1

MIĘŚNIE WYRAZOWE GŁOWY

Mięśnie sklepienia czaszki (m. naczaszny - m. epicranius)

a)

mięsień potyliczno – czołowy (m. occipitofrontalis)

-

brzusiec potyliczny (venter occipitalis)- położony w tylnej części głowy tuż pod skórą;
rozpoczyna się on na bocznych dwóch trzecich częściach kresy karkowej najwyższej i zachodzi
na wyrostek sutkowaty, włókna kierują się ku górze i kończą się przechodząc, po krótkim
przebiegu, we włókna czepca ścięgnistego

-

brzusiec czołowy (venter frontalis) – rozpoczyna się w skórze brwi i gładzizny, poza tym
przenika we włókna niżej położonych mięśni, włókna biegną ku górze i na wysokości guzów
czołowych kończą się przechodząc we włókna czepca ścięgnistego; oba brzuśce czołowe
ograniczają leżące między nimi trójkątne, wierzchołkiem skierowane do gładzizny pole, które
odpowiada dawnemu ciemiączku przedniemu

b)

miesień skroniowo - ciemieniowy (m. temoroparietalis)

-

jest mięśniem szczątkowym

-

rozpoczyna się na czepcu ścięgnistym, kończy się na powierzchni wewnętrznej chrząstki
małżowiny usznej lub również na czepcu ścięgnistym, nie dochodząc do małżowiny

-

częściowo lub w całości odpowiada on m. usznemu górnemu

c)

czepiec ścięgnisty (galea aponeurotica) – rozcięgno naczaszne (aponeurosis epicranialis)

-

cienka, mocna błona ścięgnista złączona luźno z okostną, lecz bardzo ściśle ze skórą głowy

Czynność:

oba brzuśce m. potyliczno – czołowego kurczą się zawsze równocześnie – ustala on położenia
czepca na sklepieniu czaszki ( czepiec staje się wtedy dla brzuśca czołowego punktem stałym i
brzusiec czołowy kurcząc się unosi brwi do góry i wytwarza na czole poprzeczne fałdy);

brzusiec czołowy jest jedynym mięśniem wywołującym, który wywołuje poprzeczne fałdy na
czole; jest ona antagonistą mięśni: okrężnego oka, marszczącego brwi i m. podłużnego (nosa)

Unerwienie:

brzusiec potyliczny – gałąź potyliczna nerwu usznego tylnego (od nerwu twarzowego)

brzusiec czołowy – gałęzie skroniowe nerwu twarzowego

Mięśnie otoczenia szpary powiek

a)

mięsień okrężny oka (m. orbicularis oculi)

-

część oczodołowa (pars orbitalis) – najsilniejsza, stanowi odcinek obwodowy, okrąża

dokoła wejście do oczodołu, zachodząc na czoło, skroń i policzek; rozpoczyna się na
odcinku przednim ściany przyśrodkowej oczodołu – wyrostku czołowym i grzebieniu
łzowym przednim szczęki oraz na odnodze przedniej więzadła powiekowego
przyśrodkowego (obejmuje ono woreczek łzowy, przyczepiając się obu końcami do
grzebieni łzowych, przedniego i tylnego; przymocowuje ono tarczki powiek do kości);
przeważająca część włókien mięśnia:

•

okrąża dokoła wejście do oczodołu i kończy się powracając na miejsce swego
początku, włókna tej części krzyżują się z włóknami brzuśca czołowego m.
potyliczno – czołowego i m. marszczącego brwi

•

włókna przyśrodkowego, górnego odcinka biegną nieco rozbieżnie i skośnie do
góry, do skóry przyśrodkowej części brwi, wytwarzając tzw. m. obniżający brwi
(m. depressor supecilli)

•

część włókien obwodowych odcinka dolnego mięśnia oddziela się po stronie
bocznej od włókien okrężnych i kieruje się skośnie ku dołowi i do skóry policzka

-

część powiekowa (pars palpebralis) – leży dośrodkowo od poprzedniej, biegnie w
powiece górnej i dolnej, występuje w postaci łukowato przebiegających pasm, tworzą
one cienka warstwę mięśniową, która od przodu pokrywa łącznotkankowe płytki, tzw.

2

tarczki powieki górnej i dolnej; włókna rozpoczynają się na górnym i dolnym brzegu
więzadła powiekowego przyśrodkowego, a kończą na więzadle powiekowym bocznym,
przytwierdzając tarczki do brzegu bocznego wejścia do oczodołu

-

część łzowa (pars lacrimalis) – najmniejsza, położona najgłębiej, do tyłu od woreczka
łzowego, stanowi ona odcinek części powiekowej; włókna rozpoczynają się na grzebieniu
łzowym tylnym kości łzowej i na woreczku łzowym, częściowo krzyżując się biegną w
obręb powieki i kończą się jako część rzęskowa (pars ciliaris) na wolnym brzegu powieki
górnej lub dolnej, włókna te sięgają do bocznego kata oka

