1.OCHRONA PRAWNA WE WSPOLNOCIE
A)ORGANIZACJA I ZAKRES JURYSDYKCJI TS I SADU I INST
TS zapewnia poszanowanie prawa i w tym celu przyznano TS szeroki zakres uprawnien kontrolnych. Trybunał Sprawiedliwości ma zagwarantować, że wszystkie państwa członkowskie będą przestrzegać postanowień traktatów i prawa obowiązującego w Unii. Trybunał rozpatruje sześć rodzajów spraw:
1. Spory między państwami członkowskimi
2. Spory między Wspólnotą Europejską, a państwami członkowskimi
3. Spory między instytucjami
4. Spory między osobami indywidualnymi, stowarzyszeniami i Wspólnotą
5. Opinie dotyczące porozumień międzynarodowych
6.Wstępne orzeczenia w sprawach przedstawionych przez sądy narodowe. skład 15 sędziów i 8 rzeczników generalnych mianowanych na 6 lat (co 3 lata członkostwo Trybunału jest częściowo odnawiane) Orzeczenie Trybunału Sprawiedliwości przeciwko któremuś państwu członkowskiemu ma charakter deklaratywny, stwierdzający stan prawny. Trybunał nie może natomiast w sposób bezpośredni nakazać danemu państwu usunięcia rozbieżności prawnych lub też uchylić niezgodny - jego zdaniem - przepis prawny istniejący w danym państwie. Jeśli państwo nie stosuje się do orzeczenia Trybunału, Komisja Europejska jest upoważniona do wyrażenia swej opinii na ten temat, a następnie - do ponownego wniesienia sprawy do Trybunału Sprawiedliwości, przedkładając równocześnie Trybunałowi propozycję nałożenia na dane państwo określonej kary pieniężnej. Sąd Pierwszej Instancji przy TS rozstrzyga kwestie o mniejszym znaczeniu dla funkcjonowania Wspólnot Europejskich: spory osób fizycznych i prawnych z instytucjami WE, Wspólnot z pracownikami oraz przedsiębiorstw z Komisją Europejską. 15 sędziów powoływanych przez rządy państw członkowskich na okres sześciu lat. Apelacje wobec orzeczeń Sądu Pierwszej Instancji można wnosić do Trybunału Sprawiedliwości, natomiast orzeczenia Trybunału Sprawiedliwości są ostateczne.
B)ORGANIZACJA I ZAKRES JURYSDYKCJI IZB SADOWYCH
Przy sadzie I inst mogą zostac stanowione dodatkowo izby sadowe .Rada na zadanie TS i po konsultacji z Parlamentem i komisja może własnie tworzyc izby sadowe.decyzja która tworzy izbe automatycznie nadaje jej tez kompetencje i zasady organizacji.od orzeczen wydanych przez izby sadowe przysługuje prawo odwołania się do Sadu I inst, czlonkowie izb sadowych wybierani sa sposrod osob mogacych zajmowac stanowiska sadowe.sa mianowani przez Rade , Is ustanawiaja swój regulamin proceduralny w porozumieniu z TS i wymaga on zatwierdzenia przez Rade (na mocy 225aTWE)
C)POSTEPOWANIE PRZED TRUBUNAŁEM i sadem I inst
Możemy wyroznic spory: konstytucyjno-prawne, administracyjno-prawne postepowania odwoławcze i inne postepowania o wydanie orzeczenia wstepnego postepowania w sprawie uzyskania opinii postepowania egzekucyjne oraz postepowania odwoławcze. Przebiegać ono może w każdym z języków wymienionych w refulaminie TS Co do zasady wybór języka postępowania zależy od podmiotu wnoszącego skargę4. Językiem danej sprawy należy posługiwać się zarówno w części pisemnej, jak i ustnej postępowania, przy czym państwo członkowskie interweniujące w danej sprawie może posługiwać się własnym językiem. Postępowanie przed Trybunałem składa się z dwóch części: pisemnej i ustnej. Część pisemna obejmuje przekazywanie stronom i instytucjom Wspólnoty, których akty są przedmiotem sprawy, wniosków, pism procesowych, odpowiedzi na zarzuty, Na część ustną składają się natomiast: odczytanie sprawozdania przedstawionego przez sędziego sprawozdawcę, wysłuchanie przez Trybunał pełnomocników, doradców i adwokatów oraz opinii Rzecznika Generalnego, a także ewentualne przesłuchanie świadków i biegłych. Wyrok Trybunału ogłaszany jest na posiedzeniu jawnym. Obecnie osoby fizyczne i prawne mogą wnosić skargi bezpośrednie jedynie do SPI. Od orzeczeń wydanych przez SPI można odwołac się do TS. mogą wnosić do SPI skargi: • o stwierdzenie nieważności aktu wspólnotowego (w ograniczonym zakresie), • na bezczynność organów Wspólnoty, • o odszkodowanie.
