowaniem, przy czym każdy chciał uzbierać czy upolować więcej niż
pozostali. Rozpoczęło się gorączkowe poszukiwanie łupu; ci, którzy dotarli do krańców wyspy,
włączali się w pędzącą ludzką rzekę, nie mogli bowiem ścierpieć, że ktoś biegnie prędzej od nich.

Z tymi, którzy pozostali w trawie, działy się dziwne rzeczy: kurczyli się, schli w oczach, mięśnie

im wiotczały, a członki ulegały błyskawicznemu zanikowi lub zwyrodnieniu. Po chwili tylko
rozłażąca się skóra niby szary pergamin pokrywała nagie piszczele, czaszka miękła i zmniejszała się
jak przekłuty balon, i wreszcie zostawały tylko białe włosy, rozwłóczone po lesie przez wiatr nici
babiego lata. Straciłem ochotę na odwiedzanie innych — wysp i opuściłem tę smutną krainę.

Świat, w który wszedłem, otoczył mnie drgającym od gorąca powietrzem, wonnym dymem i

dziwnie drażniącą, choć cichą muzyką; zmierzch zachlapał połowę nieba różem, karminem i
szkarłatem. Nie zdążyłem jeszcze rozejrzeć się po okolicy, kiedy zamknęły się wokół mnie białe
ramiona; w oczach, nosie i ustach miałem pełno włosów, a na szyi czułem wargi i zęby. Zapach
perfum i potu był tak ostry, że pasował do gwałtowności zajścia — pomyślałem o tym bezwiednie,
podczas gdy, obca dłoń usiłowała wepchnąć mi do ust jakąś pigułkę, Tego było już za wiele — po

chwilowym szoku odzyskałem panowanie nad sobą i kilkoma energicznymi ruchami zdołałem się
wyswobodzić.

Na twarzy kobiety, którą odepchnąłem, malowało się zdziwienie tak wielkie, że graniczące ze

strachem. Była to młoda dziewczyna, smukła i bardzo ładna, ubrana jedynie w półprzejrzystą nocną
koszulę; biała karnacja skóry wydawała się jeszcze delikatniejsza wobec ciężkich splotów
kruczoczarnych włosów, opadających na szyję i wiotkie ramiona. Spomiędzy delikatnych palców
wypadła pastylka o cielistym zabarwieniu i potoczyła się po chodniku z gładkich kamieni wprost pod
nogi kilku mężczyzn i kobiet, przyglądających się ze zdziwieniem całej scenie. Wszyscy nosili,
podobnie jak dziewczyna, przezroczyste i lekkie tuniki; można było śmiało powiedzieć, że chodzili
właściwie nago.

Zmieszany i przestraszony, spróbowałem oddalić się. Żaden ze świadków zajścia mi nie

przeszkodził, tylko wodzili za mną zdumionym wzrokiem. Dopiero po dłuższej chwili, gdy straciłem
ich z oczu, ochłonąłem nieco, zebrałem myśli i rozejrzałem się po okolicy.

Wokół piętrzyły się jakieś dziwne budowle, ni to szałasy, ni to gliniane chatki; uliczki, wyłożone

białym kamieniem, wygładzonym najpierw przez fale morskie, potem tysiącami stóp, meandrowały
wśród nich jak łożyska wyschniętych potoków. W świetle kolorowych lamp spacerował roześmiany
tłum młodych mężczyzn i kobiet. Wciąż wszyscy byli młodzi i roześmiani, choć wiedziałem, że
swoim przybyciem uruchomiłem niweczący ich kruche szczęście mechanizm, że czas począł płynąć i
słodkie wino uchodziło już z pękniętego dzbana.

Co parę kroków widziałem przytulone pary. Ani kochankowie nie krępowali się, ani też nikt z

przechodzących nie dziwił się w najmniejszym stopniu. Sięgali przy tym do ustawionych co parę
kroków kolumienek z zagłębieniami, pełnymi cielistych pigułek; zażycie specyfiku wyraźnie
zwiększało ich podniecenie. Zauważyłem, że nikt nigdy nie odmawiał. Czym prędzej dałem nura w
boczną uliczkę. Szedłem jakimiś ciemnymi, zapomnianymi schodami, mając nad głową tylko wąski
pasek szarostalowego już teraz nieba.

Gdy ucichł wreszcie rozpasany gwar ulicy, ujrzałem przed sobą w świetle żółtej latarni dwie

postacie. Dałbym głowę, że nikt nie nadchodził; jakby wyrosły nagle z kamiennej płyty. Stary,
przygarbiony człowiek trzymał za rękę dziecko o twarzy zastygłej w piękną maskę. Odeszli powoli, a
ich kroki stukały głuchym echem po kamiennych zaułkach.

Lekko, bez wysiłku przemierzałem rzadki woal mgły, spowijającej zawojem srebrzystego

lśnienia setki barwnych globów, planet, światów. Wiedziony nieprzepartą ciekawością, oglądałem
wiele z nich po drodze; widziałem miasta, góry, ogrody, nieprzebyte lasy i pasma nadmorskich plaż.
Wszystko tam było piękne, zarówno śmiałe konstrukcje niebotycznych osiedli przyszłości, jak i
tchnące wiekową wilgocią wnętrza gotyckich katedr; rośli mężczyźni i powabne kobiety;
zaczarowane kwiaty i tresowane zwierzęta. Nie brakło również bytów odrażających, pełnych
okrucieństwa, sadyzmu i wyuzdania, choć stanowiły one wyraźną mniejszość. Niektóre światy były
proste, nawet prymitywne, jak scena w jakimś podrzędnym teatrzyku, inne zadziwiały swoją
złożonością, oryginalnością i swoistym pięknem, płynącym z harmonii.

Aż kiedyś, w trakcie mojej długiej wędrówki, kiedy już nieco znużony i zawiedziony zamierzałem

zaniechać dalszej podróży, ujrzałem przed sobą glob, który wydał mi się najwspanialszy ze
wszystkich. Półprzejrzysta powłoka mieniła się ażurowymi, efemerycznymi postaciami, a wewnątrz
przemykały rozmazane cienie. Zdawało mi się, że już kiedyś je widziałem, lecz z zawodnej pamięci
nie mogłem wydobyć niczego więcej. Zbliżyłem się przeto i rozchyliłem pulsujące zasłony, aby
obejrzeć jeszcze jeden spektakl.

Był tam świat podobny do wszystkich poprzednich: taki ładny, cukierkowy, trochę naiwny i

niedorobiony, i przesycony pięknem marzeń. Jednocześnie był jakby inny: głębokie niebo
podcieniowane na brzegach seledynem, strzeliste wieże i czerwone dachy z kępami mchu
wczepionego między dachówki, ulice i ogrody pełne słońca i świeżego wiatru, ludzie cieszący się
życiem i sobą nawzajem — to wszystko już widziałem i dobrze znałem.

Tak, to był na pewno mój własny świat.
Często myślałem o nim w bezsenne noce, kiedy księżyc rozlewał dziwaczne plamy bladej

poświaty po podłodze i zdawał się poruszać firanką, lub też po prostu w korowodzie codziennych
zdarzeń; próbując poprawiać jakiś fragment rzeczywistości. Za każdym razem dodawałem inną
cegiełkę do rosnącej budowli. Przekonałem się teraz, jak wiele z nich nie pasowało do siebie i jak
znaczne luki widniały w konstrukcji.

Nie byłem zadowolony ze swego dzieła, postanowiłem przeto je poprawić. Poprawić w taki

sposób, aby nawet po uruchomieniu niszczycielskiego zegara mój świat mógł istnieć w szczęściu i
spokoju, na przekór kruchym światom innych marzeń.

Wziąłem się do pracy. Samą świadomością mogłem dowolnie kształtować tutejszą

rzeczywistość; cóż za potęga władzy absolutnej! Jeden lekki dotyk myśli kreował ludzi lub ich
unicestwiał, kazał miastom rozkwitać lub obracać się w gruzy, wyciskał łzy lub rozjaśniał twarze
uśmiechem. Lecz uśmiech ten nikł, rozwiewał się w następnej sekundzie, likwidowany nieubłaganym
ruchem wskazówek zegara.

Z uporem próbowałem zbudować dobry świat, który zarazem mógłby istnieć w wymiarze czasu.

A tyle było do zrobienia! Usiłowałem godzić miłość i poczucie tożsamości, ofiarność i wolę
przetrwania, dobroć i biologiczne zasady rozwoju, mądrość filozofów i twarde drogi życia. Wiele
systemów, często przeciwstawnych, poddałem po prostu próbie czasu, albowiem były zbyt złożone,
abym śmiał decydować natychmiast. Szedłem wciąż na kompromisy, choć robiłem to z największą
niechęcią i pod przymusem konieczności. Szeroko wykorzystywałem wiedzę, nabytą przy poznawaniu
innych bytów soliptycznych, w czasie wędrówki po dziesiątkach szlaków istnienia; teraz, już blisko
celu, szlaki te schodziły się, zbiegały w jeden wielki gościniec, którym pragnąłem dojść do
doskonałości.

Byłem tak pochłonięty konstruowaniem swojego świata, świata najlepszego z możliwych, że

nawet nie spostrzegłem, kiedy mój glob ruszył z miejsca. Niewidzialne cumy puściły i owiana
poświatą kula pędziła z rosnącą szybkością, zostawiając w tyle planety utopii, których tęczowe
kształty z oddalenia przypominały rój baniek mydlanych, wypuszczonych przez rozbawione dzieci w
pogodny błękit nieba.

Minąłem żarzącą się wiśniowym blaskiem boję i wtedy moja bańka mydlana pękła i znikła nagle,

lecz świat pozostał taki, jaki był. Niczego nie zauważyłem, tak pochłaniała mnie praca; wciąż miałem
mnóstwo planów. Stwierdziłem tylko, że materia stała się dużo bardziej oporna.

