Światowe programy na rzecz
osób starszych
Wybór: dr K.Misiak
Uzasadnienie
W przekroju globalnym ludzkość
jest dzisiaj starsza niż kiedykolwiek
w swojej historii
Sytuacja demograficzna jest wypadkową różnych
czynników, w tym między innymi: przyrostu naturalnego,
średniej długości życia i przepływów migracyjnych. Obecnie
wskaźniki dotyczące powyższych czynników w państwach
członkowskich UE zapowiadają w perspektywie 2050 r.
radykalne zmiany demograficzne, które przyniosą w
szczególności starzenie się ludności Europy, której
średnia wieku mogłaby zwiększyć się
z 39 lat w 2004 r.
do 49 lat w 2050 r.;
Wspomniane zmiany demograficzne mogą wywrzeć
znaczący wpływ na strukturę populacji i piramidę
wieku:
liczba ludzi młodych w wieku od 0 do 14 lat
zmniejszy się ze 100 mln w 1975 r. do 66 mln w
2050
r.,
liczba ludności w wieku produkcyjnym, która ok.
2010 r. osiągnie najwyższy poziom 331 mln,
stopniowo będzie się zmniejszać do ok. 268 mln w
2050 r., podczas gdy:
średnia długość życia pomiędzy 2004 a 2050 r.
wzrośnie o 6 lat w przypadku mężczyzn i o 5 lat w
przypadku kobiet, co w rezultacie doprowadzi do
wzrostu liczby osób powyżej 80 roku życia z 4,1 %
do 11,4 % w latach 2005-2050,
Należy mieć na uwadze, że:
Demograficzna transformacja wywiera
olbrzymi wpływ na każdy aspekt
funkcjonowania jednostek, lokalnych
wspólnot, narodów i społeczności
międzynarodowej. Przeobrażeniu ulegnie
zarówno społeczne, gospodarcze,
polityczne jak i kulturowe, psychologiczne
i duchowe oblicze ludzkości.
1982 - Wiedeń
I Światowe Zgromadzenie Narodów
Zjednoczonych na temat Starzenia się
Społeczeństw
1986 Międzynarodowy Plan Działania
W Kwestii Starzenia Się Społeczeństw -
zalecenia
Zapobieganie chorobom i inwalidztwu ludzi
starych
Wzrost uczestnictwa ludzi starychw życiu
społecznym
Poprawa bezpieczeństwa ekonomicznego
Odpowiednie warunki mieszkaniowe
Badania naukowe
Oświata
1991 – ONZ uzgodniło zbiór
zasad promujących prawa ludzi
starszych do:
Niezależności,
Uczestnictwa
Opieki
Samorealizacji
Godności
1999 – Międzynarodowy Rok
Osób Starych*
Hasło roku : Społeczeństwo dla każdego wieku,
miało za cel przeciwdziałanie stereotypom i mitom
dotyczącym starości, takim np. jak:
wszyscy ludzie starzy są tacy sami,
kobiety i mężczyźni starzeją się w ten sam sposób,
starzy ludzie nie mają nic do zaoferowania,
starzy ludzie są słabi i chorzy,
starzy ludzie są obciążeniem dla gospodarki
Mit:
wszyscy ludzie starzy są tacy sami
„Starzy ludzie” tworzą bardzo zróżnicowana grupę. Wiele osób
starszych żyje bardzo aktywnie, zdrowo, podczas gdy inne
„młodsze” starsze osoby reprezentują grupę o niskiej jakości życia.
Ludzie starzeją się w unikalny sposób, zależny od wielu
czynników, takich jak płeć, etniczne i społeczne otoczenie, życie w
mieście, na wsi, w otoczeniu wysoko-uprzemysłowionym lub
dopiero rozwijającym się. Klimat, lokalizacja geograficzna,
rodzina, doświadczenie życiowe są tymi czynnikami, które
powodują, że ludzie wraz z wiekiem coraz bardziej się różnicują.
Skąd taka różnica? Komponent genetyczny może przyczyniać się
do tego jak długo będzie się żyć. Jednak zdrowie i aktywność w
wieku starszym są sumą doświadczeń, działań i ekspozycji na
czynniki środowiska konkretnej osoby przez całe jej życie.
Mit:
Kobiety i mężczyźni starzeją się w ten
sam sposób.
Kobiety i mężczyźni starzeją się inaczej. Po pierwsze
kobiety żyją dłużej niż mężczyźni. Częścią przewagi kobiet
nad mężczyznami jest biologiczna predyspozycja do
dłuższego życia. Oprócz poglądu, że kobiety to słabsza płeć,
kobiety wydają się być bardziej żywotne niż mężczyźni -
szczególnie jest to widoczne we wczesnym dzieciństwie
(niemowlęctwie). W dojrzałym życiu, kobiety mają
biologiczna przewagę, aż do okresu menopauzy, jako że
hormony chronią je m.in. przed chorobą niedokrwienną
serca.