D)RODZAJE SKARG BEZPOSREDNICH:
*skarga za niewykonanie obowiązków przez panstwa czlonkowiskie czyli skrga o stwierdzenie naruszenia traktatu.uprwanienie do wniesienia skragi ma Komisja.skarga może zostac wniesiona na panstwo czlon.Komisja może zwrocic się do TS dopiero wtedy gdy dane panstwo czlon w terminie ustalonym przez Komisje nie zastosuje się do opinii. A opinei taka Komisja wydaje jeśli uzna ze panstwo nie wypełniło zobowiazan przyjetych na podst traktatu TWE zanim jednak wyda taka opinie umozliwia danemu panstwu przedstawienie swych uwag a wiec: napierw Komisja przekazuje panstwu czlon pisemne upomnienie natepnie przedstawia umotywowana opiniea gdy panstwo nie dostosuje się do opinii w wyznaczonym terminie wnosi skarge do TS.skarga musi się opierac na tych samych podstawach faktycznych i prawnych na których opierała się umotywowana opinia Komisji.postepowanie o stwierdzeniu naruszenia traktatu jest prowadzone w interesie wspolnotowego porzadku prawnego.sporne jest to czy skarga jest jeszcze dioppuszczalna jezli w momencie wniesienia skargi ale przed ostatnia rozprawa ustna naruszenia traktatu zostalo ostatecznie usuniete.TS w takiej sytuacji w zasadzie nie oddala skargi dlatego ze np.takie orzeczenie może sluzyc podmiotowi poszkodowanemu jako podstawa ewen.odszkodowania.orzezcenie stwierdzajace naryszenie traktatu ma charakter ustalajacy,panstwo czlon musi podjac srodki które wynikaja z orzeczenia.nie istanieje mozliwosc jego egzekucji. Jednak TS na wniosek Komisji mzoe nałozyc ryczałt lub kare pieniezna na panstwo czlon które nie zastosowało się do jego orzeczenia.Kazde panstwo czlon może zwrocic się do TS jeżeli uzna ze inny czlonek Wspolnoty nie wypełnił zobowiązan przyjętych na podstawie traktatu.
*skarga na akty prawne organów Wspolnot czyli skarga o stwierdzenie niewaznosci.
