ZAGADNIENIA OBOWIĄZUJĄCE DO EGZAMINU Z PODSTAW EKONOMII

1. Definicje ekonomii.

Ekonomia – nauka społeczna analizująca oraz opisująca produkcję, dystrybucję oraz konsumpcję dóbr Starożytni grecy stosowali tej definicji do określania efektywnych zasad funkcjonowania gospodarstwa domowego.

Ekonomia jest nauką o dokonywaniu wyborów. Bada, w jaki sposób ludzie dobierają rzadkie albo ograniczone zasoby wytwórcze (ziemia, praca, wyposażenie, wiedza techniczna),

• Ekonomia analizuje zmiany w całości gospodarki - tendencje cen, produkcji, bezrobocia. Z chwilą gdy te zjawiska zostaną zrozumiane, pomaga w kształtowaniu polityki

1. Mikro- a makroekonomia.

Makroekonomia – koncentruje się na funkcjonowaniu gospodarki jako całości. Podstawowymi problemami, których dotyczy makroekonomia są: inflacja – czyli utrzymujący się wzrost cen, bezrobocie – czyli zagadnienia związane z niemożnością znalezienia pracy przez ludzi chcących i mogących pracować, wzrost gospodarczy czyli rozwój gospodarczy dzięki, któremu podnosi się stopa życiowa ludzi żyjących w danej gospodarce. W ramach posiadanych środków państwo może zapewnić świadczenia społeczne takie jak np. służba zdrowia.

Makro i mikroekonomia to dwa sposoby analizy wykorzystywane są w nauce. Przedmiotem zainteresowania jest to samo, jednak różne są sposoby analizy.

Mikroekonomia - koncentruje się na decyzjach podejmowanych przez poszczególne podmioty gospodarujące (gospodarstw domowe, firmy i rząd) oraz na poszczególnych rynkach (czynników wytwórczych i produktów).

1. Podstawowe problemy makroekonomiczne.

Podstawowe problemy, którymi zajmuje się ekonomia w szczególności dotyczą:

1) czynników określających poziom i wzrost ogólnej produkcji w gospodarce (PKB) w okresie krótkim i długim,

2) cyklicznego rozwoju gospodarki, a zwłaszcza przyczyn cyklu koniunkturalnego i antycyklicznej działalności państwa,

3) bezrobocia i zatrudnienia, a zwłaszcza przyczyn bezrobocia i sposobów jego zmniejszenia,

4) ogólnego poziomu cen i tendencji inflacyjnych, ich przyczyn i polityki antyinflacyjnej państwa,

5) powiązań gospodarki z zagranicą, bilansu płatniczego kraju oraz kursów walutowych,

6) roli polityki gospodarczej państwa w procesach gospodarczych, a zwłaszcza znaczenia polityki fiskalnej i pieniężnej.

1. Miejsce ekonomii w systemie nauk.

2. Powiązania ekonomii z innymi naukami.

Ekonomia graniczy z innymi ważnymi dyscyplinami akademickimi. Nauki polityczne, psychologia, socjologia i antropologia społeczna – sfera badań pokrywa się częściowo ze sfera badań ekonomii. Ekonomia czerpie również wiedzę z badań historycznych. Również statystyka ma swoje powiązania z ekonomią – matematyczne metody rachunku prawdopodobieństwa i statystyki znajdują największe zastosowania w ekonomii. Kalendarium aż roi się od różnego rodzaju szczytów gospodarczych spraw legislacji podatkowej, dlatego tak ważne jest aby każdy polityk miał u swojego boku specjalistów od ekonomii. Stwarzają oni gwarancję, ze kierując się instynktem politycznym nie sprowadzą kraju na manowce. Ekonomia czerpie też z takich nauk, jak: historia gospodarcza, ekonomiki branżowe, towaroznawstwo, geografia społeczna. (4/5 laureatów nagrody Nobla, są to ekonomiści z zacięciem ilościowym.

1. Cele i narzędzia makroekonomii.

CELE	NARZĘDZIA
PRODUKCJA: wysoki poziom wysoka stopa wzrostu	POLITYKA FISKALNA: wydatki publiczne podatki
ZATRUDNIENIE: wysoki poziom niski poziom bezrobocia przymusowego	POLITYKA MONETARNA: kontrola podaży pieniądza wywierająca wpływ na stopy procentowe
STABILNOŚĆ POZIOMU CEN: przy swobodnej grze sił rynkowych	POLITYKA DOCHODOWA: od swobodnego kształtowania relacji płac i cen do środków kontroli
BILANSE ZAGRANICZNE: równowaga eksportu i importu stabilność kursu waluty	STOSUNKI MIĘDZYNARODOWE: polityka handlu zagranicznego interwencjonizm w odniesieniu do kursów walutowych

1. Ekonomia pozytywna a ekonomia normatywna.

Ekonomia pozytywna – jest stosowana przez ekonomistów, którzy efekty swojej pracy przedstawiają wyłącznie jako zdarzenie gospodarcze, prezentują dane empiryczne, budują teorie ale niczego nie wartościują, czyli nie oceniają co jest dobre a co złe i nikogo nie pouczają co należy zrobić aby zaradzić różnym trudnościom.