Mit:
Starzy ludzie są słabi
Starsi ludzie mogą pozostać sprawni fizycznie
bardzo długo. Oprócz wykonywania
codziennych zadań i czynności mogą
odgrywać aktywną rolę w życiu społeczności
i tym samym zachować pełnię zdolności
funkcjonowania
Mit:
Starzy ludzie nie mają nic do zaoferowania
Prawda jest taka, że starsi ludzie wykonują niezliczone czynności dla
swoich rodzin, towarzystw i gospodarki. Utarło się podejście, że
wkład ludzi starszych ocenia się wyłącznie z punktu ich uczestnictwa
jako siły roboczej, które obniża się wraz z wiekiem. Przyjmuje się ze
obniżenie liczby osób, które pracują za pieniądze jest związana z
obniżeniem się ich zdolnościami do pracy spowodowanym wiekiem.
Obniżenie się zdolności funkcjonalnych nie jest jednoznaczne z
niezdolnością do pracy. W rzeczy samej wymagania fizyczne
odnośnie wielu zawodów zostały bardzo zredukowane poprzez postęp
techniczny, który umożliwia osobom niepełnosprawnym być w pełni
produktywnymi. Jednak jest coraz mniej osób starszych
wykonujących płatną pracę. Jest to spowodowane głównie brakami
w edukacji, szkoleniach oraz szczególnym podejściem do tzw.
staruszków bardziej niż do problemu starzenia się.
Mit:
Starzy ludzie są ciężarem dla gospodarki
Ostatnio można zauważyć wzrastające zatroskanie w krajach
szczególnie rozwiniętych dotyczące wartości wydatków na ochronę
socjalną i rozważanie czy koszty te powinny zostać ograniczone
poprzez przekazanie tej opieki do bardziej konkurencyjnego sektora
prywatnego.
Cała ta debata niefortunnie poszła w kierunku określania kosztów
dla społeczeństwa na zabezpieczenie emerytur i opieki zdrowotnej
dla ludzi starszych niż pokazania jak ciągły i znaczący wkład dla
społeczeństwa jest realizowany przez osoby stare. Podejście to
spowodowało powstanie mitu, że starzy ludzie są ekonomicznym
ciężarem dla społeczeństwa. Fakty jednak wskazują, że nie jest to
prawdziwy obraz rzeczywistości.
Inne mity na temat ludzi starszych*
Wszyscy wymagają opieki
Już się niczego nie nauczą
Senior to nie klient
Już się nażyli
Nie można się z nimi dogadać
Niczego nie mogą nauczyć
2002
WHO ustanowiło
1 października
Międzynarodowym Dniem Osób
Starszych
2002 Madryt
Odbyło się II Międzynarodowe Zgromadzenie na Temat
Starzenia się Społeczeńst. Celem była ocena i weryfikacja
zaleceń Międzynarodowy Plan Działania w kwestii
starzenia się społeczeństw, oraz ustalenie priorytetów
polityki światowej, w kontekście aktualnej rzeczywistości
demograficznej, politycznej, społecznej .
W Madrycie przyjęto 2 ramowe dokumenty:
1. Deklarację polityczną
2. Międzynarodowy Plan Działania na temat Aktywnego
Starzenia się
Deklaracja Polityczna
Określa gotowość poszczególnych krajów
do współdziałania w zakresie 3 priorytetów
Rozwój zdrowia i dobrostanu zdrowotnego
w wieku starzenia się
(zdrowie
)
Ludzie starsi i rozwój
(uczestnictwo)
Zapewnienie, umożliwienie i wspomaganie
przyjaznych środowisk dla osób starszych
( poczucie bezpieczeństwa)
Deklaracja Polityczna dostrzega, że wraz ze
starzeniem się osoby powinny cieszyć się pełnią
zdrowia, poczuciem bezpieczeństwa i aktywnym
uczestnictwem w życiu gospodarczym, kulturalnym,
społecznym i politycznym.
Deklaracja podkreśla, że osiągnięcie możliwie
najlepszego stanu zdrowia jest najważniejszym celem,
którego realizacja wymaga działań na polu sektorów
socjalnego i ekonomicznego.
Mimo iż problem starzenia się jest przede
wszystkim zadaniem za które odpowiedzialne są rządy
poszczególnych państw, to Narody Zjednoczone (ONZ)
zapewniają wsparcie dla wdrożenia tego planu.
Międzynarodowy Plan Działania Na
Temat Aktywnego Starzenia Się
Wpisuje w ww. 3 priorytety konkretne działania np.
