Materiały dodatkowe do wykorzystania na ćwiczeniach

dla grup zaocznych – Piotr Dariusz Zakrzewski

1

Poniżej krótkie omówienie wybranych przepisów z części szczególnej (pomocne przy
rozwiązywaniu kazusów).


I. Art. 148 k.k. –

ob. przypisanie

1. paragraf 1. – typ zasadniczy,

- dobrem prawnym chronionym jest życie ludzkie, (moment początkowy –

początek bólów porodowych rozwierających lub w przypadku cesarskiego
cięcia - a w wypadku operacyjnego zabiegu cesarskiego cięcia kończącego
ciążę − od podjęcia czynności zmierzających do przeprowadzenia tego
zabiegu; moment końcowy – trwałe i nieodwracalne ustanie funkcji pnia
mózgu - śmierć mózgowa); brak dobra chronionego prawem w momencie
podejmowania ocenianej czynności wyklucza realizacje znamion ze 148 lub
155 k.k. (lekarz naruszając reguły sztuki lekarskiej podaje matce w ciąży
lekarstwo wskutek którego u dziecka powstają wady układu oddechowego i
umiera tuż po narodzeniu – niekaralne zachowanie)

- przestępstw powszechne (przez zaniechanie, przy zachodzeniu przesłanek z

art. 2 k.k.- indywidualne), skutkowe (konieczność wykazania obiektywnego
przypisania skutku);

- czynnością sprawczą jest każde zachowanie, któremu może zostać obiektywnie

przypisane spowodowanie skutku śmiertelnego; najczęściej oddziaływanie
fizyczne na organizm (np. zadawanie ciosów, duszenie, trucizna)

- przestępstwo umyślne – zarówno zamiar bezpośredni jak i wynikowy (ustala

się biorąc m. in pod uwagę- rodzaj użytego narzędzia, siłę zadawanych ciosów
i ich umiejscowienie, motywy działania sprawcy )

2. paragraf 2 –

uznany za niekonstytucyjny wyrokiem TK

3. paragraf 3

a. zabójstwo jednym czynem więcej niż jednej osoby – np. podłożenie materiału

wybuchowego; w wyniku wybuchu giną 4 osoby
- typ kwalifikowany ze względu na skutek zachowania sprawcy
- każdy ze skutków musi zostać obiektywnie przypisany temu samemu

zachowaniu sprawcy (jeden czyn)

- skutki mogą wystąpić w różnym czasie
- strona podmiotowa – zarówno zamiar bezpośredni jak i zamiar wynikowy

(jeden skutek może być z zamiarem bezpośredni, inny z wynikowym), nie
może być żaden ze skutków spowodowany nieumyślnie,

b. zd. 2 „był wcześniej skazany prawomocnie skazany za zabójstwo)

- przesłanka ustawowego zaostrzenia kary
- tylko jeżeli wcześniejsze zabójstwo było popełnione w postaci sprawczej (nie

podżeganie lub pomocnictwo), popełnione może być natomiast w formie
jednej z postaci stadialnych i tylko jeżeli było to zabójstwo typu

Materiały dodatkowe do wykorzystania na ćwiczeniach

dla grup zaocznych – Piotr Dariusz Zakrzewski

2

kwalifikowanego lub zasadniczego (to drugie zabójstwo też musi być typu
zasadniczego lub kwalifikowanego)

c. problem!!!! Za bardzo nie ma jakiej kary wymierzyć, bo przepis do którego

jest odwołanie nie obowiązuje

4. paragraf. 4 – zabójstwo typu uprzywilejowanego ze wglądu na szczególne

właściwości strony podmiotowej

- strona podmiotowa- umyślność (zamiar ewentualny lub bezpośredni)
- afekt fizjologiczny (nie związany z odchyleniami psychiki od normy – jeżeli

reakcja strachu, przerażenia i adekwatnego do tego zachowania ma podłoże w
upośledzeniu umysłowym lub innym tego rodzaju zakłóceniu czynności
psychicznych to wówczas można zastanawiać się czy nie mamy do czynienia z
działaniem z ograniczoną poczytalnością -art. 31 k.k.)

- wzburzenie musi być silne
- wzburzenie musi być usprawiedliwione okolicznościami – okoliczności

wyłącznie zewnętrzne, które z punktu widzenia ocen społecznych mogą
zasługiwać na pewne zrozumienie , jest współmierne do wywołującej je
przyczyny

- przyczynę silnego wzburzenia musi stanowić zachowanie pokrzywdzonego,

polegające na wyrządzeniu sprawcy krzywdy, ocenianej w społeczeństwie
nagannie, nie będzie uznana za usprawiedliwioną gwałtowna reakcja w
stosunku do osoby trzeciej, która okoliczności wywołującej tę reakcję nie
spowodowała

- zachowanie to nie może być oceniane w oderwaniu od stosunków istniejących

pomiędzy stronami konfliktu – napięcie istniejące pomiędzy nimi może
bowiem wzrastać od pewnego czasu, a zdarzenie mające miejsce bezpośrednio
przed dokonaniem przestępstwa stanowić może dopełnienie wcześniej
doznanych krzywd,

- możliwość zbiegu art. 148 § 4 z art. 31 § 2 – gdy oprócz silnego wzburzenia

stanowiącego konsekwencje afektu fizjologicznego tj. mieszczącego się
normie a nie związanego z odchyleniami od tej normy, dojdzie do
wynikających z upośledzenia umysłowego lub innego zakłócenia czynności
psychicznych zakłócenia w rozpoznaniu czynu lub pokierowaniu swoim
postępowaniem

- spowodowanie śmierci w stanie silnego wzburzenia przy użyciu broni palnej –

poniesie odpowiedzialność wyłącznie z art. 148 § 4 k.k, - elementy
kwalifikujące odnoszą się wyłącznie do typu zasadniczego

III. Art. 150 tzw. zabójstwo eutanatyczne.

ob. przypisanie

1. Przedmiot ochrony – życie człowieka
2. przestępstwo powszechne- każdy może być sprawcą

Materiały dodatkowe do wykorzystania na ćwiczeniach

dla grup zaocznych – Piotr Dariusz Zakrzewski

3

3. czynność sprawcza – każde zachowanie pozostające w związku przyczynowym i
normatywnym ze śmiercią, przestępstwo materialne – dla dokonania konieczne jest
powstanie skutku w postaci śmierci człowieka
4. przedmiot czynności wykonawczej – człowiek żądający pozbawienia go życia,
„żądanie” – wyraz woli dysponenta dobra pozbawienia go tego dobra, więcej niż
prośba – musi istnieć element presji na psychikę adresata żądania, podmiot nie musi
mieć zdolności do czynności prawnych w rozumieniu prawa cywilnego wystarczy że
będzie posiadał rozeznanie, co do znaczenia swojego żądania (wyklucza to
skuteczność żądania osób upośledzonych umysłowo, chorych psychicznie, będących
pod wpływem alkoholu lub chwilowego załamania, czy także dzieci poniżej 16 r.
życia), musi być wyrażone dobrowolnie bez wpływu z zewnątrz (przymusu)
5. strona podmiotowa – tylko umyślnie i to z zamiarem bezpośrednim , przestępstwo
kierunkowe znamienne motywem: działanie pod wpływem współczucia, celem
działania sprawcy – skrócenie cierpień innej osoby, musi istnieć związek pomiędzy
współczuciem (obiektem którego jest osoba żądająca pozbawienia życia a nie np. jej
najbliżsi) a zachowaniem sprawcy zmierzającym do pozbawienia życia.

IV. Art. 151
1) podmiot – przestępstwo powszechne
2) Przedmiot ochrony – życie człowieka
3) przedmiotem czynności wykonawczej – człowiek zdolny do właściwego rozpoznania
znaczenia czynu w postaci targnięcie się na własne życie; nie jest więc przedmiotem tego
czynu osoba która nie ukończyła 16 lat, albo osoba niepoczytalna
4) czynność sprawcza – poprzez namowę (rozumianą jak w art. 18 § 2 k.k.) lub udzielnie
pomocy (tak jak w art. 18 § 3 k.k. -może być też przez zaniechanie, w przypadku
gwaranta), „doprowadzenie do targnięcia ” - dla dokonania czynu wystarczające jest aby
osoba której udzielono pomocy lub która nakłania podjęła próbę odebrania sobie życia;
nie jest konieczna dla dokonania śmierć osoby (dlatego jest to przestępstwo konkretnego
narażenia na niebezpieczeństwo)
5) strona podmiotowa – gdy czynność sprawcza nakłanianie – tylko z zamiarem
bezpośrednim, gdy w formie udzielenie pomocy – z zamiarem bezpośrednim lub
wynikowym

IV. art. 155 nieumyślne spowodowanie śmierci

ob. przypisanie

Przestępstwo powszechne z działania, (przez zaniechanie - indywidualne), strona
podmiotowa - nieumyślne

V. art. 156 i 157

ob. przypisanie

A. czyny zabronione skutkujące określonym uszczerbkiem na zdrowiu (lekkim 157 §

2, średnim – 157 § 1, czy ciężkim – 156 § 1 k.k.); wszystkie mają charakter typów
podstawowych (nie kwalifikowanych czy uprzywilejowanych)

B. podmiot – przestępstwo powszechne z działania (indywidualne przez zaniechanie)

Materiały dodatkowe do wykorzystania na ćwiczeniach

dla grup zaocznych – Piotr Dariusz Zakrzewski

4

C. czynność wykonawcza – spowodowanie określonego uszczerbku” – czyli każde

zachowanie, które może stanowić podstawę dla obiektywnego przypisania skutku
(konkretnego uszczerbku)

D. Przedmiot czynności wykonawczej – człowiek
E. skutek:
a) art. 156 § 1 – ciężki uszczerbek na zdrowiu (jego postacie są wyliczone

enumeratywnie w § 1; choroba długotrwała - trwająca ponad 3 miesiące)

b) art. 157 § 1 średni uszczerbek na zdrowiu (trwający dłużej niż 7 dni i nie będący

ciężkim)

c) art. 157 § 2 – lekki uszczerbek na zdrowiu – trwający nie dłużej niż 7 dni (nie

będący naruszeniem nietykalności cielesnej, musza być siniaki, obtarcia itd.)

