Rusycystyczne Studia Literaturoznawcze T 24 Slowianie Wschodni Literatura Kultura Sztuka

RUSYCYSTYCZNE

STUDIA

LITERATUROZNAWCZE

Kup książkę

NR 3255

Kup książkę

REDAKTOR SERII: Historia Literatur S³owiañskich
Bo¿ena Tokarz

RECENZENCI:
Adam Bezwiñski
Magdalena D¹browska
Joanna Mianowska
Kazimierz Prus

KOMITET REDAKCYJNY:
Iryna Betko
Nina Borkovskaya
Svetlana Goncharova-Grabovskaya
Witold Ko³buk
Ihor Kozlyk
Wanda Laszczak
Bogus³aw Mucha
Galina Nefagina
Ma³gorzata Semczuk-Jurska
Beata Siwek
Olga Skackova
Walenty Pi³at
Anna WoŸniak

REDAKTOR NACZELNY
Halina Mazurek

SEKRETARZ REDAKCJI
Jadwiga Gracla

Publikacja jest dostêpna tak¿e w wersji internetowej:

Central and Eastern European Online Library
www.ceeol.com

Kup książkę

SPIS TREŒCI

S³owo wstêpne (W imieniu redakcji Jadwiga Gracla)

Halina MAZUREK: Postmodernistyczna dramaturgia rosyjska. Wprowadzenie do tematu .

Witold KO£BUK: Kasaty unii cerkiewnej w piœmiennictwie rosyjskim XIX wieku

Magdalena D¥BROWSKA: Jakowa Galinkowskiego klucz do literatury europejskiej —

pro et contra .

Paulina CHARKO-KLEKOT: Leonid Andriejew — jeszcze pisarz czy ju¿ filozof? Teoria

panpsychizmu na przyk³adzie dramatu Jekaterina Iwanowna .

Miros³awa MICHALSKA-SUCHANEK: „Niech¿e […] baczy, aby mu siê skon uda³”.

O tytu³owym bohaterze Opowiadania o Siergieju Pietrowiczu Leonida Andriejewa

Nel BIELNIAK: Metafizyka ¿ycia i œmierci w opowiadaniach Aleksandra Kuprina

Jadwiga GRACLA: Idea i praktyka. (Kilka uwag o dramacie Jewgienija Zamiatina Pch³a)

Monika SIDOR: Adlig Schwenkitten w kontekœcie Aleksandra So³¿enicyna poszukiwañ

formalnych

Marta NIEDZIELA-JANIK: Miasto umar³e w sztuce Niny Sadur Lotnik .

109

Ìàðèÿ ÏÎËßÊÎÂÀ: Generation X èëè Æèçíü áåç ñåêñà, ñåêñ áåç æèçíè. Ãåðîè ïüåñ

Äèàíû Áàëûêî . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 126

Kazimierz PRUS: Wspó³czesna rosyjska modlitwa poetycka. Modlitwa do Boga Ojca

135

Albert NOWACKI: Dzieci przez matkê odrzucone. „Zbêdni ludzie rewolucji” w prozie

Myko³y Chwylowego

157

VARIA

Violetta MANTAJEWSKA: Marginesy lekturografii: miêdzy glos¹ / esejem / recenzj¹ .

171

Recenzja: Samogon. Historia i sposób jego przyrz¹dzania w warunkach domowych. Kon-

cepcja, projekt, realizacja graficzna, wstêp R. Maciej. T³um. z jêzyka rosyjskiego:
M.L. Kalinowski, L. Trybus, R. Maciej. Warszawa 2010 (Violetta Mantajewska)

189

Noty o autorach

195

Kup książkę

ÑÎÄÅÐÆÀÍÈÅ

Âñòóïëåíèå (Îò èìåíè ðåäàêòîðîâ ßäâèãà Ãðàöëÿ) . . . . . . . . . . .

Ãàëèíà ÌÀÇÓÐÅÊ: Ïîñòìîäåðíèñòñêàÿ ðóññêàÿ äðàìàòóðãèÿ. Ââåäåíèèå â òåìó . .