Ekonomia normatywna - różni się tym, że ekonomiści dokonują ocen: głoszą co jest słuszne a co nie, jak być powinno a czego uniknąć należy. Ekonomia normatywna formułuje zalecenia dotyczące tego co powinno się czynić w gospodarce. Ponadto podsuwane są cele, które przez ekonomistów uważane są za słuszne.

1. Podział czynników produkcji.

praca - wysiłek ludzki jaki jest wkładany w wytwarzanie dóbr lub usług

kapitał - dobra wytworzone uprzednio takie jak zasoby pieniężne, maszyny, budynki, infrastruktura czy też wiedza i doświadczenie

ziemia - dobra pochodzenia naturalnego będące w posiadaniu ludzi, na przykład grunty, surowce mineralne, dobra pochodzenia naturalnego

1. Koszt alternatywny.

Wartość najlepszej ale nie wybranej alternatywy

1. Krzywa możliwości produkcyjnych – definicja, wykres.

Zbiór kombinacji różnych wielkości produkcji dwóch dóbr, przy których przedsiębiorstwo lub kraj w pełni wykorzystuje posiadane zasoby

1. Czynniki przesuwające krzywa możliwości produkcyjnych

Zmiana wielkości zasobów

Technologia

Specjalizacja pracy

Efekty skali

Handel (wymiana zasobów)

1. Wykorzystanie krzywej możliwości produkcyjnych do analizy całej gospodarki.

2. Ruch okrężny w gospodarce – narysować i opisać schemat

1. Sektory w gospodarce narodowej

sektor pierwszy – obejmujący rolnictwo, leśnictwo i rybołówstwo;

sektor drugi – obejmujący przemysł i budownictwo;

sektor trzeci – obejmujący usługi.

1. Podmioty w gospodarce narodowej.

Podmioty gospodarcze:

• gospodarstwa domowe

• podmioty gospodarki narodowej

◦ przedsiębiorstwa

◦ instytucje finansowe i ubezpieczeniowe

◦ instytucje rządowe i samorządowe

◦ instytucje niekomercyjne

Podmioty gospodarki narodowej – osoby prawne, jednostki organizacyjne, które nie posiadają osobowości prawnej

(m.in. zakłady, oddziały, filie) oraz osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą (GUS)

1. Polityka monetarna państwa: restrykcyjna i ekspansywna

Prowadząc politykę restrykcyjną bank centralny stara się ograniczać podaŜ

pieniądza w gospodarce podwyŜszając stopę redyskontową, zwiększając sprzedaŜ

papierów wartościowych na otwartym rynku lub podnosząc stopę rezerw

obowiązkowych.

W ramach polityki ekspansywnej prowadzi działania, których celem jest

zwiększenie podaŜy pieniądza poprzez obniŜanie stopy redyskontowej,

zmniejszanie sprzedaŜy papierów wartościowych lub obniŜanie stopy rezerw

obowiązkowych.

1. Narzędzia polityki monetarnej

Najważniejszymi narzędziami polityki pieniężnej są:

- stopa rezerw obowiązkowych,

- stopa redyskontowa,

-operacje otwartego rynku.

1. Dewaluacje, rewaluacja, deprecjacja i aprecjacja

Rewaluacja - wzrost kursu stałego waluty danego kraju względem waluty zagranicznej.

Dewaluacja - spadek kursu stałego waluty danego kraju względem waluty zagranicznej.

Aprecjacja - wzrost kursu płynnego (zmiennego) waluty danego kraju względem waluty zagranicznej.

Deprecjacja - spadek kursu płynnego (zmiennego) waluty danego kraju względem waluty zagranicznej.

Różnica między rewaluacją/dewaluacja a aprecjacją/deprecjacją polega również na tym, że zmiana wartości tych pierwszych zachodzi w wyniku interwencji władz monetarnych, a tych drugich - bez żadnych ingerencji, na podstawie samozaistniałych wahań walutowego rynku pieniężnego

.