F. art. 156 § 3 jest typem kwalifikowanym przez następstwo (umyślno –

nieumyślnym), następstwem jest śmierć

VI. Art. 158
A. paragraf 1
1. Cel: Potrzeba uproszczenia budowy typu czynu zabronionego dla ominięcia trudności

dowodowych, (kilka osób uczestniczy w bójce, której skutkiem są uszkodzenia ciała
jej uczestników, nie trzeba udowadniać, który z walczących zadał cios, szczególnie w
sytuacji, gdy uszkodzenie może być efektem działania wielu osób, i nie do końca
wiadomo których)

2. Strona podmiotowa – tylko umyślnie
3. Czynność wykonawcza: „branie udziału w bójce lub pobiciu” udział polega nie tylko

na zadawaniu ciosów danej osobie, ale i np. na zagrzewaniu do zadawania ciosów (np.
krzyczenie dołóż mu, blokowanie drogi, podawanie narządzi). Nie jest to zatem
podżeganiem do uczestniczenia w bójce, tylko sprawstwem udziału w bójce
zachowanie sprawcy mające postać podżegania i pomocnictwa jeżeli odbywa się w
czasie i miejscu ataku na ofiarę przez jednego lub wielu sprawców; przyjęcie takiej
solidarnej postawy z napastnikami, że wynika z niej potencjalna gotowość zadania
ciosu.

a. bójka - zajście pomiędzy trzema osobami, w którym każdy jednocześnie jest

atakującym i atakowanym

b. pobicie - czynną napaść przynajmniej dwóch osób na jedną osobę albo grupy osób na

grupę, przy czym w tym ostatnim przypadku do atakujących należy przewaga(można
wskazać atakujących i atakowanych), działanie napadniętego ma zmierzać do obrony

Nie zawsze udział w bójce lub pobiciu jest przestępstwem; tylko w takich bójkach
(pobiciach), które niosą ze sobą niebezpieczeństwo utraty życia lub uszczerbku na
zdrowiu opisanego w art. 156 § 1 i 157 § 1; innymi słowy: uczestnicy mają się atakować
wzajemnie z takim natężeniem, że stwarza to niebezpieczeństwo utraty życia, ciężkiego
uszkodzenia ciała, ciężkiego uszczerbku na zdrowiu lub średniego uszczerbku na zdrowiu
Podmiotem przestępstwa może być także osoba, która doznała obrażeń w bójce, a także
osoba, której osobisty udział w bójce nie wykazuje cech działania niebezpiecznego dla
życia człowieka lub jego zdrowia

Materiały dodatkowe do wykorzystania na ćwiczeniach

dla grup zaocznych – Piotr Dariusz Zakrzewski

5

B. paragraf 2 i 3
tzw. kwalifikowana bójka, stopień jej niebezpieczeństwa jest wyższy i wyraża się
skutkiem w postaci uszczerbku na zdrowiu określonym w art. 156 k.k. (§ 2) lub śmierci (§
3 )
Następstwo objęte ma być nieumyślnością, tj. sprawca musi przewidzieć lub mieć
obiektywną możliwość przewidzenia, że efektem bójki może być nawet ciężki uszczerbek
na zdrowiu lub śmierć człowieka
Skutek bójki, decydujący o kwalifikacji nie musi odnosić się do uczestników bójki lub
pobicia, ale też do świadka bójki ( np. nie biorących w niej udziału innych uczestników
zabawy); odpowiedzialność za typ kwalifikowany zachodzi także, gdy skutki określone w
§ 2 dotknęły nie tylko ofiar pobicia ale i sprawców pobicia, ratio legis polega bowiem na
powstrzymaniu się do udziału w bójkach lub pobiciu które mogą doprowadzić do ciężkich
skutków dla zdrowia lub życia człowieka.
Związek przyczynowy – pomiędzy działaniem wszystkich uczestników bójki a opisanym
w ustawie skutkiem.
Odpowiedzialność za udział w bójce nie wyłącza odpowiedzialności sprawcy bójki, który
swoim działaniem spowodował skutek stanowiący znamię kwalifikujące, tj. np. śmierć,
mamy do czynienia w tym przypadku z kumulatywną kwalifikacją


Uwaga! (na potrzeby rozwiązywania kazusu)
Jeżeli dwie (także trzy) osoby uczestniczą w pobiciu, działając wspólnie i w
porozumieniu, którego przedmiotem jest spowodowanie u osoby trzeciej, co najmniej
średniego uszczerbku na zdrowiu (zamiar bezpośredni) to zasadniczo można założyć, iż
ich odpowiedzialność oceniać należy z przepisu penalizującego spowodowanie takiego
uszczerbku – 157 § 1 ( w przypadku innych uszczerbków: 156 § 1 czy 148). Jeżeli nie
powstanie żaden inny skutek niż ten objęty zamiarem, można zrezygnować z
kwalifikowania ze 158 par. 1 (przyjmijmy, iż wchodzi może w grę zastosowanie jednej z
reguł wyłączania wielości ocen.) Jednakże jeżeli obok skutku objętego zamiarem efektem
pobicia będzie jeszcze skutek na który sprawcy się nie godzili, ale w stosunku do którego
można im przypisać nieumyślność – należy im przypisać (w kumulatywnej kwalifikacji)
odpowiedzialność za udział w pobiciu którego jest on następstwem.

Przykład: 2 osoby porozumiewają się, że pobiją osobę trzecią (połamią jej kości).
Jednakże siła zadanych ciosów doprowadziła do tego, że osoba ta umarła. Zachowanie
sprawców należy zakwalifikować z art. 157 § 1 w zw. z art. 158 § 3. Gdyby jednak
porozumieli się, co do spowodowania ciężkiego uszczerbku (że pozbawią ją wzroku), a
osoba ostatecznie poniosła śmierć to wystarczająca będzie kwalifikacja z art. 156 § 3 k.k.

Jeżeli przedmiotem porozumienia jest tylko spowodowanie lekkiego uszczerbku to
badamy odpowiedzialność uczestniczących w pobiciu z art. 158 § 1 (względnie 2 lub 3 w

Materiały dodatkowe do wykorzystania na ćwiczeniach

dla grup zaocznych – Piotr Dariusz Zakrzewski

6

zależności od skutku – w stosunku do którego działali nieumyślnie). Tutaj też zbędne jest
rozważanie współsprawstwa.
Jeżeli jednej z uczestniczących osób można jednak dodatkowo przypisać ten skutek (np.
był on spowodowany użyciem noża, a ona jako jedyna używała tego narzędzia) to jej
zachowanie (szczególnie jeżeli skutek objęty był umyślnością) należy rozważać
dodatkowo z punktu widzenia art. 157 § 1, 156 § 1 lub 148.

Proszę pamiętać, iż jest to tylko pewne uproszczenie na potrzeby egzaminu. Kwalifikacje
danego zachowania związane z bójką należą do najbardziej spornych w orzecznictwie.


IV. Artykuł 159
Kwalifikowana forma udziału w bójce – z „użyciem” broni palnej, noża lub innego
podobnie niebezpiecznego narzędzia (tj. takiego, które użyte w bójce stwarza podobne
zagrożenie dla życia lub zdrowia, jak nóż czy broń palna, chodzi tu o niebezpieczność,
która wynika z użycia narzędzia zgodne z jego właściwościami, z naturalnym
przeznaczeniem, a nie ze sposobu jego użycia)
Tylko ta osoba odpowiada z tego przepisu, która własnoręcznie używała tego przedmiotu
(inni uczestnicy bójki nie odpowiadają)
„używanie” – węziej niż „posługuje się”, zastosowanie broni (noża) zgodnie z jego
przeznaczeniem, z wykorzystaniem jego specyficznych właściwości (nie wystarczy jego
demonstrowanie, grożenie nim, bicie kolbą po głowie)
Odpowiedzialność z tego przepisu konsumuje odpowiedzialność z art. 158 § 1 k.k.,
natomiast w przypadku wystąpienia następstwa bójki opisanego w art. 156 lub śmierci
człowieka konieczne jest powołanie art. 159 w zw. odpowiednio z art. 158 § 2 lub 158 § 3
k.k.

VI. art. 160 –

obiekt przyp

A) par. 1 – przestępstwo powszechne; wyłącznie z działania; par. 2 przestępstwo

indywidualne – tylko osoba na której ciąży prawny szczególny obowiązek
zapobiegnięcia powstaniu (rozwijaniu się) bezpośredniego niebezpieczeństwa dla
życia lub ciężkiego uszczerbku na zdrowiu , zarówno z działania jak i z zaniechania

B) skutek - bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia albo ciężkiego uszczerbku na

zdrowiu (tj tego, o którym mowa w art. 156 par. 1); niebezpieczeństwo – szczególny
układ rzeczy i zjawisk, z którego rozwojem zachodzi wysokie prawdopodobieństwo
nastąpienia uszczerbku w dobrze prawnym; ten układ musi się charakteryzować
dynamicznym rozwojem; niebezpieczeństwo ma mieć charakter niebezpieczeństwa
indywidualnego – zagrażać nie więcej niż 6 osobom; bezpośredniość – zachodzi
wtedy, kiedy stworzona sytuacja nie wymaga dla swojego dalszego rozwoju włączenia
się w dany układ zdarzeń elementu dodatkowego, zwłaszcza podjęcia przez sprawcę
jakiegokolwiek działania dynamizującego ten układ.