Kwiecień 80

Andrzej Zimniak

Baśń o błędnych ognikach

Łomot spiralnych ogni, kłębiących się rozwichrzonymi splotami wokół wirującego leja, sprawiał

władcy Toh prawdziwą rozkosz. Zbliżała się pora przypływu i w rozbudzonym kraterze narastał
różowy pęcherz, prześwitujący od wewnątrz migotliwą żółcienią ciężkich jak ołów płomieni; już
wkrótce otoczą one umęczone ciało króla kojącym bezmiarem; ukołyszą i nieważkie uniosą daleko w
górę, aż do samego Nwotemalf. A tam, pośród roztrzepanych karminew, wybiegnie na spotkanie jego
najukochańsza córa, księżniczka Taeh, i złoży mu na czole płomienny pocałunek.

I już nic nie zakłócałoby błogostanu ognistego włodarza, niesionego przez roziskrzony żywioł,

którego ślepą potęgę umiał wykorzystać w sposób niemalże doskonały, gdyby nie mała acz
dokuczliwa myśl, krążąca zrazu daleko niby stado nachalnych żółcierni, i osaczająca stopniowo
umysł podobnie jak zgraja napastliwych szarkai obiega pływaka piekielnego oceanu stopionego
żelaza. Król z łatwością odgonił żółciernie i przepędził obrzydliwe szarkaje, jednakże nie mógł nijak
poradzić sobie z upartą myślą, pastwiącą się nad jego umysłem jak żarłupnie nad wystyglakiem.

Skutkiem tego dotarł do Nwotemalf w tak złym nastroju, iż nawet płomienne powitanie przez

najdroższą księżniczkę Taeh, najgorętsze z jego dzieci, nie sprawiało mu takiej przyjemności, jaką
sprawić powinno. Zrezygnował więc z wypoczynku w cieple domowego ogniska i udał się wprost do
pałacu Esuoherif, skąd rządził swoim królestwem przeważnie mądrze i zwykle sprawiedliwie.
Bezzwłocznie zasiadł na purpurowym tronie i kazał sprowadzić mędrca.

Ów przybył natychmiast i widząc gniewnie zasępione oblicze monarchy począł w trwodze pełzać

wiernopoddańczym płomykiem tuż nad karminową posadzką, albowiem król Toh znany był z
bezwzględności, jak długa, szeroka i głęboka jest Kraina Ognia. Lecz władca począł opowiadać,
wpatrzony niewidzącym wzrokiem w rozpląsane ogliki, figlujące wokół nich różem swoich gibkich
języczków. Mówił o strasznej krainie rozpościerającej się gdzieś hen w górze, w mrocznych i
skutych wiecznym chłodem ostępach, i o jej agresywnych, odpornych na trudy i niewygody
mieszkańcach łakomie spozierających na cieplejsze, niżej położone tereny. Mówił o okropnej
wojnie, która wydaje się zbliżać nieuchronnie, o miotaczach zimna niszczących piękne, roziskrzone
miasta i o ich gospodarzach, gasnących jeden po drugim w zabójczym chłodzie.

Gdy skończył, obydwaj milczeli długo, a ciszę zakłócało jedynie jednostajne buzowanie

ozdobnych kolumn królewskiej komnaty.

Wreszcie przemówił mędrzec: wszak musiał to zrobić, chcąc wyjść z Esuoherif cały i nie

przygaszony. Ba, jeśli jego rada przypadłaby do gustu królowi, mógł spodziewać się miechowania i,
co za tym idzie, podniesienia temperatury własnej przynajmniej o kilka stopni! To nie byle gratka.
Opowiedział władcy, starając się utrzymać mowę w tonie służalczym, skwierczącym i
przygasającym, że zwaśnione monarchie najłatwiej pogodzić przez skoligacenie panujących. Król
Looc, rządzący Krainą Chłodu, ma syna, królewicza imieniem Relooc, więc może by on i księżniczka
Taeh… Jednakże na taką radę władca Toh rozgniewał się wielce, aż sypnął wokół iskrami i strzelił
ogniem Świętego Wita. Przecież żeby małżeństwo było ważne, musi się spełnić i wydąć potomstwo.

A jak ma się spełnić przy różnicy temperatur obu partnerów dochodzącej do tysiąca stopni?! Brr,

moja płomienna Taeh zgasłaby natychmiast, gdyby tylko dotknął ją taki przeraźliwy sopel
wystyglaka! Jeśli wszystkie twoje rady, mędrcze, są takie…

Lecz mędrzec śmiał przerwać królowi w tym momencie, bał się bowiem nawet słuchania

strasznych gróźb, jakimi ponad wszelką wątpliwość zacząłby ziać włodarz Krainy Ognia.

Przeto przerwał mu i zakrzyknął, iż zna on sposób, a właściwie zna osobę, która ów sposób może

przedstawić ze szczegółami! Władca uspokoił się nieco, tylko nosem wypłynął mu jeszcze niebieski
gazowy płomień, i zaczął słuchać słów mędrca, który opowiadał długo o Krainie Wiecznych
Mrozów, tajemniczej otchłani, poza którą jest już tylko pustka, leżącej gdzieś w niezmierzonej dali,
jeszcze ponad kresami Krainy Chłodu. Potem snuł opowieść o mędrcu nad mędrcami imieniem
Nezorf, wielkim uczonym i czarowniku, rezydującym w tym dziwnym kraju właśnie.

Nie zdarzyło się jeszcze, by ten wielki umysł i geniusz pozostawił jakiś problem nie rozwiązany

lub by odmówił komuś pomocy. Może więc pchnąć płomsłańca i nie dać mu popalić, aż przyniesie
recepturę na spełnienie małżeńskie…

Na to władca złagodniał nieco, kazał mędrcowi zamilknąć i oświadczył, iż sam wyruszy do

uczonego Nezorf, albowiem musi upewnić się osobiście, że jego płomiennej Taeh nie będzie zagrażał
nawet cień chłodnego niebezpieczeństwa.

Po czym rzucił zawiedzionemu mędrcowi parę groszy i zaczął gotować się do drogi. I nie minęły

nawet dwa przypływy od tej rozmowy, gdy już gnał w górę swoim ognistym rydwanem, buchając
płomieniami i pozostawiając za sobą kurzawę drobnych szkarłatnych języczków.

Podwójnie izolowane ściany jego pojazdu napierały na warstwy coraz chłodniejszej materii, aż

w końcu na oknach pojawił się drobny szron tytanowy, a z dachu zwieszały się dziwaczne sople
krystalicznego żelaza. Lecz władca Toh pozostał nieustraszony również wobec tych nieznanych i
przerażających zjawisk, zwłaszcza że wnętrze rydwanu szczelnie wypełniało kłębowisko przyjaźnie
falującego ognia.

I choć król nie bał się wcale, gdzieś na dnie jego zapiekłej duszy tliło się pragnienie rychłego

dotarcia do mędrca Nezorf i marzenie o prędkim zakończeniu całej wyprawy.

Rydwan pędził przez puste, nie zamieszkane krainy purpurowych mórz toczących swoje leniwe,

przejmujące chłodem fale aż do zimnych brzegów, gdzie półpłynne skały budowały już zręby
pierwotnej struktury krystalicznej, i gnał dalej wskroś skutych mroźnym gorsetem, lecz jeszcze
miękkich granitów i bazaltów, roztapiając je swoim potężnym tchnieniem i pozostawiając za sobą
tunel rozhukanego ognia. Często również przemykał przez tereny różnych dziwnych plemion i ludów,
których król Toh nie znał nawet ze słyszenia i których obawiał się, tak srogi i dziki mieli wygląd, a
ciała ich musiały być jeszcze zimniejsze od powłok wystyglaków. Brr… z kimś takim ma współżyć
jego ukochana Taeh, biedne dziecko racji stanu złożone w ofierze! I zaciął się w sobie władca Toh,
aż sypnął snopami iskier, i pognał swój rydwan jeszcze szybciej przez skute śmiertelnym mrozem
krainy, których mieszkańcy ustępowali mu drogi, czy to z szacunku dla monarszego majestatu, czy po
prostu ze strachu przed pędzącą pożogą.

Wreszcie temperatura na zewnątrz osiągnęła tak niewyobrażalnie niskie wartości, że pojazd

zaczął, o zgrozo! — stygnąć. Rydwan parł teraz przez skały zestalone w kruche struktury, które
jednakże były tak lekkie jak pajęczyna, choć tysiąckroć od niej chłodniejsze.

I wreszcie, tak jak przepowiadał mędrzec, pojazd wypadł w nicość, w próżnię niemal doskonałą.

Trzymając się delikatnej, iluzorycznej powierzchni paljęczynowych skał, poza którą rozciągała się
już tylko niepojęta pustka, władca Toh pełzł naprzód niby ognisty smok z czeluści piekielnych rodem,
i wciąż poszukiwał mistrza Nezorf. Kiedy już prawie stracił nadzieję, a jego płomień czerwieniał z

wolna i przygasał, i kiedy sposobił już swój rydwan do zjazdu w dół, wtedy dopiero tuż nad nim,
obok niego, w nim. — rozległ się Głos. Król oniemiał, a Głos mówił, żeby zatrzymał się i nie ruszał
nigdzie, bo jest już na miejscu. I żeby pytał, a odpowiedź będzie mu udzielona.