1. Rodzaje pieniądza

Pieniądz symboliczny – środek płatniczy, którego wartość, czy też siła nabywcza, znacznie przewyższa koszt jego wytworzenia lub wartość jako towaru w innych niż pieniądz zastosowaniach.

Pieniądz symboliczny, któremu nadano status prawnego środka płatniczego - jest w imieniu prawa środkiem stanowiącym akceptowany środek zapłaty.

Pieniądz bezgotówkowy – jest to środek wymiany, którego podstawą jest wierzytelność przedsiębiorstwa prywatnego lub osoby fizycznej.

1. Współczesny system bankowy

Pośrednik finansowy – to instytucja, która stanowi ogniwo ułatwiające kontakty pomiędzy kredytodawcami i kredytobiorcami (np. banki, instytucje ubezpieczeniowe, fundusze emerytalne i towarzystwa budowlane).

Banki komercyjne – pośrednicy finansowi, którym Państwo udzieliło licencji na działalność polegającą na udzielaniu kredytów i przyjmowaniu depozytów, włączając w to wkłady, w których ciężar mogą być wystawiane czeki.

System clearingowy – ogół porozumień, na mocy których wzajemne zobowiązania i należności banków rozlicza się przez zestawienie wszystkich transakcji dokonanych w danym okresie i dokonanie spłaty zobowiązań netto powstałych w rozliczeniach międzybankowych.

1. Rola banków w współczesnej gospodarce

Funkcje banków

• emisyjna i regulacyjna – pełni ją bank centralny przez emisję i regulację podaży pieniądza

• depozytowo-kredytowa

• rozliczeniowa – bank na zlecenie klientów dokonuje rozliczeń pieniężnych

• alokacyjna – umożliwia przepływ środków finansowych z mniej do bardziej efektownych dziedzin gospodarki

• finansowo-doradcza – bank przez służby doradcze zabezpiecza interesu swoich klientów

• stymulacyjna – bank jako dawca kapitału wpływa na rozwój przedsiębiorczości lokalnej

1. Rola i zadania banku centralnego

Główne funkcje banku centralnego

• emituje pieniądz

• wprowadzenie pieniądza do obiegu

• jest bankiem banków

• transakcje z zagranicznymi bankami

• świadczy usługi bankowe

• jest bankiem skarbu państwa

Instrumenty oddziaływania banku centralnego

• pośrednie:

◦ poziom rezerw obowiązkowych – aktualne 3,5%

◦ operacje otwartego rynku – zakup, sprzedaż papierów wartościowych, dewiz, bonów pieniężnych

◦ transakcje depozytowo-kredytowe

• bezpośrednie instrumentu polityki pieniężnej

◦ kontrola udzielanych kredytów (m. in. pułapy kredytowe, ograniczenia depozytów)

◦ kształtowanie stóp procentowych

◦ perswazja

1. Rola i zadania Giełdy Papierów Wartościowych

Zadania giełdy:

Giełda jest jedną z najważniejszych instytucji w współczesnej gospodarce. Dobrze funkcjonującą giełda powinna spełniać następujące kryteria :

 wypełniać ustawowe wymagania stawiane giełdom,

 posiadać wewnętrzny, precyzyjny regulamin określający sposób jej funkcjonowania i kryteria doboru instytucji pośredniczących w handlu, np. biura maklerskie,

 zapewniać powszechny i równy dostęp do informacji,

 dbać o przejrzystość rynku,

 zapewniać bezpieczne rozliczenia,

W kapitalizmie giełda odgrywa bardzo ważną rolę, gdyż sama w sobie jest spełnia rolę rynku podlegającego prawom popytu i podaży. Dlatego też giełdę "nie interesuje" czy występuje na niej tendencja spadkowa czy wzrostowa, lecz zapewnienie uczestnikom możliwości sprawnego zawarcia transakcji

1. Kreacja pieniądza przez banki

Kreacja pieniądza przez system bankowy

• kreacja pierwotna przebiega w banku centralnym, który udziela kredytów bankom komercyjnym

• kreacja wtórna: realizowana przez banki komercyjne, które udzielają kredytów swoim klientom.