C) czynność sprawcza – każde zachowanie, któremu można obiektywnie przypisać

skutek w postaci bezpośredniego niebezpieczeństwa utraty życia albo ciężkiego

Materiały dodatkowe do wykorzystania na ćwiczeniach

dla grup zaocznych – Piotr Dariusz Zakrzewski

7

uszczerbku na zdrowiu; obejmuje także zwiększenie istniejącego już
niebezpieczeństwa

VII art. 162
A. przestępstwo powszechne, formalne, tylko przez zaniechanie, abstrakcyjnego
narażenia na niebezpieczeństwo
B. może odpowiadać także ten kto sprowadził niebezpieczeństwo (np. nieumyślnie)
C. „nie udzielenie pomocy” – to znaczy nie podjęcie czynności, którą określają pewne
standardy wyznaczone przede wszystkim przez: konkretne położenie, w jakim znalazł się
człowiek wymagający pomocy, stan wiedzy osoby zobowiązanej oraz środki, jakimi ona
dysponuje (nie zrobił tego, co w tej konkretnej sytuacji zrobiłby modelowy dobry
obywatel posiadający wiedzę sprawcy); nie ma znaczenia dla realizacji znamion czy
możliwe było skuteczne udzielenie pomocy
D. strona podmiotowa – przestępstwo umyślne – trzeba mieć m. in świadomość tego, że
osoba znajduje się w bezpośrednim niebezpieczeństwie…

VIII. art. 173, 174 i 177

ob. przypisanie

A) katastrofa- konkretne zdarzenie w komunikacji, pociągające za sobą bezpośrednie
niebezpieczeństwo grożące życiu lub zdrowiu wielu osób (przyjmuje się co najmniej 6 –
ciu) albo mieniu w wielkich rozmiarach (część doktryny i orzecznictwa gabaryty: część
– wartość – analogia do mienia wielkiej wartości)
B) wypadek – konkretne zdarzenie komunikacji którego konsekwencją jest obrażenie
ciała innej osoby niż sprawca opisane w art. 157 par.1 (par. 1), ciężki uszczerbek na
zdrowiu takiej osoby lub jej śmierć (par.2); 177 par.1 i par. 2 – typy podstawowe; jeżeli
skutkiem wypadku jest śmierć jednej osoby oraz średni uszczerbek na zdrowiu drugiej -
kumulatywna kwalifikacja
C) sprowadzenie bezpośredniego niebezpieczeństwo katastrofy – sprowadzenie
sytuacji, w której potencjalne ziszczenie się zagrożenia (katastrofy) „nie wymaga
dalszego zdynamizowania zastanego układu sytuacyjnego, innymi słowy sprowadzenie
zagrożenia w takiej skali, które ziścić się może bez dalszych bezprawnych zachowań
bez strony sprawcy”
D) Nie popełnia przestępstwa (także z art. 157 par. 3 k.k.) kto naruszając, chociażby
nieumyślnie, zasady bezpieczeństwa w ruchu lądowym, wodnym lub powietrznym
powoduje nieumyślnie wypadek, w którym inna osoba odniosła obrażenia ciała lub
rozstrój zdrowia nie trwające dłużej niż siedem dni
E) Przestępstwa powszechne - Sprawcą może być nie tylko podmiot uczestniczący w
komunikacji ale także oddziaływujący z zewnątrz na jej sprawny tok

IX. art. 178 i 178 a
A) stan nietrzeźwości i zbiegnięcie z miejsca zdarzenia nie stanowią znamion

kwalifikujących typy czynów zabronionych wymienionych w art. 178 (część
doktryny traktuje jako takie znamię stan nietrzeźwości), tylko okoliczności , których

Materiały dodatkowe do wykorzystania na ćwiczeniach

dla grup zaocznych – Piotr Dariusz Zakrzewski

8

wystąpienie stanowi podstawę do nadzwyczajnego obostrzenia kary (oznacza to, że
tego przepisu nie powołujemy w kwalifikacji prawnej zachowania!!!!!)

B) „Zbiegniecie z miejsca zdarzenia” – sprawca oddala się z miejsca wypadku w

zamiarze uniknięcia odpowiedzialności, w szczególności uniemożliwienia lub
utrudnienia ustalenia jego tożsamości, okoliczności zdarzenia i stanu nietrzeźwości

C) 178 a – typ abstrakcyjnego narażenia na niebezpieczeństwo; prowadzenie pojazdu –

każda czynność wpływająca bezpośrednio na ruch pojazdów w szczególność
rozstrzygająca o kierunku i prędkości jazdy (także holowanie pojazdu); pojazd
mechaniczny – każdy pojazd wprawiany w ruch za pomocą własnego silnika; stan
nietrzeźwości – art. 115 § 16 k.k.

X. art. 190 - groźba karalna

A. przestępstwo powszechne
B. czynność wykonawcza – grożenie innej osobie popełnieniem przestępstwa na jej

szkodę lub szkodę osoby najbliższej, może być wyrażona za pomocą wszystkich
środków mogących przekazać do świadomości odbiorcy jej treść (ustnie, na
piśmie, za pomocą gestu itd.); grożący nie musi zamierzać zrealizować groźby

C. skutek – wzbudzenie w zagrożonym uzasadnionej obawy, że groźba zostanie

spełniona (zmiana w sferze psychicznej wywołana groźbą), musi ono być
uzasadnione – tzn. okoliczności w jakich groźba zostaje wyrażona jak i osoba
grożącego wywołują u obiektywnego obserwatora przekonanie, iż groźba została
wyrażona na serio i daje podstawy do uzasadnionej obawy

D. stron podmiotowa – przestępstwo umyślne, tylko z zamiarem bezpośrednim

XI.

art. 191

A. przestępstwo powszechne, formalne
B. czynność wykonawcza – stosowanie przemocy wobec osoby (nie wobec rzeczy)

lub groźby bezprawnej (art. 115 § 12 k.k.) w celu zmuszenia innej (niż sprawca)
osoby do określonego działania, zaniechania lub znoszenia; przemoc wobec osoby
może być zarówno przez działanie jak i zaniechanie (niewykonanie
obowiązkowych czynności np. niedostarczenie innej osobie środków
żywnościowych w celu określonym w art. 191); groźba ma być realna, tj. taka
która u obiektywnego obserwatora wywołuje przekonanie, iż jest zdolna wpłynąć
na decyzję woli jej adresata w kierunku podjęcia wymuszonego groźbą
zachowania się .

C. strona podmiotowa – przestępstwo umyślne (zamiar bezpośredni, przestępstwo

kierunkowe)

D. paragraf 2 typ kwalifikowany – przez znamię statyczne, działanie celem

wymuszenia wierzytelności – ona nie musi w rzeczywistości istnieć; sprawca ma
być jednak przekonany że przysługuje mu lub osobie trzeciej

Materiały dodatkowe do wykorzystania na ćwiczeniach

dla grup zaocznych – Piotr Dariusz Zakrzewski

9

XII.

Art. 278

A. przedmiot czynności wykonawczej – rzecz ruchoma (art. 115 § 9 k.k.) wartość

rzeczy ma przekraczać 250 zł, energia, karta uprawniająca do podjęcia pieniędzy z
bankomatu

B. czynność wykonawcza – zabór (tylko przez działanie), dla dokonania przestępstwa

konieczne jest wyjęcie rzeczy spod władztwa osoby uprawnionej (wbrew jej woli;
może być nielegalne władztwo) i objęcie rzeczy w faktyczne władanie
(posiadanie) przez sprawce (teoria zawładnięcia)

C. strona podmiotowa – przestępstwo kierunkowe (tylko z zamiarem bezpośrednim);

sprawca działa w celu przywłaszczenia rzeczy (tzw. dolus coloratus) – czyli
włączenia rzeczy do majątku sprawcy lub postępowania z nią jak z własną (łączyć
to się ma z trwałym pozbawieniem władztwa nad rzeczą jej dotychczasowego
właściciela)

XIII. Art. 279

A. typ kwalifikowany kradzieży – przez znamię statyczne (sposób działania)
B. włamanie – zachowanie polegające na usunięciu przeszkody stanowiącej

zabezpieczenie danego przedmiotu, nie musi polegać na użyciu siły fizycznej, ma
to być bowiem zachowanie polegające na nieposzanowaniu wyrażonej przez
dysponenta woli zabezpieczenia danej rzeczy przed innymi osobami (będzie nim
też np. otworzenie drzwi podrobionym czy ukradzionym kluczem); musi być przed
dokonaniem kradzieży (tzn. nie realizuje znamion typu wyłamanie się
pomieszczania celem jego opuszczenia z zabranymi przedmiotami)

C. strona podmiotowa – umyślne (zamiar bezpośredni), zamiar dokonania kradzieży

musi wystąpić najpóźniej w momencie przełamywania zabezpieczenia;
przełamanie zabezpieczenia ma być bowiem środkiem wiodącym do dokonania
kradzieży

XIV. art. 280
A. paragraf 1

a) dwa przedmioty ochrony:
- nietykalność, życie i zdrowie, wolność
- prawo własności, prawo posiadania oraz inne prawa rzeczowe i obligacyjne
przysługujące danemu podmiotowi
b) podmiot czynu – każdy (przestępstwo powszechne)
c) strona podmiotowa – umyślność (zamiar bezpośredni) przestępstwo

kierunkowe; przyjmuje się tzw. podwójną kierunkowość działania sprawcy –
sprawca działa w celu przywłaszczenia rzeczy i chcąc ten cel osiągnąć stosuje
określone w art. 280 k.k. środki

d) przedmiot czynności wykonawczej – cudza rzecz ruchoma i człowiek
e) czynność wykonawcza (przestępstwo z działania ):
- „kradzież” tj zabór rzeczy w celu przywłaszczenia - zarówno gdy sprawca
własnoręcznie odbiera pokrzywdzonemu rzecz, którą zamierza przywłaszczyć jak i
gdy pokrzywdzony pod wpływem groźby użycia przemocy sam natychmiast
wydaje napastnikowi żądana rzecz

Materiały dodatkowe do wykorzystania na ćwiczeniach

dla grup zaocznych – Piotr Dariusz Zakrzewski

10

- sposób działania prowadzący do zawładnięcia rzeczą - „użycie przemocy wobec
osoby”- zastosowanie siły fizycznej, naruszenie nietykalność cielesnej,
odpowiednio ukierunkowane, tj takie którego celem jest przełamanie woli oporu
osoby dysponującej rzeczą; nie musi być wobec osoby pokrzywdzonej (może być
wobec osoby trzeciej, ale musi mieć określony cel – oddziaływanie na osobę
dysponująca rzeczą); „groźba użycia przemocy” jest to tzw. groźba bezprawna
(art. 115 § 12 k.k.), nie musi być jednoznacznie wypowiedziana, może być przez
tzw. zachowanie konkludentne, spełnienie tej groźby musi być możliwe
bezpośrednio po jej zapowiedzeniu; „doprowadzenie do stanu nieprzytomności lub
bezbronności” np. przez użycie środków chemicznych (wtedy się przyjmuje gdy
nie jest ów stan wynikiem zastosowania przemocy wobec osoby)

