Fragment Ewangelii !ukasza w
Kodeksie Aleksandryjskim z V wieku

Obraz Rogiera van der Weydena pt. !w.
"ukasz maluje portret Madonny ok. 1435-
1440. !ukasz Ewangelista przedstawiony
jest w czapce lekarza.

Ewangelia !ukasza

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii

Ewangelia wg "w. !ukasza [!k lub !uk] – Ewangelia (z gr. "#$%%"&'() dobra nowina) tradycyjnie umieszczana w kanonie
Nowego Testamentu jako trzecia. Jej autor – wed*ug tradycji !ukasz Ewangelista, lekarz i towarzysz +w. Paw*a – jest tak,e
autorem Dziejów Apostolskich. Jest jedn- z ewangelii synoptycznych. Ewangeli. rozpoczyna zwrócenie si. do "dostojnego
Teofila"

[1]

- gr. Theophilos oznacza przyjaciel Boga

[2]

i niekoniecznie musi oznacza/ imi., ale mo,e by/ tak,e ogólnym

okre+leniem chrze+cijanina.

Spis tre"ci

1 Problem autorstwa
2 Data powstania
3 0ród*a Ewangelii
4 Adresaci
5 Uk*ad
6 Szczególne akcenty
7 Zobacz te,
8 Przypisy
9 Bibliografia
10 Linki zewn.trzne

Problem autorstwa

Autor Ewangelii !ukasza jest jednocze+nie autorem innej ksi.gi Nowego Testamentu - Dziejów Apostolskich. Obie te ksi.gi
dedykowane s- tej samej osobie, *-czy je podobie1stwo stylu i pogl-dy teologiczne. W tej kwestii panuje powszechna zgoda
uczonych

[3]

. Tradycja chrze+cija1ska si.gaj-ca po*owy II wieku n.e. przypisuje autorstwo Trzeciej Ewangelii i Dziejów

!ukaszowi, towarzyszowi podró,y misyjnych +w. Paw*a, którego Pawe* wymienia w li+cie do zboru w Kolossach jako
"ukochanego lekarza" (Kol.4,14). Pierwsz- wzmiank. o !ukaszowym autorstwie Ewangelii zawiera Fragment Muratoriego z
2 po*owy II wieku n.e. Podobnie wczesnochrze+cija1scy pisarze z II wieku uwa,aj- trzeci- Ewangeli. za pismo !ukasza:
Ireneusz z Lyonu (Adv. haer. 3.1.1) Tertulian (Adv. Marcionem 4.2.2), ten,e Marcjon i Klemens z Aleksandrii (Paedagogus
2.1.15 i Stromata 5.12.82). Najstarszy zachowany r.kopis, Papirus Bodmer XIV z oko*o 200 roku n.e., równie, przypisuje
autorstwo tej samej osobie.

Wed*ug starochrze+cija1skiej tradycji !ukasz pozna* Paw*a w Troadzie podczas jego drugiej podró,y misyjnej (Dz. Ap. 16,6-
15). Po raz drugi przy*-czy* si. do niego w roku 57 (Dz. Ap. 20,1-15). Odt-d mia* mu towarzyszy/ a, do uwi.zienia w
Rzymie (II Tym. 4, 11). Wedle Euzebiusza (Historia ko+cielna III,94) !ukasz by* z pochodzenia Grekiem z Antiochii, z
zawodu lekarzem. Wed*ug Epifaniusza (C. Jul. Orat. 4,69) po +mierci Paw*a !ukasz podj-* prac. misyjn- w Dalmacji, Galii,
Italii i Macedonii. Ko+ció* czci go jako m.czennika.

G*ównym argumentem przemawiaj-cym za s*uszno+ci- uto,samienia autora Trzeciej Ewangelii i Dziejów Apostolskich z
!ukaszem, towarzyszem Paw*a, s- cztery fragmenty w Dziejach Apostolskich, w biblistyce niemieckiej zwane "Wirstücke",
za+ w anglosaskiej "we-passages" - s- to kolejno: Dz. Ap. 16,10-17; 20,5-15; 21,1-18; rozdzia*y 27 i 28. W tych czterech

fragmentach narrator przemawia w pierwszej osobie liczby mnogiej, co sugeruje, ,e podró,owa* wraz z aposto*em Paw*em. W istocie jednak uczeni nie s- zgodni w
ocenie tego argumentu. Poza wskazanymi fragmentami nigdzie nie spotkamy bowiem narracji w pierwszej osobie, a imi. !ukasza nie pojawia si. w Dziejach ani razu.
Kolejnym argumentem wysuwanym przez zwolenników powy,szej tezy jest fakt, ,e autor Dziejów u,ywa specjalistycznych poj./ znanych z greckiej medycyny i
wykazuje zainteresowanie dla problemów lekarskich. Mog*oby to sugerowa/, ,e w*a+nie !ukasz, lekarz z zawodu, napisa* obie ksi.gi. Takie przekonanie bywa jednak
kwestionowane (H. J. Cadbury,"The style and literary method of Luke")