1. Metody walki z inflacją

Nie ma jednoznacznej i powszechnie akceptowanej odpowiedzi jak zwalczać inflację. Zależy to w dużym stopniu od diagnozy przyczyn inflacji, a także od warunków określonego kraju, w którym występują procesy inflacyjne.

hamować wzrost cen przez odpowiednie hamowanie wzrostu płac pieniężnych

dążyć do likwidacji deficytu budżetowego

odpowiednio regulować dopływ pieniądza do obiegu za pośrednictwem polityki banku centralnego

likwidacja monopoli i dążenie do konkurencji doskonałej

1. Podstawowe rodzaje papierów wartościowych

papiery reprezentujące wierzytelności pieniężne (np. weksle, czeki, obligacje, bony skarbowe, listy zastawne, listy hipoteczne,),

papiery dokumentujące uprawnienia do współwłasności majątkowej ( np. akcje),

papiery wartościowe uprawniające do zarządzania rzeczami (konosamenty w transporcie towarów).

papiery wartościowe o dochodzie stałym (reprezentują wierzytelność

papiery wartościowe o dochodzie zmiennym (to walory reprezentujące prawo do udziału w zysku

papiery wartościowe imienne

papiery wartościowe na zlecenie

papiery krótkoterminowe papiery długoterminowe.

papiery rynkowe

papiery nierynkowe

1. Funkcje pieniądza

Jednostka rozrachunkowa – jest to jednostka w której są wyrażone ceny i są prowadzone rozliczenia.

Środek przechowywania wartości (tezauryzacji) – można go wykorzystać do dokonania zakupów w przyszłości.

Miernik odroczonych płatności – funkcja jednostki rozrachunkowej w dłuższym okresie

1. Pojęcie pieniądza

Pieniądz - środek wymiany, za pośrednictwem którego ludzie dokonują wymiany dóbr i usług.

1. Kategorie dochodu narodowego: PKB, PNB, PKN, PNN (DN), PKB per capita

2. PKB i PNB w cenach rynkowych i w cenach czynników wytwórczych

3. Sposoby kalkulacji PKB: od strony wydatków, od strony dochodów i od strony wartości produkcji

4. Ceny nominalne i realne, PKN i PNB w ujęciu nominalnym i realnym

5. Deflator PKB i deflator PNB

jest to stosunek nominalnego PNB ( w cenach bieżących) do PNB w ujęciu realnym (w cenach stałych), wyrażony w postaci wskaźnika.

1. Alternatywne sposoby mierzenia dochodu narodowego (DEN)

Wskaźnik ten koryguje PNB przez odjęcie od niego „plag”, dodanie wartości dobór

i usług o charakterze nierynkowym oraz włączenie wartości czasu wolnego.

1. Dług publiczny i deficyt budżetowy

Dług publiczny to finansowe zobowiązanie władz publicznych z tytułu zaciągniętych bezpośrednio pożyczek oraz kredytów, emisji papierów wartościowych i nieregulowania przez jednostki sektora publicznego wymagalnych zobowiązań.

Najważniejszą przyczyną powstawania długu publicznego jest zaciąganie pożyczek na pokrycie deficytu budżetowego. Pożyczki nie są zaliczane do dochodów budżetowych, lecz stanowią część wpływów pieniężnych o charakterze przychodów.

Trzy rodzaje deficytu budżetowego:

• Rzeczywisty – faktyczna różnica między wydatkami a dochodami w danym okresie,

• Strukturalny – hipotetyczny deficyt, powstający w warunkach, gdy dochody i wydatki są realizowane przy pełnym wykorzystaniu zdolności wytwórczych gospodarki,

• Cykliczny – jest rezultatem cyklu koniunkturalnego wpływającego na wydatki i dochody budżetowe, a więc występuje w warunkach, gdy gospodarka nie funkcjonuje przy pełnym wykorzystaniu zdolności wytwórczych. Jest konsekwencją stosowania automatycznych stabilizatorów koniunktury. Źródłem powstawania deficytu budżetowego mogą być:

• Nadmierne wydatki – spowodowane na przykład militaryzacją gospodarki, rozbudową administracji czy też wysokimi transferami socjalnymi,

• Zbyt niskie podatki,

• Istnienie silnych grup roszczeniowych i związane z tym nadmierne rozbudowanie socjalnych funkcji państwa.

1. Równowaga, nadwyżka i deficyt w bilansie handlu zagranicznego – pojęcia

2. Równowaga, nadwyżka i deficyt w bilansie handlu zagranicznego – zaznaczenie na wykresie

3. Polityka fiskalna państwa: restrykcyjna i ekspansywna

Ekspansywna polityka fiskalna polega na zwiększaniu wydatków państwa i/lub ograniczaniu podatków. Celem ekspansywnej polityki fiskalnej jest poprawa koniunktury gospodarczej, a w szczególności wzrost dochodu narodowego i zatrudnienia. Restrykcyjna polityka fiskalna polega na zmniejszaniu wydatków państwa i/lub podnoszeniu podatków. Celem restrykcyjnej polityki fiskalnej może być redukcja deficytu budżetowego długu publicznego.