B. paragraf 2, typ kwalifikowany
„posługuje się” szerzej niż używa z art. 159 k.k., każda forma demonstrowania broni
palnej (także broń gazowa, musi jednak konkretny egzemplarz być niebezpieczny dla
sprawcy, tzn. nie może być trwale zepsuty) czy noża np., przystawianie do ciała ofiary w
celu dokonania zabory rzeczy zmierzające do potęgowania przemocy, względnie groźby
jej zastosowania lub wywołania większej obawy i poczucia zagrożenia
„inny podobnie niebezpieczny przedmiot” – podobnie niebezpieczny jak broń palna lub
nóż; nacisk położony na właściwości przedmiotu nie na sposób jego użycia, ze względu
na swoje naturalne właściwości normalnie, zwyczajnie użyty zagraża bezpośrednim
niebezpieczeństwem spowodowania śmierci lub ciężkiego uszczerbku na zdrowiu
„działanie w inny sposób bezpośrednio zagrażająca życiu” – może być użycie przedmiotu,
który nie jest niebezpieczny, ale użyty w określony sposób zagraża życiu (kopanie
podbitym gwoździami butem po głowie)- trzeba udowodnić, że działanie zagrażało życiu
„działanie wspólnie z inną osobą która posługuje się taką bronią, przedmiotem środkiem
lub sposobem” – w przeciwieństwie do art. 159 odpowiada z typu kwalifikowanego także
osoba współdziałająca z osobą posługującą się bronią id.

XV.

art. 281 – kradzież rozbójnicza

A. typ kwalifikowany kradzieży,
B. czynność sprawcza (tylko z działania): najpierw zabór rzeczy (kradzież –

dokonana, nie umiłowana), potem (tj. bezpośrednio po kradzieży) - użycie
przemocy, groźby jej użycia, doprowadzenie do stanu nieprzytomności lub
bezbronności ale tylko, jeżeli działania te zostały podjęte w celu utrzymania się w
posiadaniu tej rzeczy (odwrotna kolejność niż przy rozboju); dla dokonania tego
przestępstwa nie jest konieczne utrzymanie się w posiadaniu ukradzionej rzeczy

C. strona podmiotowa – zamiar bezpośredni (przestępstwo kierunkowe); występuje

także podwójna kierunkowość działania sprawcy

XVI. art. 282 – wymuszenie rozbójnicze

A. podmiot – przestępstwo powszechne (każdy)
B. czynność wykonawcza –poprzez zastosowanie przemocy, groźby zamachu na

życie lub zdrowie (tj. groźba karalna, musi wzbudzić obawę, że zostanie spełniona,
może być skierowana także przeciwko innej osobie, niż ta którą chce się zmusić

Materiały dodatkowe do wykorzystania na ćwiczeniach

dla grup zaocznych – Piotr Dariusz Zakrzewski

11

do rozporządzenia mieniem) albo gwałtownego zamachu na mienie sprawca chce
wywołać u osoby presje psychiczną pod wpływem której osoba ta rozporządzi
mieniem lub zaprzestanie działalności gospodarczej („doprowadzenie do
rozporządzenia…”). Rozporządzenie to winno mieć miejsce w pewnym oddaleniu
czasowym od zachowania sprawcy polegającego na stosowaniu przemocy itp.”)..
Musi wystąpić pewna odległość czasowa pomiędzy groźbą a rozporządzeniem
rzeczą (inaczej niż przy rozboju – tam jednoczesność zamachu na mienie i osobę,
sprawca stosuje przemocy aby niezwłocznie zawładnąć rzeczą)

C. skutek – rozporządzenie mieniem na korzyść sprawcy lub osoby przez niego

wskazanej albo zaprzestanie przez pokrzywdzonego prowadzenia działalności
gospodarczej

D. strona podmiotowa – przestępstwo kierunkowe, celem sprawcy – osiągnięcie

korzyści majątkowej

XVII. art. 283 wypadek mniejszej wagi – typów opisanych w art. 279 § 1 , 280 § 1 281

lub 282 k.k.

Zachowanie realizuje wszystkie znamiona opisane w tych przepisach tylko ze względu
na okoliczności jego popełnienia takie jak wartość zagarniętego mienia, pobudki,
sposób działania sprawcy itd., można mu przypisać niewielki stopień społecznej
szkodliwości. To nie jest typ uprzywilejowany!!!! (Mówi się tutaj o uprzywilejowanej
postaci czynu) Wypadek mniejszej wagi nie jest zatem związany z osoba sprawcy, tj.
nie zależy od opinii jaką cieszy się sprawca, jego poprzedniej karalności, nagminności
danego rodzaju czynów

XVIII. art. 284
przywłaszczenie – rozporządzenie jako swoją własnością cudzą rzeczą ruchomą lub
cudzym prawem majątkowym z wykluczeniem osoby uprawnionej; rzecz musi
znajdować

się

w

posiadaniu

legalnym

(samoistnym

lub

zależnym)

przywłaszczającego (tym różni się od kradzieży);
par. 2 – przywłaszczenie powierzonej rzeczy ruchomej, tzn. takiej rzeczy nad którą
władztwo zostało przekazane sprawcy z jednoczesnym oznaczeniem sposobu jego
wykonywania (mogło to być w sposób konkludentny)

XIX. Art. 222. § 1.

A) Osoba przybrana do pomocy funkcjonariuszowi publicznemu (musi to być osoba

przybrana do konkretnej czynności służbowej). Sporne jest w doktrynie i
orzecznictwie, czy osobą tą może być tylko ten, kto został do tej pomocy wyznaczony,
czy również ten, który samorzutnie pomaga funkcjonariuszowi publicznemu w
pełnienie jego obowiązków służbowych; wystarczy dla przyjęcia, iż mamy do
czynienia z osobą przybraną do pomocy funkcjonariuszowi publicznemu, że
zaakceptuje on - nawet dorozumianie - udzielaną przez nią pomoc.

Materiały dodatkowe do wykorzystania na ćwiczeniach

dla grup zaocznych – Piotr Dariusz Zakrzewski

12

B) Naruszenie nietykalności cielesnej funkcjonariusza publicznego lub osoby do pomocy

mu przybranej musi nastąpić „podczas pełnienia obowiązków służbowych” lub „w
związku z pełnieniem obowiązków służbowych”. Jest to alternatywna rozłączna, co
oznacza, iż dla realizacji znamion typu wystarczające jest spełnienie jednego jej
członu. Podczas pełnienia obowiązków służbowych oznacza: „zbieżność czasową i
miejscową zachowania sprawcy i wykonywania obowiązków służbowych przez
funkcjonariusza publicznego”. Pełnienie obowiązków służbowych może mieć też
miejsce w czasie wolnym od pracy. Jeżeli w tym okresie funkcjonariusz publiczny
podejmuje działania zmierzające do obrony porządku prawnego w zgodzie ze
złożonym ślubowaniem to korzysta ze wzmocnionej ochrony przewidzianej przez
komentowany przepis Jeżeli funkcjonariusz publiczny w czasie i w miejscu pracy nie
będzie pełnił obowiązków służbowych tylko zajmował się swoimi prywatnymi
sprawami, w związku z którymi dojdzie do naruszenia jego nietykalności cielesnej, to
trudno w tej sytuacji przyjąć spełnienie znamienia „podczas pełnienia obowiązków
służbowych”

C) W związku z pełnieniem obowiązków służbowych” przez funkcjonariusza

publicznego” oznacza, iż wykonywana przez funkcjonariusza publicznego czynność
mieszcząca się w kategorii czynności służbowych ma być motorem, przyczyną
naruszenia jego nietykalności cielesnej lub nietykalności cielesnej osoby do pomocy
mu przybranej. Pojawia się pytanie: czy chodzi tu o konkretną czynność służbową
funkcjonariusza publicznego, czy wystarczy jeżeli motywem działania sprawcy będzie
sam fakt pełnienia przez niego obowiązków służbowych; „związek”, o którym mowa
w art. 223 k.k. zachodzi także wtedy kiedy motywem działania sprawcy jest fakt, iż
funkcjonariusz publiczny zobowiązany jest do wykonywania określonych czynności
(ma określony zakres kompetencji).

D) Jeżeli ktoś spowoduje lekki czy średni uszczerbek na zdrowiu funkcjonariusza

publicznego lub osoby do pomocy mu przybranej będziemy mieli do czynienia z
właściwym zbiegiem przepisów i z koniecznością zastosowania kumulatywnej
kwalifikacji.

E) W sytuacji natomiast, w której sprawca jednocześnie narusza nietykalność cielesną i

obrzuca funkcjonariusza publicznego wyzwiskami mamy do czynienie ze zbiegiem
przestępstw nie ze zbiegiem przepisów, chyba że jesteśmy w stanie udowodnić z góry
powzięty zamiar; wtedy mamy do czynienia z czynem ciągłym kwalifikowanym z art.
222§ 1 k.k. i art. 226 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k.

XX.

Art. 223.

„czynna napaść”

A) Znamieniem czynności wykonawczej jest dopuszczenie się czynnej napaści na

funkcjonariusza publicznego lub osobę do pomocy mu przybraną. Pod tym terminem,
zgodnie z powszechnie przyjętym stanowiskiem orzecznictwa i doktryny, należy
rozumieć każde działanie podjęte w celu wyrządzenia krzywdy fizycznej chociażby ten
cel nie został osiągnięty. Nie budzi także wątpliwości, iż nie można jako czynną napaść
potraktować tzw. biernego oporu.

