Stereogramy

<o>

- 3 wymiary na płaszczyźnie

•

Co to jest stereogram?

•

Odrobina historii

•

Jak to działa?

•

Jak to zobaczyć?

•

Proste stereogramy

•

Moja kolekcja stereogramów

Co to jest stereogram?

Stereogramy były niegdyś bardzo modne. Osoba, która coś takiego właśnie ogląda
potrafi wydawać okrzyki typu: "widzę, widzę!", jakby doznała olśnienia. A powodem
tego zachowania jest kartka pokryta przypadkowymi wzorami, kolorowymi lub
czarnobiałymi, na której z pozoru nie widać nic sensownego. W skrócie stereogramy to
zwykle kolorowe (choć bywają i czarnobiałe) obrazki, na pierwszy rzut oka
przypominające kolorową, futurystyczną wykładzinę podłogową albo wątpliwej
wartości artystycznej gobelin. Niektóre z nich wyglądają jak zniekształcone fotografie
albo plansze składające się z wielu tysięcy różnobarwnych kropek. Naukowym
terminem określającym stereogram jest "obraz stereoskopowy". Za tym terminem
kryje się pojęcie obrazu noszącego cechy trójwymiarowości, czyli technika
przedstawiania obrazu na płaszczyźnie w taki sposób, aby sprawiał on wrażenie
trójwymiarowego jeżeli odpowiednio nań popatrzymy. Stereogram jest złudzeniem
optycznym opartym na ściśle określonych podstawach matematycznych. Jednocześnie
jest to zjawisko bardzo złożone w porównaniu z innymi złudzeniami. Ale schemat
zawsze pozostanie ten sam - wszystkie stereogramy składają się z powtórzonych
poziomo, lekko różniacych sią od siebie, wzorków (które równie dobrze mogą być
losowo narysowanymi czarnymi kropkami). Patrząc po raz pierwszy na stereogram nie
widzimy nic prócz kropek lub wzorków, jeśli jednak spojrzymy na ten sam obrazek
używając pewnej techniki, zobaczymy coś czego wcześniej nie było widać i co w dodatku
jest trójwymiarowe. Jeśli jeszcze nigdy nie miałeś/aś do czynienia z takimi obrazkami, to
na tej stronie będziesz mógł/mogła poćwiczyć swoje możliwości w tej dziedzinie.
Stereogramy może stworzyć każdy. Napisanie programu do ich rysowania opartego na
opisanym schemacie nie powinno zająć średniozaawansowanemu programiście więcej
niż parę godzin, a jeśli ktoś nie czuje się w tym mocny, to może poszukać w Internecie
programów shareware, pozwalających bawić się w trzy wymiary.

Odrobina historii

Już w XIX wieku znano pojęcie trójwymiarowości. Szaloną popularnością cieszył się
wówczas fotoplastykon. Na zasadzie podobnej do działania fotoplastykonu opiera się
oglądanie stereogramów. Po raz pierwszy zaprezentowano je w Stanach Zjednoczonych.
Pierwsza ksiazka z kilkunastoma takimi obrazkami pt. "Magic Eye" zrobiła tam furorę
(ponad 1 mln sprzedanych egzemplarzy). Potem pojawiło się więcej takich wydawnictw.
W Polsce zostały również wydane książki ze stereoskopowymi obrazkami, m.in.
"Magiczne oko" (w oryg. "Magic Eye"). Powstanie stereogramów nie jest możliwe bez
pomocy komputera - ręczne rysowanie kropek nie wchodzi w rachubę! (można tak
stworzyć jedynie bardzo proste stereogramy, podobne do przykładów poniżej). Pierwsze

stereogramy były tworzone z dużej liczby losowo pokolorowanych kropek, skąd wzięły
się nazwy RDS, SIRDS i DIRDS. RDS - ang. Random Dot Stereogram, SIRDS - ang.
Single Image Random Dot Stereogram. Zwykły obrazek RDS jest efektem złudzenia
optycznego wytworzonego za pomocą losowo rozrzuconych kropek. Z historycznego
punktu widzenia kolejnym osiągnięciem w dziedzinie stereogramów było stworzenie
obrazka zawierającego dwa ukryte obrazy trójwymiarowe (DIRDS - ang. Dual Image
Random Dot Stereogram).

Jak to działa?