Władca Krainy Ognia zająknął się, przygasł i nie zdołał wykrzesać z siebie żadnej rozsądnej

myśli; ba, zapomniał nawet, po co tu przybył. Dopiero gdy Głos uspokoił go łagodnymi słowy, tak że
mógł znów rozniecić pamięć i odczuć kojącą siłę swoich ciężkich płomieni, począł mówić, a gdy
upewnił się, że słuchano go z uwagą, wyłożył cały swój problem jasno i dobitnie, bez upiększeń i
zbędnych opisów, tak jak zwykł zawsze to czynić. Po czym zamilkł i czekał, drżąc niecierpliwie w
swoim ognistym puklerzu, zawieszonym wśród pozornie martwych, przeraźliwie zimnych i
efemerycznie zwiewnych, a jednak myślących struktur. Minęła długa chwila, dla porywczego władcy
niemal granicząca z wiecznością, zanim Głos odezwał się znowu, uspokajający, dobrotliwy,
przyjazny Głos, który trwał wokół niego jednostajnym monologiem, wyrażającym zastanowienie i
chłodne myśli. Królem Toh, oczekującym recepty na szczęście zawartej w kilku prostych zdaniach,
wstrząsnęły gniewne erupcje, lecz później wciągnął go ów traktat, bo tak można by nazwać
skierowaną do niego wypowiedź. Wciągnął go i przygasił jednocześnie, wszystko bowiem
komplikowało się i gmatwało jeszcze bardziej, tak że po posępnym obliczu władcy zaczęły pełzać
błędne ogniki zagubienia. Głos zaś mówił, że rzeczywiście teoretycznie możliwe jest zbliżenie się
obszarów dwóch cywilizacji podążających w głąb stygnącej Ziemi w ślad za swoimi biostrefami
termicznymi, lecz jest to zdarzenie mało prawdopodobne. A to z tego względu, że odstępy między
nimi są zwykle zbyt wielkie, albowiem po wniknięciu jednego gatunku uchodzącego przed wrogim
mrozem kosmosu w głąb rodzinnego globu, następny przystosowuje się i dojrzewa do takiego kroku
przez wiele milionów lat.

Głos w końcu zaproponował królowi Toh, aby ten, jako władca absolutny swojej Krainy Ognia,

przyspieszył i tak nieprzerwanie trwający pochód jej mieszkańców w dół, w cieplejsze regiony.
Dzięki temu jego królestwo oddaliłoby się od terytorium włodarza Looc i niebezpieczeństwo
bezpośredniego konfliktu zostałoby zażegnane.

Lecz ognisty monarcha, który w końcu niewiele z tej całej mowy rozumiał, a słuchał tylko po to,

aby dotrwać do końcowych praktycznych rad, strzelił gniewnie jęzorami złych płomieni. Potężny
fajerwerk, z pewnością dorównujący mocą najstraszliwszym erupcjom wulkanicznym, musiał zrobić
nie byle jakie wrażenie na mędrcu Nezorf, Głos przystąpił bowiem niemal natychmiast do
wspomnianej uprzednio przez króla sprawy mariażu księżniczki Taeh i Księcia Relooc, porzucając
dotychczasowe jałowe wywody filozoficzne i nieprzydatne rozważania ogólne.

Władca–pielgrzym znów zapłonął różową nadzieją.
A mędrzec mówił dalej, że kwestie formalne można zawsze wynegocjować przy dobrych

chęciach obu stron, mających wspólny interes, nawet jeśli te strony reprezentowane są przez ogień i
wodę; gorzej jest natomiast z czynnikami fizycznymi, które nie dają się dostosować do wymogów
chwili. Lecz na wszystko znajdzie się rada: aby małżeństwo córki króla Toh i syna władcy Looc
mogło się spełnić, a może nawet wydać potomstwo, należy bezwzględnie zrównać temperatury
obojga partnerów, przynajmniej w punkcie zetknięcia i na czas obcowania. W przypadku
niezrealizowania tego warunku następstwa choćby tylko próby współżycia mogą okazać się
katastrofalne, przed czym lojalnie ostrzega on, mistrz Nezorf. Ale, wracając do współżycia —
istnieje wiele pomocnych w tym przypadku instrumentów, jak wszelkiego rodzaju przedłużacze,
reduktory gorąca itd., choć powszechnie wiadomo, że środki mechaniczne są nieprzyjemne i
niezdrowe. On, mędrzec z Krainy Mrozu, radzi co innego: należy przez koncentrację
psychofizjologiczną, w wyniku odpowiednio długiej gry przygotowawczej, wytworzyć u obu stron

przeciwny gradient temperatury w taki sposób, aby w punkcie zetknięcia ciepłota była jednakowa!
Da się to osiągnąć po specjalnym treningu obojga partnerów, który to trening on, mistrz Nezorf,
gotów jest poprowadzić dla młodej pary zamiast prezentu ślubnego. Muszą tylko uważać, aby nigdy
nie weszli w kontakt bezpośredni niczym innym, niż organami przeznaczonymi do podtrzymywania
gatunku.

W przeciwnym przypadku grozi katastrofa o nie dających się przewidzieć następstwach.
Te rady król Toh zrozumiał w pełni i przedstawione sposoby zadowoliły go tak dalece, że

zagrzmiał potężnym słupem dziękczynno–radosnego ognia w czarną otchłań nicości nad sobą, a potem
poderwał swój rydwan i pognał w dół poprzez kruche, pryskające nawet pod spojrzeniem siatki
zmrożonych skał, przez różowe bagna półpłynnych mas, wśród mórz gorejącej lawy, aż do Krainy
Ognia, aby zakomunikować córce, księżniczce Taeh, radosną nowinę. Pędził jak burza tektoniczna,
jak dzikie podziemne tąpnięcie, a ławice zdumionych szarkai kłębiły się w rozhuśtanej pożodze
znaczącej szlak rydwanu. Wreszcie dotarł szczęśliwie do Nwotemalf i wziął swoją ognistą córę w
ramiona, a ona posłuszna woli rodzica zgodziła się na wszystko, co zaplanował. Wnet pchnięto
płomsłańca do władcy Krainy Chłodu, króla Looc, i nie minęły cztery przypływy ognistego morza,
jak młoda para kandydatów na mieszane ciepłozimne małżeństwo udała się na kurs przygotowawczy
do mistrza Nezorf. Wkrótce odbyło się huczne i ogniste weselisko, a niedługo potem płomienna Taeh
spłodziła dwoje czarujących dzieci, które mogły wedle potrzeby z łatwością zmieniać ciepłotę ciała
od temperatury matki do temperatury ojca. I wszyscy byli szczęśliwi: król Toh, bo spokój panował na
górnych rubieżach, księżniczka Taeh, bo jej ojciec był zadowolony, dzieci — bo mama uśmiechała
się i opowiadała bajki o lodowych smokach ziejących śniegiem, no i książę Relooc, który…
właściwie nie był tak zupełnie szczęśliwy. Gdy rozpoczynali grę miłosną; stał naprzeciwko swojej
małżonki pełen rosnącego napięcia, a ona jawiła się w bezpiecznej od niego odległości jako
efemeryczna postać owiana splątanymi smugami pełgających płomieni.

Potem zbliżali się z wolna do siebie i żar ognia kładł mu się na piersiach łaskotliwym ciężarem.

W drżącym uniesieniu miłosnym musiał być niezwykle precyzyjny. Już po wzlocie namiętności,
ogarniał tęsknym spojrzeniem wciąż pałającą ogniem figurę żony i kochanki i marzył, aby dotknąć ją i
pieścić, aby czuć ją całym ciałem, aby wesprzeć się czołem o jej czoło i wiedzieć wszystko, co
myśli… Marzenia Relooca, odpychane zawsze piekącym tchnieniem żaru, powracały wciąż uparcie i
zmieniły się wkrótce w obsesję. Męczył się w czasie przypływu i odpływu, nawet we śnie tulił
płomienne ciało żony. Przenikał do jej myśli, czując parzący dotyk jasnego czoła na swojej skroni,
był nią, a ona nim, stanowili parę, lecz także wspaniałą jedność.

Nazajutrz, po jednym z takich marzeń sennych, książę Relooc, jako że był młody i porywczy,

popełnił głupstwo na skalę iście kosmiczną, głupstwo, które było jednakże nieubłaganą
prawidłowością, albowiem jeśli nie on, to kto inny popełniłby je niebawem. Bo po prostu nadszedł
czas, czas odpowiedni i konieczny, Ziemia minęła następny słup milowy.

Zaraz po zbliżeniu ze swoją płomienną małżonką, która rozpoczęła już, jak zwykle, powolne

wycofywanie się, książę Relooc, ogarnięty gwałtownym przypływem uczucia miłości, ciekawości
tudzież innymi pragnieniami wyższego rzędu pulsującymi gwałtownie w jego piersi, schylił się
niespodziewanie i, pogwałciwszy wszystkie zakazy mistrza Nezorf, dotknął swoim chłodnym czołem
skroni księżniczki Taeh.

Nagle ujrzał wszystko. Cała jej dusza stała się przezroczysta, wyrosła przed nim niby szklany

posąg w obcej, trywialnej masce. Miał wrażenie, że dotarł do przeraźliwie pustego końca
tajemniczej drogi, którą dotychczas podążał. Chciał cofnąć się, uciec, lecz było już za późno.
Nastąpiła nieunikniona katastrofa — i wszystko znikło w oślepiającym rozbłysku iluminacji.

Pod musującym jak czerwony szampan niebem, na pienistych, falujących zmiennym rytmem

ciężkiego oddechu bryłach tkwiących w zwalistych objęciach oceanu, wylegiwały się w świetle
gwiazd galaretowate, lepkie stwory. Wyglądałyby jak szlam czy piana morska, gdyby nie delikatne
rozbłyski międzytkankowe przenoszące się bezgłośnymi impulsami rozmowy pomiędzy
poszczególnymi osobnikami, rozlanymi na żywych wyspach. Pośród amarantu niespokojnego nieba
lśniła dostojnym blaskiem supernowa.

— Co to? — spytała mała kupka galarety.
— Gwiazda olśnienia — odrzekła większa. — Mieszkańcy pewnej dalekiej planety dokonali

odkrycia.

