czyli smaczne, zdrowe

i po˝ywne posi∏ki

przygotowane z produktów

pochodzàcych

z Banków ˚ywnoÊci

60

PRZEPISÓW

KULINARNYCH

HACCP-Project3-okladka:Layout 1 9/7/06 12:03 PM Page 1

Banki ˚ywnoÊci codziennie dostarczajà Paƒstwu pełnowartoÊciowà ˝ywnoÊç dla osób
potrzebujàcych pomocy. Dzi´ki naszej współpracy docieramy do wielu domów, w których
pomoc ˝ywnoÊciowa stanowi istotne wsparcie.

Wa˝nym elementem tej współpracy jest przekazywanie pro-
duktów z unijnego programu PEAD, który pozwala nam syste-
matycznie dostarczaç najbardziej potrzebne produkty – takie
jak màka, ry˝, mleko, makaron, cukier, sery. W 2005 roku do

organizacji trafiło a˝ 46 tysi

ęcy ton artykułów spo˝ywczych z Banków ywnoÊci. Podobna

iloÊç trafi do organizacji współpracujàcych z nami w roku 2006.

PostanowiliÊmy wydaç zbiór przepisów kulinarnych, które pomogà w przyrzàdzeniu
niedrogich, smacznych i po˝ywnych daƒ na bazie produktów z Banków ˚ywnoÊci.

Publikacja ta pomo˝e urozmaiciç jadłospis. Przepisy sà proste. Co wa˝ne, sà to przepisy
sprawdzone, przysłane przez gospodynie, które muszà uruchomiç swojà kulinarnà
wyobraêni´, by przyrzàdzaç niedrogie i smaczne posiłki w domach i w stołówkach.

˚yczymy smacznego!

3

WST¢P

Wy d a w c a :

Fe d e r a c j a Po l s k i c h B a n k ó w ˚ y w n o Ê c i

0 0 - 1 4 4 Wa r s z a w a

a l . S o l i d a r n o Ê c i 1 0 1

t e l . / f a x . 0 2 2 6 5 4 6 4 0 0 , 6 5 4 6 4 1 0

w w w. b a n k i z y w n o s c i . p l

n r k o n t a : B I S E S . A . I I I O / Wa r s z a w a 8 0 1 3 7 0 1 0 3 7 0 0 0 0 1 7 0 1 4 0 2 1 1 7 0 1

O p r a c o w a ∏ : B a n k ˚ y w n o Ê c i w O l s z t y n i e

Pr o j e k t g r a f i c z n y : w w w.

K R E AT Y W N A

. c o m . p l

B r o s z u r a w y d a n a z e Ê r o d k ó w K r a f t Fo o d s w r a m a c h p r o j e k t u „ N i e m a r n u j ˝ y w n o Ê c i – m y j à w y k o r z y s t a m y ”

60-srodki:Layout 1 13-09-06 11:03 Page 2

5. Zacierki

40 dag màki, 2-3 jajka, sól, 6-8 ły˝ek wody, 1 du˝a cebula, 2 ły˝ki oleju lub margaryny.

Màk´ przesiaç, wbiç jajka, dodaç sól, wod´, zagnieÊç twarde ciasto, dok∏adnie wyrobiç.
Zetrzeç na tarce o du˝ych oczkach lub drobno posiekaç. Wk∏adaç do wrzàcej, osolonej wody
i gotowaç pod przykryciem oko∏o 5 min. Zacierki odcedziç, przelaç goràcà wodà, odsàczyç.
Cebul´ obraç, posiekaç, zasma˝yç na t∏uszczu, polaç zacierki i podawaç. Mo˝na te˝ zacierki
podaç jako dodatek do mleka (zupa mleczna) lub innej zupy. Wówczas przygotowaç z po∏owy
podanej porcji.

6. Kluski ziemniaczane

1 kg ziemniaków, ½ szklanki màki, 1 jajko, sól

Ziemniaki wyszorowaç, op∏ukaç, ugotowaç. Ostudziç, obraç i przepuÊciç przez maszynk´.
Dodaç màk´, jajko, sól i zagnieÊç ciasto. Podzieliç je na kilka cz´Êci. Na podsypanej màkà stol-
nicy uformowaç z ciasta wa∏ek o Êrednicy 2,5-3 cm. Sp∏aszczyç, pokroiç no˝em ukoÊnie
w kawa∏ki i natychmiast gotowaç w osolonej wodzie, pod przykryciem. Ugotowane wyjàç
∏y˝kà cedzakowà, przelaç goràcà wodà. Podawaç do sosów lub polane mas∏em zru-
mienionym z tartà bu∏kà.

7. Kluski Êlàskie

1 kg ziemniaków, 2/3 szklanki màki (najlepiej ziemniaczanej), 3 ły˝ki màki pszennej, 1 jajko, sól,
masło do polania

Ziemniaki wyszorowaç, obraç, op∏ukaç, ugotowaç, odcedziç, odparowaç, przepuÊciç przez
maszynk´, dodaç màk´, jajko, sól i starannie wyrobiç na g∏adkà mas´. Formowaç wa∏ki, kroiç
równej wielkoÊci kawa∏ki, w r´kach nadaç im kszta∏t kulek z wg∏´bieniem i wk∏adaç do
wrzàcej i osolonej wody. Gotowaç ok. 3min, liczàc od wyp∏yni´cia klusek na powierzchni´.
Odcedziç i podawaç z sosem lub polane mas∏em.

8. Makaron domowy

40 dag màki, 2-4 jajka, 5-10 ły˝ek wody, sól, 2 ły˝ki masła.

Màk´ przesiaç, oddzieliç ma∏à iloÊç do podsypania stolnicy. Wbiç do màki jajka, posiekaç no˝em,
dodaç sól, wod´ i zagnieÊç twarde ciasto. Podzieliç na cz´Êci, rozwa∏kowaç na bardzo cienkie
p∏aty i zostawiç do przeschni´cia. Zwinàç w rulon, przesunàç do brzegu stolnicy i ostrym
no˝em pokroiç na nitki, rozrzuciç na stolnicy do przeschni´cia. Wrzuciç makaron do wrzàcej,
osolonej wody, zamieszaç i powoli gotowaç. Odcedziç, przelaç goràcà wodà, osàczyç.
Podawaç polany roztopionym t∏uszczem. Mo˝na posypaç tartym ˝ó∏tym serem lub pokru-
szonym twarogiem.

Przepisy

1. Kluski kładzione

1 ½ szklanki màki, 1 jajko, ok. ¾ szklanki wody, sól, masło, twaróg

Jajko wybiç, dodaç wod´, màk´, sól, zarobiç ciasto i wybijaç ∏y˝kà a˝ poka˝à si´ p´cherzyki.
¸y˝k´ zanurzyç we wrzàcej wodzie, nabieraç na nià ciasto, formowaç kluski i uderzajàc ∏y˝kà
o brzeg garnka wrzucaç je wprost do wrzàcej wody, zamieszaç i gotowaç pod przykryciem
ok. 10 min. Odcedziç, przelaç goràcà wodà i osàczyç. Podawaç polane mas∏em, posypane
twarogiem.

2. Kluski półfrancuskie

2 szklanki màki, 2 jajka, 2 ły˝ki masła lub margaryny albo 4-5 ły˝ek Êmietany, ok. ¾ szklanki
wody, sól, masło, tarta bułka

Mas∏o lub Êmietan´ utrzeç z jajkami dodajàc màk´, sól i tyle wody, aby utworzy∏a si´ jedno-
lita masa. Ciasto wyrobiç starannie, metalowà ∏y˝kà formowaç i k∏aÊç kluski do wrzàcej i osolonej
wody i gotowaç pod przykryciem. Podawaç ze zrumienionà bu∏eczkà i stopionym mas∏em.

3. Kluski francuskie

1 ½ szklanki màki, 6 jajek, ½ opakowania masła (margaryny), sól, ewentualnie 5 dag suszonych
grzybów (koperek lub natka pietruszki), 2 ły˝ki masła, 15 dag sera twarogowego, 3 dag cukru.

Mas∏o utrzeç z ˝ó∏tkami. Bia∏ka ubiç na sztywnà pian´, wy∏o˝yç na utarte ˝ó∏tka i lekko
wymieszaç przesypujàc màkà, dodaç sól. Formowaç kluski metalowà ∏y˝kà zanurzonà we
wrzàcej i lekko osolonej wodzie. Gotowaç pod przykryciem. Wyjmowaç cedzakowà ∏y˝kà,
osàczyç i podawaç polane mas∏em i posypane tartym serem i cukrem. Do ciasta mo˝na dodaç
drobno siekany zielony koperek lub pietruszk´ albo suszone grzybki ugotowane i drobno
posiekane.