Materiały dodatkowe do wykorzystania na ćwiczeniach

dla grup zaocznych – Piotr Dariusz Zakrzewski

13

B) Dopuszczenie się czynnej napaści musi nastąpić, w co najmniej jednej z dwóch

przewidzianych przez kodeks karny postaci: sprawca musi działać wspólnie i w
porozumieniu z innymi osobami lub też używać broni palnej, noża lub innego podobnie
niebezpiecznego przedmiotu albo środka obezwładniającego

„wspólnie i w porozumieniu z innymi osobami”

C) Znamię „wspólnie i w porozumieniu” należy interpretować podobnie jak w przypadku

postaci zjawiskowej współsprawstwa, o której mowa w art. 18 § 1 zd. 2. Tylko w tym
przypadku porozumienie musi obejmować, co najmniej trzy osoby (sprawca ma działać z
innymi osobami). Jeżeli współdziałanie z innymi osobami przybrało formę jednej z
niesprawczych postaci współdziałania przestępnego lub innych postaci sprawczego
współdziałania nie dojdzie do realizacji znamion typu czynu zabronionego z art. 223 k.k.

„używanie broni palnej, noża lub innego podobnie działającego przedmiotu albo środka
obezwładniającego”
D) Znamieniem typu jest „używanie” broni palnej (podobnie jak w art.159 k.k.) nie zaś

posługiwanie się to bronią (jak w art. 280 § 2 k.k. ), które jest pojęciem szerszym.
Zgodnie z ugruntowana już wykładnią tego znamienia „używanie” oznacza zastosowanie
broni (noża) zgodnie z jego przeznaczeniem, z wykorzystaniem jego specyficznych
właściwości.

E) Środek obezwładniający jest to „każdy środek, którego użycie zgodnie z jego

przeznaczeniem i właściwościami prowadzi do pozbawienia ofiary możliwości
swobodnego poruszania się w ogóle lub unieruchomienia tylko niektórych części ciała”

F) Komentowany typ jest przestępstwem formalnym. Dla jego dokonania nie jest konieczne

powstanie żadnych obrażeń ciała funkcjonariusza publicznego, nawet naruszenie jego
nietykalności cielesnej. Przestępstwo jest dokonane w chwili przedsięwzięcia działania
zmierzającego bezpośrednio do naruszenia nietykalności cielesnej

XXI Art. 197
a.

Przestępstwo z art. 197 k.k. jest przestępstwem powszechnym.

b.

dwa typy zasadnicze zgwałcenia: doprowadzenie ofiary do obcowania płciowego
(art. 197 § 1) oraz doprowadzenie do poddania się ofiary innej czynności
seksualnej albo wykonania przez nią takiej czynności (art. 197 § 2)

c.

Znamię "obcowanie płciowe" obejmuje swym zakresem znaczeniowym akty
spółkowania oraz jego surogaty, które traktować można jako ekwiwalentne
spółkowaniu.

d.

"Inna czynność seksualna" - to czynność seksualna, niebędąca obcowaniem
płciowym, polegająca na cielesnym kontakcie uczestników takiej czynności,
łączącym się z fizycznym zaangażowaniem intymnych sfer ciała co najmniej
jednej z nich, lub przynajmniej fizycznym zaangażowaniu intymnych sfer ciała
sprawcy albo ofiary, które w określonym kontekście kulturowym będą miały

Materiały dodatkowe do wykorzystania na ćwiczeniach

dla grup zaocznych – Piotr Dariusz Zakrzewski

14

charakter seksualny, a więc będą mogły zostać uznane za formę zaspokojenia lub
stymulowania naturalnego u człowieka popędu płciowego.

e.

§ 3 – typ kwalifikowany przez znamię statyczne – zgwałcenie wspólnie z inna
osobą (działającą jako współsprawca) – przykład na współsprawstwo konieczne

f.

Zgwałcenie jest przestępstwem skutkowym (materialnym) - ” kto doprowadza do”.
Skutkiem jest wywołanie takiego stanu rzeczy, gdy istotnie dojdzie do aktu
spółkowania lub jego ekwiwalentu (dokonanie przestępstwa z art. 197 § 1) albo też
ofiara poddała się już innej czynności seksualnej lub taką czynność sama
wykonała (dokonanie przestępstwa z art. 197 § 2).

g.

Zgwałcenie może być popełnione wyłącznie z zamiarem bezpośrednim

XXII art. 289

a. zabór cudzego pojazdu – tylko działanie (podobnie jak 278)
b. strona podmiotowa – umyślność, zamiar bezpośredni , przestępstwo

kierunkowe; cel działania – krótkotrwałe użycie samochodu (chwilowe
wykorzystywanie pojazdu; nie będzie w sytuacji, w której sprawca używa
pojazdu kilka dni)

XXIII art. 286

a. wyrok SN z dnia 2 grudnia 2002.12.02; IV KKN 135/00; LEX nr

74478

Działanie sprawcy, określone w art. 286 § 1 kk jako doprowadzenie do niekorzystnego

rozporządzenia własnym lub cudzym mieniem, sprowadza się do trzech wymienionych w tym
przepisie sposobów: wprowadzenie w błąd, wyzyskanie błędu, wyzyskanie niezdolności do
należytego pojmowania przedsiębranego działania. Jeżeli chodzi o dwa pierwsze sposoby
działania, to zawsze przy ich stosowaniu warunkiem zrealizowania skutku jest błąd po stronie
pokrzywdzonego. Może to być błąd co do osoby, błąd co do rzeczy, błąd co do zjawiska lub
zdarzenia.

W sytuacji wprowadzenia w błąd sprawca wywołuje w świadomości pokrzywdzonego

fałszywe wyobrażenie (rozbieżność między rzeczywistością), zaś w przypadku wyzyskania
błędu ta rozbieżność już istnieje, a sprawca nie koryguje jej, lecz korzysta z tego błędu dla
uzyskania przez siebie, w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, niekorzystnej dla
pokrzywdzonego decyzji majątkowej.

b. wyrok SN z dnia 30 sierpnia 2000; V KKN 267/00; OSNKW

2000/9-10/85

Pojęcie korzyści majątkowej, konkretyzującej cel działania sprawcy (animus lucri

faciendi) w wykładni prawa karnego zawsze było rozumiane szeroko, jako współczesne i
przyszłe przysporzenie mienia, spodziewane korzyści majątkowe, ogólne polepszenie sytuacji
majątkowej. Korzyść majątkowa jest zatem pojęciem szerszym niż przywłaszczenie mienia,
stanowiące cel działania sprawcy (animus rem sibi habendi) przy popełnieniu innych
przestępstw przeciwko mieniu (kradzież, przywłaszczanie). Dlatego też, dla realizacji
znamienia działania w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, sprawca wcale nie musi dążyć
do przywłaszczenia mienia stanowiącego przedmiot oszukańczych zabiegów. Może on nawet
zakładać zwrot mienia pokrzywdzonemu, zamierzając jednak osiągnąć korzyść majątkową

Materiały dodatkowe do wykorzystania na ćwiczeniach

dla grup zaocznych – Piotr Dariusz Zakrzewski

15

płynącą z rozporządzenia mieniem, przejawiającą się w każdej innej postaci, niż jego
przywłaszczenie.

(…) Dla właściwej wykładni znamienia "niekorzystności" ustawowego istotne znaczenie

ma to, że droga "pochodu" przestępstwa oszustwa kończy się z chwilą dokonania przez
pokrzywdzonego rozporządzenia mieniem. Dlatego też korzystność czy też niekorzystność
owego rozporządzenia należy oceniać tylko z punktu widzenia okoliczności istniejących w
czasie rozporządzania mieniem, a nie tych, które następują później. …niezależnie od tego, że
oskarżeni spłacili kredyty w znacznej części, to w czasie podejmowania kolejnych decyzji o
przyznaniu kredytów i podpisywaniu umów z oskarżonymi (rzekomymi nabywcami
towarów), Bank Spółdzielczy w P. dokonywał niekorzystnych dla siebie rozporządzeń.
Faktycznie bowiem, udzielając kredytów, czynił to na warunkach gorszych od tych, które sam
postawił kredytobiorcy. Na skutek wprowadzenia w błąd (fałszywe poświadczenie wydania
towaru przez oskarżoną Krystynę P.) pracownicy banku nie wiedzieli, że żądane przez nich i
pozornie akceptowane przez kredytobiorcę zabezpieczenie kredytu nie istnieje. W
rzeczywistości kredyty przyznawano bez zabezpieczenia, a więc z ryzykiem utraty
wypłaconych środków i nieuzyskania odsetek. Jest oczywiste, że bez faktycznego
zabezpieczenia bank nie przyznałby kredytów, gdyż naruszałoby to elementarne zasady
racjonalnego gospodarowania mieniem.

Podsumowując przedstawione rozważania, należy stwierdzić, że ustawowe znamię,

stanowiące skutek przestępstwa oszustwa, określonego w art. 286 § 1 k.k., wypełnione zostaje
wtedy, gdy sprawca, działając w sposób opisany w tym przepisie, doprowadza inną osobę do
rozporządzenia mieniem, które jest niekorzystne z punktu widzenia interesów tej osoby lub
innej osoby pokrzywdzonej. Powstanie szkody w mieniu nie jest koniecznym warunkiem do
przyjęcia, że doszło do tak pojmowanego niekorzystnego rozporządzenia

Pozostałe przepisy z części szczególnej z punktu widzenia, których należy oceniać

odpowiedzialność karną to art.: 149

(obiektyw. przypisanie)

, 288

(obiekt. przypisanie)

,

291, 292 oraz 217 k.k. (formalne)


Kazus 1 – Art. 148 § 4 k.k.