— A u nas? Przecież ciągle…
— To musi być bardzo wielkie odkrycie. U nas było pięć takich wybuchów, dopiero po ostatnim

przybraliśmy obecną postać. Dawniej byliśmy naprawdę piękni! Ostatnia eksplozja nastąpiła
natychmiast po odkryciu, że najprzyjemniej jest wylegiwać się w świetle gwiazd.

— A… oni?
— Są w początkowym stadium rozwoju. Odkryli dopiero pierwszą swoją prawdę, przypadkowo

zresztą, tak jak i my niegdyś.

— Jaką prawdę?
— Ich prawdy są wyłącznie dla nich, mój mały. Sami je zdobywają i sami muszą się z nimi

uporać, nam nic do tego. Poza tym nie odczuwam nawet cienia zainteresowania, naprawdę dosyć
mam już kolejnych eksplozji olśnienia.

Pora na odpoczynek — czyż nie wspaniale jest dawać się pieścić delikatnym promykom gwiazd?
Tymczasem wściekły impet wybuchu supernowej nieco zelżał, tak że błąkające się w rozhukanym

morzu ognia dusze mogły rozpocząć poszukiwania swoich nowych wcieleń.

Lipiec 80

Andrzej Zimniak

Korona życia

Trwał przez chwilę w gęstej atmosferze planety, analizując jej niezwykłą biosferę. Zewsząd

docierały promienie życia z przemieszczających się warstwowo prostych mieszanin gazowych, z
nieregularnie rozczłonkowanych, elastycznie odkształcających się konstrukcji i z ciężkich powłok
skorupy globu. Intensywność świecenia była zróżnicowana najsłabsza, podstawowa radiacja
dobiegała od kłębów materii unoszonej w gazach, zaś najsilniej promieniowały twory poruszające
się powoli po powierzchni planety. Ich widmo okazało się bogate i złożone.

Wtem jeden z promieni zatrzepotał i przygasł, aby rozbłysnąć za chwilę niepokojącym, ostatnim

blaskiem. Tam kończyło się życie. Tam należało dotrzeć. Natychmiast.

Po gasnącym promieniu opuścił się poprzez gęstą, płynącą nieregularnymi spiętrzeniami

atmosferę, przeniknął zwartą, lecz nietrudną do sforsowania przeszkodę i wreszcie znalazł się u celu
akurat wtedy, kiedy radiacja znikła ostatecznie. Lecz wiedział dokładnie, gdzie znajdowało się jej
źródło, wszelka pomyłka nie wchodziła przeto w rachubę.

Przez krótką jak błysk chwilę przygotował się do wykonania zadania, a potem szybko wniknął w

obiekt. Trwał w nim rozbieganym splotem impulsów, aż w końcu skupił się w punktach o
największym powinowactwie i stamtąd prowadził dalszą akcję.. A musiał się spieszyć, procesy
destrukcyjne przebiegały bowiem coraz szybciej. Natychmiast otoczył ogniska lokalnie rosnącej
entropii i spowodował jej spadek, odwracając reakcje degeneracji. Czynił przy tym ciekawe
spostrzeżenia, obserwując przebieg zjawisk na poziomie molekularnym. Gdy promieniowanie życia
znów rozjarzyło się pełnym blaskiem, rozpłynął się równomiernie po całym obiekcie, bo wciąż nie
wiedział, jak najlepiej będzie nim zawładnąć.

Skoncentrował się w najwyższym stopniu w momencie, w którym człowiek otworzył oczy.

Spodziewał się odmiennej percepcji, lecz pierwsze wrażenie daleko prześcignęło wszelkie
przewidywania. Wielu zjawisk nie rozumiał, chociaż czuł je za pośrednictwem mózgu ludzkiego,
którego składnik wszak już stanowił. Oślepiający, niespotykanej mocy potok światła słonecznego
wlewał się przez otwarte okno i wzbudzał dziesiątki barw w surowym szałasie z żywicznych
sosnowych bali. Zimne górskie powietrze nasycone było zapachem świerków.

Nie mógł wytrzymać takiej dawki inności. Wdarł się siłą do tętniących życiem splotów

nerwowych, przemocą spowolnił falujący bieg impulsów, narzucił im swój własny rytm.

Wściekła gra barw przygasła, w szarej atmosferze planety znów widział gęste chmury molekuł

azotu i tlenu, szałas stanowił nieistotną, łatwą do sforsowania przeszkodę składającą się ze
zmartwiałej tkanki. Nijakość półprzejrzystych zasłon gazowych i niestabilnych, bezkształtnych
konstrukcji rozjaśniały roje iskier życia, życia, którego tak pragnął.

Lecz człowiek ponownie umierał. Jego promień gasł w ostatnich, rozpaczliwych rozbłyskach.

Należało natychmiast powrócić do biernej obserwacji, odblokować przepusty ludzkich impulsów i
dać się ponownie znarkotyzować feerią nierealnych doznań tego dziwnego świata, w którym nie ma
rzeczy i zjawisk, tylko wysublimowane ich wrażenie. Nie mógł wybierać, jeśli chciał mieć swoje

życie.

Orr osłonił dłonią oczy — ostry słoneczny blask wciskał się siłą pod powieki, kłując aż do bólu.

Wypełzł przed chwilą z ciemnej jamy, wyczołgał się z lepkiej cuchnącej mazi, która zalewała mu
usta, dusiła, napełniała płuca stęchlizną. Tam w głębi była śmierć, wiedział to. Więc… żyje?!

Sięgnął niepewnie do boku i namacał grube, swędzące blizny. Zdarł koszulę i zobaczył różowe

pręgi świeżych zrostów. Wyszedł z tego! Żyje! Jednym susem był na podłodze, uderzył barkiem w
bierwionową ścianę, aż szałas zatrzeszczał pod potężnym ciosem. Szybko wciągnął ubranie, narzucił
futrzaną kurtę i wybiegł w skrzypiący pod butami śnieg, pomiędzy świerki tańczące w srebrnym
woalu na tle przepastnego błękitu. Wpadł w biały puch i śmiał się do łez jak dziecko.

To było na granicy wytrzymałości. Dziki potok subiektywnych wrażeń, które zmuszony był przez

siebie przepuścić, stanowił coś na kształt irracjonalnie silnego wzmocnienia nieistotnego szumu,
wywołanego niewielką zmianą konstelacji molekuł. Czy ten biedny człowiek naprawdę nie jest w
stanie pojąć istoty rzeczy, dostrzec procesów podstawowych? Największym wysiłkiem
powstrzymywał się przed ucieczką, gdy Orz poruszał się zbyt blisko niebezpiecznej skorupy planety.
Wniknięcie w nią groziło dezintegracją. Lecz w promieniach życia było mu tak dobrze, że
zaryzykował i pozostał.

Poprzez kopny śnieg Orr dobrnął do wioski, której chaty przypominały wielkie białe kopce.

Wiatr unosił delikatny zapach dymu i strawy; z daleka jękliwie przywoływał czysty dźwięk
dzwonów. Na widok przybysza ludzie przystawali zaskoczeni, aby zą chwilę przyłączyć się do niego,
obejmując i klepiąc przyjaźnie po plecach. W karczmie było ciepło i ciemno, na kominku trzaskały w
ogniu sosnowe szczapy, woń żywicy mieszała się z zapachem pieczeni. Dziewczęta roznosiły mocne
piwo w drewnianych kuflach. Było przytulnie i bezpiecznie; po paru tęgich łykach przybyszowi
zaszumiało w głowie. Wygłodniały, rzucił się na dymiące mięsiwo.

Nie próbował nawet zapanować nad układem. Rozlokował się w ośrodkach nerwowych nie

ingerując w ich czynności i pił z czystego zdroju życia. Wewnętrzny głos wciąż ostrzegał go przed
bezkrytycznym otwarciem na obcy sposób percepcji, lecz jednocześnie odczuwał niepokojąco
drażniącą przyjemność. Obawa przed nieznanym spychana była na dalszy plan przez leniwe i
zniewalające doznania zapachów, smaków, barw, głodu i pragnienia. Wiedział, że mógłby
natychmiast określić genezę owych wrażeń, ukazać prawdziwe ich przyczyny na poziomie
submolekularnym i odpowiednio posterować całym procesem, lecz nie zdobył się na to. Przecież i
tak ostateczny wynik wszystkich reakcji ma przed sobą, w sobie, jest tym wielkim płowym
mężczyzną, połykającym pachnące kęsy pieczeni.

Wtem miękkie białe ramiona zamknęły się wokół niego, w złotym strumieniu włosów, wśród

zapachu młodego kobiecego ciała szukał jej ust. Wyszli splecieni w uścisku. Miał żar w piersi, nie
dbał o nic, była tylko ona i jeszcze raz ona. Kiedy przytulał ją z całych sił, wiedział, że to właśnie
jest wszystko: życie i śmierć tańczyły razem w dzikim rytmie, spięte klamrą szaleństwa. Gdy potem
leżał bez tchu, nie wiedział, gdzie jest, choć świat powoli powracał na swoje miejsce.

Nie wiedział, gdzie jest i kim jest. Czy sobą — przybyszem z daleka, czy już stał się człowiekiem

— tym młodym mężczyzną, szalonym kochankiem. Przez chwilę rozważał natychmiastowe podjęcie
badań, lecz zrezygnował i poddał się całkowicie ludzkiej psychice. O ile to było przyjemniejsze! Nie
dbać o podstawowe przyczyny, nie budować gradientów entropii, nie analizować interakcji cząstek
elementarnych. Tutaj to wszystko działo się samo, poza wiedzą ludzi bez potrzeby ich ingerencji. I
jak przekonał się, działało doskonale! On sam niczego podobnego skonstruować nie byłby w stanie,
nawet przy krańcowej koncentracji i w najlepszych warunkach. Jeszcze nie osiągnął tak wysokiego
stopnia rozwoju, choć może jego ewolucja ku temu właśnie zmierzała. A tutaj, na Ziemi, po prostu

przeskoczył ów etap, zdołał dołączyć do wspaniałej cywilizacji tubylców! Naprawdę, miał w tym
wszystkim wiele szczęścia. Przybył, aby pożywić się nieco prostym promieniowaniem życia, a
wyższy wymiar istnienia stał się również jego udziałem!