4. Kluski krojone

40 dag màki, 2-3 jajka, 5-10 ły˝ek wody, sól, 2 ły˝ki masła.

Màk´ przesiaç, dodaç wybite jajka, wod´, sól, zarobiç i zagnieÊç ciasto, podzieliç na cz´Êci,
przesypaç màkà i przykryç Êciereczkà, aby nie obsycha∏o. Cz´Êci ciasta rozwa∏kowaç kolejno
na cienkie p∏aty (1 mm) i roz∏o˝yç do przeschni´cia. Przeschni´te p∏aty ciasta u∏o˝yç na stol-
nicy jeden na drugim, pokroiç w pasy szerokoÊci 4 cm. Pasy z∏o˝yç grubsze warstwy po kilka
razem i kroiç w poprzek, w paski o szerokoÊci 3-5 mm. Rozrzuciç kluski na stolnicy, aby
obesch∏y, a nast´pnie wk∏adaç do wrzàcej, osolonej wody, zamieszaç, przykryç. Gdy zacznà
si´ gotowaç, odkryç i dogotowaç. Odcedziç, przelaç goràcà wodà i osàczyç. Podawaç polane
roztopionym mas∏em.

5

4

60-srodki:Layout 1 13-09-06 11:04 Page 4

i ugotowaç w wodzie, w której si´ moczy∏y, odparowaç, usunàç pestki. Rondel wysmarowaç
t∏uszczem, wysypaç tartà bu∏kà, wy∏o˝yç po∏ow´ ugotowanych ∏azanek, skropiç stopionym
t∏uszczem, wy∏o˝yç Êliwki, posypaç cukrem, przykryç pozosta∏ymi ∏azankami, skropiç
mas∏em. Wstawiç do piekarnika i zapiec. Podawaç posypane cukrem pudrem.

14. Pierogi ruskie

Ciasto: 40 dag màki, 1 jajko, ok. ½ szklanki wody, sól
Nadzienie: 30 dag twarogu, 50 dag ziemniaków, 2 cebule, 2 ły˝ki tłuszczu, sól, pieprz,
2 ły˝ki masła lub ½ szklanki Êmietany do polania.

Ziemniaki umyç, ugotowaç w ∏upinach, obraç, ostudziç, zemleç razem z serem. Cebule
obraç, pokroiç w drobnà kostk´, podsma˝yç na t∏uszczu, dodaç do zmielonej masy,
wymieszaç, doprawiç do smaku solà i pieprzem. JeÊli nadzienie jest zbyt suche, dodaç
troch´ mleka lub Êmietany. Przygotowaç ciasto: do przesianej màki wbiç jajko, dodaç sól,
posiekaç no˝em, dodaç wod´, starannie wyrobiç ciasto (powinno byç mi´kkie i elastyczne)
i pozostawiç pod Êciereczkà na talerzu na ½ godziny. Nast´pnie ciasto rozwa∏kowaç na cien-
ki p∏at, pokroiç w kwadraty o boku 5 cm, na∏o˝yç na ka˝dy nadzienie, sk∏adaç po przekàt-
nej i dok∏adnie zlepiaç. Pierogi wk∏adaç partiami do wrzàcej, osolonej wody, zamieszaç
i gotowaç oko∏o 5 min od chwili wyp∏yni´cia, wyjmowaç ∏y˝kà cedzakowà. Podawaç polane
mas∏em lub Êmietanà.

15. Kołduny z grzybami

Ciasto: 40 dag màki, 1 jajko, około ½ szklanki wody, sól.
Nadzienie: 15 dag suszonych grzybów, 1 cebula, 1 ły˝ka siekanej natki pietruszki, 2-3 ły˝ki
margaryny, sól, pieprz, majeranek, czosnek, masło i bułka tarta do polania.

Umyte dok∏adnie grzyby namoczyç na kilka godzin i ugotowaç w wodzie, w której si´
moczy∏y. Posiekaç, wymieszaç z obranà i drobno posiekanà cebulà, zrumieniç na t∏uszczu.
Dodaç posiekanà natk´, majeranek oraz roztarty z solà i pieprzem czosnek. Do przesianej
màki wbiç jajko, dodaç sól, posiekaç no˝em, wlaç stopniowo wod´ wyrabiajàc ciasto r´koma,
podzieliç na cz´Êci i zostawiç pod Êciereczkà na 2 godziny. Wa∏kowaç po 2 p∏aty: na jednym
uk∏adaç rz´dami kulki z grzybów wielkoÊci orzecha laskowego, drugim p∏atem ciasta nakry-
waç i obciskaç miejsca mi´dzy kulkami nadzienia, aby ciasto ÊciÊle si´ sklei∏o. Wykrawaç
ko∏duny foremkà lub ma∏à szklaneczkà. Gotowaç we wrzàcej, osolonej wodzie par´ minut.
Podawaç polane mas∏em i oprószone zrumienionà bu∏eczkà lub z barszczem.

16. Knedle ziemniaczane z twarogiem.

Ciasto: 1 kg ziemniaków, 1 ½ szklanki màki, 1 jajko, sól.
Nadzienie: 30 dag twarogu, 1 ˝ółtko, 1/2 kostki masła 1 ły˝ka cukru, masło i bułka tarta.

Ser przepuÊciç przez maszynk´, dodaç ˝ó∏tko, mas∏o, cukier i utrzeç na g∏adkà mas´.
Ziemniaki dok∏adnie umyç, op∏ukaç, ugotowaç, odcedziç, ostudziç, obraç i przepuÊciç przez

9. Makaron zapiekany z serem

30 dag makaronu, 2 ły˝ki oleju,, sól, 1/3 kostki masła lub margaryny, 3-4 ły˝ki tartego ˝ółtego
sera, 2 ły˝ki tartej bułki.

Ugotowany makaron wymieszaç z cz´Êcià posiekanego t∏uszczu i tartego sera, wy∏o˝yç
do wysmarowanego t∏uszczem ˝aroodpornego naczynia, posypaç pozosta∏ym serem,
skropiç resztà rozpuszczonego mas∏a, oprószyç tartà bu∏kà i zapiec.

10. Makaron z owocami

30 dag makaronu, 2 ły˝ki oleju, sól; 2 ły˝ki masła (margaryny), 30 dag owoców, 5 ły˝ek cukru,
1 małe opakowanie Êmietanki, 1 opakowanie cukru waniliowego.

Ugotowaç makaron, skropiç rozpuszczonym mas∏em i ostudziç. Owoce op∏ukaç, kilka sztuk
od∏o˝yç do dekoracji, pozosta∏e zmiksowaç ze Êmietankà i cukrem. Wymieszaç z maka-
ronem, przybraç ca∏ymi owocami.

11. Łazanki

40 dag màki, 2-3 jajka, 5-10 ły˝ek wody, sól, 2 ły˝ki masła.

Màk´ przesiaç, oddzieliç ma∏à iloÊç do podsypania stolnicy, wbiç jajka, posiekaç no˝em,
dodaç sól, wod´ i zagnieÊç twarde ciasto. Podzieliç ciasto na cz´Êci, rozwa∏kowaç
na cienkie p∏aty i pozostawiç do przeschni´cia na oko∏o 20 min. Posypaç màkà, przekroiç
na pó∏, zwinàç w rulon i pokroiç w szerokie paski. Sk∏adaç paski po kilkanaÊcie i kroiç
w kwadraciki. ¸azanki rozrzuciç po stolnicy przesypujàc màkà. W∏o˝yç do wrzàcej, osolonej
wody, zamieszaç, przykryç i ugotowaç. Odcedziç, przelaç goràcà wodà, osàczyç. Polaç roz-
topionym mas∏em.

12. Łazanki z ˝ółtym serem

40 dag màki, 2-3 jajka, 5-10 ły˝ek wody, sól, 2 ły˝ki masła, 2 ły˝ki tartego ˝ółtego sera, natka
pietruszki.

Ugotowaç ∏azanki wed∏ug przepisu, skropiç rozpuszczonym mas∏em i wymieszaç z tartym
serem, posypaç siekanà natkà.

13. Łazanki zapiekane ze Êliwkami

40 dag màki, 2-3 jajka, 5-10 ły˝ek wody, sól, 15-20 dag suszonych Êliwek, 1/3 kostki masła/mar-
garyny, 2 ły˝ki tartej bułki, 3-4 ły˝ki cukru, cukier puder do posypania.