Niewiele osob zdaje sobie sprawę z faktu, że zdolność widzenia przedmiotów w sposób
trójwymiarowy zawdzięczamy temu, że posiadamy dwoje oczu. Gdybyśmy mieli tylko
jedno oko, świat bylby dla nas płaski, a oceny odległosci moglibyśmy dokonywać tylko
na podstawie zmian ostrości widzenia (przedmioty dalsze są mniej wyraźne). Nasze oczy
osadzone są w odległości paru centymetrów od siebie, dlatego każde z nich patrzy na
świat z innej perspektywy i przesyła do mózgu inny obraz. Są one przesunięte względem
siebie o 6-7 stopni. Dopiero mózg skleja je w jeden, już trójwymiarowy! Mózg
rozpoznaje odległości na podstawie różnic w obrazach dostarczonych do niego przez
lewe i prawe oko. Obiekty które są bliżej nas są bardziej przesunięte niż te dalsze.
Można to sprawdzić w prosty sposob: wyciągasz przed siebie rękę z wystawionym
kciukiem. Popatrz lewym a potem prawym okiem. Zauważysz z pewnością, że kciuk za
kazdym razem był na tle innych przedmiotów. Mechanizm ten wykorzystano np. przy
budowie okularów do gier 3D. Każdemu oku podaje się inny, odpowiednio narysowany
rysunek (przedstawiający scenę z gry), a mózg je przetwarza.

Postrzeganie dowolnego przedmiotu z otoczenia można wyobrazić sobie jako dwa
promienie padające po najkrótszej drodze od każdego oka na przedmiot. Promienie te
spotykają się dokładnie w miejscu obserwowanego obiektu. Odległość punktu przecięcia
promieni od naszych oczu nosi nazwę ogniskowej. Stereogramy wykorzystują dwa
zjawiska związane ze sposobem przekazywania informacji przez narząd wzroku.

1.

Kiedy obserwowany przedmiot zbliża się lub oddala, mózg stara się aby oczy
widziały go jednocześnie. Kiedy obiekt zbliża się, linie wzroku zbliżają się do
siebie, kiedy się oddala, linie wzroku rozsuwają się. Mózg zna położenie oczu i ta
informacja pozwala mu ocenić odległość.

2.

Ponieważ oczy znajdują się w różnych miejscach głowy, nie zawsze widzą to
samo. Dzieje się tak zwłaszcza wtedy gdy patrzymy na krawędź jakiegoś
przedmiotu.

Podobnie jest ze stereogramami. Gdy krzyżujesz wzrok za obrazkiem lewe i prawe oko
odbiora rózne obrazy. Na podstawie pewnych różnic w obrazach mózg "wyliczy"
obrazek, który jest ukryty.

Proszę spojrzeć na powyższy rysunek. Na płaszczyźnie obrazka (oznaczonej na rysunku:
PO) znajdują się dwa punkty ułożone na tym samym poziomie w pewnej odległości od
siebie. Jeśli jedno oko patrzy na jeden punkt, a drugie oko - na drugi, mózg odbiera to
jako obraz jednego punktu (dwa zlewają się w jeden), ale znajdującego się "za kartką".
Jeśli dwa punkty oddalimy od siebie bądź przybliżymy (w poziomie), wywoła to efekt
oddalania bądź przybliżania tego trzeciego punktu. W ten sposób buduje się głębię.

Jak to zobaczyć?

Kluczem do ogladania stereogramow jest widzenie rozbieżne. Polega ono na patrzeniu
nie na kartkę (lub monitor) z rysunkiem ale poza nią. Z czasem człowiek uczy się
manipulować ogniskową wzroku, jednak niezbędny jest trening. Jedni mogą zobaczyć
zawartość stereogramu w ciągu kilku sekund, inni dopiero po kilkunastu minutach
wpatrywania się w kartkę. Generalnie trójwymiarowego obrazu nie mogą zobaczyć
tylko ludzie z poważną wadą wzroku.

Kilka metod na ułatwienie "zobaczenia" stereogramu

•

Obrazek z stereogramem przybliżyć do nosa, potrzymać chwilę, a następnie
powoli oddalać i może kiedyś się uda (metoda z książki "Magiczne Oko", raczej
nie do zastosowania z monitorem)

•

Najprościej jest przybliżyć nos do ekranu i zrobić "zeza" w taki sposób, aby
obrazki leżące obok siebie pokryły się. Następnie powoli oddalać wzrok od
ekranu cały czas patrząc w ten sam sposób. Przy określonej odległości punkciki
powinny stworzyć obrazek.