Czynność:

część oczodołowa pociąga brwi w kierunku gładzizny oraz ku dołowi, pomaga przy silnym
zamykaniu szpary powiek; jest antagonistą brzuśca czołowego m. potyliczno – czołowego

skurcz m. obniżacza brwi (część górno – przyśrodkowa mięśnia) powoduje załamanie się brwi
pod katem

część powiekowa powoduje spokojne zamykanie szpary powiek, a wspólnie z dźwigaczem
powieki górnej (są antagonistami)– mruganie

jedynym mięśniem powieki dolnej jest m. okrężny

część łzowa, dzięki przyczepom do woreczka łzowego, kurcząc się rozwiera go, biorąc udział w
mechanizmie odpływu łez

część rzęskowa powoduje przyleganie brzegów powieki do gałki ocznej

Topografia:

powierzchnię zewnętrzną mięśnia pokrywa skóra

pwoierzchnia wewnetrzna części oczodołowej spoczywa dokoła wejścia do oczodołu, od
którego jest oddzielona u gory i od straony przyśrodkowej m. marszczącym brwi, tętnica
nadoczodołową, na dbloczkową (od tętnicy ocznej) oraz gałęziami nerwu czołowego

część powiekowa przylega do tarczek powiek

Fałdy i bruzdy skórne:

bruzda powiekowa górna i dolna (sulcus palpebralis superior et inferior)- oddziela fałd skórny
od powieki

fałd pokrywajacy powiekę górną – biegnie równolegle do brzegu powieki

fałd mongolski – zachodzi na całą powiekę, zakrywając przyśrodkowy kąt oka

bruzda policzkowo – powiekowa (sulcus buccopalpebralis) – u osób chudych, po wysiłku,
występuje w miejscu, gdzie dolny przyśrodkowy brzeg części oczodołowej mięśnia biegnie
skosnie ku dołowi, nad przyczepem dźwigacza wargi górnej i skrzydła nosa; jeżeli zawartość
oczodołu zapada się bruzda ta pogłębia się

fałdy promieniste – przy skurczu m. okrężnego oka skóra w okolicy powiek zbiega się tym
silniej, im bardziej jest oddalona od przyśrodkowego kąta oka, dlatego dokoła kąta bocznego
powstają fałdy promieniste, przebiegające prostopadle do kierunku włókien m. okrężnego oka

Unerwienie:

gałązki skroniowe i jarzmowe nerwu twarzowego

d)

mięsień marszczący brwi (m. corrugator supercilii)

-

rozpoczyna się na nosowej części kości czołowej, włókna biegną nieco ku górze i w bok,
krzyżują się z włóknami m. okrężnego oka oraz brzuśca czołowego m. potyliczno –
czołowego i kończą się w skórze nieco powyżej brwi

Czynność:

mięśnie obu stron działają wspólnie

pociąga skórę do wewnątrz i nieco ku dołowi, wytwarzając dwa – trzy fałdy pionowe miedzy
brwiami

brew Laokoona – wyraz złości, zniecierpliwienia, cierpienia

3

Topografia:

mięsień ten pokrywają: m. okrężny nosa, brzusiec czołowy m. potyliczno – czołowego,
częściowo m. podłużny

spoczywa on na kości czołowej

Unerwienie:

gałązki skroniowe nerwu twarzowego

e)

mięsień podłużny (m. procerus)

-

rozpoczyna się na kości nosowej, powyżej części poprzecznej m. nosowego, włókna obu
mięśni biegną ku górze stykając się i kończąc w skórze gładzizny; włókna ścięgniste łączą
m. podłużny z brzuścem czołowym m. potyliczno – czołowego

Czynność:

kurcząc się pociąga skórę ku dołowi i wywołuje jeden lub kilka poprzecznych fałdów u nasady
nosa

jest antagonistą brzuśca czołowego m. potyliczno – czołowego (który pociaga skórę ku górze)

zespół trzech mięśni: okrężnego oka, marszczącego brwi i podłużnego nosa stanowi ochronę
oka

Topografia:

często oba mięśnie leżą asymetrycznie

przykrywa on część początkową m. marszczącego brwi

Unerwienie:

gałązki skroniowe nerwu twarzowego

Mięśnie otoczenia szpary ust
DŹWIGACZE

a)

mięsień szeroki szyi (platysma)

b)

mięsień obniżacz wargi dolnej (m. depressor labii inferioris)

-

rozpoczyna się na brzegi dolnym żuchwy, poniżej przyczepu m. obniżacza kąta ust, nieco
do boku od guzka bródkowego; warstwa powierzchowna stanowi bezpośrednie
przedłużenie włókien m. szerokiego szyi, włókna biegną skośnie ku górze i
przyśrodkowo, kończą się w skórze wargo dolnej

Czynność:

obniża wargę dolną, uwypukla ją i pogrubia

Topografia:

powierzchnia zew. mięśnia jest przykryta w większości m. obniżaczem kąta ust, pozostała
część – skórą; brzegi przyśrodkowe mięśni ograniczają trójkąt podstawą skierowany ku
dołowi, w którym rozpoczynają się mm. bródkowe

Mięśnie żucia (mm. masticatores)
( ich czynność polega wyłącznie na poruszaniu żuchwy, w celu chwytania, przecinania i rozcierania
pożywienia; następuje to poprzez: obniżanie i unoszenie żuchwy, wysuwanie i cofanie się jej, oraz jej
boczne ruchy; tworzą one wspólną grupę rozwojową – pochodzą z mięśniówki I łuku skrzelowego, są
zaopatrzone nerwem tego łuku – trzecia gałęzią nerwu trójdzielengo)

a)

mięsień skroniowy (m. temporalis)

-

położony w dole skroniowym

-

przyczepy początkowe:

•

ściana przyśrodkowa dołu skroniowego aż do grzebienia podskroniowego

•

powierzchnia wew. powięzi skroniowej

•

łuk jarzmowy

4

-

przednie włókna przebiegają pionowo, tylne – prawie poziomo, wszystkie włókna
zbiegają się tworząc płaskie ścięgno, które kierując się do wew. łuku jarzmowego, kończy
się na wyrostku dziobiastym żuchwy, obejmują go obustronnie

Czynność:

włókna poziome tylnej części mięśnia cofają wysuniętą żuchwę, ta cześć mięśnia działa
przeciwniczo do m. skrzydłowego bocznego

wszystkie włókna mięśnia kurcząc się podnoszą żuchwę, obracają nieco na zew. i zaciskają
zęby