Przygotowaç ∏azanki wed∏ug przepisu. Âliwki dok∏adnie op∏ukaç, namoczyç na kilka godzin

7

6

60-srodki:Layout 1 13-09-06 11:04 Page 6

garyn´, ˝ó∏tka, sól i wyrobiç. Ubiç pian´ i dodaç do masy na przemian z màkà, wyrobiç.
R´koma zwil˝onymi w wodzie, formowaç okràg∏e knedle i gotowaç pod przykryciem oko∏o
10 minut we wrzàcej, osolonej wodzie. Podawaç polane mas∏em i oprószone zrumienionà
tartà bu∏kà.

20. NaleÊniki z kapustà i grzybami

Ciasto: 2 szklanki màki, 2 jajka, 1 szklanka mleka, 1 szklanka wody, 1 ły˝ka oleju, sól,
ewentualnie ¼ torebki proszku do pieczenia.
Nadzienie: 80 dag kapusty białej, 1 cebula, 1 ły˝ka oleju, 2-3 dag suszonych grzybów, sól,
pieprz, olej lub margaryna do sma˝enia.

Grzyby umyç i namoczyç. Kapust´ oczyÊciç i ugotowaç z grzybami w wodzie, w której si´
moczy∏y. Odcisnàç i zemleç. Cebul´ obraç, posiekaç, zrumieniç na t∏uszczu, dodaç do masy,
doprawiç do smaku solà i pieprzem, skropiç olejem i sma˝yç, a˝ nadzienie nabierze
z∏otawego koloru. Przygotowaç ciasto. Ca∏e jajka rozmàciç trzepaczkà, dodaç sól, ewentual-
nie proszek do pieczenia i nadal ubijajàc dodawaç stopniowo mleko z wodà i màk´. Odstawiç
ciasto na 1 godzin´, aby nie przywiera∏o do patelni w czasie sma˝enia. Sma˝yç z obydwu
stron na mocno rozgrzanej patelni posmarowanej t∏uszczem i ustawionej na silnym ogniu.
Posmarowaç naleÊniki nadzieniem, zwinàç lub z∏o˝yç w „ksià˝eczk´”(przeciwleg∏e brzegi
z∏o˝yç do siebie, nast´pnie na pó∏). Przed podaniem obsma˝yç z obu stron.

21. Wołyƒska babka naleÊnikowa

2 szklanki màki, 2-3 jajka, 1 szklanka mleka, 1 szklanka wody, 1 ły˝ka masła, sól, 1 ły˝ka
stopionego masła lub margaryny; tłuszcz i tarta bułka do formy.

Jajka umyç, oddzieliç ˝ó∏tka od bia∏ek. Mas∏o roztopiç (nie rumieniç) i letnie wymieszaç
z ˝ó∏tkami. Dodawaç stopniowo, stale ubijajàc, mleko z wodà oraz màk´ i sól. Ciasto powin-
no mieç konsystencj´ Êmietany. Do dok∏adnie ubitego ciasta dodaç tu˝ przed sma˝eniem
po∏ow´ sztywno ubitej piany (reszt´ piany dodaç po usma˝eniu polowy ciasta – wszystkie
naleÊniki b´dà wówczas pulchne). Tortownic´ wysmarowaç t∏uszczem i oprószyç tartà bu∏kà.
Uk∏adaç kolejno naleÊniki, jeden na drugim, smarujàc ka˝dy doÊç obficie Êmietanà, posypujàc
kaszà mannà

(kaszkà krakowskà)i lekko solà. Ostatni naleÊnik skropiç rozpuszczonym

t∏uszczem, wstawiç do goràcego piekarnika na 30-40 min. Zrumienionà babk´ kroiç jak tort.
Podawaç z pikantnà surówkà lub sosem.

22. Zapiekanka jarzynowa w naleÊnikach.

Ciasto: 2 szklanki màki, 2 jajka, 1 szklanka mleka, 1 szklanka wody, sól, ewentualnie
¼ torebki proszku do pieczenia.
Nadzienie: 3-4 ziemniaki, 2 marchewki, 30 dag szpinaku, 1 cebula, 1 ły˝ka oleju, sól,
pieprz, olej do formy, 2 ły˝ki tartego ˝ółtego sera.

Warzywa umyç, oczyÊciç, op∏ukaç, ze szpinaku usunàç korzonki. Ugotowaç oddzielnie ka˝dy

maszynk´. Dodaç màk´, jajko, sól i zagnieÊç ciasto. Wyrabiaç krótko, podzieliç na cz´Êci,
formowaç wa∏ki o Êrednicy 2,5-3,5 cm, kroiç na kawa∏ki. Ka˝dy kawa∏ek ciasta sp∏aszczyç,
do Êrodka na∏o˝yç nadzienie, zlepiç i uformowaç zgrabne kulki w r´kach osuszanych màkà.
Knedle wrzucaç partiami do wrzàcej, osolonej wody, zamieszaç, przykryç i gotowaç. Gdy
knedle zagotujà si´, odkryç i gotowaç jeszcze 2-3 minuty. Nast´pnie wyjàç ∏y˝kà cedzakowà,
przelaç goràcà wodà, osàczyç. Podawaç polane mas∏em i oprószone zrumienionà tartà bu∏kà.

17. Knedle ziemniaczane z kapust

Ciasto: 1 kg ziemniaków, 1 ½ szklanki màki, 1 jajko, sól.
Nadzienie: 30 dag kiszonej kapusty, 2 dag suszonych grzybów, ½ cebuli, ½ ły˝ki oleju, sól, pieprz,
masło i tarta bułka.

Grzyby umyç, namoczyç. Kapust´ ugotowaç z grzybami w wodzie, w której si´ moczy∏y.
Po ugotowaniu odcisnàç i przepuÊciç przez maszynk´, dodaç zrumienionà na t∏uszczu cebul´,
sól i pieprz. Przygotowaç ciasto wed∏ug podanego poprzednio przepisu, podzieliç na cz´Êci,
uformowaç wa∏ki o Êrednicy 2,5-3,5 cm, pokroiç na kawa∏ki. Ka˝dy kawa∏ek ciasta
sp∏aszczyç, do Êrodka na∏o˝yç nadzienie, zlepiç i uformowaç kulk´. Knedle wrzucaç partiami
do wrzàcej, osolonej wody, zamieszaç, przykryç i zagotowaç. Odkryç i gotowaç jeszcze 2-3
minuty. Nast´pnie wyjàç ∏y˝kà cedzakowà, przelaç goràcà wodà, osàczyç. Podawaç polane
mas∏em i oprószone zrumienionà tartà bu∏kà

18. Knedle ziemniaczane ze Êliwkami

(rabarbarem, truskawkami)

Ciasto: 1 kg ziemniaków, 1 ½ szklanki màki, 1 jajko, sól.
Nadzienie: 50 dag Êliwek w´gierek, masło, bułka tarta, cukier 1 torebka cukru waniliowego.

Âliwki umyç, osaczyç, usunàç pestki (niedobrany rabarbar pokroiç na kawa∏ki d∏ugoÊci 1 cm,
posypaç cukrem i oprószyç tartà bu∏kà, truskawki oczyÊciç z resztek kwiatowych, op∏ukaç,
osàczyç, oprószyç tartà bu∏kà). Przygotowaç ciasto wed∏ug przepisu ”Knedle ziemniaczane
z twarogiem”, podzieliç na cz´Êci, uformowaç wa∏ki o Êrednicy 2,5-3,5 cm i pokroiç na kawa∏ki.
Ka˝dy kawa∏ek ciasta sp∏aszczyç, do Êrodka w∏o˝yç Êliwk´ wype∏nionà cukrem, zlepiç, ufor-
mowaç kulk´. Knedle wrzucaç partiami do wrzàcej, osolonej wody, zamieszaç, przykryç
i zagotowaç. Odkryç i gotowaç jeszcze 2-3 min. Nast´pnie wyjàç ∏y˝kà cedzakowà, przelaç
goràcà wodà, osàczyç. Podawaç polane mas∏em i oprószone zrumienionà tartà bu∏kà, posy-
paç cukrem wymieszanym z cukrem waniliowym.

19. Knedle z tartej bułki

1 ½ szklanki tartej bułki, 2 szklanki mleka, 2 ły˝ki margaryny, 3-4 jajka, ¾ szklanki màki, sól,
masło, tarta bułka.

