JAK NAUCZYCIEL MOŻE POMÓC UCZNIOWI Z WADĄ SŁUCHU?
1. Należy akceptować ucznia z wadą słuchu, gdyż postawa nauczyciela jest ważna w osiąganiu przez dziecko sukcesów.
2. Ważna jest obserwacja ucznia, by poznać jego mocne i słabe strony, pamiętając przy tym, że problemy dziecka nie zawsze muszą być związane z ubytkiem słuchu.
3. Ucznia z wadą słuchu powinny obowiązywać te same reguły, co jego kolegów w klasie.
4. Uczniom słyszącym należy wyjaśnić istotę upośledzenia słuchu i problemów z nim związanych, gdyż przyczyni się to do polepszenia kontaktów interpersonalnych w klasie.
5. Należy starać się utrzymywać niski poziom hałasu w klasie i wyjaśnić uczniom słyszącym, dlaczego jest to ważne.
6. Dziecko niesłyszące powinno siedzieć w takim miejscu w klasie, aby mogło dobrze widzieć i słyszeć nauczyciela, a także by łatwo mogło się obrócić , gdy zechce słuchać kolegów (najlepsze miejsce to 2 lub 3 ławka, od okna; przy czym ucho dziecka lepiej słyszące powinno być skierowane w stronę klasy).
7. Ważne jest przyzwolenie na przemieszczanie się ucznia niesłyszącego, kiedy w klasie dzieją się istotne rzeczy.
8. W chwili wydawania polecenia należy być zwróconym do ucznia twarzą; nie chodzić po klasie w trakcie mówienia; nie mówić będąc zwróconym twarzą do tablicy.
9. Należy patrzeć na ucznia, kiedy on mówi, ponieważ może to pomóc w zrozumieniu i odczytaniu z ust jego wypowiedzi.
10. Zaleca się mówić do ucznia normalnie ( w sposób naturalny, w normalnym tempie i z intonacją); należy unikać pojedynczych słów, trzeba stosować krótkie zdania lub frazy, bez przesadnej artykulacji i krzyku.
11. Źródło światła powinno znajdować się z tyłu za uczniem. Twarz nauczyciela powinna być oświetlona.
12. Przy omawianiu nowego tematu należy napisać na tablicy słowa kluczowe i jak najczęściej używać pomocy wizualnych, tablic.
13. Uczeń powinien mieć czas na odpowiedź. Konieczne jest powtórzenie polecenia lub postawienie pytania w innej formie, jeżeli uczeń nie zrozumiał pytania czy polecenia.
14. Nauczyciel musi być świadomy, że uczeń z wadą słuchu ma problemy z robieniem notatek, literowaniem i dyktandami.
15. Należy zachęcać ucznia, by dawał znać, gdy czegoś nie usłyszał lub nie zrozumiał.
16. Aparat słuchowy nie czyni z ucznia osoby normalnie słyszącej; uczeń może słyszeć raz lepiej, raz gorzej.
17. Należy wykorzystywać każdą okazję do indywidualnej pracy z uczniem.
18. Pożądany jest bliski kontakt nauczyciela ze specjalistą, który prowadzi z uczniem indywidualne zajęcia w poradni oraz szczególnie bliski kontakt z rodzicami dziecka niesłyszącego.
19. Upośledzenie słuchu nie jest związane z inteligencją. Pod tym względem istnieje-podobnie jak w każdej innej grupie zróżnicowanie; są więc niesłyszące dzieci bardziej i mniej inteligentne.
20. Należy zwracać uwagę na jakość relacji ucznia z kolegami;, by móc obiektywnie ocenić, czy są one związane z wadą słuchu czy też z innymi czynnikami.
Według A. Maciarz przyczyną niepowodzeń w szkole ucznia z wadą słuchu mogą być takie czynniki jak:
1. Skąpy zasób pojęć, a zwłaszcza braki w pojęciach abstrakcyjnych.
2. Przewaga w słownictwie dziecka słów rzeczownikowych, trudności z ich odmianą przez przypadki, braki wyrażeń określających czynności oraz innych części mowy ważnych przy budowaniu zdań, zdań rozwiniętych.
3. Trudności w używaniu poprawnych pytań i odpowiedzi, w budowaniu poprawnych zdań.
4. Trudności w czytaniu ze zrozumieniem ze względu na ograniczony zasób słownictwa.
5. Trudności w opowiadaniu.
6. Trudności w wypowiadaniu się na piśmie i inne.
Metody i formy pracy w szkole dla dzieci niesłyszących.
W procesie nauczania dzieci niesłyszących wykorzystuje się trzy grupy metod:
v Ogólne metody nauczania, stosowane we wszystkich typach szkół,
v Metody specjalne, stosowane w zależności od przedmiotu i treści nauczania.
v Metody specyficzne, jak metody rozwijania sprawności językowej, odczytywanie wypowiedzi z ust.