Jak stwierdzono, Katarzyna C. przez dłuży okres czasu była maltretowana przez w swojego
męża, Karola C. Wielokrotnie też po kolejnych awanturach, gdy musiała uciekać z domu do
sąsiadów, żaliła się, iż któregoś dnia może już nie wytrzymać dalszych awantur i zabije męża.
Krytycznego dnia, gdy Karol C. wrócił po raz kolejny do domu pijany, wszczął awanturę
ubliżając żonie w niewybrednych słowach. Kiedy rozwścieczonym brakiem reakcji zaczął
rozbijać naczynia w kuchni, Katarzyna C nie wytrzymała i chwyciła nóż kuchenny i
kilkukrotnie zdała mu cios nożem w okolice serca. Karol C po kilku minutach zmarł. Jak
stwierdzili biegli u Katarzyny C doszło do rozładowania silnego narastającego przez wiele
tygodni stresu i nie mogła ona w pełni kierować swoim postępowaniem mając w stopniu
znacznym ograniczoną poczytalność.
Prokurator postawił Katarzynie C zarzut zabójstwa z art. 148 § 1 wnioskując równocześnie o
zastosowanie nadzwyczajnego złagodzenia kary. Czy zarzut ten jest prawidłowy. Swoje zdanie
krótko uzasadnij.

Materiały dodatkowe do wykorzystania na ćwiczeniach

dla grup zaocznych – Piotr Dariusz Zakrzewski

16

Rozwiązanie:
Problem ewentualnego zbiegu art. 148§4 i art. 31§1 k.k. – teza 68-69 w Komentarzu

Kazus 2 – Art. 149 k.k., 148 § 1 k.k.

Anna K. postanowiła urodzić dziecko w domu. Bardzo nie chciała dziecka i miała nadzieje, że
w czasie porodu ono umrze. Poród był ciężki. Po przyjściu na świat córeczki wyczerpana
porodem Anna K nie odcięła nawet pępowiny, ani nie zaopiekowała się dzieckiem w żaden
inny sposób. Bez żadnych emocji przyglądała się płaczącemu noworodkowi. Po 30 minutach
dziecko zmarło.
Oceń odpowiedzialność Anny K. Jak należy wykładać znamię „pod wpływem przebiegu
porodu”? Jak wyglądałby odpowiedzialność ojca dziecka, który w okresie porodu żony
doprowadziłby do śmierci dziecka?
2002.10.24

wyrok s.apel. II AKa 256/02 KZS 2002/12/34 w Krakowie

Zamiar dzieciobójstwa pod wpływem porodu (art. 149 k.k.) jest wynikiem zespołu czynników
psychofizycznych, psychologicznych, fizjologicznych i społecznych, związanych zarówno z
porodem, jak i sytuacją życiową matki. Nie spotyka się wypadków wyzwolenia agresji
samodzielnie przebiegiem porodu, bez udziału pozostałych czynników, a jeśli takie występują,
powinny być wartościowane wedle kryteriów poczytalności jako przypadki patologiczne.

uprzedni zamiar nie zawsze wyłącza stosowanie 149

Kazus 3 – Art. 148 § 1 k.k., 149 k.k.

15-letnia Joanna K. niezwykle wstydziła się faktu, iż przyjdzie urodzić jej „panieńskie
dziecko”, nie wiedziała też jak ma podołać jego wychowaniu: nie miała własnych środków do
życia a na ojca dziecka i rodzinę liczyć nie mogła. Cieszyła się nawet, iż wszyscy udają, że
nic nie widzą, zamiast wypędzić ją z domu. „Ukrywała” zatem ciążę przed rodzicami
otoczeniem w swej rodzinnej wsi. Ponieważ nie zdecydowała się na nielegalny zabieg
usunięcia ciąży postanowiła, iż urodzi dziecko a następnie się go pozbędzie, tak aby nie
narażać siebie i swej rodziny na prawdziwe kłopoty. Poród trwał krótko jednak Joannie K.
trudno się było na ten desperacki krok zdecydować. Zostawiła zatem dziecko w stodole i
wróciła do domu, gdzie czekała ją awantura z rodzicami, oraz telefoniczne wyzwiska ze
strony ojca dziecka. Przez dwa dni po porodzie Joanna K. opiekowała się potajemnie
dzieckiem, jednak presja ze strony najbliższych była nie do wytrzymania. Uległa w końcu
namowie ojca dziecka zwłaszcza, iż ten obiecał pomoc w skutecznym pozbyciu się ciała. W
trzeciej dobie od daty porodu udusiła dziecko.
Oceń odpowiedzialność Joanny K. Jak wyglądałaby odpowiedzialność chłopaka Joanny K.,
gdyby to on udusił dziecko? Czy mógłby odpowiadać z art. 149 k.k.?
„czas porodu – wydalanie dziecka i łożyska” oraz
okres porodu – wykracza poza czas porodu, określany indywidualnie
przy porodzie i bezpośrednio po nim, od kilku do kilkunastu godzin, nie dłużej niż 8 dni od
wydalenia łożyska

motywacja – pod wpływem porodu

Materiały dodatkowe do wykorzystania na ćwiczeniach

dla grup zaocznych – Piotr Dariusz Zakrzewski

17

(tymczasem raczej obawa przed opinią środowiska, reakcja rodziny, poczucie bezradności
wobec perspektyw wychowania i utrzymania dziecka)
SN dopuszcza, gdy zamiar zabójstwa jeszcze przed porodem
ważniejsze od porodu jest sytuacja stresowa przed i po porodzie jako czynnik ekskulpujący
możliwe są szczególne sytuacje psychiczne (zaburzenia emocjonalne)

Kazus 4 – 150 k.k.

Karol H. znajdował się już w ostatnim stadium choroby nowotworowej. Przebywał w
hospicjum, oddychał już tylko przy pomocy respiratora, co chwila tracił przytomność i tylko
olbrzymi ból, którego nie dało się złagodzić do końca lekarstwami, przywracał go od czasu do
czasu do świadomości. Dodatkowo od kilku lat ze względu na chorobę nerek poddawany był
3 razy w tygodniu dializom. Ponieważ dializy sprawiały mu dodatkowy ból zażądał od
lekarza zaprzestania dializ. Umarł po 12 dniach. Rodzina Karola oskarżyła lekarza o
realizacje znamion z art. 150 k.k. (bierna eutanazja).
Oceń zasadność podniesionego zarzutu. Jak należałoby ocenić sytuację, w której lekarz –
celem uśmierzenia bólu – podałby pacjentowi dawkę morfiny, która zgodnie z wiedzą lekarską
może spowodować śmierć człowieka i ta śmierć w tej sytuacji rzeczywiście by wystąpiła. Jakie
znaczenie miałyby w tej sytuacji prośby pacjenta o uśmierzenie bólu, który jest nie do
wytrzymania.

Ad. 1.
Zaprzestanie uporczywej terapii a bierna eutanazja – czasem trudno rozgraniczyć
odróżnić zachowanie zmierzające do zmniejszenia cierpień od eutanazji Nie można uznać za
realizację znamion typu określonego w art. 150 § 1 sytuacji, w której środki podawane celem
zmniejszenia cierpienia mogą prowadzić do skrócenia życia pacjenta, jeśli lekarz nie
dysponuje środkami innymi, które by mogły zmniejszyć cierpienie, nie powodując
jednocześnie przyspieszenia śmierci. Lekarz powinien poinformować pacjenta o skutkach
ubocznych podawanego środka (zob. art. 31 ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty).

 Przestępstwo eutanazji może być popełnione tak przez działanie (np. podanie trucizny,
celowe przedawkowanie leku podtrzymującego życie), jak i przez zaniechanie (np.
niepodanie leku podtrzymującego życie). Jednak przez zaniechanie przestępstwa tego może
dopuścić się tylko osoba, na której ciążył szczególny obowiązek ochrony życia ofiary (np.
lekarz, pielęgniarka). Nie jest natomiast przestępstwem odstąpienie od tzw. uporczywej
terapii, tj. stosowania nadzwyczajnych środków medycznych, które mogą narazić pacjenta
na niepotrzebny ból i cierpienie.

Ad. 2 Lekarz związany jest prośbą pacjenta, gdy pacjent odmawia łagodzenia cierpień za
wszelką cenę – nie może się uwolnić od odpowiedzialności.

 Dlatego też powyższy przepis moim zdaniem pozwala lekarzowi (bez obawy
odpowiedzialności), w miarę pogłębiania się bólu, odpowiednio zwiększać pacjentowi

Materiały dodatkowe do wykorzystania na ćwiczeniach

dla grup zaocznych – Piotr Dariusz Zakrzewski

18

będącemu w stanie terminalnym dawkę środków uśmierzających (np. morfiny) do granic
niezbędnych dla wyeliminowania cierpień.
Lekarz ma prawo postąpić w ten sposób nawet ze świadomością, że zwiększenie dawki środka
uśmierzającego może spowodować przyspieszenie śmierci pacjenta w wyniku niewydolności
oddechowej, zaś gdyby dawki tej nie zwiększono prawdopodobne jest, że żyłby on nieco
dłużej, ale w trudnych do zniesienia cierpieniach. [...]
Podkreślić jednak należy, że również w takich przypadkach trzeba przyjąć, iż lekarz związany
jest wolą pacjenta. Nie można go więc zwolnić od odpowiedzialności, gdy pacjent wyraźnie
odmawia łagodzenia cierpień, za wszelką cenę.

Ad. 3. Cel: uśmiercenie czy usmieżenie bólu – jeśli to drugie, nawet ze świadomością
możliwości spowodowania śmierci to chyba nie ma złamania normy sankcjonowanej i
realizacji znamion typu.