Lekko zrumienionà tartà bu∏k´ zalaç mlekiem. Gdy bu∏ka wch∏onie p∏yn, dodaç stopionà mar-

8

9

60-srodki:Layout 1 13-09-06 11:04 Page 8

26. Racuchy z màki pszennej

40 dag màki, 2 szklanki mleka, 2 ˝ółtka, 3 dag dro˝d˝y, 2-3 ły˝ki cukru, ¼ kostki masła, lub mar-
garyny, sól, ewentualnie skórka pomaraƒczowa; olej do sma˝enia, cukier puder do posypania.

Dro˝d˝e rozmieszaç z ∏y˝kà cukru i ½ szklanki mleka, wlaç do przesianej màki. Jajka umyç,
oddzieliç bia∏ka od ˝ó∏tek. ˚ó∏tka utrzeç z cukrem i dodaç do màki, wlaç stopione mas∏o,
dodaç sól, pozosta∏e mleko i ewentualnie drobno posiekanà skórk´ pomaraƒczowà. Ciasto
starannie wymieszaç (powinno mieç g´stoÊç Êmietany) i pozostawiç w ciep∏ym miejscu do
wyroÊni´cia. K∏aÊç ∏y˝kà owalne placuszki na silnie rozgrzanà patelni´ polanà t∏uszczem
i sma˝yç z obu stron. Podawaç goràce posypane cukrem pudrem.

27. Racuszki z jabłkami (rabarbarem).

2 du˝e jabłka lub 40 dag rabarbaru, 2/3 szklanki màki, 1 szklanka mleka, sól, olej do sma˝enia,
cukier puder do posypania.

Jab∏ka umyç, obraç, zetrzeç na grubej tarce (rabarbar umyç, obraç i pokroiç w cienkie plas-
terki). Jajka umyç, oddzieliç ˝ó∏tka od bia∏ek. Do przesianej màki dodaç ˝ó∏tka, mleko, jab∏ka
(rabarbar) i sól, dok∏adnie wymieszaç, dodaç sztywno ubità pian´, lekko wymieszaç. Ciasto
powinno byç tak g´ste, aby da∏o si´ formowaç ∏y˝kà. K∏aÊç ∏y˝kà racuszki na rozgrzany
t∏uszcz i sma˝yç z dwóch stron. Podawaç goràce posypane cukrem pudrem.

28. Kasza gryczana palona sypka.

2 szklanki kaszy gryczanej palonej, 1-2 ły˝ki oleju (margaryny), 4 szklanki wody, sól.

Kasz´ przebraç, wsypaç na wrzàcà , osolonà wod´, w∏o˝yç t∏uszcz, zamieszaç i ugotowaç
na s∏abym ogniu. Gdy woda wsiàknie w kasz´, zamieszaç i dogotowaç na p∏ytce, „pod
kocykiem” lub w piekarniku. Podawaç polanà roztopionym mas∏em, z mlekiem s∏odkim lub
zsiad∏ym albo z serem.

29. Klopsiki z kaszy gryczanej.

2 szklanki kaszy gryczanej, 4 szklanki wody, 1 ½ ły˝ki tłuszczu, 1 jajko, 1 mała bułka,
½ szklanki mleka, sól; tłuszcz do sma˝enia

Kasz´ przebraç, wsypaç na wrzàcà, osolonà wod´, w∏o˝yç t∏uszcz, zamieszaç i ugotowaç.
Wy∏o˝yç na misk´ i przestudziç. Bu∏k´ namoczyç w mleku, odcisnàç, dodaç do kaszy. Jajko
ubiç widelcem, dodaç do masy, posoliç, dok∏adnie wymieszaç, uformowaç klopsiki, i usma˝yç
na rozgrzanym t∏uszczu. U∏o˝yç w brytfannie, wstawiç na 5-10 min do nagrzanego piekarni-
ka. Podawaç z surówkami.

rodzaj jarzyny w osolonej wodzie, osàczyç i oddzielnie przepuÊciç przez maszynk´.
Doprawiç do smaku solà i pieprzem. Cebul´ obraç, pokroiç, zrumieniç na t∏uszczu, dodaç do
masy z ziemniaków, wymieszaç, doprawiç solà i pieprzem. Rondel wysmarowaç olejem,
uk∏adaç naleÊniki przygotowane wed∏ug przepisu „NaleÊniki z kapustà i grzybami” jeden na
drugim, smarujàc ka˝dy innà masà. Ostatni naleÊnik skropiç wywarem z jarzyn i posypaç tar-
tym serem. Zapiec w piekarniku.

23. NaleÊniki z d˝emem (marmoladà, powidłami).

Ciasto: 2 szklanki m ki, 2-3 jajka, 1 szklanka mleka, 1 szklanka wody, 1 ły˝ka masła, sól.
Nadzienie: 20-25 dag marmolady; tłuszcz do sma˝enia cukier puder do posypania.

Przygotowaç ciasto wed∏ug przepisu „Wo∏yƒska babka naleÊnikowa”. Usma˝yç naleÊniki, pos-
marowaç marmoladà, z∏o˝yç w „chusteczk´”, obsma˝yç na maÊle lub margarynie i posypaç
cukrem pudrem.

24. NaleÊniki z kremem.

Ciasto: 2 szklanki màki, 3 jajka, 1 szklanka mleka (wody), sól;
krem: 4 ˝ółtka, 1 ły˝ka màki ziemniaczanej, 4 ły˝ki cukru, 1 opakowanie cukru waniliowego,
1 ½ szklanki Êmietanki lub mleka, masło lub margaryna, cukier puder.

Do Êmietany wsypaç màk´, rozmàciç na g∏adkà mas´, dodaç sól, ˝ó∏tka i wlewaç stopniowo
mleko, stale ubijajàc. Przed sma˝eniem dodaç sztywno ubità pian´. Usma˝yç naleÊniki.
Przygotowaç krem. ˚ó∏tka utrzeç z cukrem, màkà ziemniaczanà i cukrem waniliowym.
Zagotowaç Êmietank´ (mleko) i wlewaç powoli do masy ˝ó∏tkowej, ca∏y czas ubijajàc na parze.
Krem zdjàç z pary i mieszajàc ostudziç. NaleÊniki smarowaç kremem, zwijaç w rulony,
obsma˝yç na t∏uszczu i podawaç posypane cukrem pudrem

25. NaleÊniki zapiekane z jabłkami

(„baba naleÊnikowa”).

Ciasto: 2 szklanki màki, 3 jajka, 1 szklanka Êmietany, 1 szklanka mleka (wody), sól.
Nadzienie; 75 dag kwaskowych jabłek (antonówki), ¾ szklanki cukru, tłuszcz i bułka tarta
do formy; cukier puder i cukier waniliowy do posypania, ewentualnie konfitury z wiÊni.

Przygotowaç ciasto wed∏ug przepisu „NaleÊniki z kremem” i usma˝yç naleÊniki. Jab∏ka umyç,
obraç, wydrà˝yç gniazda nasienne, zetrzeç na grubej tarce, posypaç cukrem. Rondel lub tor-
townic´ wysmarowaç mas∏em, u∏o˝yç naleÊniki, smarujàc ka˝dy jab∏kami. Zapiec w piekarniku.
Posypaç cukrem pudrem zmieszanym z cukrem waniliowym. Mo˝na udekorowaç konfiturami
z wiÊni.

10

11

60-srodki:Layout 1 13-09-06 11:04 Page 10

34. Ry˝ rozklejany

1 ½ szklanki ry˝u, 4 ½ szklanki wody, 2 ły˝ki masła (margaryny), sól

Ry˝ przebraç, kilkakrotnie wyp∏ukaç, osàczyç, wsypaç do wrzàcej, osolonej wody i gotowaç
na ma∏ym ogniu stale mieszajàc. Gdy ry˝ b´dzie mi´kki, dodaç mas∏o, zamieszaç. Podawaç
z mlekiem.

35. Kleik z ry˝u

½ szklanki ry˝u, 2 ½ szklanki wody, 1 ły˝ka masła, 1 ˝ółtko, sól

Ry˝ przebraç, kilkakrotnie wyp∏ukaç, zalaç zimnà wodà i gotowaç na ma∏ym ogniu stale
mieszajàc. Posoliç, zaprawiç ˝ó∏tkiem roztartym z mas∏em.