Przedmioty uprzywilejowane czyli panstwa czlon,Rada,Komisja i Prlament i mogą one wnosic ten rodzaj skargi niezaleznie od tego czy zostały naruszone ich prawa.natomiast przedmioty nieuprzywilejowane czyli Trybunał Obrachunkowy Europejski Bank Centralny mogą wniesc ta skarge tylko w przypadku kiedy skarga ukierunkowana jest przeciwko naruszeniom ich własnych praw, także osoba fizyczna i prawna należy do podmiotów nieuprzyw. Podmioty prywatne w ograniczonym zakresie mogą bezpośrednio występować do SPI o stwierdzenie nieważności aktu wspólnotowego. Jeśli w trakcie postępowania instytucja zmieni kwestionowany akt, interes może również zniknąć. Skarżący, który w porę nie wycofa skargi, może zostać obciążony kosztami. podmiot prywatny może bezpośrednio zaskarżyć jedynie: decyzję, której jest adresatem, decyzję, która mimo iż ma formę rozporządzenia, dotyczy go bezpośrednio i indywidualnie, decyzję skierowaną do innej osoby, która jednak dotyczy go bezpośrednio i indywidualnie. Ze skargą o stwierdzenie nieważności można wystąpić, gdy dany akt został wydany: przez organ Wspólnoty z naruszeniem jego uprawnień, z naruszeniem istotnego wymogu proceduralnego, np. nie przeprowadzono wymaganych konsultacji, naruszeniem Traktatu lub jakiejkolwiek reguły prawnej związanej z jego stosowaniem, w warunkach nadużycia władzy. Skargę należy wnieść w ciągu 2 miesięcy od daty publikacji aktu lub zawiadomienia o nim skarżącego. Jeżeli skarga jest uzasadniona, sąd orzeka o nieważności zaskarżonego aktu. Uznaje się więc, że ten akt prawny nie został w ogóle wydany. Jednak orzekając o nieważności rozporządzenia, gdy uzna to za niezbędne, sąd wskazuje, jakie skutki tego aktu będą uważane za obowiązujące.
*skarga o zaniechanie organów Wspólnot(skraga o bezczynnośc)
w zakresie uprawnienia do wniesienia skargi podmiotami uprzyw sa panstwa czlon i organy Wspolnoty, a ieuprzywilejowanymi sa osoby fizyczne i prawne, nie mogą one bowiem ogolnie zaskarzyc bezczynnosci organu lecz tylko to ze dany organ nie wydał skierowanego do nich aktu innego niż zalecenie lub opinia.przedmiotami skargi jest zaniechanie podjecia decyzji pomimo istatnienia zobowiazania wynikajacego z pierwotnego pr wspol. Podmiot prywatny może zaskarżyć do SPI bezczynność organów Wspólnoty, jeżeli jego zdaniem instytucja ta zaniechała wydania decyzji, która miała dotyczyć go bezpośrednio lub decyzji adresowanej do osoby trzeciej, która jednak dotyczyłaby go w sposób bezpośredni i indywidualny. Natomiast osoby fizyczne i prawne nie mogą żądać wydania opinii, zalecenia i rozporządzenia. Skargę na bezczynność można wnieść dopiero po wezwaniu danej instytucji do działania. Jeżeli w ciągu 2 miesięcy od wezwania nie zajęła ona stanowiska, skargę na bezczynność należy wnieść w ciągu następnych 2 miesięcy.wydany wyrok ma charakter ustalajacy, organy których bezczynnosc uznano za sprzeczna z traktatem sa obowiazane podjac konieczne srodki w celu zastosowania się do orzeczenia TS, jeżeli w wyniku zaniechania organów powstała szkoda to w rachube wchodzi odpowiedzialnosc odszkodowawcza Wspolnoty.
*skarga o odszkodowanie Zgodnie z art. 288 TWE, Wspólnota pokrywa szkody wyrządzone podczas wykonywania obowiązków przez jej instytucje lub pracowników zgodnie z ogólnymi zasadami wspólnymi dla państw członkowskich (odpowiedzialność deliktowa).przedmiotem skargi jest odszkodowanie za działania albo zaniechania organow Wspolnoty. Skargi o odszkodowanie wniesione przez osoby prywatne rozpatruje SPI. Można je wnosić w ciągu 5 lat od zaistnienia zdarzenia stanowiącego podstawę odpowiedzialności. WE mogą również ponosić odpowiedzialność za akty prawne - decyzje indywidualne, a także akty o charakterze generalnym, np. rozporządzenia.skarga jest uzasadniona jeżeli sprzeczne z prawem działanie albo zaniechanie organu lub funkcjonariusza Wspolnoty doprowadziło do powstania szkody(także niemajatkowej)i istnieje zwiazek przyczynowy pomiedzy naruszeniem prawa a powsatła szkoda.