 Jeżeli pacjent umiera na skutek np. jednorazowego zastrzyku dożylnego morfiny w dawce,
która w oczywisty sposób jest zbyt wysoka na danym etapie leczenia przeciwbólowego, to
powinien to być sygnał możliwości karalnego spowodowania śmierci chorego. Pozostaje tylko
kwestia ustalenia czy było ono umyślne czy też nieumyślne.
Należy podkreślić, że intencja, z jaką działałby sprawca w postaci np. zamiaru uśmierzenia
bólu a nie spowodowania śmierci, nie może stanowić okoliczności, która samodzielnie
zwalniałaby lekarza od odpowiedzialności karnej, jeżeli zaistnienie skutku śmiertelnego
wskutek zastosowania danego środka było pewne. Może ona jedynie wpływać na złagodzenie
jego winy.
 Wyłączona jest prawna odpowiedzialność lekarza za spowodowanie śmierci cierpiącego
pacjenta, pod warunkiem, że zamiarem lekarza było złagodzenie bólu, nie zaś spowodowanie
śmierci. Twierdzenie takie jest prawdziwe, ale tylko wtedy, gdy zostanie uzupełnione o
dodatkowe warunki [...]. Nie można bowiem traktować zamiaru lekarza, który podaje
analgetyk nie w celu spowodowania śmierci pacjenta, lecz uśmierzenia jego bólu, jako
wyłącznej okoliczności uchylającej taką odpowiedzialność. Nie stanowi zatem wystarczającej
przesłanki uchylającej odpowiedzialność lekarza jego moralnie dobry zamysł łagodzenia
bólu, jeżeli ma on świadomość, że jego działanie równocześnie łagodząc cierpienie
nieuchronnie pociągnie za sobą śmierć chorego. Lekarz może działać wyłącznie w zamiarze
ewentualnym spowodowania śmierci pacjenta. Może on zatem swym działaniem stwarzać
dla pacjenta ryzyko takiej śmierci i godzić się z jej następstwem, jeżeli jest to konieczne dla
złagodzenia cierpień chorego. Jeżeli jednak [...] ma pewność tego, że skutkiem jej działania
będzie jednocześnie śmierć pacjenta, to nie może być mowy o wyłączeniu odpowiedzialności
karnej za czyn, który w swej istocie jest zabójstwem eutanatycznym, dokonanym w zamiarze
bezpośrednim. Moralnie dobry zamysł łagodzenia cierpień innej osoby, pod warunkiem
wystąpienia znamion z art. 150 § 1 k.k. może wpływać jedynie na złagodzenie kary.

Kazus 5 – 151 k.k., 148 § 1 k.k.

16-letnia Magda K. bardzo źle znosiła ciążę, nie mogąc liczyć na nic, poza szykanami ze
strony swoich najbliższych oraz ojca dziecka. Prosiła więc swą przyjaciółkę, aby ta pomogła

Materiały dodatkowe do wykorzystania na ćwiczeniach

dla grup zaocznych – Piotr Dariusz Zakrzewski

19

jej skończyć „z tym wszystkim” i żeby pomogła jej to zrobić tak „żeby nie bolało”, gdyż ona
– Magda K., tak czy inaczej decyzję swą zrealizuje. Anna Z. w końcu uległa namowom
Magdy K. i szlochając wręczyła jej arszenik, który udało jej się ukraść z apteki, w której
pracowała jej matka. W szpitalu podjęto próbę ratowania 9 - miesięcznego płodu, niestety
mimo cesarskiego cięcia, dziecko kilka godzin po urodzeniu zmarło, gdyż trucizna zdążyła się
przedostać do jego organizmu, zanim wyjęto je z łona matki. Próby samobójczej nie przeżyła
także Magda K.
Oceń odpowiedzialność Anny Z. Czy w analizowanej sytuacji dziecko poczęte ale
nienarodzone będzie uważane za człowieka w rozumieniu prawa karnego?

150 Nie:

- Magda K. ma 16 lat – dyskusyjne czy w tym wieku może być podmiotem zdolnym do

wyrażenia „żądania”

- Pojęcie „żądania” – to pokrzywdzony jest stroną inicjującą
- Magda K. „żąda” pod wpływem „chwilowego załamania”
- przyczyną jest (chyba) „okoliczność przemijająca”, w każdym razie nie są to cierpienia

związane z chorobą czy trwałym kalectwem

- pytanie czy 16-latka, w dodatku ciężarna (depresja) może być przedmiotem czynności

wykonawczej do dyskusji
151

- pytanie czy Anna Z. „udzieliła pomocy” jeśli interpretować to znamię wąsko tak jak sugeruje

Profesor to chyba nie, gdyż jej pomoc nie „warunkuje wprowadzenia w czyn decyzji o
pozbawieniu się życia” a raczej ma tę czynność uczynić MK bardziej znośną „ułatwić
realizację” do dyskusji

- „Doprowadza” w przepisie Wniosek – nie

zaniechania, znamion typu określonego w art. 148 § 1 od strony przedmiotowej różni się od
realizacji znamion typu określonego w art. 151 charakterystyką przedmiotu czynności
wykonawczej Kwalifikację z art. 148 § 1 należy przyjąć wtedy, gdy osoba dokonująca
zamachu na własne życie nie mogła ze względu na wiek lub stan psychiczny rozpoznać
należycie znaczenia swojego czynu. W przypadku kwalifikacji z art. 151 zamach samobójczy
jest wynikiem swobodnie podjętej decyzji woli przez ofiarę tego zamachu.

Do dokonania przestępstwa określonego w art. 151 wystarczy, jeżeli dojdzie do usiłowania
zamachu samobójczego, tzn. osoba zamierzająca dokonać samobójstwa zmierzać będzie już
bezpośrednio do realizacji swojego zamiaru. Jeżeli osoba namawiana do targnięcia się na
własne życie lub której udzielano pomocy nie będzie usiłowała popełnić samobójstwa, to
namawiający lub udzielający pomocy odpowiadać będą za usiłowanie.

Kazus 6 – 158 § 1 k.k., 159 k.k.

Józef K. jak w każdą sobotę oddawał się swojej ulubionej rozrywce jaką było branie udział w
imprezach tanecznych w pobliskiej remizie strażackiej. Po przybyciu na miejsce zabawy, po
wcześniejszym wypiciu ze swoimi kolegami Franciszkiem Z i Witoldem J. dwóch butelek

Materiały dodatkowe do wykorzystania na ćwiczeniach

dla grup zaocznych – Piotr Dariusz Zakrzewski

20

wódki, zauważył, że na sali znajduję się również jego była dziewczyna Jolanta Ś. wraz z
nieznanym mu mężczyzną, którym okazał się Marcin B. Dowiedziawszy się, że towarzysz
Jolanty Ś. jest z miasta, Józef K postanowił upiec dwie pieczenie na jednym ogniu, chcąc
odegrać się na Jolancie Ś. za to, że go rzuciła oraz sprawić łomot jej towarzyszowi, ponieważ
szczerze nienawidził miastowych. Wiedząc, że jego koledzy lubią urozmaicić sobie nudne
zabawy oświadczył im: „Panowie idziemy zatańczyć z miastowym”. Franciszkowi Z i
Witoldowi J. nie trzeba było dwa razy powtarzać. Józef K. podszedł do stolika i znienacka
uderzył Marcina B. Ku zdziwieniu mężczyzn Marcin B bardzo szybko otrząsnął się z
pierwszego zaskoczenia i rzucił się na Józefa K kilkoma szybkimi ciosami posyłając go na
parkiet łamiąc mu równocześnie nos. Następnie przystąpił do ataku wyprzedzającego na
Franciszka Z i Witolda J. Pomimo przewagi liczebnej przeciwników Marcin B, który od lat
ćwiczył wschodnie sztuki walki, bez większego trudu poradził sobie również z nimi zadając
im szereg silnych cisów. Następnie aby wybić napastnikom z głowy ponowienie ataku
każdego z nich kopnął jeszcze kilka razy w brzuch, gdy leżeli oni na ziemi. Był zresztą do
tego zachęcany okrzykami Jolanty Ś.: „Dokop im Misiu, dokop. Zasłużyli sobie!”. Józef K.
po dojściu do siebie, widząc, że sytuacja obróciła się przeciwko napastnikom, rozbił
znajdującą na stoliku butelkę po piwie i podbiegając do Marcina B. zadał mu cios
powodujący ranę ciętą w okolicach szyi. Marcina B. przed wykrwawieniem uratowała tylko
szybkie przewiezienie do na oddział intensywnej terapii pobliskiego szpitala.
Oceń odpowiedzialność karną uczestników zajścia.

1) Józef K odpowie za czyn z art. 159 k.k. i art. 156§1 pkt 2 k.k. w zw. z art. 11§2 k.k. –

udział w bójce w czasie którego używa innego niebezpiecznego przedmiotu
podobnego do noża (tu tzw. tulipan) i odpowiedzialność za wywołany skutek, którą
jedynie jemu można przypisać. Należy uznać że na zasadzie konsumpcji zachowanie
to pochłonie odpowiedzialność za podżeganie do pobicia.

2) Franciszek Z. I Witold J. odpowiedzą z art. 158§1 k.k. – użycie tzw. tulipana przez

Józefa K. stanowiło eksces i nie mogą odpowiadać za skutek w postaci ciężkiego
uszczerbku na zdrowiu Marcina B.

3) Marcin B odpowie z art. 158§1 k.k. i art. 157§2 k.k. w zw. z art. 11§2 k.k. Nie ma

mowy o odpowiedzialności Marcina B za skutki na własnych dobrach – tak dr Wróbel
na wykładzie! (zresztą moim zdaniem absolutnie słusznie, choć Pani doktor się z tym
nie zgadza)

4) Jolanta Ś – odpowie za 158§1 k.k.

Kazus 7 – 279 § 1 k.k., 288 k.k.

Piotr K. powziął plan dokonania kradzieży telewizora ze sklepu przy ul. Karmelickiej.
Zgodnie ze swym zamierzeniem Piotr K. miał wybić szybę w oknie wystawowym, a
następnie wynieść ze sklepu upatrzony wcześniej telewizor. W trakcie próby rozbicia szyby
okazało się, że obiekt wyposażony jest w pancerne szkło i przy pomocy kamienia nie można
rozbić okna wystawowego. Wówczas Piotr K. przyniósł z samochodu siekierę i kompletnie
zdemolował drzwi, a następnie w szale i wściekłości uszkodził także znajdujący się przy
oknie wystawowym regał. Następnie zabrał upatrzony telewizor i wyniósł go ze sklepu. W

Materiały dodatkowe do wykorzystania na ćwiczeniach

dla grup zaocznych – Piotr Dariusz Zakrzewski

21

trakcie postępowania przygotowawczego ustalono, że straty związane z rozbiciem drzwi oraz
zniszczeniem regału są czterokrotnie wyższe niż wartość telewizora.
Dokonaj kwalifikacji prawnej zachowania Piotra K. uzasadniając zwięźle przyjęte
rozstrzygnięcie.
279 § 1 w zw. z art. 288 k.k. w stosunku do obu.
- co do zasady konsumpcja ale może się zdarzyć inaczej
Kazus 8 – 179 § 1 k.k.