36. Ry˝ z fasolà

1 szklanka ry˝u, 1 rednia cebula, 4 ły˝ki oleju lub oliwy, 1 zàbek czosnku, 3 ły˝ki siekanej natki
pietruszki, 2 szklanki wywaru z jarzyn, 3 ły˝ki przecieru pomidorowego, 25 dag drobnej fasolki,
2-3 ły˝ki tartego ˝ółtego sera, 2-3 ły˝ki masła

Fasol´ wymyç i namoczyç na 12 godzin w zimnej przegotowanej wodzie i w tej samej wodzie
ugotowaç. Cebul´ obraç, posiekaç, zeszkliç na oleju (oliwie), dodaç zmia˝d˝ony czosnek
i siekanà natk´. Po kilku minutach duszenia dodaç wywar z jarzyn i przecier pomidorowy.
Gdy zawartoÊç rondla zacznie wrzeç, wsypaç dok∏adnie op∏ukany ry˝. Przykryç, dogotowaç.
Wymieszaç z ugotowanà fasolà. Wy∏o˝yç do wysmarowanego t∏uszczem rondla, posypaç tar-
tym ˝ó∏tym serem, po∏o˝yç kilka kawa∏eczków mas∏a i wstawiç do goràcego piekarnika na 20
min. Podawaç z surówkà z cykorii lub zielonà sa∏atà.

37. Ry˝ zapiekany z mi´sem mielonym

2 szklanki ry˝u, 4 szklanki wody, 25 dag mi´sa mielonego, 1 cebula, 3 ły˝ki masła lub oleju,
10 dag sera ˝ółtego, sól i pieprz do smaku

Ry˝ ugotowaç z odrobinà soli. Cebul´ podsma˝yç na maÊle lub oleju, dodaç mi´so i razem
sma˝yç przez 5 min. Dodaç sk∏adniki do ry˝u, wymieszaç, wy∏o˝yç do naczynia ˝arood-
pornego. Ser zetrzeç i posypaç ca∏oÊç. Zapiekaç 30 min. Mo˝na to wykonaç na patelni.

30. Kotlety z kaszy gryczanej z serem

1 szklanka kaszy gryczanej, 2 szklanki wody, 1 cebula, 1 ły˝ka oleju, 2 jajka, 1 p´czek szczypiorku,
1 ły˝ka masła, 25 dag sera twarogowego, 3 ły˝ki tartej bułki, sól, pieprz, tłuszcz do sma˝enia.

Kasz´ przebraç, wsypaç na wrzàcà, osolonà wod´, dodaç posiekanà, przyrumienionà cebul´,
zamieszaç i ugotowaç. Ser przepuÊciç przez maszynk´. Mas∏o utrzeç z jajkami, dodaç ser,
posiekany szczypiorek i dok∏adnie wymieszaç. Do ciep∏ej kaszy dodaç mas´ serowa,
doprawiç do smaku solà i pieprzem, wymieszaç. Uformowaç kotlety, obtoczyç w tartej
bu∏ce i usma˝yç na rozgrzanym t∏uszczu. Wstawiç na 5-10 min do nagrzanego piekarnika.
Podawaç z sosem lub surówkà.

31. Ry˝ na sypko

2 szklanki ry˝u, 4 szklanki wody, 2 ły˝ki masła (margaryny), sól

Ry˝ przebraç, kilkakrotnie op∏ukaç, wysypaç na wrzàcà, osolonà wod´, dodaç t∏uszcz, lekko
zamieszaç i gotowaç na ma∏ym ogniu, najlepiej na p∏ytce ochronnej, 10 min. Gdy woda
wsiàknie w ry˝, wstawiç garnek do wi´kszego naczynia z wodà, przykryç i dogotowaç lub
zawinàç szczelnie w kilka gazet i w koc, pozostawiç na kilka godzin. Podawaç z sosem,
mlekiem, Êmietanà ubità z cukrem lub jako dodatek do zup.

32. Ry˝ sypki po kreolsku I

2 szklanki ry˝u, 5l wody, ½ kostki masła (margaryny) lub 1/3 szklanki oleju, sól

Ry˝ przebraç, kilkakrotnie op∏ukaç, wsypaç do wrzàcej wody, dodaç ∏y˝k´ soli i gotowaç
intensywnie w odkrytym naczyniu 15-18 min, odcedziç i przelaç zimnà wodà. Osàczony
wy∏o˝yç na ogniotrwa∏y pó∏misek lub blaszk´ do pieczenia, roz∏o˝yç na wierzchu kawa∏eczki
t∏uszczu lub polaç olejem, wstawiç do Êrednio goràcego piekarnika, obsuszyç, mieszajàc
od czasu do czasu.

33. Ry˝ po kreolsku II

2 szklanki ry˝u, 4 szklanki wody lub wywaru z jarzyn, ½ kostki masła (margaryny)
lub 1/3 szklanki oleju, sól

Ry˝ przebraç, kilkakrotnie wyp∏ukaç, dok∏adnie osàczyç i osuszyç. Na du˝ej patelni rozgrzaç
t∏uszcz, na goràcy wsypaç suchy ry˝ i sma˝yç, a˝ nabierze z∏otawego koloru. Mo˝na dodaç
ró˝ne przyprawy (curry, myÊliwskà, papryk´, pieprz). Ugotowaç zalewajàc wodà lub
wywarem z jarzyn. U˝ywaç na pikantne farsze.

12

13

60-srodki:Layout 1 13-09-06 11:04 Page 12

dodaç mas∏o, sól i podgotowaç, po czym dodaç cukier, rozdrobnionà wanili´, wymieszaç
i gotowaç na ma∏ym ogniu, na p∏ytce ochronnej. Jab∏ka umyç, obraç, pokroiç w cienkie plas-
try (Êliwki wypestkowaç i przekroiç na pó∏). Rondel lub tortownic´ wysmarowaç t∏uszczem,
wysypaç tartà bu∏kà, uk∏adaç warstwami ry˝ i owoce przesypujàc cukrem z wanilià lub
cynamonem, na wierzchu u∏o˝yç warstw´ ry˝u, posypaç powierzchni´ tartà bu∏kà i wstawiç
do nagrzanego piekarnika na 30-40 min. Podrumieniony ry˝ podawaç ze Êmietanà lub sokiem
owocowym.

42. Ry˝ z owocami

1 kg soczystych, kwaskowych i słodkich jabłek, ½ kg owoców sezonowych (truskawek,
poziomek, jagód) lub d˝em owocowy, ½ kg ry˝u 1 du˝y kubek g´stej Êmietany, cukier puder

Ugotowaç ry˝ na sypko w du˝ej iloÊci wody i przelaç zimnà wodà. Na talerzach uk∏adaç
warstwami ry˝ oraz obrane i utarte na tarce jarzynowej jab∏ka, posypane cukrem pudrem (2-3
warstwy). Na wierzchu ka˝dej porcji po∏o˝yç 2 ∏y˝ki Êmietany i posypaç jà cukrem pudrem.

43. Sałatka ry˝owa

20 dag ry˝u, 6 jajek, 1 słoik papryki marynowanej (około 0,5 l), 1 puszka kukurydzy,
6 ogórków kwaszonych, 1 por, mo˝e byç równie˝ gotowana marchew, majonez

Ry˝ ugotowaç, odcedziç, wyp∏ukaç. Jajka ugotowaç na twardo. Kukurydz´ i papryk´ odsàczyç
na sitku. Papryk´ i pozosta∏e sk∏adniki pokroiç w kostk´. Po∏àczyç z ry˝em. Zaprawiç
majonezem, solà i pieprzem. Sk∏adniki mo˝na dobieraç dowolnie w zale˝noÊci od upodobaƒ.

44. Ry˝ z cebulà i jajami

30 dag ry˝u, 10 dag cebuli, 4 dag masła (margaryny), sól do smaku, 3 jaja, 1,5 szklanki sosu
pomidorowego, koperek, naç pietruszki

Cebul´ obraç, op∏ukaç, pokroiç w drobnà kostk´, podsma˝yç na t∏uszczu na jasnoz∏oty kolor.
Do wrzàcej wody (2, 5 szklanki) dodaç pokrojonà cebul´ i ry˝; osoliç, zamieszaç i ugotowaç. Jaja
umyç, ugotowaç na pó∏mi´kko, obraç i przekroiç wzd∏u˝ na pó∏. Ugotowany ry˝ nak∏adaç
na talerze, polewaç sosem pomidorowym, na nim u∏o˝yç po∏ówki jaj i posypaç posiekanà
zieleninà. Podawaç z surówkà z warzyw.
Przygotowanie sosu pomidorowego
40 dag pomidorów lub 5 dag koncentratu pomidorowego, 3 dag t∏uszczu, 3 dag màki, szklanka
wywaru z warzyw (roso∏u), 10 dag Êmietany, sól i cukier do smaku.