Uniósł Ane z łoża, ciepłą i rozmarzoną, i przycisnął tak, że aż oboje stracili oddech. Potem z

tkliwością gładził niewidoczny puch na gładkiej skórze jej pleców.. Wyszli w fioletowy zmierzch, w
skrzypiący wieczornym mrozem śnieg.

Czuł obecność resztek niechcianych już teraz myśli. Czy wysłać wiadomość? Oni… i tak nie

znajdą tutaj tego, czego szukali. Ale znaleźliby więcej… Lepiej już milczeć.

Gdzieś za ściętą mrozem szybą, w migotliwym świetle oliwnej lampy, starzec pochylał się nad

księgami, ustawiał instrumenty. Orz poczuł dla niego współczucie. Oto człowiek próbujący opuścić
swój świat zmysłowej ułudy, człowiek szukający prawdziwego kształtu zdarzeń, obiektywnej
prawdy. Ludzkość patrząca wstecz na własne ślady, cofająca się w lukę po poprzednim etapie,
którego nie było. Który szczęśliwie ominęła.

Na dalekim niebie obcym blaskiem lśniły gwiazdy. Mocno objął drżące ciało Ane i poszli przez

zeszklony mrozem śnieg, pod ciężkimi żywicznymi gałęziami, poprzez granatowy wieczór, zapatrzeni
i zasłuchani w siebie nawzajem i w cały swój wielki świat. W świątyni zapalono już świece, a
ciepła woń kadzideł ścieliła się nisko między świerkami.

Październik 80

Andrzej Zimniak

Numen

W otchłani przestrzeni, dokąd nie dociera nawet najsłabsze echo dalekiego życia gwiazd, gdzie w

niemal zupełnej pustce pojęcie czasu zatraca swój sens, pojawił się szept. Szept odległego Istnienia,
płynący od gorejącego jądra Galaktyki. Nie był to jeszcze impuls, lecz jego siła sprawcza, nie sygnał
— lecz jego zwiastun. Dopiero gdy zagłębił się w gęstniejących zwojach pól, spowijających ziarna
pyłu kosmicznego, gdy począł wchłaniać niezbędną mu energię, wytworzył pierwsze elementy
materialnej struktury. Już jako dobrze zorganizowana wiązka fal mijał młode słońca, rozdęte i
dogasające gwiazdy i wystygłe, wirujące w ciemnościach globy. Ostrym promieniem załamał się w
atmosferze gorącej pustynnej planety, przemknął ponad rozpełzającą się na wszystkie strony równiną
i wniknął w jedno z piaszczystych wzniesień. Tam dostroił się do warunków zewnętrznych i
niezwłocznie rozpoczął pracę. Czerpiąc do woli energię z gorącego wnętrza planety, Numen jął
przebudowywać materię, tworzyć zręby złożonych struktur, wzbogacać je i modelować w sposób
odpowiedni do zastanej rzeczywistości. Po raz ostatni skorelował swój projekt z parametrami
planetarnymi, wprowadził drobne poprawki i odcisnął gotową — matrycę w gliniastym zboczu
wzgórza.

Mężczyzna zmrużył oczy w ostrym blasku słonecznym i powstał ociężale. U stóp wzniesienia

rozciągał się nierówny, kamienny płaskowyż, a poza nim falowała w gorących smugach powietrza
biała pustynia. W bladej mgle oddalenia rozsiadły się szare skaliste wzgórza otulone trenami
rozwianego piasku, lecz to wszystko nie interesowało go w najmniejszym nawet stopniu. Zszedł z
pagórka i posuwał się niespiesznie wzdłuż szeregu potężnych maszyn błyszczących niklowanymi
powierzchniami metalowych konstrukcji i urządzeń świecących jaskrawym lakierem. Bez
zastanowienia wspiął się po drabince pomalowanego na żółto kolosa i zajął miejsce w wysokiej
przeszklonej kabinie, skąd doskonale widział cały płaskowyż. Przerzucił dźwignie i mechaniczny
potwór ożył, w jego trzewiach zbudził się ruch, a cielsko zadrżało od głębokiego głuchego dudnienia.

Z jazgotem gąsienic machina powoli ruszyła i z impetem wbiła stalowe kły w zbocze

wzniesienia. Szczęki zwarły się, wyrywając kawał gliny, a podajniki przetransportowały materię
dalej, do wnętrza, gdzie pod ogromnym ciśnieniem i w temperaturze mięknięcia substancji
uformował się płaski równoległościan. Po godzinie pracy maszyna wyrzuciła z siebie kilkadziesiąt
gładkich bloków skalnych. Mężczyzna obojętnie spoglądał na swoje dzieło. Potem przesiadł się do
innej maszyny. Zniwelował teren i rozpoczął spajanie wytworzonych wcześniej bloków. Słońce
zachodzące za blade mgły pustynne wycieniowało ciepłą czerwienią gotowy dom z płyt skalnych.
Mężczyzna spoczął na progu i czekał.

Kobieta przyszła tuż po zachodzie słońca. Widział ją już wcześniej, zanim szary mrok wypełzł z

pustyni i objął cały płaskowyż. Oderwała się od czerwonej ściany wzniesienia i szła prosto ku
niemu, wysoka i złotowłosa, a jej jasne ciało miało odcień różu. Gdy przyszła, pomógł jej otrzepać
się z gliny i oboje zasiedli bez słowa przy kamiennym stole, na którym parowały misy ze strawą. Po

posiłku udali się na spoczynek, układając się wprost na miękkim piasku.

Jak tylko tarcza słońca wynurzyła się z porannego zamglenia i pastelowym blaskiem zalała

płaskowyż z szeregiem gotowych do akcji maszyn, oboje wstali i udali się do pracy. Mężczyzna znów
atakował zbocze wzniesienia, składał i spajał płyty, polerował wieże, wycinał i ustawiał obeliski.
Kobieta zajmowała się wykańczaniem wnętrz powstających budowli lub wytyczaniem i układaniem
ulic. O zmroku na pociemniałym niebie zawisła sina i ospowata twarz księżyca, lecz ludzie niczego
nie zauważyli. Odstawili maszyny, wrócili do domu i zasiedli nad parującymi misami ze strawą.

W ciągu pięciu dni zbudowali całą dzielnicę Miasta. Nad płaskowyżem wznosiły się coraz

wyższe i śmielsze konstrukcje, a ponad dachami domów górowały strzeliste wieże. Kamienny las
budowli był szary, ponury i dostojny. Szóstego dnia zajęli się konserwacją maszyn. Używając innych
mechanizmów sprawdzali układy sterujące, czyścili silniki, smarowali łożyska.

Siódmego dnia nie poszli do pracy. Mężczyzna wylegiwał się na swoim posłaniu lub wygrzewał

na słońcu. Raz otarł się przypadkiem o Kobietę, przyciągnął ją ku sobie i odczuł krótką, ostro
szarpiącą trzewia przyjemność. Puścił ją bez słowa.

Następnego dnia rozpoczęli budowę drugiej dzielnicy. Pracowali w zapamiętaniu wiedząc

dobrze, co mają robić. Praca była ich żywiołem, kamienne Miasto — celem. Niczego innego nie
potrzebowali ani nie chcieli. Myśleli tylko o budowaniu, a także o ulepszaniu maszyn, które na drugi
dzień znajdowali zawsze przestrojone zgodnie ze swoimi życzeniami. Przyjmowali to obojętnie i
brali się w milczeniu do roboty.

W ten sposób powstawały coraz to nowe dzielnice, rozrastał się i gęstniał szary kamienny

labirynt. Kiedyś Mężczyzna skierował jedną z maszyn pionowo w dół i wrył się pod ziemię, gdzie
rozpoczął budowę drugiego Miasta. Kobieta podążyła za nim. Tak budowali i budowali w dzikiej
pasji zwielokrotniania.

Aż nadszedł kiedyś wieczór pełen niepokoju i napięcia. Powietrze co chwila rozjaśniały dalekie

stłumione błyski, a na ostrych szczytach najwyższych wież paliły się blade ognie. Wtedy Kobieta po
raz pierwszy spojrzała w niebo. Na tle głębokiego granatu gwiazdy rozsypały się srebrnym pyłem.
Mężczyzna powędrował czujnym wzrokiem za spojrzeniem Kobiety, lecz nie dostrzegł niczego.
Wzruszył ramionami i nie czekając na swoją towarzyszkę ruszył przed siebie szeroką ulicą, wyłożoną
gładkimi kamiennymi płytami, spoglądając z dumą na wzniesione ostatnio budowle.

Lecz pewnego wieczora i on dostrzegł gwiazdy. Odstawił właśnie swoją żółtą maszynę, którą

posługiwał się najczęściej, na parking pod wzgórzem, odwrócił się ku Miastu i wtedy ujrzał je. W
trójkątnym wycinku czarnoniebieskiego nieba, pozostawionym między spadzistymi dachami, zawisły
wielkie, nieruchome, jasnobłękitne. Wieczorne zamglenie starło z firmamentu drobny pył dalekich
słońc, tak że pozostały tylko te płonące najsilniejszym blaskiem.

— One tam są — odezwał się powoli po raz pierwszy, niezgrabnie wymawiając słowa.
— Tak — dodała cicho towarzysząca mu Kobieta.
Pracowali potem ciężko przez wiele dni, jakby chcąc za wszelką cenę wymazać z pamięci to, co

zaszło. Lecz kiedyś o pogodnym zmierzchu wpatrywali się jak urzeczeni w głębokie, pełne odległych
i niedostępnych światów niebo. Mężczyzna poczuł, że w jego ciężką, stwardniałą dłoń wsuwają się
smukłe palce Kobiety. Nie odepchnął jej.