Âèòîëüä ÊÎËÁÓÊ: Ëèêâèäàöèÿ öåðêîâíîé óíèè â ðóññêîé ëèòåðàòóðå XIX âåêà . .

Ìàãäàëåíà ÄÎÌÁÐÎÂÑÊÀ: ßêîâà Ãàëèíêîâñêîãî êëþ÷ ê åâðîïåéñêîé ëèòåðàòóðå

— pro et contra . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Ïàóëèíà ÕÀÐÊÎ-ÊËÅÊÎÒ: Ëåîíèä Àíäðååâ — åùå ïèñàòåëü èëè óæå ôèëîñîô?

Òåîðèÿ ïàíïñèõå íà îñíîâå äðàìû Åêàòåðèíà Èâàíîâíà . . . . . . . .

Ìèðîñëàâà ÌÈÕÀËÜÑÊÀ-ÑÓÕÀÍÅÊ: „Ïóñòü æå ïîñòàðàåòñÿ îí, ÷òîáû òåì ëó÷øå

óäàëàñü åìó ñìåðòü”. Î òèòóëüíîì ãåðîå Ðàññêàçà î Ñåðãåå Ïåòðîâè÷å Ëåîíèäà

Àíäðååâà . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Íåë ÁÅËÍßÊ: Ìåòàôèçèêà æèçíè è ñìåðòè â ðàññêàçàõ Àëåêñàíäðà Êóïðèíà. . .

ßäâèãà ÃÐÀÖËß: Èäåÿ è ïðàêòèêà. (Çàìåòêè íà òåìó ïüåñû Áëîõà Åâãåíèÿ Çàìÿ-

òèíà) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Ìîíèêà ÑÈÄÎÐ: Àäëèã Øâåíêèòòåí â êîíòåêñòå ôîðìàëüíûõ ïîèñêîâ Àëåêñàíäðà

Ñîëæåíèöûíà

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Ìàðòà ÍÅÄÅËß-ßÍÈÊ: Ì¸ðòâûé ãîðîä â ïüåñå Íèíû Ñàäóð Ë¸ò÷èê . . . . . 109

Ìàðèÿ ÏÎËßÊÎÂÀ: Generation X èëè Æèçíü áåç ñåêñà, ñåêñ áåç æèçíè. Ãåðîè ïüåñ

Äèàíû Áàëûêî . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 126

Êàçèìèð ÏÐÓÑ: Ñîâðåìåííàÿ ðóññêàÿ ïîýòè÷åñêàÿ ìîëèòâà. Ìîëèòâû Áîãó-Îòöó . 135

Àëüáåðò

ÍÎÂÀÖÊÈÉ:

Ïîêèíóòûå äåòè. „Ëèøíèå ëþäè ðåâîëþöèè” â ïðîçå Ìûêîëû

Õâûëîâåãî

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 157

ÐÀÇÍÎÅ
Âèîëåòòà ÌÀÍÒÀÅÂÑÊÀ: Ïîëÿ ÷òåíèÿ: ìåæäó ïðîìå÷àíèåì / ýñêèçîì / ðåöåíçåé . 171

Ðåöåíçèÿ: Ñàìîãîí è äðóãèå ñïèðòíûå íàïèòêè äîìàøíåãî ïðèãîòîâëåíèÿ. Ïðîeêò,

ðåàëèçàöèÿ, âñòóïëåíèå: Ð. Ìàöåé. Ïåðåâîä: Ì.Ë. Êàëèíîâñêèé, Ë. Òðûáóñ,

Ð. Ìàöåé. Âàðøàâà 2010 (Âèîëåòòà Ìàíòàåâñêà) . . . . . . . . . . 189

Ïðèìå÷àíèå îá àâòîðàõ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 195

Kup książkę

CONTENTS

Preface (On Behalf of the Editors by Jadwiga Gracla) .

Halina MAZUREK: Russian Postmodern Dramatic Works. Introduction .

Witold KO£BUK: Dissolution of the Orthodox Church Union in the Russian writings

in the 19th century .