Pomidory umyç, pokrajaç w çwiartki, zalaç ma∏à iloÊcià wrzàcej wody i rozgotowaç na

silnym ogniu pod przykryciem. Przetrzeç przez sito. Z t∏uszczu i màki zrobiç bia∏à zasma˝k´,
rozprowadziç jà roso∏em lub wywarem,

zagotowaç. Do sosu dodaç przecier pomidorowy

lub koncentrat, doprawiç solà i cukrem. Dodaç Êmietan´. Przy u˝yciu koncentratu nale˝y go
uprzednio rozmieszaç z ma∏à iloÊcià wody.

38. Ry˝ zapiekany z warzywami

10 dag marchwi, 1 cebula, 1 pietruszka, 3 ły˝ki masła lub margaryny, 10 dag sera ˝ółtego

Warzywa pokroiç w kostk´ i podgotowaç w ma∏ej iloÊci wody z odrobinà soli i Vegety i 3 ∏y˝kami
mas∏a. Ry˝ ugotowaç i wymieszaç z warzywami. Prze∏o˝yç do naczynia ˝aroodpornego,
posypaç startym ˝ó∏tym serem i zapiekaç przez 30 min.

39. Risotto

½ kg ry˝u, ½ kg marchewki, ¼ kg cebuli, ¼ kg selera, ¼ kg fasoli szparagowej młodej, 1 papryka,
½ kg Êwie˝ych grzybów (dowolnie) lub kilka Êwie˝ych pieczarek (niekoniecznie), 1/4 l oleju
(najlepiej słonecznikowego), pieprz, curry, 2 kostki rosołowe, mo˝na dodaç krà˝ki podsma˝onej
na oleju kiełbasy lub piersi z kurczaka

Na oleju (je˝eli dodajemy mi´so lub kie∏bas´, u˝ywamy tego samego oleju po wyj´ciu pods-
ma˝onego mi´sa) podsma˝amy pokrojone w s∏upki warzywa, cebul´ i grzyby, a˝ odparuje
wydzielony sok. Wrzucamy nast´pnie ry˝, bez uprzedniego p∏ukania, podsma˝amy, a˝ zbieleje,
mieszajàc energicznie i uwa˝ajàc, aby warzywa si´ nie przypali∏y. Kostki roso∏owe rozpuÊciç
w goràcej, przegotowanej wodzie w iloÊci 2 obj´toÊci suchego ry˝u i zalewamy w du˝ym,
grubym garnku ry˝ z warzywami, ewentualnie mo˝na dodaç podsma˝one mi´so lub kie∏bas´.
Zapiekamy w piekarniku, a˝ ry˝ b´dzie mi´kki, czasem trzeba podlaç wodà. Podawaç z sezonowà
surówkà.

40. Kotlety z ry˝u

1 ½ szklanki ry˝u, 3 szklanki wody, 3 dag ˝ółtego sera, 2 jajka, 1 Êrednia cebula, 2 ły˝ki
margaryny, 1 p´czek koperku, sól, pieprz, tarta bułka, tłuszcz do sma˝enia

Ry˝ przebraç, op∏ukaç osàczyç i wsypaç do wrzàcej i osolonej wody. Gotowaç powoli
mieszajàc, wy∏o˝yç na misk´, ostudziç. Do przestudzonego ry˝u wbiç jajka, dodaç
podsma˝onà cebul´, starty ser, sól, pieprz, siekany koperek, dok∏adnie wymieszaç.
Uformowaç kotlety, obtoczyç w tartej bu∏ce i usma˝yç na rozgrzanym t∏uszczu. Podawaç z sosem
grzybowym lub koperkowym i surówkà z warzyw.

41. Ry˝ zapiekany z jabłkami (Êliwkami)

1 ½ szklanki ry˝u, 1 ½ szklanki wody, 1 ½ szklanki mleka, 1 ły˝ka masła (margaryny), sól, 2 ły˝ki
cukru, wanilia,3/4 kg kwaskowych jabłek, (3/4 kg Êwie˝ych lub mro˝onych Êliwek), 3-4 ły˝ki
cukru, 1 opakowanie cukru waniliowego lub sproszkowany cynamon; tłuszcz i tarta bułka
do formy; Êmietana lub sok owocowy do polania

Ry˝ przebraç, kilkakrotnie op∏ukaç, osàczyç i wsypaç do zagotowanej wody z mlekiem,

14

15

60-srodki:Layout 1 13-09-06 11:04 Page 14

(przyprawy my liwskiej), sól, natka pietruszki, margaryna, tarta bułka

Ziemniaki umyç, obraç, pokroiç w plasterki i wrzuciç do garnka z wrzàcà, osolonà wodà.
Gotowaç 5 min. Odcedziç, osàczyç. Ogniotrwa∏y pó∏misek lub p∏aski rondel wysmarowaç
t∏uszczem i oprószyç tartà bu∏kà. Uk∏adaç w nim ziemniaki przesypujàc tartym serem
i przyprawami. Wstawiç do nagrzanego piekarnika (200 stopni) i zapiekaç 25 min. Podawaç
posypanà siekanà natkà i pikantnà surówkà.

50. Sałatka z makaronu

½ kg makaronu, papryka czerwona, ˝ółta, 25 dag sera ˝ółtego, 2 ogórki konserwowe,
1 torebka sosu ziołowego winegret, sól, pieprz do smaku

Makaron ugotowaç w osolonej wodzie, odcedziç, przelaç zimnà wodà. Dodaç papryk´ i ogórki
pokrojone w kostk´, ser ˝ó∏ty zetrzeç na tarce, dodaç sos przygotowany wg przepisu na
opakowaniu, wszystko wymieszaç.

51. Makaron z sosem jogurtowym

¾ l mleka UHT, 1 mały kubek jogurtu naturalnego, 4 serki topione, Êwie˝e lub suszone zioła
(bazylia, tymianek, oregano, itp.), ½ kg makaronu

Kilka dni wczeÊniej: do litrowego, wyparzonego s∏oika wlaç ¾ l mleka UHT, dodaç kubeczek
jogurtu, wymieszaç, zamknàç pokrywkà i odstawiç na kilka dni, a˝ z ca∏oÊci wytworzy si´
jogurt.
Pokroiç serki topione w ma∏à kostk´ lub zetrzeç na tarce jarzynowej i wymieszaç z jogurtem.
Ugotowaç makaron, polaç sosem jogurtowym, posypaç posiekanymi zio∏ami, ewentualnie
posoliç do smaku.

52. Gołàbki

Du˝a główka kapusty o cienkich liÊciach, ½ kg ry˝u, ½ kg słoniny lub tłustego boczku,

½ kg cebuli, 2 ły˝eczki pieprzu naturalnego mielonego, sól

Z 20 dag s∏oniny wytapiamy smalec. Mielimy powsta∏e skwarki wraz z resztà s∏oniny. Ry˝
gotujemy na pó∏ mi´kko, w du˝ej iloÊci wody i odcedzamy. Kapust´ sparzamy, rozbieramy
na listki, wycinamy zgrubia∏e nerwy. Cebul´ kroimy w kostk´ i szklimy na po∏owie smalcu,
a nast´pnie podsma˝amy, aby by∏a z∏otawa, lecz mi´kka. Mieszamy ry˝, zmielonà s∏onink´,
cebul´ wraz ze smalcem, dodajemy pieprz i sól. Z liÊci kapusty i farszu zwijamy go∏àbki
i uk∏adamy w garnku, nast´pnie zalewamy osolonà wodà i gotujemy do mi´kkoÊci, lekko
wystudzamy. Przed podaniem go∏àbki odsma˝amy mocno rumieniàc na pozosta∏ej po∏owie
smalcu. Podajemy bez ˝adnych dodatków. Wod´ z gotowania go∏àbków mo˝na u˝yç do zupy.

45. Zupa mleczna z grzankami

5 szklanek mleka, 2-3 rogale (bułki kajzerki), 3 dag cukru pudru, 1 dag masła (margaryny),
ewentualnie 2 ˝ółtka,3-5 ły˝ek cukru

Bu∏ki pokroiç w plasterki, skropiç mlekiem i oprószyç cukrem pudrem. U∏o˝yç na blaszce
posmarowanej t∏uszczem i wysuszyç w niezbyt goràcym piekarniku. Grzanki na talerzu zalaç
goràcym, przegotowanym mlekiem. W celu podniesienia kalorycznoÊci zupy, mleko mo˝na
po∏àczyç z ˝ó∏tkami utartymi z cukrem.