Nie wstydzili się już teraz spoglądania w niebo. Codziennie o zmierzchu, po powrocie z pracy,

przystawali przed progiem swojego domu i długo patrzyli. Pełna surowego uroku, starczo
pomarszczona twarz księżyca była dla nich następnym odkryciem.

Tymczasem miasto rosło i potężniało. Prawie cały płaskowyż zapełniały zwaliste szare budowle.

Kiedyś Kobieta poczęła ozdabiać ścianę świeżo ukończonego domu prostym reliefem. Mężczyzna

opuścił swój pojazd i podszedł aby jej przeszkodzić w tej bezużytecznej pracy, lecz przystanął
zdumiony — prosty, surowy gmach stał się jakby lżejszy, zgrabniejszy, wyróżniał się spośród innych
ciężkich konstrukcji. I wtedy dostrzegł też, że Kobieta jest piękna: jej nogi były długie i smukłe,
kształtne biodra sklepione wysoko, a wąskie plecy pełne życia pod miedzianozłotą skórą, gdy z pasją
pracowała nad kamienną rzeźbą. Podniósł ją z klęczek i przytulił, i po raz pierwszy poczuł ciepło tak
dobrze znanego ciała, a w jej wielkich oczach pełnych teraz złotych iskier ujrzał kuszące odbicie nie
znanego mu świata.

Nadal pracowali całymi dniami, lecz teraz więcej piękna usiłowali zawrzeć we wznoszonych

budowlach. Pod ścianami pojawiły się zadumane posągi, powierzchnie placów stroiły się w barwne
mozaiki, a gmachy odznaczały się śmiałą i lekką konstrukcją.

Z wysokości swojej oszklonej kabiny dyspozycyjnej Mężczyzna coraz częściej spoglądał ponad

najeżonym wieżami i dachami płaskowyżem na morze ruchomych piasków, omywające ciemne
kurhany skał. Gromady kamiennych wzgórz, które majaczyły dawniej we mgłach widnokręgu, zbliżały
się teraz do Miasta, stały niemalże na wyciągnięcie ręki. Ich otchłanne pieczary kusiły, szerokie
granitowe tarasy zapraszały, a pustynny wicher wyśpiewywał w skalnych szczelinach melodię tak
bardzo nęcącą w swojej inności.

Gdy wieczorem przytuleni wracali pod granatowym niebem, na którym tak nisko jak nigdy

zawisły gwiazdy podobne do wielkich kropli rtęci, Mężczyzna postanowił powiedzieć swojej
towarzyszce o skałach na zewnątrz, poza Miastem. Rozmawiali rzadko, zwykle wystarczały gesty.
Lecz gdy weszli do domu, Kobieta przemówiła pierwsza.

— Co to jest za strawa, która daje nam życie? — pytała jak zwykle powoli, pochylając się nad

parującą misą.

Mężczyzna milczał. Myślami był daleko, pośród ciemnych zastępów skalnych postaci.
— Po co… — Kobieta przerwała, czując ucisk w gardle po co budujemy Miasto?
Nastało długie milczenie. Później, gdy leżeli koło siebie na piaskowym posłaniu, także nie

odezwali się ani słowem.

Trzymając się za ręce spędzili bezsenną noc; oboje czuli, że wkrótce wydarzy się coś ważnego.

Może już jutro.

Kolejny siódmy dzień wstał pośród mgieł, które snuły się powłóczystymi pasmami między

wieżycami kamiennego Miasta. Potoki ostrego światła rozpędziły wkrótce nocne zjawy i
nagromadzenie masywnych budowli ukazało się w całym swoim przytłaczającym majestacie, poza
nim zaś, tuż za krawędzią płaskowyżu, zastygła jasnymi jęzorami piasku pustynia, nie zmącona
jeszcze falami gorącego wiatru.

Oboje stali tuż przy krawędzi i patrzyli. Miasto otaczały ciasnymi pierścieniami potężne bastiony,

zamki, pałace z szarej lub czarnej skały, rzeźbione w fantastyczne krużganki, korytarze, prześwity,
obeliski i tarasy. Każdy z nich wypiętrzał się znacznie wyżej niż najwynioślejsze wieże Miasta i
wpierał się dumnie w blady błękit nieba. Nie spostrzegł nawet, kiedy to zrobiła. Puściła jego rękę,
lekko podbiegła do urwiska i skoczyła. Płaskowyż wznosił się ponad pustynią nieznacznie tylko, na
wysokość człowieka. Kobieta znikła. Znikła, zanim dotknęła stopami białej wydmy pustynnego
piasku.

Mężczyzna poczuł ostre ukłucie w sercu, żelazna dłoń chwyciła go za krtań. Lecz po chwili

odetchnął głęboko i wyprostował przygarbione plecy. Spojrzał na groźny swoją tajemnicą labirynt
czarnych skał, a w jego wzroku było wyznanie. Zdawał się rosnąć i potężnieć, ponad własne ciało i
możliwości.

„Muszę tam pójść. Dotknąć czarno opalizujących skał, postawić stopę na gładzi gorących

tarasów, wesprzeć czoło o rosnące kolumny i wsłuchać się w ich wewnętrzny rytm. Czy fakt, że tutaj
powstałem, ma oznaczać, że także tutaj obrócę się w pył? Że jeśli należę do Miasta, nie mogę
przekroczyć jego granicy?”

Mając w oczach błękit dalekiego nieba, skoczył w ślad za Kobietą. I czuć przestał, zanim zaczął

rozumieć.

Numen przestroił swoje wewnętrzne struktury w bazaltowym rdzeniu wzniesienia, gdzie był się

niegdyś zainstalował, i jeszcze raz sprawdził wszystkie grupy danych, zwłaszcza zapis czasu
początku i końca Życia. Za każdym razem, w tysiącach przypadków, wyglądało to podobnie. Tyle
razy i w tylu zakątkach przestrzeni był potęgą bóstwa dla wskrzeszanego przez siebie rozumnego
istnienia, i zawsze dojrzały już intelekt odrywał się od własnego podłoża. Tak widocznie już musi
być.

Ostry jak błyskawica promień wytrysnął z rozkopanego wzniesienia, świetlistą iskrą przemknął

nad martwym Miastem, białym oceanem pustyni i dalekimi kurhanami kruchych szarych skał, za
którymi lotny piasek i gorący wiatr usypywały długie treny, i ognistą iskrą przebił się przez szare
zamglenie atmosfery. Oddalał się szybko od planety, w sposób ciągły dostrajając swoją strukturę do
warunków lotu i procesów wewnętrznych.

„Życie planetarne, które tak lubi, stanowi obszerny, lecz już zamknięty okres egzystencji. Będzie

teraz wypełniał inne zadania, które wyłonią się z kompozycji istnień: jego twórców i jego własnego.
Kim oni właściwie są? I po co go stworzyli?

Kim jest on sam? Dlaczego musi wskrzeszać inne życia?” W otchłani przestrzeni, dokąd nie

dociera nawet najsłabsze echo dalekiego życia gwiazd, szept odległego Istnienia wyzwolił się z
ostatnich elementów dawnej struktury. Wokół niego zapłonął potężnym blaskiem inny Wszechświat,
lecz on sam przestał istnieć, zanim zaczął rozumieć.

Grudzień 80

Andrzej Zimniak

Schronisko

Nick otworzył okno i pokój napełniło chłodne górskie powietrze. Las wspinał się korowodem

strzelistej zieleni świerków na stromiznę, która zdawała się walić ogromem skalnego masywu wprost
na wątłą ścianę budynku.

W szczotce igliwia uwięzły kłęby mgły, ziemia i drzewa parowały po niedawnym deszczu. Z

gałęzi opadały duże krople, zabielone refleksem mlecznoszarego nieba. Nick wychylił się, wsparłszy
łokcie na wilgotnym parapecie.

Odetchnął głęboko i poczuł ostrą woń lasu: igliwia, mokrego mchu, zbutwiałego drewna. Jak to

wszystko trzyma się na takiej pochyłości? — pomyślał machinalnie, obserwując kurczowo wrzepione
w ziemię drzewa, obnażające splątane ścięgna korzeni. Pomiędzy stojącymi dumnie jak kolumny
prostymi olbrzymami świerków lekko przysiadły barwne drzewka jarzębiny. Kiedyś Nick
porównywał je do płomieni strzelających pośród szarozielonej masy leśnej. Dziś nie mógł zdobyć się
na takie skojarzenia widział tylko na wpół martwe liście, ledwie trzymające się gałęzi. Pewnie
dlatego, że przyjechał zbyt późno: ostatnie dni października to w górach już początek zimy. Tylko
patrzeć, jak któregoś ranka szyby zawiane będą śniegiem, a białe czapy przygniotą gałęzie do ziemi.
Tak, i tym razem spóźnił się. Często spóźniał się, czasem o lata, czasem o minuty — efekt bywał
podobny.

Po prawej nodze przebiegła mrówka, łaskocząca, nieznośna. Strzepnął dłonią, jakby chciał

pozbyć się natręta; zawsze tak robił i zawsze potem śmiał się krótko, chrapliwie, bez cienia radości.
Mięśnie poczynały palić i drętwieć, zdawały się dzielić na dziesiątki małych kłębków napiętych do
granic ostatecznej wytrzymałości materii. Wtedy musiał położyć się. Położyć i myśleć, myśleć za
wszelką cenę!

„Sucha, pustynna planeta pod bladoróżową kopułą nieba. Kruche skały zalegają szkliwem

spękanych odłamków jej nierówną powierzchnię, spod hałd błyszczących odprysków wyrastają
czarne kominy podskórnych złóż, w których głębi trwają nieodgadnione procesy, przemieszczają się
masy materii w konwulsyjnych drganiach trzewi globu. Planeta matka, sucha, surowa, wyniosła. Tu
ona wydała życie, swoje ukochane dziecię, wypieszczone, jedyne. Miast oszałamiać świat paletą
spłowiałych barw — wielością lichych form, rozmaitością kiepskiego intelektu, zrodziła pośród
pustynnych, jałowych wzgórz jedną jedyną — doskonałość”.