Argumentem przeciwko uto,samieniu autora Trzeciej Ewangelii i Dziejów z !ukaszem, przyjacielem Paw*a s- ró,nice w ich pogl-dach teologicznych, drobne nie+cis*o+ci
i sprzeczno+ci pomi.dzy listami +w. Paw*a a Dziejami Apostolskimi i wieloznacznie interpretowana obserwacja, i, autor Dziejów, kimkolwiek by by*, najwidoczniej nie
zna* pism +w. Paw*a. W zwi-zku z tymi i podobnymi zarzutami wielu wspó*czesnych uczonych uwa,a Ewangeli. !ukasza i Dzieje Apostolskie za dzie*o nieznanego
autora.

Data powstania

Poniewa, wedle wszelkiego prawdopodobie1stwa Ewangelia !ukasza i Dzieje Apostolskie powsta*y w tym samym czasie, w datowaniu Ewangelii !ukasza
wykorzystuje si. argumenty zaczerpni.te z tekstu Dziejów i odwrotnie.

W kwestii datowania istniej- rozbie,ne opinie uczonych, w+ród których mo,na wyró,ni/ trzy g*ówne stanowiska

data wczesna - przed rokiem 70:

Za wczesn- dat- powstania Ewangelii !ukasza optowa*a wi.kszo+/ dawniejszych uczonych katolickich i protestanckich. Narracja Dziejów Apostolskich urywa si. na
opisie pobytu +w. Paw*a w Rzymie w oczekiwaniu na proces przed s-dem cesarskim, a jego pó2niejsze losy s- przez autora przemilczane. Zdaniem min. A. Harnacka i E.
Jacquiera ma to +wiadczy/, ,e Dzieje powsta*y jeszcze przed m.cze1sk- +mierci- +w. Paw*a, który zgin-* oko*o 64-67 r. Krytycy wskazuj- jednak, ,e zako1czenie
opowie+ci na pobycie i nauczaniu Paw*a w Rzymie wynika z za*o,e1 redaktorskich i nie oznacza bynajmniej, ,e ksi.ga powsta*a przed +mierci- Paw*a; T. Zahn i W.
Ramsay w oparciu o analiz. filologiczn- wst.pu wysun.li teori., ,e Dzieje s- drug-, po Ewangelii, cz.+ci- dzie*a w zamierzeniu !ukasza trójcz*onowego

[4]

. Biskup i

uczony John A. T. Robinson uwa,a, i, Dzieje i Ewangelia !ukasza powsta*y mi.dzy 57 a 62 rokiem naszej ery. Jako dowód podaje brak jednoznacznego odniesienia w
Ewangelii !ukasza do zburzenia +wi-tyni w Jerozolimie w roku 70.

data +rodkowa - oko*o 80 - 85:

Uczeni optuj-cy za pó2niejsz- dat- wskazuj-, ,e fragmenty !k 19,41-44 i 21,20-24 s- nawi-zaniem do zburzenia 3wi-tyni Jerozolimskiej w roku 70 n.e. wobec czego
sam- Ewangeli. nale,y datowa/ po roku 70. Ponadto, wedle hipotezy dwóch 2róde*, autor Ewangelii !ukasza korzysta* z Ewangelii Marka, któr- datuje si. na koniec lat
60. I wieku, wobec czego Ewangeli. !ukasza nale,y datowa/ o kilka - kilkana+cie lat pó2niej.

data pó2na - po 125:

W XIX wieku niemiecki uczony, za!o"yciel tzw. szko!y w Tübingen, Ferdinand Christian Baur, wysun#! hipotez$, wedle której obie ksi$gi przypisywane %w. &ukaszowi
powsta!y blisko po!owy II wieku. Argument swój opar! na wskazaniu, i" pogl#dy teologiczne zawarte w ksi$dze Dziejów Apostolskich s# prób# pogodzenia dwóch
rywalizuj#cych nurtów w chrze%cija'stwie - judeochrze%cijan i chrze%cijan nawróconych z poga'stwa. Baur i jego uczniowie argumentowali, "e w Dziejach aposto!owie
Pawe! i Piotr przedstawieni s# niemal jako zgodni or$downicy tej samej postawy teologicznej, co jest zniekszta!ceniem obrazu historycznego. Zdaniem Baura, dokonano
tego w II stuleciu w celu zatarcia ró"nic mi$dzy dwoma nurtami chrystianizmu, z których jeden odwo!ywa! si$ do nauczania Piotra, a drugi do nauki Paw!a.