46. Zupa z marchwi na mleku

4 szklanki mleka, 3-4 marchewki (25 dag), 1 p´czek włoszczyzny, 2 szklanki wody, 1 ły˝ka màki,
1 ły˝ka masła, sól, cukier

Marchew i w∏oszczyzn´ umyç, obraç, op∏ukaç. Marchew zetrzeç na tarce i ugotowaç
z w∏oszczyznà. Mi´kkie jarzyny wyjàç z wywaru. Wywar z marchwià podprawiç màkà, zago-
towaç, dodaç mas∏o, po∏àczyç z przegotowanym mlekiem, doprawiç do smaku. Podawaç
z ry˝em lub kaszà.

47. Ser ˝ółty sma˝ony

4 plastry ˝ółtego sera (ok. 30 dag), 1 ły˝ka màki, 1 jajko, tarta bułka, margaryna lub olej

Plastry sera gruboÊci ok. 1,5-2 cm obtaczaç w màce, rozbitym jajku i tartej bu∏ce, wk∏adaç na
rozgrzany t∏uszcz i sma˝yç z dwóch stron na rumiano. Skórka powinna byç chrupiàca, a ser
pó∏p∏ynny. Podawaç z ry˝em na sypko i zielonà sa∏atà z pomidorami.

48. Suflet z ˝ółtego sera

20 dag obsuszonego ˝ółtego sera, 1 ½ ły˝ki masła, 2 ły˝ki màki, 1 szklanka mleka,, sól pieprz,
gałka muszkatołowa, 4 jajka, margaryna, tarta bułka

Ser zetrzeç na drobnej tarce. Mas∏o stopiç, dodaç màk´ (nie rumieniç), wymieszaç.
Rozprowadziç zimnym mlekiem, dodaç sól, pieprz, ga∏k´ muszkato∏owà i mieszajàc zago-
towaç. Zestawiç z ognia i ciàgle mieszajàc ostudziç, by nie utworzy∏ si´ ko˝uszek. Dodaç,
stale ucierajàc po jednym ˝ó∏tku, sztywno ubità pian´ i ser. Mas´ lekko wymieszaç i wy∏o˝yç
do ˝aroodpornego naczynia wysmarowanego t∏uszczem i wysypanego bu∏kà tartà. Wstawiç
do nagrzanego piekarnika (ok.150 stopni) i piec oko∏o 15 min, po czym zwi´kszyç tempe-
ratur´ do 180-200 stopni i dopiekaç suflet jeszcze przez 5 min. Podawaç natychmiast po wyj´ciu
z frytkami i z pikantnà surówkà.

49. Zapiekanka z ˝ółtego sera

1,20 kg ziemniaków, 30 dag ˝ółtego sera, 1 szklanka Êmietany, 2 jajka, 1 ły˝eczka curry

16

17

60-srodki:Layout 1 13-09-06 11:04 Page 16

ogniu pod przykryciem. Grzyby umyç, namoczyç, ugotowaç, pokrajaç w paseczki. Cebul´
obraç, op∏ukaç, pokrajaç w kostk´, usma˝yç. Wàtróbk´ obraç z b∏on, op∏ukaç, wi´ksze
kawa∏ki kroiç na pó∏, usma˝yç. Ry˝ wymieszaç z ˝ó∏tkami, grzybami i cebulà, doprawiç
do smaku. Prze∏o˝yç do naczynia wysmarowanego t∏uszczem i posypanego bu∏kà tarta,
wyrównaç powierzchni´, ob∏o˝yç wàtróbkà, posypaç startym serem i zapiec. Podawaç
z surówkami.

57. Ry˝ po dominikaƒsku

20 dag ry˝u, 400ml wywaru z mi´sa, 5 dag grzybów suszonych, 8 dag cebuli, 20 dag stràków
papryki, tłuszcz, 5 dag rodzynków, 100 ml Êmietany, 2 ˝ółtka, sól i pieprz do smaku, tłuszcz
i bułka tarta do naczynia

Ry˝ op∏ukaç, zalaç wrzàcym wywarem, zagotowaç mieszajàc i gotowaç oko∏o 15 min. na ma∏ym
ogniu pod przykryciem. Grzyby umyç, namoczyç, zagotowaç i pokrajaç w paseczki. Cebul´
i papryk´ oczyÊciç, op∏ukaç, pokrajaç w kostk´, podsma˝yç, skropiç wodà i dusiç do mi´kkoÊci.
Potem po∏àczyç z ry˝em, grzybami i op∏ukanymi rodzynkami, doprawiç, prze∏o˝yç do naczynia
wysmarowanego t∏uszczem i posypanego bu∏kà tartà, wyrównaç powierzchni´, polaç doprawionà
Êmietanà wymieszanà z ˝ó∏tkami, zapiec. Podawaç z surówkami.

58. Ry˝ po adwokacku

20 dag ry˝u, 400ml wywaru mi´snego, 5 dag grzybów suszonych, 15 dag cebuli, tłuszcz, 20 dag
groszku konserwowego, 2 jaja ugotowane na twardo, 10 dag sera ˝ółtego, sól i pieprz
do smaku, tłuszcz do naczynia

Ry˝ op∏ukaç, zalaç wrzàcym wywarem, zagotowaç mieszajàc i gotowaç ok. 15 min na ma∏ym
ogniu pod przykryciem. Grzyby umyç, namoczyç, ugotowaç i posiekaç. Cebul´ obraç,
op∏ukaç, pokrajaç w kostk´, usma˝yç, po∏àczyç z ry˝em, groszkiem konserwowym, grzyba-
mi i pokrajanymi w kostk´ jajami. Doprawiç do smaku. Nast´pnie prze∏o˝yç do naczynia
wysmarowanego t∏uszczem, wyrównaç powierzchni´, posypaç startym serem i zapiec.
Podawaç z surówkami.

53. Gołàbki po meksykaƒsku

80 dag kapusty słodkiej, 1 kg mi´sa mielonego, 8 ły˝ek ry˝u surowego, 8 ły˝ek kaszy manny,
6 jaj, sól, pieprz, 1 ½ l wody 3 kostki rosołowe, 1 słoiczek ketchupu, 1 słoiczek przecieru pomi-
dorowego

Z kapusty, mi´sa mielonego, surowego ry˝u, kaszy manny i jaj wyrobiç mas´, doprawiç solà
i pieprzem, uformowaç kotlety.
Z pozosta∏ych sk∏adników zagotowaç wywar. Na goràcy wywar w∏o˝yç kotlety, gotowaç
20 min.

54. Blok czekoladowy

25 dag margaryny, ½ szklanki wody, 1 szklanka cukru, 5-6 ły˝ek kakao, 50 dag mleka
w proszku, bakalie, pokruszone herbatniki lub wafle

Wod´, cukier i margaryn´ zagotowaç. Kakao i mleko w proszku razem wymieszaç, po czym
ciàgle mieszajàc wlewaç zagotowanà wod´ z cukrem i t∏uszczem. Do g∏adkiej masy dodaç
bakalie i pokruszone herbatniki (wafle), wymieszaç. Form´ keksowà wysmarowaç t∏uszczem
i prze∏o˝yç do niej mas´. Wstawiç do lodówki do ostygni´cia. Kroiç jak keks.

55. Ry˝ po litewsku

25 dag ry˝u, ½ l wywaru z mi´sa, 4 dag grzybów suszonych, 60 dag kapusty białej, 8 dag cebu-
li, tłuszcz, 4 dag koncentratu pomidorowego, 15 dag kiełbasy, sól i pieprz do smaku, tłuszcz i bułka
tarta do naczynia

Ry˝ op∏ukaç, zalaç wrzàcym wywarem, zamieszaç, przykryç i gotowaç ok. 15 min. na ma∏ym
ogniu pod przykryciem. Grzyby umyç, namoczyç, ugotowaç, wyjàç z wywaru, zemleç,
po∏àczyç z ry˝em, doprawiç do smaku. Kapust´ oczyÊciç z uszkodzonych liÊci, op∏ukaç,
pokrajaç w kostk´, zalaç ma∏à iloÊcià wrzàcej osolonej wody, ugotowaç, odparowaç. Cebul´
obraç, op∏ukaç, drobno pokrajaç, usma˝yç, po∏àczyç z kapustà, koncentratem pomidorowym
oraz pokrojonà w paseczki kie∏basà, chwil´ poddusiç, doprawiç do smaku. Do wysma-
rowanego t∏uszczem i posypanego bu∏kà tartà naczynia na∏o˝yç ry˝ przek∏adajàc przygo-
towanà kapustà, wyrównaç powierzchni´ i zapiec. Podawaç z surówkami.