Nick poczuł sztywność zaciśniętych aż do bólu szczęk i delikatne mrowienie wokół warg.

Wrażenia te dobiegały go zza ochronnej powłoki, wytworzonej koncentracją myśli i zdawały się nie
dotyczyć jego, lecz jakiegoś innego, obcego ciała. Przez lata choroby, wobec której medycyna była
bezradna, wyrobił sobie przedziwny odruch obronny: osiągał niemal pełne oderwanie od
rzeczywistości, a więc i od chwilowego cierpienia, przez niezwykle intensywne skupienie myśli. Czy
myśli? Sam tego nie wiedział. Na pewno nośnikami owego transu były również zwielokrotnione
uczucia tęsknoty i wiary, wiary w coś innego lepszego.

Drętwota warg powoli nikła i równocześnie ochronny nierealny świat odpływał, rozwiewał się

jak mgiełka snu. Gmatwanina białych i brązowych plam z trudem ukonstytuowała się w nieostry
jeszcze obraz pokoju z wyciętym jasnym prostokątem okna.

Ach tak — pomyślał — jestem w górskim schronisku, przyjechałem tutaj dzisiaj rano.

Świadomość miejsca i czasu powracała powoli jak skotłowana fala przyboju, zalewający odsłonięty
przed chwilą lśniący wilgocią piasek.

Unosząc się lekko na łokciu ostrożnie poruszył prawą nogą. Była jeszcze jak z drewna, lecz

spełniała swoje funkcje.

Wstał i przeszedł się po izbie, każdym stąpnięciem wyduszając z rozeschłych desek podłoga

przeciągłe, podobne do skargi skrzypienie.

Znów powędrował myślą pomiędzy odległe światy, aż do wyśnionej planety, zasypanej szkliwem

spękanych skał. Wiedział, że według dostępnych danych prawdopodobieństwo jej istnienia jest
właściwie równe zeru, lecz wierzył, że gdzieś musiała jednak być, zawieszona pośród obcych słońc
w bezkresie przestrzeni, utoczona różowym obłokiem atmosfery. Dlaczego w końcu nie? Jeśli nie ma
jej w pobliżu Ziemi, to znajduje się gdzieś dalej, a jeżeli nie tam, to jeszcze dalej. Przestrzeń jest
nieskończona… A jeśli nie jest różowa to może żółta czy czarna. Co za różnica? Nie to jest ważne.

Nick odzyskał już pełna sprawność. Nic wiedział, kiedy przyjdzie kolejny atak; następowały

coraz częściej, choć zawsze trwały krótko. Wciągnął ciężkie górskie buty, narzucił brezentową kurtkę
i wyszedł.

Wieczorny las parował i szeleścił tysiącami kropel spadających z ciężkich wilgocią gałęzi.

Deszcz ustał zupełnie nawet mlecznobure niebo jakby nieco pojaśniało, u ciężka warstwa chmur
przybrała żółty odcień zachodu. Nick szedł szybko wysiłek sprawiał mu teraz wyraźną przyjemność.
Krew pulsowała w przyspieszonym rytmie, ciało słuchało każdego rozkazu myśli i było znów młode,
las prędko umykał do tyłu. Wilgotne powietrze pachniało świeżym igliwiem i mchem.

Kiedyś, dwadzieścia, a może trzydzieści lat temu; było tu mnóstwo jagód. Najwięcej tam, gdzie

kończył się już las świerków i zaczynała kocówka. Całe łąki granatowo–złote, od jagód i
wrześniowych liści ich krzewów. Jeszcze wyżej, na wypalonych słońcem stokach, rdzaworude
jagodziny rodziły wielkie owoce nabrzmiałe sokiem pod pokryty białym nalotem skórką. A najwyżej,
wprost nad głową, jaśniał głęboki błękit nieba, przykrywającego wklęsłą misą cały ten świat, pełen
zapachu, wiatru, słońca i radosnego wysiłku wspinaczki.

Nick poczuł zmęczenie akurat w chwili, gdy doszedł do potoku. Wzdłuż jego brzegów rosły kępy

anemicznych jagodzin, pewnie miały jeszcze owoce. Ale komu chciałoby się ich szukać w mokrym
gąszczu łodyg, w deszczu kropel spadających za kołnierz?

Gdy zatrzymał się tuż nad brzegiem, zmęczenie rozbiegło się po mięśniach nóg łaskotliwymi

językami odrętwienia. Potok toczył wodę szklistymi zwałami po obłych kamieniach pośród
szpalerów krzewów i paproci. Tu i ówdzie nurt przedostawał się do rozległych, jasnozielonych
niecek, na których dnie utrzymywał się piasek kuszący błyszczącymi kryształkami miki. Woda
zdawała się tam zatrzymywać w pędzie, dając przybyszowi czas na kąpiel w doskonale
wypolerowanej, naturalnej wannie.

To było wciąż piękne, także wśród szarzejącego leśnego zmierzchu, choć nawet nie w części tak

szokujące doskonałą harmonią i dynamiką jak wtedy, nie tak dawno przecież…

Wrócił na ścieżkę, lecz zatrzymał się w pół kroku. Nogi obejmowało wzmagające się drętwienie,

wigor sprzed chwili zniknął bez śladu. Las szarzał, za ciemnym zakrętem drogi czaił się głęboki
ponury cień. Tak, ale uszedł od schroniska zaledwie dwieście metrów! Solidna wycieczka…

Zatrzymał się niezdecydowany. A może oni są tam, na polanie pozostałej po ostatnim wyrębie,

zaraz za zakrętem? Zaśmiał się cicho i oparł przedramieniem o mokry świerkowy pień.

Niezdecydowanie… Zawsze taki był, od dzieciństwa. Zwykle przeszkadzało w działaniu, lecz

nieraz tłumiło nierozważne odruchy i dawało czas na zastanowienie. Zbyt dużo czasu. Kiedyś
niezdecydowanie uratowało mu życie. Miał wtedy sześć, może siedem lat. W spiął się aż do nisko
biegnących przewodów elektrycznych. Rówieśnicy zachęcali go z dołu, aby ich dotknął. Każdy
zapewniał, że on sam robił to już wiele razy. I tak stał na oparciu ławki pełen strachu i
zaciekawienia; kilkakrotnie wyciągał i cofał rękę, pot ściekał mu strużkami po plecach. Bał się
dotknąć i jednocześnie ogarniał go wstyd przed porażką.

W końcu jednak strach zwyciężył. Właściwie wtedy to był chyba czysty strach, niezdecydowanie

przyszło później, wraz ze sceptycyzmem, z nawykiem wątpienia.

Nick odepchnął wilgotny pień i zawrócił w stronę schroniska. Może oni rzeczywiście są już tutaj,

zupełnie blisko, zaraz na polanie za ciemnym zakrętem drogi? Opuścili się na ziemię w miejscu,
gdzie wyrąbany las odsłonił rosochate, ledwie przyprószone zielenią zbocze. Ich pojazd
wypączkował galeriami, owalnymi i prostopadłościennymi konstrukcjami, w których otworzyły się
wejścia podświetlone fioletowym blaskiem. Całość sprawiała wrażenie bajecznego zamku wykutego
w szarobłękitnej stali, w którym okna jarzyły się niebieskim światłem, tylko trochę jaśniejszym od
granatu wieczornego nieba. Wokół budowli tłoczyli się już ludzie: trzęsący się starcy i młodzieńcy,
których gładkie twarze mokre były od potu; dojrzałe kobiety o oczach powleczonych szarym
smutkiem i mężczyźni, śmiesznie bezradni przy całej swojej samczej arogancji; dzieci, jeszcze nie
rozumiejące, lecz już z piętnem strachu odciśniętym na zbyt dużych, poważnych twarzach. Każdy z
nich potrzebował czego innego, lecz wszyscy chcieli tego samego.

W gęstniejącym mroku Nick dojrzał wreszcie prześwitujące między drzewami żółte plamy

świateł schroniska. Przyspieszył kroku i potknął się o ukryty w ciemności korzeń. Z trudem odzyskał
równowagę, okupując ją ostrym bólem naciągniętych mięśni. Klnąc pod nosem dowlókł się do
kamiennych schodów, wiodących ku wejściu.

Oddać ciało do remontu, najlepiej generalnego — śmiał się z własnej nieudolności, wspinając

się powoli na górę. Tak, oczywiście terminy są krótkie. Zrobimy pana do piątej, ciało najlepiej
postawić tam, na końcu trzeciego szeregu. Proszę się nie martwić, wymienimy wszystko co trzeba, a
co się da — zregenerujemy. Duszyczkę zaraz odwieziemy do domu, tam może spokojnie zaczekać:
chyba że ma pan coś do załatwienia, wtedy może pan wziąć na parę godzin ciało zastępcze. Tam, pod
ścianą, mamy troje rezerwowych: dwie kobiety i mężczyznę. Wszyscy w średnim wieku mało zużyci,
z niewielkim przebiegiem… Nie trzeba? Dobrze, o piątej przyślemy kogoś po pana. Oczywiście,
dajemy roczną gwarancję!

Tak, poczucie humoru było obok niedorzecznej i upartej nadziei jego najsilniejszym atutem.

Pozwoliło mu przetrwać niejeden kryzys.

W sali jadalnej ciemne, dębowe stoły rozkraczały się pod naporem ludzi, którzy w hałaśliwych

grupach łapczywie spożywali kolację. Migały kraciaste koszule mężczyzn niosących talerze ze
strawą, znad parujących kubków podnosiły się roześmiane twarze chłopców i dziewcząt, na
rozłożonych na gładkich blatach serwetkach kobiety układały posmarowane masłem grube pajdy
chleba. W kącie ktoś cicho brzdąkał na gitarze.