Uczony Richard I. Pervo twierdzi!, "e Ewangelia &k wydaje si$ nosi( %lady wp!ywu pism Józefa Flawiusza. Wedle tej teorii, pogl#d Józefa Flawiusza uznaj#cy spis
ludno%ci z roku 6 (tzw. spis Kwiryniusza) za znacz#cy fakt w historii Palestyny mia! wp!yw na autora Ewangelii &ukasza, który - jako jedyny spo%ród Ewangelistów -
podaje opowie%( o powszechnym spisie, w czasie którego mia! na %wiat przyj%( Jezus. Gdyby wi$c autor Ewangelii &ukasza istotnie korzysta! z pism Flawiusza, jego
dzie!o mog!o powsta( nie wcze%niej ni" pisma Józefa.

Nowe studium teologii Ewangelii &ukasza i Dziejów Apostolskich pióra J. B. Tysona wskazuje, i" ostateczna redakcja pism mog!a mie( miejsce dopiero w po!owie II
wieku w epoce sporu chrze%cija'skiej z Marcjonem i jego zwolennikami.

Obecnie w%ród uczonych - zw!aszcza akceptuj#cych teori$ dwóch )róde! - panuje do%( powszechna zgoda, "e omawiane utwory powsta!y oko!o 80-85 roku.

!ród"a Ewangelii

W prologu Ewangelii czytamy, "e jej autor opiera! si$ na innych Ewangeliach i na informacjach zas!yszanych od "naocznych %wiadków" i „s!ug s!owa”. Natomiast uczeni
na podstawie wewn$trznej analizy tekstu Ewangelii stwierdzili, "e &ukasz opiera! si$ g!ównie na trzech )ród!ach: Ewangelii Marka, przypuszczalnym )ródle greckim,
zwykle nazywanym Q i wyj#tkowym )ródle, cz$sto okre%lanym jako w!asny materia! &ukasza, które mog!o mie( charakter pisany albo ustny. Ogó!em, na 1149 wersów
Ewangelii &ukasza, 320 jest zaczerpni$tych z Ewangelii Marka, i 830 z pozosta!ych dwu )róde!, w tym oko!o 250 ze )ród!a Q i reszta - 580 - z w!asnego )ród!a
&ukaszowego. Z Ewangelii Marka autor Ewangelii &ukasza przej#! sze%( bloków materia!u, zachowuj#c jego oryginalny porz#dek, i we' wmiesza! materia! ze )ród!a Q i
materia! w!asny. Spor# cz$%( epizodów z Marka pomin#!, a cz$%( opracowa! na nowo. Nigdy nie kopiowa! niewolniczo materia!ów, cz$sto redagowa! tekst Marka,
poprawiaj#c jego grek$ tak stylistycznie jak i j$zykowo. Uczeni dyskutuj#, czy niektóre fragmenty z materia!u w!asnego &ukasza wi#"# si$ z materia!em Ewangelii Jana
(jak np. namaszczenie stóp Jezusa przez kobiet$, fragment o &azarzu, Marcie i Marii, pojawienie si$ Jezusa po zmartwychwstaniu w Jerozolimie i in.)

Adresaci

Liczne szczegó!y w Ewangelii &ukasza sugeruj#, "e jej autor pisa! dla potrzeb gminy chrze%cija'skiej z!o"onej z wiernych nawróconych z poga'stwa. Do szczegó!ów
tych nale"# dedykacja w prologu &k i Dz dla patrona o greckim imieniu Teofil, troska o powi#zanie historii Jezusa i aposto!ów z tradycj# grecko-rzymskiej literatury,
wy!#czenie ze )ród!a elementów lub materia!ów wybitnie "ydowskich, zast#pienie tytu!ów "ydowskich greckimi (np. zamiast ‘’rabbi’’ – ‘’epistates’’) i pomini$cie
niezrozumia!ych dla greckoj$zycznego audytorium s!ów semickich.

Uk"ad

Ewangelia &ukasza ma uk!ad podobny do Ewangelii Marka, z tym "e zawiera dodatkowo cz$%( wst$pn# – narodzenie i "ycie ukryte Jana Chrzciciela oraz Jezusa (1,5-
2,52). Kolejne cz$%ci dzie!a to:

1. Prolog 1,1-4

A. Zapowied) tajemnicy paschalnej i podstawy dzie!a Jezusa - 1,4-9,50

1. Jezus i Jan Chrzciciel, zwiastowanie, narodziny, 12-letni Jezus w *wi#tyni, rodowód Jezusa, Przygotowanie jego dzia!alno%ci 1,4-4,44
2. Dzia!alno%( Jezusa w Galilei 4,14-9,50.