56. Ry˝ po hetmaƒsku

25 dag ry˝u, ½ l wywaru z mi´sa, 5 dag grzybów suszonych, 10 dag cebuli 20 dag w tróbki
z drobiu, tłuszcz, 2 ˝ółtka, 10 dag sera ˝ółtego, sól i pieprz do smaku, tłuszcz i bułka tarta
do naczynia

Ry˝ op∏ukaç, zalaç wrzàcym wywarem, zamieszaç, przykryç i gotowaç ok. 15 min. na ma∏ym

18

19

60-srodki:Layout 1 13-09-06 11:05 Page 18

Zasady dzia∏ania Banków ˚ywnoÊci:

Zasada non-profit – dzia∏alnoÊç bez zysku – realizowana poprzez bezp∏atne pozyskiwane
˝ywnoÊci oraz jej bezp∏atny rozdzia∏.

Zasada kierowania ˝ywnoÊci do potrzebujàcych poprzez organizacje charytatywne zajmujàce
si´ bezpoÊrednio do˝ywianiem.

Zasada apolitycznoÊci oraz ró˝norodnoÊci Êwiatopoglàdowej.

Metody dzia∏ania Banków ˚ywnoÊci:

• wyszukiwanie rezerw ˝ywnoÊci produkowanej w nadmiarze;
• pozyskiwanie ˝ywnoÊci o krótkich terminach przydatnoÊci

do spo˝ycia lub tzw. ˝ywnoÊci niehandlowej;

• gromadzenie rezerw ˝ywnoÊci i ich racjonalna dystrybucja;
• promowanie postaw przeciwdzia∏ajàcych utylizacji ˝ywnoÊci

lub jej marnotrawieniu.

59. Kluski z ry˝u

Składniki: 10 dag ry˝u, 200ml mleka, 2 dag masła lub margaryny, 5 dag grzybów suszonych,
2 jaja, natka pietruszki, 10 dag màki, sól, pieprz do smaku, masło i bułka tarta do polania.

Ry˝ op∏ukaç, zalaç wrzàcym mlekiem z dodatkiem mas∏a, ugotowaç na ma∏ym ogniu. Grzyby
umyç, namoczyç, ugotowaç, wyjàç z wywaru, zemleç, po∏àczyç z ry˝em, jajami, posiekanà
natkà i przesianà màkà, doprawiç do smaku. Metalowà ∏y˝kà formowaç pod∏u˝ne kluski, k∏aÊç
na wrzàcà, osolonà wod´, ugotowaç, wyjàç ∏y˝kà cedzakowà. Polaç zrumienionà bu∏kà tartà
wymieszanà z roztopionym mas∏em. Podawaç z surówkami.

60. Nadymajàce si´ placki

Składniki: 1 szklanka màki, ¼ szklanki mleka lub wody, 1 ły˝ka masła, olej do sma˝enia,

cukier, sól, pieprz do smaku.

Wszystkie sk∏adniki wymieszaç razem i wyrobiç twarde ciasto. Ciasto zostawiç pod
przykryciem na ½ godziny i ponownie wyrobiç. Z ciasta nale˝y uformowaç wa∏ek i podzieliç
go na równe cz´Êci. Z ka˝dej cz´Êci formujemy kulk´ i zgniatamy tak, aby powsta∏ okràg∏y
placuszek.. Ka˝dy placuszek rozwa∏kowujemy na gruboÊç 2-3 mm (placek powinien mieç
Êrednic´ oko∏o 10 cm). W mi´dzyczasie rozgrzewamy t∏uszcz. Wrzucamy placki do oleju, gdy
wyp∏ynà trzeba je zanurzaç w oleju lub polewaç je nim z wierzchu. Dobrze wysma˝ony
placek powinien napuchnàç, wówczas nale˝y go wyjàç i odsàczyç na sitku.

Banki ˚ywnoÊci to organizacje pozarzàdowe, które na ca∏ym Êwiecie zajmujà si´ pozyski-
waniem nadwy˝ek ˝ywnoÊci i przekazywaniem ich organizacjom walczàcym z niedo˝ywie-
niem. Obecnie Federacja zrzesza 22 Banki ˚ywnoÊci. Udziela pomocy dla około 2500 orga-
nizacji i instytucji, wspieraj

ąc tym samym około 1,7 miliona osób. W 2005 roku Banki

ywnoÊci rozdały ponad 46 tysięcy artykułów spo˝ywczych..

Misjà Banków ˚ywnoÊci jest zmniejszanie obszarów niedo˝ywienia oraz przeciwdzia∏anie
marnowaniu ˝ywnoÊci. Banki ˚ywnoÊci biorà udzia∏ w rozwiàzywaniu lokalnych problemów
socjalnych i ekonomicznych, przez co stajà si´ istotnym ogniwem w ekonomii spo∏ecznej
kraju. Sà wyspecjalizowanymi organizacjami spo∏ecznymi, co pozwala im na bardziej efektywne
niesienie pomocy.

20

21

60-srodki:Layout 1 13-09-06 11:05 Page 20

Ze zjawiskiem marnowania ˝ywnoÊci mamy do czynienia

na ka˝dym kroku.

Bez wi´kszego zastanowienia wyrzucamy do kosza zeschni´ty chleb, zepsute mleko, w´dlin´...

Z marnowaniem ˝ywnoÊci starajà si´ walczyç Banki ˚ywnoÊci – organizacje pozarzàdowe, których

celem jest pozyskiwanie pe∏nowartoÊciowej ˝ywnoÊci produkowanej w nadmiarze. ˚ywnoÊç ta trafia

nast´pnie do organizacji prowadzàcych do˝ywianie. Obecnie w Polsce dzia∏ajà 22 Banki zrzeszone

w Federacji Polskich Banków ˚ywnoÊci, kolejne 8 stara si´ o cz∏onkostwo w niej. Pomagajà ok. 2500

organizacji, wspierajàc ok. 1,7 miliona osób. W 2005 roku rozda∏y ∏àcznie ponad 46 tysi´cy ton

artyku∏ów spo˝ywczych. Jako wyspecjalizowane organizacje realizujà szereg projektów majàcych na

celu walk´ z niedo˝ywieniem. Sà to m.in. zbiórki ˝ywnoÊci w sklepach, programy do˝ywiania

najubo˝szych, projekty edukacyjne, projekt rozwoju instytucjonalnego. Darczyƒcami Banków sà pro-

ducenci krajowi i zagraniczni (w tym wielkie koncerny spo˝ywcze), dystrybutorzy, hipermarkety oraz

lokalni producenci.

n r k o n t a : B I S E S . A . I I I O / Wa r s z a w a

8 0 1 3 7 0 1 0 3 7 0 0 0 0 1 7 0 1 4 0 2 1 1 7 0 1

PODZIEL SI¢ ˚YWNOÂCIÑ!

Banki ˚ywnoÊci w ca∏ej Polsce sà przygotowane do odbioru ka˝dego rodzaju ˝ywnoÊci
w iloÊciach hurtowych. Posiadamy profesjonalnà baz´ magazynowà oraz najlepsze rozezna-
nie potrzeb lokalnej spo∏ecznoÊci. Zebranà ˝ywnoÊç przekazujemy organizacjom prowadzà-
cym do˝ywianie.
Nasi Darczyƒcy to producenci krajowi i zagraniczni (w tym wielkie koncerny spo˝ywcze)
dystrybutorzy, hipermarkety, indywidualni rolnicy, sadownicy i ogrodnicy z terenu ca∏ego
kraju.

Odbiorcami Banków ˚ywnoÊci sà organizacje pozarzàdowe, dzieci´ce placówki bud˝etowe,
instytucje pomocy spo∏ecznej.
WÊród tych ostatnich znajdujà si´ zarówno dzia∏ajàce na skale ogólnokrajowà jak i dzia∏ajàce
lokalnie;
Udzielajàc bezp∏atnej pomocy ˝ywnoÊciowej, Banki ˚ywnoÊci umo˝liwiajà im skuteczniejsze
prowadzenie dzia∏alnoÊci statutowej.

Najbli˝szy Bank ˚ywnoÊci:

22

60-srodki:Layout 1 13-09-06 11:05 Page 22

Federacja Polskich Banków ˚ywnoÊci

al. SolidarnoÊci 101, 00-144 Warszawa

tel./fax [phone]

www.bankizywnosci.pl

HACCP-Project3-okladka:Layout 1 9/7/06 12:03 PM Page 2