Nick wszedł w tłum, wgłębił się weń jak w gąszcz szeleszczących łodyg, pokrytych pączkami,

kwiatami i owadami, lecz także cierniami z trującym śluzem, w gąszcz pełen basowego brzęczenia
polujących owadów i nerwowego trzepotania motyli. W tej chwili gorąco pragnął odnaleźć się w
jego wnętrzu, być tam razem z nimi, być jednym z nich.

Lecz ślizgał się stale po powierzchni szklanego klosza, a gdy posuwał się do przodu,

niewidzialne płaszczyzny rozpychały przed nim ten skłębiony świat, jak burty okrętu prującego

wzburzone fale, i był ciągle sam. Sam pośród nieważnych zdarzeń, bezsensownej krzątaniny, morza
niechęci i wrogości, w którym tak rzadko i jakby nieśmiało zapalał się tylko na chwilę błędny ognik
miłości. Zdawało mu się, że przechadza się bez celu między kiepskimi dekoracjami do jakiegoś
chaotycznego przedstawienia pomylonego reżysera.

Z mieszaniną niechęci i podziwu graniczącego z zazdrością patrzał na grupę młodych ludzi, którzy

nie zdążyli jeszcze strzepnąć z butów kurzu dalekiej wędrówki, zmęczonych. Lecz jakże
szczęśliwych. Cieszyli się z każdego drobiazgu, błahego słowa, a właściwie — to szczęście było już
w nich wewnątrz, oni mieli je ze sobą na co dzień, i wystarczyło cokolwiek, aby wypłynęło radosną
falą istnienia.

I wtedy Nick zrozumiał swój błąd. Przyjechał właśnie po chwilę szczęśliwej beztroski. Był tu

niegdyś, przecież nie tak bardzo dawno, przy tym samym stole otwierał nożem puszkę konserw wśród
śmiechu wesołej kompanii. Teraz żądał od tej sali, tych gór i lasów, aby wykrzesały w jego
wystygłym wnętrzu nową iskrę. Pragnął, żeby szczęście przyszło doń z zewnątrz, dałby wiele za
jedną jego chwilę, bo przybył tu pusty.

Zamówił cokolwiek i usiadł przy wielkim, zgiełkliwym stole. Pora była późna, kolejka przy

bufecie zmniejszyła się wyraźnie. Wśród kilku oczekujących osób zauważył dziewczynę niezwykłej
urody. Była bardzo młoda, o twarzy prawie dziecięcej, lecz już całkowicie ukształtowane kobiece
ciało, długie nogi, wysoko sklepione biodra i sterczące jędrne piersi, żyjące jakby własnym życiem
pod napiętym materiałem bluzki, zadawały kłam niewinności oczu.

Rozmawiała z o wiele od siebie starszym mężczyzną, który mógł być jej ojcem, a może — był

kochankiem? Facet w widoczny sposób dbał o młodzieńczy wygląd: nosił się z zamierzoną
niedbałością, w młodzieżowym stylu, poruszał się szybko i energicznie, choć sprawiało mu to nieraz
wyraźną trudność. Śmieszne, ostatnie podrygi — pomyślał Nick, stwierdzając z satysfakcją
zaprawioną odrobiną żalu, że on sam je sobie darował. Spojrzał jeszcze raz na dziewczynę, teraz już
z pewną niechęcią. Była na pewno dość ładna, ale zbyt potężna: wysoka, szeroka w plecach, miała
trochę za grube nogi. Z wiekiem roztyje się jak krowa — mruknął niechętnie. Gdy przechodziła obok
niego niosąc parujące talerze, spostrzegł, jak bardzo była młoda.

To chyba jednak ojciec — pomyślał — albo wyjątkowy smakosz. W czasach kiedy zatrzymałem

się tu po raz ostatni, nie byłaś jeszcze planowana, moja mała. Więcej — twoi rodzice pewnie nie
znali się nawet, nie mieli pojęcia o swoim istnieniu oraz o przeznaczeniu, jakim było spłodzenie
ciebie. Jaka była szansa, że właśnie ich dwoje spotka się w tym określonym celu wśród miliardowej
masy ludzkiej? Pewnie podobna do prawdopodobieństwa istnienia jednej jedynej, określonej planety
w niezmierzalnym morzu światów…

Nick wstał i wyszedł z jadalni, pragnąc jakoś przerwać ten ciąg bezsensownych skojarzeń. Poza

tym powinien już być sam — w każdej chwili mógł przyjść następny atak.

Pokój pełen był rześkiego, nocnego powietrza. Nick zamknął okno i wyciągnął się na

skrzypiącym łóżku, z przyjemnością rozluźniając zmęczone mięśnie. Lubił ten moment, kiedy gasło
światło, a pod plecami wyczuwał śliską gładź pościeli, kiedy członki wypełniały się ciężkim,
rozkosznym bezruchem.

Na szyi dziewczyny widział złoty łańcuszek z krzyżem. Czyżby była wierząca? A może nosi

krzyżyk z przyzwyczajenia, dla fasonu, lub po to, aby sprawić przyjemność rodzicom? Na pewno jest
jej dobrze z wiarą. Trzeba w coś wierzyć, w coś, co nie poddaje się ocenie zmysłów, gdyż sam świat
materialny nie daje żadnej szansy, nie daje nawet nadziei. Pewien filozof napisał, że gdyby życie nie
było tylko przejściem, byłoby nieznośne. Coraz częściej myślę, że mógł mieć rację. Właściwie
chciałbym wierzyć w Boga — dalej snuł senne rozważania — lecz doszedłem do tego za późno.

Światopogląd w ogromnej mierze zależy od wychowania, znacznie mniej od wykształcenia. Wiara
leży poza wiedzą, daleko poza nią. Przecież aby być wierzącym, nie trzeba ślepo wierzyć w
dogmaty…

Czy ta dziewczyna jest szczęśliwa? — zastanawiał się. Wiara na pewno nie jest jej potrzebna do

osiągnięcia szczęścia, najwyżej towarzyszy smutkom i żywiołowym radościom, którymi jest
wypełniony jej każdy dzień. Wiara potrzebna jest ludziom zamiast namiętności, aby zapełnić pustkę i
dać nadzieję.

Już zasypiał, gdy nagle zbudził go ostrzegawczy skurcz mięśni. Po prawej nodze przebiegło

tchnienie żaru, niewidzialny płomień jął lizać pękającą skórę, wżerać się w miąższ mięśni i ścięgien,
wysuszać i palić kości. Z winy półsennych rozważań Nick nie zdążył na czas, lecz teraz, zwarłszy
szczęki z całych sił, z największym trudem wyswobodził spętaną oszalałym bólem myśl i skierował
ją ku swojej własnej nadziei.

„Różowe, zawsze pogodne niebo ugięło się łagodnie i spłynęło miękkim lejem w kierunku

otwartego na spotkanie wzgórza, które wyłoniło się spod szkliwa pobrużdżonej powierzchni planety.
W miejscu zetknięcia działo się coś dziwnego, zachodziły niezrozumiałe procesy tworzenia, materia
przeobrażała się w struktury wyższego rzędu, stawała się powolna Istnieniu, które kształtowało ją
wedle swojej chwilowej potrzeby. Lśniący, pełen pylistych zawirowań obłok, który powstał w tym
procesie, uniósł się błyskawicznie w różowy przestwór nieba i połączył z nim tysiącem świetlnych
wypustek. Ogromna antena, zakończona żywymi receptorami, odczuwała najodległejszą skargę
Wszechświata, wyławiała z dalekich zakątków Galaktyki każdy szept czułości, spazm rozkoszy, lecz
przede wszystkim krzyk bólu i płacz duszy. A potem wirujący obłok podzielił się na setki świecących
punktów, które rozjarzając się do białości pędziły coraz szybciej przez kosmiczną pustkę, pogrążając
się w końcu w nurtach ponadświetlnych wiatrów kosmicznych, aby zdążyć na czas i być tam, gdzie
być powinny i gdzie były potrzebne. Aby ukoić ból i zapełnić nadzieją puste dusze”.

Nick obudził się, gdy słońce stało już wysoko. Słońce! Jakaś radosna struna nieśmiało zadrgała w

jego piersi. Koniec słoty i deszczu. Może na krótko, więc trzeba to wykorzystać. Po wczorajszym
niezwykle silnym ataku odczuwał wciąż osłabienie. Ubierał się więc powoli, mimowiednie
rozmyślając o Różowej Planecie. Może ona naprawdę istnieje? Bzdury Ale przecież wystarczy
mocno uwierzyć… Lecz i na to nie mógł się zdecydować. Znów sceptycyzm i niezdecydowanie! Nie
był w stanie ani wyrzec się tej wiary ani przyjąć jej bez zastrzeżeń.

I wtedy stało się coś dziwnego, nastąpiło jedno z tych rzadkich zdarzeń, których wpływ nie

ogranicza się tylko do chwilowego oddziaływania na zmysły. W słoneczną przestrzeń za otwartym
oknem popłynął dźwięczny, dziecięcy śpiew, nuty znanej melodii, w którą ten świeży głos, a może i
górskie hale, i wesoły blask słońca tchnęły nową, wspaniałą treść. Nick podszedł wzruszony do
okna. Hale rozśpiewały się tysiącem srebrnych dzwonków, zupełnie tak, jakby wskrzeszone nieznaną
mocą młode pędy traw i pękające pąki kwiatów odpowiadały własnymi głosami, a zwielokrotniony
dziecięcy, łamiący się, ciepły śpiew płynął coraz dalej i zdawał się sięgać słońca.

Nick pomyślał, że warto było przyjechać już po to tylko, aby usłyszeć taką melodię. I że, być

może, właśnie w tej chwili dotarł do niego promień wysłany z dalekich światów.

Maj 81