Magdalena D¥BROWSKA: Jakov Galinkovsky’s Key to the European Literature — Pro

et Contra .

Paulina CHARKO-KLEKOT: Leonid Andreyev — Still a Writer or a Philosopher. The

Theory of Panpsychism on the Example of a Drama by Jekaterina Iwanowna

Miros³awa MICHALSKA-SUCHANEK: „

Ïóñòü æå ïîñòàðàåòñÿ îí, ÷òîáû òåì ëó÷øå

óäàëàñü åìó ñìåðòü”. On the Eponymous Protagonist in a Story about Siergiej Pie-
trowicz by Leonid Andreyev

Nel BIELNIAK: The Metaphysics of Life and Death in Short Stories by Aleksander

Kuprin .

Jadwiga GRACLA: The Idea and Practice. (Some Remarks on the Flea, a drama by

Yevgeny Zamyatin) .

Monika SIDOR: Adlig Schwenkitten in the Context of Aleksandr Solzhenitsyn’s Formal

Quest

Marta NIEDZIELA-JANIK: The Dead City in Nina Sadur’s Drama Airman

109

Maria POLAKOWA: Generation X or Life Without Sex & Sex Without Life. Dramatis

Personae in Plays by Diana Balyko

126

Kazimierz PRUS: Russian Contemporary Prayer Poems. Prayers to God the Father

135

Albert NOWACKI: Children Abandoned by Their Mother. Redundant Revolutionaries in

Prose Works by Mykola Khvylovye .

157

VARIA

Violetta MANTAJEWSKA: The Peripheries of Reading: Between the Gloss / Essay /

Review .

171

Review: Moonshine. Its History and Preparation in the Home Setting. The Idea, project,

Graphic Realization and Foreword by R. Maciej. Translated from Russian by
M.L. Kalinowski, L. Trybus, R. Maciej. Warszawa 2010 (Violetta Mantajewska)

189

Notes of Contributors .

195

Kup książkę

S³owo wstêpne

Kolejny, 24. ju¿ tom „Rusycystycznych Studiów Literaturoznawczych” zo-

sta³ poœwiêcony szeroko rozumianej kulturze S³owian Wschodnich. Znalaz³y
siê w nim zarówno szkice historycznoliterackie, jak i te, których tematem sta³a
siê historia, myœl spo³eczna, teatr i kultura duchowa. Zaproponowany temat po-
zwoli³ wiêc, w naszym przekonaniu, na ukazanie, drobnej wci¹¿, cz¹stki spu-
œcizny kulturowej S³owian Wschodnich i byæ mo¿e uwidocznienie cech wspól-
nych oraz ró¿nic.

Zawarte w tym tomie artyku³y prezentuj¹ — podobnie jak teksty w po-

przednich tomach — ró¿ne szko³y badawcze i ró¿ne koncepcje, wiele gatun-
ków wypowiedzi naukowej. Nie tylko pozwala to dostrzec ró¿nice pomiêdzy
poszczególnymi szko³ami, ale przede wszystkim daje mo¿liwoœæ porównañ
i otwiera nowe perspektywy — badañ, dyskusji i dialogu.