B. Droga Jezusa do Jerozolimy w celu realizacji tajemnicy paschalnej.9,51-19,27.

1. Obietnica Królestwa Bo"ego 9,51-13,21.
2. Pouczenie o warunkach przynale"no%ci do Królestwa Bo"ego 13,22-17,10.
3. Królestwo Bo"e obecne jest po%ród wiernych 17,11-19,27.

C. W Jeruzalem, m$ka i zmartwychwstanie 22,1-24,52.

1. Wjazd do Jerozolimy,przepowiednia zniszczenia miasta, wyp$dzenie kupców ze *wi#tyni i nauczanie w niej, polemiki z +ydami, mowa eschatologiczna 19,28-

21,38.

2. Droga Jezusa na krzy", tj. spisek uczonych w pi%mie, zdrada Judasza, Ostatnia Wieczerza,proces Jezusa, zaparcie si$ %w. Piotra
3. Zmartwychwstanie 24,1-53

Szczególne akcenty

W Ewangelii &ukasza wiele miejsca po%wi$ca si$ na:

przekazanie prawdy o mi!osierdziu Bo"ym, m.in. w przypowie%ci o dobrym samarytaninie (r. 10, 25-37), o synu marnotrawnym (r. 15, 11-32), o nieurodzajnym
drzewie figowym (r. 13, 6-9)
ukazanie roli kobiet w ewangelizacji, a szczególnie roli Marii
szczegó!owy opis narodzenia Jezusa

Zobacz te#

Ewangelia Jana
Ewangelia Mateusza
Warianty tekstowe Ewangelii &ukasza
Zwiastowanie (1,26-38 (http://www.biblia.pl/rozdzial.php?id=316&werset1=26&werset2=38#W) )

Przypisy

1. ! &k 1,3 (http://biblia.apologetyka.com/read?

num=0&strongs=1&fmt=1&q=&k+1%2C3%0D%0A&bible%5B%5D=bg&bible%5B%5D=bp&bible%5B%5D=bt&bible%5B%5D=bw&bible%5B%5D=br&bible%5B%5D=bgn&bible%5B%5D=kow&bible%5B%5D=bpd&bible%5B%5D=nwt-
pl&bible%5B%5D=bug&showrefs=1&polish=1&footnotes=1) w przek!adach Biblii.

2. ! G2321 Stronga (http://cf.blueletterbible.org/lang/lexicon/lexicon.cfm?Strongs=G2321&Version=KJV)
3. ! Udo Schnelle “The History and Theology of the New Testament Writings”, p. 259
4. ! za ks. E.D#browskim Dzieje Paw!a z Tarsu, PAX W-wa 1953

Bibliografia

J. B. Tyson "Marcion and Luke-Acts: A Defining Struggle" The University of South Carolina Press.
red. ks. J. Szlaga "Wst!p ogólny do Pisma "wi!tego" Pallotinum, Pozna# - Warszawa 1986. ISBN 83-7014-036-X
Ks. J. Kudasiewicz "Ewangelie synoptyczne dzisiaj" Warszawa 1986, ISBN 83-7006-098-6
Ewangelia $ukasza (http://www.biblia.net.pl/biblia.php) - internetowa Biblia 2000 (Biblia Tysi%clecia)
Ewangelia wg &w. $ukasza (http://www.fbiblos.org/Ewangeliarz/Wed%C5%82ugEwangelii/Ewangeliawed%C5%82ug%C5%9Bw%C5%81ukasza/tabid/82/idkom/42/Default.aspx) -
Fundacja Biblos

Linki zewn!trzne

Biblia Brzeska – Ewangelia $ukasza (http://www.literatura.hg.pl/brzeska/lk.htm)
Biblia Warszawska – Ewangelia $ukasza audio (http://www.jezus.pl/Biblia/Biblia-audio/Ewangelia-sw.-Lukasza.htm)
Email $ukasza - Wspó'czesny, dynamiczny przek'ad Ewangelia $ukasza (serwis email) (http://www.jezus.pl/Multimedia/Inne/Email-Lukasza.htm)
Ewangelia $ukasza w ewangeliarzu - komentarz do czterech Ewangelii (http://www.fbiblos.org/Ewangeliarz/tabid/76/Default.aspx) - strona opracowana przez
fundacj! Biblos

(ród'o „http://pl.wikipedia.org/wiki/Ewangelia_%C5%81ukasza”
Kategoria: Ksi!gi Nowego Testamentu

T! stron! ostatnio zmodyfikowano 18:08, 9 sie 2011. Tekst udost!pniany na licencji Creative Commons: uznanie autorstwa, na tych samych warunkach, z
mo)liwo&ci% obowi%zywania dodatkowych ogranicze#. Zobacz szczegó'owe informacje o warunkach korzystania.