1. Rodzaje bezrobocia

-bezrobocie frykcyjne - jest rezultatem ruchu zatrudnionych na rynku pracy; ludzie zmieniają pracę, zawód, przenoszą się do innej miejscowości i pozostają na krótko na rynku pracy

- bezrobocie koniunkturalne - lub recesyjne jest to rodzaj bezrobocia, które ma najwięcej nazw (bezrobocie Keynesowskie, bezrobocie cykliczne). Ma to związek ze stanem koniunktury i cyklem gospodarcze

- bezrobocie strukturalne - wynika z nieaktywności struktury podaży siły roboczej i popytu na nią na rynku pracy. Może ono wynikać z szybkich zmian strukturalnych zachodzących w gospodarce

- bezrobocie technologiczne - wynika z postępu technicznego mechanizacji i automatyzacji procesów wytwórczych, które mają charakter praco-oszczędny

- bezrobocie sezonowe - występuje niemal we wszystkich krajach, jest bowiem efektem wahań aktywności gospodarczej w różnych porach roku

bezrobocie naturalne - kiedy rynek pracy znajduje się w stanie trwałej równowagi długookresowej to gospodarka znajduje się w sytuacji pełnego zatrudnienia

-bezrobocie chroniczne - obejmuje grupę ludzi nie mających szans na znalezienie pracy

- bezrobocie utajone - zbyt duża liczba zatrudnionych w stosunku do potrzeb gospodarki

1. Stopa bezrobocia

Stopa bezrobocia - to odsetek siły roboczej pozostającej bez pracy,

Siła robocza - to liczba ludzi pracujących lub poszukujących pracy.

1. Krzywa Philipsa – wykres

krzywa Philipsa dowodzi, że wyższej stopie inflacji towarzyszy niższa stopa bezrobocia i odwrotnie. Sugeruje to, że

można wybrać niższe bezrobocie za cenę inflacji lub odwrotnie (zjawisko krótkookresowe)

Krzywa ilustruje wybór między szybkim wzrostem gospodarczym i niskim poziomem bezrobocia w sytuacjach nasilania się procesów inflacyjnych oraz słabszym tempem wzrostu, dużym bezrobociem i niewielką inflacją, a nawet stabilizacją cen.

1. Inflacja

Inflacja – problemy definicyjne

• inflacja cenowa – wzrost przeciętnego poziomu cen i dóbr w jakimś okresie

• inflacja – szkodliwa ekspansja lub wzrost ilości waluty krajowej, sprowadzana w szczególności przez druk

pieniądza papierowego, nie dającego się wymienić na twardy pieniądz.

• Czysta inflacja – przypadek kiedy ceny dóbr i czynników produkcji wzrastają w tym samym tempie

Mierniki inflacji

• CPI wskaźnik cen towarów i usług konsumpcyjnych

• PPI – wskaźnik cen produkcji przemysłowej

• HICP – zharmonizowane wskaźniki cen konsumpcyjnych,

1. Cykl koniunkturalny – wyjaśnienie pojęcia, fazy, zasady działania

2. Cykl koniunkturalny – wykres

Cyklem koniunkturalnym nazywamy krótkookresowe odchylenia produkcji, aktywności gospodarczej od jej trendu. Polega na wahaniach produkcji, zatrudnienia, aktywności gospodarczej wokół długookresowych trendów.

Najbardziej znanym cyklem jest Klasyczny cykl koniunkturalny, występował w XIX

i XX wieku do II wojny światowej i jego przebieg trwał od 7 do 10 lat.

Wykres przebiegu klasycznego cyklu koniunkturalnego

W wahaniach cyklu koniunkturalnego można wyróżnić cztery podstawowe fazy:

Wahania cykliczne:

A-C funkcja recesji

C-E funkcja ożywienia

Cykl i jego cztery fazy:

A-B - faza recesji (spadku)

B-C - faza depresji

C-D - faza ożywienia

D-E - faza rozkwitu (pkt E - bum – najwyższy poziom wzrostu)

1. kryzys (lub recesja w zależności od skali spadku produkcji)

2. depresja (lub dno kryzysu)

3. ożywienie gospodarcze

4. wysoka koniunktura (rozkwit gospodarczy)

1. Struktury rynkowe: konkurencja doskonała, konkurencja niedoskonała, monopol, oligopol

Konkurencja doskonała – zakłada istnienie dużej liczby producentów, z których każdy ma niewielki udział w ogólnej masie transakcji zawieranych na danym rodzajowo rynku i w odniesieniu do konkurencyjnych towarów. Cechy:

 Żaden z producentów nie może samodzielnie decydować o zmianie poziomu ceny, ale liczy na to, że uda mu się sprzedać każdą wielkość towaru, jaką zdolny jest wyprodukować;

 Cena jest wypadkową postępowania wielu dostawców i wielu odbiorców;

 O zmianie popytu producenci dowiadują się wyłącznie z racji obserwowanych wahań cenowych i na jej podstawie podejmują decyzje dostosowawcze

 Cena jest regulatorem opłacalności produkcji, jest doskonale elastyczna względem popytu i względem dochodu

 Przesłanki, jak założenie o absolutnej giętkości cen oraz nieograniczonej przenośności zasobów

 Wysoki stopień homogeniczności tzn. jednorodność towarów (im bardziej są podobne, tym ostrzejsza walka między producentami);

 Pełna przejrzystość rynków (kompletność informacji o towarach i warunkach transakcji wśród odbiorców)

 Całkowita dostępność rynków (brak ograniczeń dla nowych, potencjalnych dostawców)

 Zupełne nasycenie rynku (brak trudności w wymianie pieniądza na towar).

Punktem wyjścia modelu konkurencji niedoskonałej jest założenie i istnieniu wielu (drobnych, średnich dużych) producentów, z których każdy ma istotny udział w ogólnej podaży danego towaru lub określonej grupy substytutów na danym rynku;

 Możliwość większego wpływu na cenę

 Nie ma doskonałej elastyczności cen, popytu względem cen i dochodu, sztywność cen;

 Rynek nie jest jednorodny, nie jest homogeniczny, nie wszyscy producenci sprzedają ten sam towar,

 Cena jest konsekwencji postępowania niektórych producentów

Konkurencja monopolistyczna to przyjęcie takiej pozycji producenta na rynku, która zakłada jego pełną wyłączność, bądź sytuację oligopolistyczną;

 występowanie kilku producentów

 oddziaływanie na kształtowanie się cen oraz narzucanie innych warunków transakcji w zakresie przedstawionej oferty podażowej.

Oligopol

• od kilku do kilkunastu producentów – liczą się z racją konkurentów

• istnieją bariery wejścia na rynek

• produkt może być jednorodny albo zróżnicowany

• ze względu na niepewność zachowania rywala na rynku i konieczność uwzględniania jego kontrakcji, firma

zakłada, że popyt na wyrób firmy jest elastyczny, choć często domniemany i stopień oligopolistycznej

niepewności może różnić się w zależności od rynku, jeśli firma ma na rynku rozeznanie co do reakcji

partnerów na jej decyzje produkcyjno-cenowe, to jest w stanie wyznaczyć łączny popyt na swój produkt i

możliwe działania odwetowe.

1. Sposób zachowania przedsiębiorcy działającego w warunkach konkurencji doskonalej

W warunkach rynku doskonale konkurencyjnego przedsiębiorstwo przyjmuje cenę jako wielkość daną i dla osiągnięcia zakładanego celu może jedynie zmieniać wielkość produkcji. Przedsiębiorstwo działające w ramach konkurencji niedoskonałej posiada natomiast znacznie większy wpływ na ustalanie ceny rynkowej swoich produktów.

1. Sposób zachowania przedsiębiorcy działającego w warunkach monopolu

Przedsiębiorstwa działające w tej strukturze rynku posiadają pewien wpływ na kształtowanie się cen sprzedaży swoich produktów. Ceny monopolowe ustalane są zazwyczaj w formie narzutu dodawanego do kosztów produkcji. Siła monopolu i w konsekwencji zdolność decydowania o cenie rynkowej zależą nie tylko od wielkości przedsiębiorstwa.

1. Pojęcie bilansu

Bilans jest to zestawienie aktywów i pasywów przedsiębiorstwa na dany dzień, nazywany dniem bilansowym (np. na koniec danego roku obrotowego). Przedstawiane w bilansie aktywa są to kontrolowane przez spółkę zasoby. Pasywa natomiast pokazują wszystkie źródła finansowania tych zasobów.

Zgodnie z zasadą bilansową suma aktywów równa jest sumie pasywów (każde posiadane przez spółkę aktywo jest sfinansowane z jakiegoś źródła). Równość aktywów i pasywów wynika również ze stosowanej w księgowości zasady podwójnego zapisu.