Z pewnoœci¹ do dalszych poszukiwañ i eksploracji omawianych zagadnieñ

inspiruj¹ teksty o charakterze syntezy autorstwa Haliny Mazurek i Witolda
Ko³buka. Szkice te, poœwiêcone wspó³czesnej dramaturgii i dziejom unii cer-
kiewnej, porz¹dkuj¹ nasze informacje i zachêcaj¹ do kolejnych, coraz bardziej
szczegó³owych badañ. Obok nich w tomie znalaz³y swoje miejsce artyku³y po-
œwiêcone poszczególnym utworom czy autorom, prezentuj¹ce zagadnienia bar-
dziej szczegó³owe, ale przez to przybli¿aj¹ce nierzadko zupe³nie zapomniane
tematy i utwory. Prace te nie s¹ ograniczone ramami rodzaju literackiego lub
epoki. Sentymentalizm i literatura podró¿nicza, obrazy uwiecznione na kartach
dzienników, ponadczasowe i wielkie tematy: ¿ycie, œmieræ, mi³oœæ, poszukiwa-
nie sensu w literaturze modernizmu i epok póŸniejszych, wspó³czesne poetyc-
kie dialogi z Bogiem, eksperymenty wspó³czesnych dramaturgów, a tak¿e po-
przedzaj¹ce je wielkie osi¹gniêcia teatralne prze³omu XIX i XX wieku,
wreszcie poszukiwanie idei i sensu w myœli spo³eczno-filozoficznej — to za-
gadnienia przedstawiane w zamieszczonych w tym tomie tekstach. Stanowi¹
one kolejny krok ku poznaniu dziedzictwa S³owiañszczyzny Wschodniej, od-

Kup książkę

krywanego bez jakichkolwiek ograniczeñ, w d¹¿eniu do prawdy i piêkna. Ale
teksty te s¹ jednoczeœnie prób¹ przerzucania mostów ³¹cz¹cych narody s³o-
wiañskie, poszukiwania pola do dialogu, który pozwoli pokazaæ, jak „piêknie
siê ró¿nimy”, tak¿e jako badacze tej spuœcizny.

Mamy nadziejê, ¿e ten i kolejne tomy „Rusycystycznych Studiów Literatu-

roznawczych” stan¹ siê w³aœnie takim miejscem.

W imieniu redakcji

Jadwiga Gracla

S£OWO WSTÊPNE

Kup książkę

Noty o autorach

Prof. zw. dr hab. Halina Mazurek, historyk literatury rosyjskiej, badacz historii dramatu i teatru
rosyjskiego. Jej zainteresowania badawcze koncentruj¹ siê na dramacie i teatrze rosyjskim, za-
równo klasycznym, jak i wspó³czesnym. Jest autork¹ ksi¹¿ek: Powieœci Wasyla Narie¿nego na
tle prozy satyryczno-obyczajowej XVIII i pocz¹tku XIX wieku (1978), Dramat rosyjski okresu
Oœwiecenia (1765—1825). Ze studiów nad komedi¹ i gatunkami pokrewnymi (1987), Tragedia
rosyjska doby Oœwiecenia (1747—1825) (1993), Teatr, ¿ycie, gra. Studia o pisarstwie dramatur-
gicznym Niko³aja Kolady (2002), Dramaturdzy z Jekaterynburga. „Szko³a” Niko³aja Kolady
(2007), Ró¿a i p³aszcz. Teatr Mariny Cwietajewej (2009).

Prof. zw. dr hab. Witold Ko³buk, kierownik Katedry Kultury Bizantyjsko-S³owiañskiej KUL,
badacz dziejów cerkwi prawos³awnej na dawnych ziemiach II Rzeczypospolitej, unii brzeskiej,
historii unitów. Autor licznych publikacji poœwiêconych tym tematom. Autor ksi¹¿ek: Cerkiew
prawos³awna w Polsce miêdzywojennej, Koœcio³y wschodnie w Rzeczypospolitej oko³o 1772
roku: struktury administracyjne.

Dr. hab. prof. UW Magdalena D¹browska, historyk literatury rosyjskiej, komparatysta, profesor
Uniwersytetu Warszawskiego. Prowadzi badania nad literatur¹ rosyjsk¹ czasów Oœwiecenia oraz
rosyjsko-zachodnioeuropejskimi zwi¹zkami literackimi i kulturalnymi. Jest autork¹ dwóch mono-
grafii (Rosyjska opowieœæ sentymentalna prze³omu XVIII i XIX wieku, 2003; Dla po¿ytku i przy-
jemnoœci. Rosyjska podró¿ sentymentalna prze³omu XVIII i XIX wieku, 2009) oraz kilkudziesiê-
ciu artyku³ów naukowych, poœwiêconych w wiêkszoœci zapomnianym pisarzom, wydarzeniom
i zjawiskom literackim. Od 2012 roku jest dyrektorem Instytutu Rusycystyki Uniwersytetu War-
szawskiego i kierownikiem Zak³adu Historii Literatury Rosyjskiej UW.