Po zamknięciu hipermarketu TESCO Jarosław M. postanowił dostać się do hali głównej
wyłamując zamki w drzwiach prowadzących do magazynów znajdujących się na tyłach
hipermarketu. Kiedy podszedł do drzwi spostrzegł, że znajdujące się w tylnej części budynku
hipermarketu okno jest otwarte. Porzucił wówczas zamiar wyłamywania zamków i dostali się
do środka przez okno. Po wejściu do hipermarketu Jarosław M. unieruchomił alarm
elektroniczny dokonując jego dezaktywacji przy pomocy przenośnego komputera. Następnie
Jarosław M. zabrał z działu sprzęt AGD o łącznej wartości 25 tys. PLN. Następnie posługując
się wytrychem otworzył drzwi magazynowe i opuścili hipermarket wynosząc ze sobą zabrany
z działu AGD sprzęt elektroniczny. Został złapany.
We wniesionym do sądu akcie oskarżenia prokurator zarzucił Jarosławowi M. popełnienie
przestępstwa kradzieży z włamaniem. Dokonaj oceny kwalifikacji prawnej przyjętej przez
prokuratora, krótko uzasadniając przyjęte stanowisko.

279 § 1 –włamaniem jest dezaktywacja alarmu elektronicznego,
wyłamania się ze sklepu – nie jest to włamanie
można się kilka razy włamać i wyłamać – jedna kwalifikacja

Kazus 9

Dokonaj kwalifikacji prawnej czynów:

1. Józef G. wyrwał (i uciekł) Przemysławowi J. z ręki kartę do bankomatu, w momencie

gdy ten chciał z niej skorzystać w sklepie.

2. Józef G. groził Przemysławowi J., że zniszczy mu samochód (z którego Przemysław

właśnie wysiadał) jeśli ten nie odda mu natychmiast portfela z pokaźną kwotą pieniędzy.
Przemysław lubił swój samochód – więc portfel oddał.

3. Józef G. zagroził Przemysławowi J., że jeśli ten nie przeleje na jego konto sumy 100 tys.

PLN to podpali jego dom. Dodał jednocześnie, że daje Przemysławowi J., tydzień na
realizacje przelewu. Trzeciego dnia od tego zdarzenia Przemysław J., w obawie
zrealizowania groźby czynność tę wykonał.

4. Józef G. w towarzystwie 6 kolegów z siłowni poprosił spotkanego w ciemnej uliczce

przechodnia, aby podpisał „umowę kupna sprzedaży” swojego telefony komórkowego.
Sparaliżowany strachem przechodzień umowę podpisał i wydał telefon osiłkom.

5. Jan J. spożywał wraz z Filipem A. alkohol w parku. Filip A miał jednak słabą głowę i

szybko „odpadł”. Wykorzystując stan kolegi Jan J. zabrał

mu portfel

, mając zamiar

poinformować kolegę po przebudzeniu, że ukradli go chuligani, gdy Jan J. oddalił się na
chwilę od kolegi.

Materiały dodatkowe do wykorzystania na ćwiczeniach

dla grup zaocznych – Piotr Dariusz Zakrzewski

22

6. Jan J. podszedł w towarzystwie tresowanego owczarka kałkaskiego, do Przemysława G. I

zażądał od niego wydania portfela. Owczarek, wspiął się na dwóch łapach, przednie
opierając o ramiona Przemysława G. i wyszczerzył zęby przy jego szyi czekając na
komendę swego pana. Przemysław G. Zrealizował żądanie Jana J. I wydał mu portfel.

280 § 2 – „sposób bezpośrednio zagrażający życiu”, „doprowadza do bezbronności” –
znów bez przemocy

7. Jan J. postanowił zabrać wracającej z kościoła staruszce książeczkę do nabożeństwa. Na

wypadek gdyby staruszka stawiała opór schował do kieszeni nóż. Skończyło się jednak
na krótkiej szarpaninie i wykręceniu staruszce ręki.

8. Jan J. postanowił zabrać wracającej z kościoła staruszce książeczkę do nabożeństwa. Na

wypadek gdyby staruszka stawiała opór schował do kieszeni nóż. Podszedł do kobiety i
„poprosił” ją o książeczkę do nabożeństwa trzymając nóż tak aby kobieta go widziała.

Kazus 10

Wieczorną porą kibic piłkarski należący do bojówki miejscowego klubu piłkarskiego
Krzysztof F. postanowił wyskoczyć na kilka piwek pod sklep monopolowy. Krzysztof F.
brzydził się pracą więc miał problem z pieniędzmi. Zastanawiając się jak go rozwiązać
zobaczył wracającą właśnie z wieczornej mszy 75-letnią drobną staruszkę Genowefę J.
Krzysztof F., znacząco uśmiechając się, powiedział głośno „Ta miła pani na pewno pożyczy
mi kilka złotych na browar.” Bez zastanowienia udał się do staruszki i podchodząc do niej
grzecznie ukłonił się i zapytał: „Starowinko mam problem bo zabrakło mi do piwa. Kopsnij
kilka złotych na browar biednemu studentowi”. Genowefa J. widząc przed sobą łysego, o
połowę wyższego, dobrze zbudowanego mężczyznę w szaliku klubu piłkarskiego bez
zastanowienia wyciągnęła z torebki 50 zł i wręczyła je trzęsącymi się rękami Krzysztofowi F.
Ten uśmiechnął się do niej szeroko i powiedział: „Pięknie dziękuje babciu” po czym
pocałował ją szarmancko w rękę. Za „stypendium” zakupił kilkanaście piw, które jeszcze tego
samego wieczoru wypił z kolegami na osiedlowej ławeczce.
Oceń odpowiedzialność karną Krzysztofa F.

Rozwiązanie:
Krzysztof F. 280§1 k.k. problem z oceną co na gruncie rozboju można uznać za groźbę użycia
przemocy


Kazus 11

Na przystanku autobusowym stało dwóch młodzieńców: Tomasz D. i Łukasz K. ubranych w
szaliki przeciwnych drużyn, które rozgrywały w tym dniu mecz derbowy. W pewnej chwili w
Łukasz K. zaczął śpiewać piosenki obraźliwe dla klubu Tomasza D. Początkowo zostało to
przez kibica zignorowane lecz kiedy obelgi te stał się poważne, Tomasz D. nie wytrzymał i
odpowiedzieli Pawłowi G, iż jest „fałszywym parszywym psem” następnie spoliczkował go i

Materiały dodatkowe do wykorzystania na ćwiczeniach

dla grup zaocznych – Piotr Dariusz Zakrzewski

23

opluł. Paweł G. Odstąpił od kontrataku widząc zbliżającą się do przystanku grupę kibiców
drużyny Tomasza D.
Omów odpowiedzialność karną Tomasza D.

Kazus 12

Atrakcyjna, 28 letnia Zofia F. lubiła górskie wycieczki. Pewnego pięknego dnia wynajęła
przewodnika Jana T. i udała się z nim na Rysy. Po zdobyciu szczytu, w drodze powrotnej
zablokowała się między dwoma głazami. Jan T. powiedział wówczas, że wraca sam do
schroniska. Dodał następnie, że ostatecznie może pomóc Zofii F. zejść pod warunkiem
odbycia stosunku seksualnego. Zofia F. zaczęła wprawdzie krzyczeć i płakać ale Jan T.
oświadczył, że jak się zaraz nie zamknie to sobie pójdzie. Wystraszona Zofia F. poniechała
oporu.
Oceń odpowiedzialność karną Jana T.

197 § 1 w zw. z 198 § 1 w zw. z 11 § 2 – groźba bezprawna, bezradność, „opór (brak zgody)”
w orzecznictwie

Kazus 13

14 – letni Dawid K. był upośledzony umysłowo w stopniu ciężkim. Od pewnego czasu matka
zauważyła u tego spokojnego dotychczas chłopca zwiększoną nadpobudliwość, agresje, a
także zainteresowanie swoimi narządami płciowymi. Mając w pamięci przeczytane artykuły
na temat problemów seksualności osób niepełnosprawnych a stwierdziła, iż musi nauczyć go
rozładowywać samego napięcie seksualne, zanim dojdzie do jakiegoś nieszczęścia.
Postanowiła nauczyć go masturbacji. Ponieważ trochę bała się jak syn zareaguje, powiedziała
mu, że ona musi to zrobić, bo inaczej on ciężko zachoruje i umrze. I że potem on sam będzie
to robił Przestraszone dziecko pozwoliło matce na dokonanie „na nim” masturbacji. Po
wszystkim powiedział, że mu się bardzo podobało i on chce to robić. Opiekunka w
warsztatach terapii zajęciowej, na które uczęszczał chłopiec zawiadomiła prokuraturę po tym,
jak zobaczyła masturbującego się chłopca i dowiedziała się, że nauczyła go tego mama.
Czy matce chłopca można przypisać popełnienie jakiegoś czynu zabronionego?

Odnośnie 197 par. 2 k.k. -,

z 2001.10.26

wyrok SN

WA 25/01

OSNKW 2002/1-2/6

Nie każda ingerencja w narządy płciowe innej osoby, poprzedzona użyciem przemocy, groźby
bezprawnej lub podstępu, musi pociągnąć za sobą dla sprawcy takiego zachowania
odpowiedzialność karną na podstawie art. 197 § 2 k.k., warunkiem bowiem niezbędnym do
wypełnienia znamion tego czynu, jest również i to, by zachowanie sprawcy miało "charakter
seksualny", to jest wiązało się z jakąś formą zaspokojenia lub pobudzenia popędu płciowego.

i drugi o przeciwnej tezie (przesłał dr Wróbel)

Materiały dodatkowe do wykorzystania na ćwiczeniach

dla grup zaocznych – Piotr Dariusz Zakrzewski

24

jeśli dobrem jest “wolność seksualna” to należy zbadać jakie dobro sprawca miał zamiar
naruszyć, kontekst sytuacyjny okoliczności