1. Pojęcie rachunku zysków i strat

Rachunek zysków i strat - Ocena wyniku finansowego wymaga uzupełnienia o wielkości strumieniowe, które są przedstawione w drugim podstawowym – obok bilansu – sprawozdaniu finansowym – rachunku zysków i strat (określanym także jako rachunek wyników). Zadaniem rachunku zysków i strat jest zestawienie poszczególnych rodzajów przychodów uzyskiwanych przez przedsiębiorstwo według źródeł ich powstawania, a także elementów składających się na koszty uzyskania przychodów, strat związanych z prowadzeniem działalności oraz obciążeń podatkowych. Rezultat końcowy rachunku: zysk lub strata, wykazywany w bilansie

1. Elementy składowe rachunku zysków i strat przedsiębiorstwa

Pozostałe przychody operacyjne obejmują w szczególności:

 zysk ze zbycia niefinansowych aktywów trwałych,

 odpisanie zobowiązań przedawnionych, umorzonych i nieściągalnych,

 otrzymanie darowizn,

 otrzymanie kar, grzywien,

 przyznanie odszkodowania,

 otrzymanie dotacji, subwencji, dopłat na inne cele niż nabycie lub wykorzystanie środków trwałych,

 odpadki uzyskane z zaniechanej produkcji,

Koszty operacji finansowych obejmują w szczególności:

 odsetki i prowizje od kredytów i pożyczek,

 odsetki za zwłokę w regulacji zobowiązań,

 dyskonto przy sprzedaży weksli, czeków obcych i papierów wartościowych,

 odpisy aktualizujące wartość,

 rezerwy tworzone na ryzyko finansowe,

 ujemne różnice kursowe.

1. Elementy składowe bilansu przedsiębiorstwa

Podstawowymi elementami bilansu są aktywa (zasoby przedsiębiorstwa) oraz pasywa (źródła ich finansowania).

1. Kto odpowiada za politykę fiskalna, a kto za monetarną w gospodarce? Kiedy maja one charakter ekspansywny a kiedy restrykcyjny?

• Polityka monetarna – to polityka prowadzona przez bank centralny i rade polityki pieniężnej. Główne instrumenty i operacje otwartego rynku, kupno bądź sprzedaż przez bank centralny rządowych papierów wartościowych przez co bank centralny wpływa na podaż pieniądza, instrument wykorzystywany w sposób ciągły

• polityka fiskalna – jest to polityka prowadzona przez rząd pod kontrolą parlamentu, jej główne instrumenty to stopy podatkowe i wydatki budżetowe (wydatki rządowe i transfery) główne założenia Keynesizmu, sektor prywatny w gospodarce odznacza się dość dużą niestabilnością, produkcja określona jest przede wszystkim przez zagregowany popyt, czynniki podażowe odgrywają niewielką rolę

• ekspansywna polityka fiskalna – w wyniku jej prowadzenia następuje zmniejszenie przychodów do budżetu co jest wynikiem ograniczania podatków, polega ona także na zwiększaniu wydatków budżetowych w konsekwencji tych działań zwiększa się często deficyt budżetowy, wzrasta jednak głównie popyt konsumpcyjny i inwestycyjny, produkcja i zatrudnienie, zjawiskom tym towarzyszy zazwyczaj wzrost cen

• restrykcyjna polityka fiskalna – nastawiona na hamowanie koniunktury, polega na podwyższaniu podatków i ograniczaniu wydatków rządowych, rząd dąży do zwiększenia przychodów do budżetu, działania te przyczyniają się do spadku popytu konsumpcyjnego i inwestycyjnego, spadku produkcji i zatrudnienia, procesom tym towarzyszy spadek dynamiki wzrostu cen

• restrykcyjna polityka monetarna – polityka drogiego pieniądza, polega na podwyższaniu stopy rezerw obowiązkowych i dyskontowych oraz sprzedaży rządowych papierów wartościowych. Wzrasta stopa procentowa, maleje ilość kredytów udzielanych przez banki, spada popyt inwestycyjny i konsumpcyjny, produkcja i zatrudnienie, maleje tempo wzrostu cen

• ekspansywna polityka monetarna – polityka taniego pieniądza, polega na obniżaniu stopy rezerw obowiązkowych, kupnie rządowych papierów wartościowych. Wzrasta ilość kredytów udzielanych przez banki, wzrasta popyt inwestycyjny i konsumpcyjny, produkcja i zatrudnienie, wzrasta tempo wzrostu cen