Mgr Paulina Charko-Klekot, absolwentka filologii rosyjskiej na Uniwersytecie Marii Curie-
-Sk³odowskiej w Lublinie, obecnie doktorantka na Uniwersytecie Œl¹skim. Rozprawê doktorsk¹
zamierza poœwiêciæ przemianom w kreacji postaci kobiet w najnowszej dramaturgii rosyjskiej.
Jej debiutem badawczym by³ artyku³ poœwiêcony Leonidowi Andriejewowi jako psychologowi
ludzkiej duszy, zamieszczony w tomie 22 „Rusycystycznych Studiów Literaturoznawczych”
(2012).

Dr Miros³awa Michalska-Suchanek, wyk³adowca w Zak³adzie Lingwistyki Stosowanej w In-
stytucie Filologii Wschodnios³owiañskiej Uniwersytetu Œl¹skiego. Pracê doktorsk¹ zatytu³owan¹

Kup książkę

Poetyka nastroju. Na materiale opowiadañ nowelistów rosyjskich II po³owy XIX wieku napisa³a
pod kierunkiem prof. dr. hab. Piotra Fasta. Obszar jej zainteresowañ naukowych obejmuje: histo-
riê literatury rosyjskiej, teoriê literatury oraz dydaktykê jêzyka obcego, ze szczególnym uwzglêd-
nieniem jêzyków specjalistycznych. Koncentruje siê na problemie badawczym: literatura wobec
tematyki aktów suicydalnych.

Dr Nel Bielniak, adiunkt w Zak³adzie Literatur Wschodnios³owiañskich w Instytucie Neofilo-
logii Uniwersytetu Zielonogórskiego. Jej zainteresowania badawcze dotycz¹ literatury, kultury
i filozofii rosyjskiej prze³omu XIX i XX wieku (realizm, neorealizm, modernizm), zw³aszcza ¿y-
cia i twórczoœci Siergieja Siergiejewa-Censkiego oraz Ilji Erenburga. Jest autork¹ monografii Hi-
storia a jednostka w twórczoœci Siergieja Siergiejewa-Censkiego (2007). Najnowsze prowadzone
przez ni¹ badania maj¹ na celu ukazanie wp³ywu poetyki realizmu oraz modernizmu na prozê
Aleksandra Kuprina, a tak¿e wpisanie jego twórczoœci w szeroki kontekst zjawisk zarówno lite-
rackich, jak i historycznych, spo³ecznych oraz filozoficznych prze³omu XIX i XX wieku.

Dr Jadwiga Gracla, historyk literatury rosyjskiej. Jej zainteresowania badawcze obejmuj¹
przede wszystkim dramat i teatr rosyjski, ale tak¿e europejski, ze szczególnym uwzglêdnieniem
obszaru niemieckojêzycznego. Jej prace badawcze poœwiêcone s¹ g³ównie epoce prze³omu XIX
i XX wieku. Jest autork¹ ksi¹¿ki Dramaturgia rosyjska prze³omu XIX i XX wieku w œwietle prze-
mian teatru w Europie (2001) oraz licznych artyku³ów, a tak¿e wspó³redaktorem tomów „Rusy-
cystycznych Studiów Literaturoznawczych”.

Dr Monika Sidor, adiunkt w Katedrze Literatury Rosyjskiej w Instytucie Filologii S³owiañskiej
Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego. Jej zainteresowania naukowe obejmuj¹ nastêpuj¹ce
problemy badawcze: pogranicza literatury i historii, fikcja a fakt w literaturze, antropologia lite-
racka, duchowoœæ w literaturze, geopoetyka. Jej prace koncentruj¹ siê na tematach: Rosja
w twórczoœci emigrantów rosyjskich, duchowoœæ w literaturze rosyjskiej, przestrzeñ miejska
w twórczoœci emigrantów rosyjskich, mitologizacja historii w literaturze rosyjskiej. Jest autork¹
ksi¹¿ki Rosja i jej duchowoœæ. Proza „pierwszej fali” emigracji rosyjskiej, (2009).