Metody nauczania stosowane w kształceniu dzieci z wadą słuch różnią się od metod stosowanych w szkołach masowych tym, że ich stosowanie to równocześnie nauczanie i rewalidowanie. W kształceniu dzieci niesłyszących najczęściej stosowane są:
1. Metody oparte na słowie: pogadanka, opowiadanie, opis, praca z książką.
2. Metody oparte na obserwacji: pokaz, pomiar.
3. Metody oparte na działaniu praktycznym: zajęcia praktyczne, metoda laboratoryjna.
O skuteczności kształcenia niesłyszących decydują nie tylko metody nauczania lecz także jego formy organizacyjne.
Nauczanie zbiorowe - lekcja jest podstawową formą organizacyjną stosowaną w kształceniu niesłyszących. Na lekcjach uczniowie niesłyszący opanowują wiadomości i współdziałanie z ludźmi słyszącymi np. umiejętności odczytywania mowy z ust, korzystania z aparatu słuchowego.
Nauczanie indywidualne - uczeń niesłyszący realizuje zadania dla niego przeznaczone z pomocą nauczyciela. W nauczaniu indywidualnym dąży się do wyrobienia w praktyczny sposób umiejętności kompensowania słuchu za pomocą innych zmysłów.
Wycieczka - odgrywa ogromną rolę w kształceniu dzieci niesłyszących. Wprowadzając w czasie wycieczki nowy materiał językowy, łączymy go z materiałem już znanym, co pomaga w utrwalaniu i systematycznym wzbogacaniu języka dziecka niesłyszącego. Wycieczki należy także wykorzystywać do prowadzenia ćwiczeń usprawniających narządy artykulacyjne oraz ćwiczeń oddechowych i głosowych. Wycieczka spełnia swoje zadanie poznawcze, rewalidacyjne i wychowawcze, jeżeli będzie dobrze przygotowana przez nauczyciela.
Zadanie domowe - jest bardzo ważną formą organizacyjną w kształceniu dzieci niesłyszących. Celem zadania domowego jest utrwalenie materiału przerabianego na lekcji i wdrażanie uczniów do samodzielnej nauki. Praca domowa musi być dostosowana do możliwości indywidualnych uczniów, sprawdzona i oceniona.
Metody nauczania mowy.
Do metod nauczania mowy, które obecnie są stosowane w szkołach dla dzieci niesłyszących należą:
v Metoda ustna,
v Metoda ustno - słuchowa,
v Metoda kombinowana,
v Metoda komunikacji totalnej.
Metoda ustna - jej celem nadrzędnym jest nauka i rozwój mowy dźwiękowej. W nauce mowy dźwiękowej wychodzi się od wywołania głoski, ćwiczenie w sylabach i w znanych wyrazach. Wyklucza się stosowanie migów i gestów.
Metoda ustno - słuchowa łączy naukę mowy ustnej z wykorzystaniem resztek słuchu, przy pomocy aparatów słuchowych indywidualnych bądź stacyjnych. Metoda ta wspomagana umownymi gestami to fonogesty. " Metoda fonogestów polega na uzupełnianiu mówienia dodatkowymi ruchami ręki, które łączą się synchronicznie i harmonijnie z określonymi ruchami artykulacyjnymi i tworzą z nimi kontinuum mowy tak zróżnicowane, aby można było - patrząc na usta i na rękę - odróżniać i rozpoznawać kolejne, następujące po sobie i w czasie elementy, ściśle odpowiadające strukturze fonologicznej wyrazów.”
Metoda kombinowana to system, który opiera się na nauczaniu mowy dźwiękowej z wykorzystaniem alfabetu palcowego i/lub języka migowego.
Totalna komunikacja jest to porozumiewanie się za pomocą wszystkich dostępnych środków: mowy ustnej, języka migowego, daktylografii, fonogestów, odczytywania mowy z ust, pisania, czytania, wykorzystywania resztek słuchu.
Organizowanie rewalidacji indywidualnej.
Zadaniem rewalidacji indywidualnej jest praca na rozwojem mowy i wpływanie na wszechstronny rozwój ucznia niesłyszącego.
Prowadzenie zajęć z rewalidacji indywidualnej wymaga od nauczyciela dobrej znajomości dziecka. Prowadząc rewalidację indywidualną, należy pamiętać o tym żeby:
v Wszystkie ćwiczenia były prowadzone na podstawie znanego dzieciom materiału językowego.
v Dobierając ćwiczenia zachować stopniowanie trudności.
v Dobór metod dostosować do indywidualnych potrzeb ucznia.
v Prowadzić ćwiczenia w formach interesujących ucznia.
v Chwalić ucznia za najmniejsze nawet osiągnięcia.
v Jak najczęściej powtarzać przerobiony materiał.