•

Inny sposób polega na "rozmyciu" wzroku - nie należy skupiać wzroku na
powierzchni obrazka, ale patrzeć na punkt znajdujący się za kartką. Teraz
trzeba tylko dobrać ostrość (można oddalać bądź przybliżać rysunek).

•

Dobrym sposobem nauczenia się oglądania stereogramów jest patrzenie na jakiś
przedmiot znajdujący się w dużej odległości od nas, a następnie ustawienie przed
oczyma stereogramu, bez zmiany ogniskowej wzroku (tak jak gdybyśmy nadal
patrzyli na oddalony przedmiot).

•

Trzymaj stereogram w odległości 40-50 cm przed oczyma. Spróbuj skrzyżować
oczy za nim (skoncentruj się na odległym punkcie). Po kilku minutach z kartki
wyłoni się bryła, napis, ...

•

Można sobie w pewien sposób ułatwić sprawę. Proszę narysować na kartce w
odległości mniej więcej 3,5 centymetra dwie kropki, usytuowane na jednej linii
poziomej. Ważne jest, aby kropki były identyczne. Teraz "rozmywając" wzrok,
proszę spróbować zobaczyć cztery kropki. Następnie postarać się, aby dwie
środkowe kropki zlały się jedną i utworzyły jeden ostry obraz. Będzie on jakby
tkwił w innej płaszczyźnie niż kartka - to jest właśnie ten efekt. Tak samo
postepujemy, oglądając stereogram.

•

Niektórzy patrzą na stereogramy odwrotnie, tzn., że skupiają wzrok dokładnie w
połowie odległości od obserwowanego stereogramu. Wynikiem tego jest to, że to
co normalnie widziane byłoby najdalej, teraz będzie widziane najbliżej i na
odwrót. Ten sposób jest rzadziej używany, dlatego wszystkie obrazki są
przystosowane do sposobów poprzednich (ponieważ to, co zobaczysz na rysunku,
zależy od tego, w jaki sposób patrzysz!)

W razie kłopotów z ostrością na monitorze można spróbować mrugnąć kilka razy.

Początki są trudne, ale naprawdę warto poćwiczyć. Mi nauka zajęła jakieś dwa lata od
czasu gdy ujrzałem pierwsze przykłady stereogramów i po wielu próbach stwierdziłem,
że chyba jestem niezdolny do ich oglądania, do chwili, gdy wreszcie udało mi się ujrzeć
w którymś z nich "drugie dno". Na początek polecam ćwiczenia na prostych
sterogramach takich, jak pokazane ponizej. Po obejrzeniu kilkunastu obrazków nabiera
się takiej perfekcji, że wystarcza kilka chwil i już widzimy co jest w środku. Jeżeli wiesz
już w jaki sposób zobaczyć stereogram to życzę dobrej zabawy.

Proste stereogramy

D

........

D

........

D

........

D

........

D

........

D

........

D

........

D

........

D

........

D

........

D

........

D

C

......

C

......

C

......

C

......

C

......

C

......

C

......

C

......

C

......

C

......

C

......

C

......

C

......

C

B

.....

B

.....

B

.....

B

.....

B

.....

B

.....

B

.....

B

.....

B

.....

B

.....

B

.....

B

.....

B

.....

B

.....

B

A

...

A

...

A

...

A

...

A

...

A

...

A

...

A

...

A

...

A

...

A

...

A

...

A

...

A

...

A

...

A

...

A

...

A

Oto pierwszy przykład stereogramu, który jest zarazem najbardziej prymitywny. Każdy
z Was może bezproblemowo stworzyć tą techniką swój własny stereogram używając
dowolnego edytora tekstowego. Litery w wierszach są w różnych odległościach od siebie,
dzięki czemu widzimy je bliżej lub dalej od nas. Tak więc wiersz z literami D powinien
być najbardziej oddalony od Was a wiersz z literami A powinien być najbliżej Was.

...

...

.

.

.

.

.

...

...

...

...

...

...

Ten stereogram różni się od poprzedniego tym że mamy tu do czynienia z obrazkami
monet zamiast liter. W drugim wierszu powinniście zobaczyć monety na dwóch
poziomach.Takie stereogramy można tworzyć za pomocą programów graficznych.