1. Podstawowe instytucje występujące na rynkach finansowych i ich rola

- instytucje w szerszym sensie- to takie instytucje finansowe, których działalność ułatwia transakcje na rynkach finansowych i umożliwia pośrednictwo w zawieraniu umów finansowych informowaniu i uczestniczeniu w ryzyku. Należą tu:

a) giełda papierów wartościowych- organizowanie publicznego obrotu papierami wartościowymi (prowadzenie giełdy papierów wartościowych) promowanie obrotu papierami wartościowymi upowszechnianie informacji związanych z obrotem papierami wartościowymi

b) domy maklerskie

c) agenci i brokerzy ubezpieczeniowi

d) firmy consultingowe

e) instytucje retingowe

f) pośrednicy kredytowi

g) banki gwarancyjne

1. Cele działania przedsiębiorstwa

Współczesna teoria przedsiębiorstwa stoi na stanowisku, że celem wszelkich decyzji podejmowanych w przedsiębiorstwie jest maksymalizacja jego wartości rynkowej. Wzrost wartości rynkowej przedsiębiorstwa prowadzi do zwiększenia stanu posiadania jego właścicieli. Zarządzanie finansami firmy jest więc jednym z głównych sposobów realizacji tak rozumianego celu przedsiębiorstwa.

Sformułowanie ogólnego celu zarządzania finansami firmy nie wyklucza wielu celów odcinkowych. Cele odcinkowe dotyczą różnych obszarów finansowych firmy. Tak więc można mówić o celach zarządzania kapitałem obrotowym, kształtowania wielkości i struktury kapitału, planowania finansowego czy celach dokonywanych analiz. Formułowanie tych celów jest uzasadnione, gdyż zwykle dzięki temu w procesie zarządzania lepiej dostrzega się i realizuje cel główny.

Oprócz ww. celów wyróżniamy: cele krótkookresowe i długookresowe.

1. Wymienić podstawowe sprawozdania finansowe przedsiębiorstwa

Podstawowymi sprawozdaniami finansowymi, wynikającymi z zamknięcia rocznego ksiąg rachunkowych, są:

1. BILANS

2. RACHUNEK ZYSKÓW I STRAT

3. INFORMACJA DODATKOWA

4. SPRAWOZDANIE Z PRZEPŁYWU ŚRODKÓW PIENIĘŻNYCH (CASH FLOW)

5. SPRAWOZDANIE Z DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ

1. Możliwości postępowanie nieetycznego przedsiębiorstwa w monopolu

2. Możliwości postępowania nieetycznego przedsiębiorstwa w doskonalej konkurencji

3. Zmowy cenowe – wytłumaczenie pojęcia i wskazanie na strukturę rynkową, która sprzyja ich tworzeniu

Oligopol – formy zmowy oligopolu – zmowa doskonała

• zmowa doskonała (formalna organizacja producentów na danym rynku w której szereg decyzji zarządzanych

przeniesiony został na szczebel centralny

◦ kartel scentralizowany – całkowita kontrola nad wielkością produkcji, cenami, rynkami zbytu i podziałem

zysków, podział zysków ma charakter umowy. Utrzymuje się w warunkach:

▪ ograniczonej liczby uczestników

▪ podobieństwo metod produkcji i poziomu kosztów

▪ istnieją bariery wejścia branży

▪ rynek jest stabilny

• istnieją dodatkowe sankcje za złamanie rynku

1. Możliwości manipulowania wynikami bilansu

1. Remont a Inwestycja-przyjęcie remontu biura jako inwestycję a nie „zwykły” koszt. Jeśli traktujemy coś jako inwestycję, wtedy koszty poniesione na nią są ujmowane jako aktywa w bilansie.

2. Doliczanie kosztów-Do kosztów związanych z inwestycją doliczane są inne wydatki np. konfiguracja, upgrade itp. po to aby się nie pojawiły bezpośrednio w kosztach danego okresu

3. Przeszacowanie - w dół jest w Polsce dozwolone, W drugą stronę jest to według ustawy niedozwolone, co jest czasem nie sprawiedliwe

4. Inwestycje w toku-Obniżenie wyniku finansowego uzyskuje się także poprzez wstrzymywanie się od zamknięcia inwestycji

5. Odkurzanie staroci Aktywem firmy jest coś, na czym ta firma ma zarabiać. Dlatego nazywane jest to majątkiem. Zdarza się często, że przedsiębiorstwa handlujące przez Internet nie wszystko od razu sprzedają

1. Konsekwencje zwiększania ilości pieniądza w gospodarce – argumenty za i przeciw

Stagflacja (ang. stagflation, stagnacja + inflacja) – zjawisko makroekonomiczne, polegające na jednoczesnym występowaniu w gospodarce państwa zarówno znaczącej inflacji, jak i stagnacji gospodarczej (inflacja zwykle wiąże się z fazą wzrostu w cyklu koniunkturalnym). Przyczyn tego zjawiska upatruje się w negatywnym szoku podażowym, który powoduje zarówno wzrost cen, jak też i ograniczenie produkcji.

1. Dylematy etyczne związane z działalnością przedsiębiorstwa