E)POSTEPOWANIE O WYDANIE ORZECZENIA WSTEPNEGO
Celem postepowania o wydanie orzeczenia wstepnego jest zapewnienie jeddolitego stosowania prawa wspolnotowego. Pytanie prawne może skladac sad panstwa czlon.sadem tym jest utworzone zgodnie z prawem ciało orzekajace skladajace się z niezawisłych czlonków czyli nie odlegajacych zadnym instrukcjom przewidziane przez prawo krajowe i którego orzeczenia maja charakt orzeczniczy oraz maja w porzadku prawnym danego panstwa czlon odpowiednia moc prawna.kierowane do TS pytania prawne mogą dotyczyc waznosci i interpretacji prawa wspol.pytania prawne o interpretacje mogą obejmowac wszytskie zrodła prawa wspol.ale pytania dotyczace waznosci jedynie aktów wtornego pr wsp.pytania pr nie mogą dotyczyc wykładni prawa krajowego a także jego zgodnosci z prawem wspolnotowym lub zgodnosci prawa wspol z krajowa konstytucja.sad panstwa czlon może zwrocic się do TS o wydanie orzeczenia wstepnego jeśli uzna ze do wydania orzeczenia przez sad konieczna jest decyzja TS co do waznosci lub interpretacji prawa wspol.niedopuszczalne sa pytania o charakterze ogolnym hipotetycznym lub fikcyjne spory.sad musi przedstawic powody ze względu na które uzjnaje orzezcenie wstepne za konieczne, pytanie niedopuszczalne jest jeśli postepowanie przed sadem panstwa czlon który to pytanie stawia jest już zakonczone.Prawo krajowe nie może uprawniac, wykluczac ani ograniczac prawa do pytania do TS.jeśli TS uzna dany akt wtornego pr wspol za niewazny to orzeczenie jest wystarczajacym powodem dla kazdego sadu abu taki akt traktowac za niewazny. A gdy TS potwierdza obowiazywanie aktu moc wiazaca orzezcenia wstepnego ogranicza się w interesie innowacji orzecznictwa od tego ze sad krajowy który ma zamiar wydac orzeczenie odbiegajace od dotychczasowego orzecznictwa TS powinien skierowac do TS odpowiednie pytanie prawne.w razie potwierdzenia przez TS obowiazywania aktu sad krajowy już wydac zadnych srodkow zapobiegawczych lub musi uchylic wydane niż te które TS odrzucił w swoim orzeczeniu.
F)ROLA SADOW KRAJOWYCH W STOSOWANIU PRAWA WSPOLNOTOWEGO
Sady panstw czlonkowskich maja obowiazek poszanowania prawa wspol.ochrona prawa przed aktami urzedów panstw czlon które wykonuja prawo wspol opiera się na prawie krajowym , prawu wspol musi zostac udzielone pierwszenstwo w przypadku kolizji z prawem krajowym.nie tylko w prawie administracyjnym ale także w pr cywilnym i karnym.sady panstw czlon zobowiazane sa do kontroli rozporzadzen i dyrektyw co do ich zgodnosci z pierwotnym prawem wspol oraz kontroli decyzji co do ich zgodnosci z podstawa prawna.sadkrajowy może na rzecz przedłozenia pytania pr zawiesic wykonanie krajowego aktu admin sad krajowy uwzgledniajac swobode decyzyjna przyznana organom Wspolnoty w orzecznictwie TS musi mieć powazne watpliwosci co do waznosci rozporzadzenia wspolnotowego, ydanie decyzji musi być pilne a wnioskodawcy musi zagrazac ciezka i nieodwracalna szkoda.sad krajowy zobowiazany jest do stosownego uwzgledniania interesu Wspolnoty w zakresie zastosowania prawa wspol.sad krajowy w przypadku powaznych watpilowosci co do zgodnosci normy krajowej z prawem wspol musi mieć mozliwosc udzielenia tymczasowej ochrony prawnej i zawieszenia stosowania kwestionujacej ustawy krajowej az do podjecia decyzjii przez TS w tej kwestii.