Mgr Marta Niedziela-Janik, doktorantka na Uniwersytecie Œl¹skim. Interesuje siê rosyjsk¹ dra-
maturgi¹ wspó³czesn¹, zw³aszcza twórczoœci¹ Niny Sadur oraz jej córki Jekatieriny Sadur. Ob-
szarem jej badañ jest mistyka, fantastyka w dramaturgii obu pisarek. Debiutowa³a w „Slavii
Orientalis” (2011, nr 1).

Mgr Maria Polakowa, doktorantka w Zak³adzie Historii Literatury Rosyjskiej Instytutu Filologii
Wschodnios³owiañskiej UŒ. Zainteresowania badawcze: najnowsza dramaturgia rosyjska i bia³o-
ruska. Autorka artyku³ów poœwiêconych temu zagadnieniu. Przygotowuje pracê doktorsk¹ na te-
mat dramaturgii bia³oruskiej w kontekœcie zwi¹zków z dramaturgi¹ rosyjsk¹.

Prof. zw. dr hab. Kazimierz Prus, kierownik katedry Literatury Rosyjskiej Uniwersytetu
Rzeszowskiego. Specjalizuje siê w badaniach twórczoœci XIX wieku, szczególnie liryki ro-
mantycznej, a tak¿e zwi¹zków kulturowych polsko-rosyjskich w XX wieku, zw³aszcza zagad-
nieñ translatologii. Autor m.in. ksi¹¿ek: Rosyjska liryka romantyczna. Gatunki nietradycyjne,
O wspó³czesnej rosyjskiej modlitwie poetyckiej oraz wielu artyku³ów.

Dr Albert Nowacki, adiunkt na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim. Jego zainteresowania ba-
dawcze dotycz¹ historii literatury ukraiñskiej XX wieku ze szczególnym uwzglêdnieniem litera-
tury Ukrainy radzieckiej w okresie miêdzywojennym i tekstów publicystycznych oraz historii
wspó³czesnej literatury ukraiñskiej w kontekœcie najnowszych tendencji ogólnoœwiatowych (gen-

196

NOTY O AUTORACH

Kup książkę

der, problematyka cia³a i erotyzmu, wp³ywy zachodnie). Problematyka jego prac obejmuje:
ukraiñsk¹ dyskusjê literack¹ lat 1925—1928, twórczoœæ Myko³y Chwylowego oraz pisarzy z krê-
gów WAPLITE, twórczoœæ neoklasyków, modernizm ukraiñski, wspó³czesn¹ literaturê ukraiñsk¹
(Lubko Deresz, Jurij Andruchowycz, Jurij Pokalczuk, Oksana Zabu¿ko, Irena Karpa, Lubko
Deresz, Serhij ¯adan), ukraiñskie inspiracje literatur¹ œwiatow¹. Jego preferencje badawcze uzu-
pe³niaj¹ zagadnienia z dziedziny jêzykoznawstwa (historia jêzyka ukraiñskiego) oraz przek³ado-
znawstwa, w tym praktycznego przek³adu tekstów literackich, u¿ytkowych i technicznych.

Dr Violetta Mantajewska, doktor nauk humanistycznych w zakresie literaturoznawstwa. Jej za-
interesowania badawcze obejmuj¹: kulturê / literaturê modernizmu i awangardy (kontekst filozo-
ficzny, a szczególnie matryca Pisma Friedricha Nietzschego, Andrieja Bie³ego, Michai³a Bachti-
na), teoriê (teorie) literatury (literatur) / teoriê (teorie) kultury (kultur), myœl radykaln¹ (Friedricha
Nietzschego, Gillesa Deleuze’a, Michela Foucaulta, Rolanda Barthes’a, Jacques’a Derridy). Jest
autork¹ monografii Mit i archetyp w prozie Andrieja Bie³ego.

NOTY O AUTORACH

197

Kup książkę