Promocja zdrowia i zapobieganie chorobom z
perspektywy całego trwania życia
Utrzymanie maksymalnej zdolności funkcjonalnej
Przeciwdziałanie zaniedbywaniu, wykorzystywaniu i
przemocy w stosunku do ludzi starych
Równy i powszechny dostęp do usług zdrowotnych
Reasumując
:
Ramy polityki państw członkowskich ONZ
w zakresie starzenia się społeczeństwa
powinny opierać się na 3 filarach:
- Zdrowie
- Uczestnictwo
- Poczucie bezpieczeństwa
ZDROWIE
1. Zapobieganie i ograniczenie brzemienia chorób
przewlekłych, wynikających z niepełnosprawności i
przedwczesnej umieralności.
1.1 Wpływ ekonomii na zdrowie
1.2 Zapobieganie i efektywne leczenie
1.3 Przyjazne dla wieku i bezpieczne środowisko
1.4 Słuch i wzrok
1.5 Życie bez barier
1.6 Jakość życia
1.7 Wsparcie socjalne
1.8 HIV/AIDS
1.9 Zdrowie psychiczne
1.10 Czyste środowisko
ZDROWIE
2. Zmniejszenie czynników ryzyka związanych z
chorobami i wspomaganie czynników pozytywnych dla
zdrowia
2.1 Palenie tytoniu
2.2 Aktywność fizyczna
2.3 Żywienie
2.4 Zdrowe odżywiania się
2.5 Higiena jamy ustnej
2.6 Czynniki psychologiczne
2.7 Alkohol
2.8 Leki
ZDROWIE
3. Rozwój systemu opieki zdrowotnej przyjaznego
i dostępnego dla osób starszych z uwzględnieniem
specyficznych potrzeb kobiet i mężczyzn
3.1 kontynuacja opieki zdrowotnej przez całe życie
3.2 dostęp do opieki równy i osiągalny
3.3 opiekunowie nieformalni
3.4 opiekunowie kontraktowi
3.5 opieka psychiatryczna
3.6 etyczny wymiar systemu opieki
3.7 jatrogenesis (jatrogenny zespól geriatryczny)
3.8 starzenie się w domu i w społeczności
3.9 partnerstwo i jakość opieki
ZDROWIE
4. Zapewnienie szkolenia i edukacji dla
opiekunów
4.1 opiekunowie nieformalni
4.2 opiekunowie kontraktowi
UCZESTNICTWO
1. Zapewnienie kształcenia i możliwości
edukacji przez całe życie
1.2 podstawy kształcenia i edukacja zdrowotna
1.3 kształcenie przez całe życie
UCZESTNICTWO
2. Uznanie i wsparcie aktywnego uczestnictwa osób
starszych w rozwoju gospodarki, formalnej i
niesformalizowanej pracy i wolontariacie w
zależności od indywidualnych potrzeb, preferencji i
możliwości.
2.1 zwalczanie ubóstwa
2.2 praca formalna
2.3 praca niesformalizowana
2.4 wolontariat
UCZESTNICTWO
3.Wspieranie osób starszych w pełnym udziale w życiu
rodzinnym i społecznym
3.1 transport
3.2 przywództwo
3.3 społeczeństwo „wszystkich”
3.4 pozytywny obraz starzenia się
3.5 wspomaganie udziału kobiet
3.6 wsparcie organizacji działających na rzecz osób
starszych
BEZPIECZEŃSTWO
1. Zapewnienie ochrony, bezpieczeństwa i
poszanowania godności osób starszych
1.1 Bezpieczeństwo socjalne
1.2 HIV/AIDS
1.3 Ochrona konsumenta
1.4 Sprawiedliwość socjalna
1.5 Bezpieczne schronienie
1.6 Przemoc wobec ludzi starszych
BEZPIECZEŃSTWO
2. Redukowanie nierówności w prawie
do ochrony i nie zapominanie o potrzebach
starszych kobiet
2.1 Wprowadzanie odpowiedniego prawa
2.2 Zapewnienie bezpieczeństwa socjalnego
Osiąganie celu, jakim jest aktywne starzenie
się wymaga podejmowania działań na wielu
płaszczyznach również poza ochroną zdrowia
i opieką socjalną, takich jak np.: edukacja,
sektor zatrudnienia i pracy, finanse,
ubezpieczenia społeczne, transport,
warunki mieszkaniowe, wymiar
sprawiedliwości, sektor rozwoju wsi i miast.
32
NASZA SZANSA *
SOLIDARNOŚĆ CZTERECH POKOLEŃ
Stworzenie dzieciom „ery cyfrowej” warunków dla ich szansy
rozwojowej – udział w gospodarce opartej na wiedzy
Wsparcie dla generacji drugiego powojennego wyżu
demograficznego (start zawodowy, migracje-powroty, dzietność)
Program 50+ (pierwszy powojenny wyż demograficzny)
Budowanie zrębów „silver economy”
Aktywność życiowa seniorów
Bezpieczny system emerytalny
Opieka pielęgnacyjna