„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

MINISTERSTWO EDUKACJI

NARODOWEJ

Alina Moczarska

Stosowanie zasad racjonalnego żywienia
321[11]Z1.04

Poradnik dla nauczyciela

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1

Recenzenci:
dr inż. Magdalena Człapka-Matyasik
prof. dr hab. Lidia Wądołowska


Opracowanie redakcyjne:
mgr inż. Ewa Superczyńska



Konsultacja:
dr hab. inż. Henryk Budzeń










Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 321[11].Z1.04
„Stosowanie zasad racjonalnego żywienia”, zawartego w modułowym programie nauczania
dla zawodu dietetyk.























Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2

SPIS TREŚCI

1. Wprowadzenie

3

2. Wymagania wstępne

6

3. Cele kształcenia

7

4. Przykładowe scenariusze zajęć

8

5. Ćwiczenia

12

5.1. Produkty pokarmowe i ich wartość odżywcza w racjonalnym żywieniu

12

5.1.1. Ćwiczenia

12

5.2. Normy żywienia i modelowe racje pokarmowe

15

5.2.1. Ćwiczenia

15

5.3. Sporządzanie i ocena jadłospisów z zastosowaniem zasady zamiany

produktów spożywczych

19

5.3.1. Ćwiczenia

19

6.

Ewaluacja osiągnięć ucznia

23

7.

Literatura

37

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3

1. WPROWADZENIE

Przekazujemy Państwu Poradnik dla nauczyciela, który będzie pomocny w prowadzeniu

zajęć dydaktycznych w szkole kształcącej w zawodzie technik dietetyk.

W poradniku zamieszczono:

−

wymagania wstępne – wykaz umiejętności jakie uczeń powinien mieć już ukształtowane
aby bez problemów mógł korzystać z poradnika,

−

cele kształcenia – wykaz umiejętności jakie uczeń ukształtuje podczas pracy
z poradnikiem,

−

przykładowe scenariusze zajęć,

−

przykładowe ćwiczenia ze wskazówkami do realizacji, zalecanymi metodami nauczania–
uczenia się, oraz środkami dydaktycznymi,

−

ewaluację osiągnięć ucznia – przykładowe narzędzie pomiaru dydaktycznego,

−

literaturę uzupełniającą.
Wskazane jest, aby zajęcia dydaktyczne były prowadzone różnymi metodami ze

szczególnym uwzględnieniem następującym metod nauczania, np. tekstu przewodniego,
dyskusji dydaktycznej, ćwiczeń praktycznych.

Formy organizacyjne pracy uczniów mogą być zróżnicowane. Należy wziąć pod uwagę

samodzielną pracę uczniów, a także pracę zespołową.

Jako pomoc w realizacji jednostki modułowej dla uczniów przeznaczony jest Poradnik

dla ucznia. Nauczyciel powinien ukierunkować uczniów na właściwe korzystanie z poradnika
do nich skierowanego. Materiał nauczania w Poradniku ucznia podzielony jest na rozdziały,
które zawierają podrozdziały. Podczas realizacji poszczególnych rozdziałów niezwykle
istotne jest zwrócenie uwagi na następujące elementy:

−

materiał nauczania który uczniowie powinni przeczytać i przeanalizować samodzielnie
aby w sposób zrozumiały wybrać istotne treści,

−

pytania sprawdzające mają wykazać na ile uczeń opanował materiał teoretyczny i czy jest
przygotowany do wykonania ćwiczeń. W zależności od tematu należy zalecić uczniom
samodzielnie odpowiedzieć na pytania lub wspólnie z całą grupą uczniów w formie
dyskusji opracować odpowiedzi na pytania. Druga forma jest korzystniejsza ponieważ
nauczyciel sterując dyskusją może uaktywnić wszystkich uczniów jak i również w trakcie
dyskusji usuwać wszelkie wątpliwości,

−

ćwiczenia spełniające dominującą rolę w kształtowaniu umiejętności oraz opanowaniu
materiału. W trakcie wykonywania ćwiczeń uczeń powinien zweryfikować wiedzę
teoretyczną oraz opanować nowe umiejętności. Przedstawiono propozycję ćwiczeń wraz
ze wskazówkami o sposobie ich przeprowadzenia, uwzględniając różne możliwości ich
realizacji na zajęciach w szkole,

−

sprawdzian postępów jest podsumowaniem rozdziału. Zadaniem uczniów jest udzielenie
odpowiedzi na pytania nim zawarte. Uczeń powinien samodzielnie czytając
zamieszczone w nim stwierdzenia potwierdzić lub zaprzeczyć opanowanie określonego
zakresu materiału. Jeżeli występują zaprzeczenia, obowiązkiem nauczyciela jest wrócić
do tych zagadnień i sprawdzić czy braki w opanowaniu materiału są wynikiem
niezrozumienia przez ucznia tego zagadnienia, czy też niechęcią do nauki. W tym
momencie ważna jest rola nauczyciela. Od jego postawy i sposobu prowadzenia zajęć
zależy poziom nauczania. Wśród uczniów należy rozbudzić zainteresowanie daną
tematyką poprzez realizowanie zajęć w sposób ciekawy i urozmaicony. Nauczyciel
realizując jednostkę modułową powinien zwracać uwagę na predyspozycje ucznia, ocenić
czy uczeń ma większą zdolność do pozyskiwania wiadomości teoretycznych, czy też

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4

wykazuje większe uzdolnienia manualne, bądź uzdolnienia w zakresie logicznego
myślenia i rozwiązywania zagadnień problemowych,

−

testy zamieszczone w rozdziale Ewaluacja osiągnięć ucznia zawierają zadania z zakresu
całej jednostki modułowej i należy je wykorzystać do oceny uczniów a wyniki osiągnięte
przez uczniów powinny stanowić podstawę do oceny pracy własnej nauczyciela
realizującego tę jednostkę modułową. Każdemu zadaniu tekstu przypisano określoną
liczbę możliwych do uzyskania punktów (0 lub 1 punkt). Ocena końcowa uzależniona
jest od ilości uzyskanych punktów. Nauczyciel może zastosować test według własnego
projektu oraz zaproponować własną skalę ocen. Należy pamiętać, żeby tak
przeprowadzić proces oceniania ucznia, aby zapewnić mu jak najpełniejsze wykazanie
swoich umiejętności.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5

Schemat układu jednostek modułowych

321[11].Z1.03

Planowanie żywienia odpowiednio

do potrzeb organizmu

321[11].Z1.04

Stosowanie zasad racjonalnego

żywienia

321[11].Z1.06

Planowanie żywienia w profilaktyce

chorób cywilizacyjnych

321[11].Z1.05

Określanie stanu odżywienia

człowieka

321[11].Z1

Podstawy fizjologii i żywienia

321[11].Z1.01

Charakteryzowanie funkcji narządów

organizmu człowieka

321[11].Z1.02

Zastosowanie żywności

do zaspokajania potrzeb organizmu

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6

2. WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej uczeń powinien umieć:

−

organizować stanowisko pracy zgodnie z zasadami bhp i ochrony przeciwpożarowej oraz
wymaganiami ergonomii,

−

stosować jednostki układu SI,

−

przeliczać jednostki,

−

obliczać średnią arytmetyczną,

−

rozróżniać podstawowe składniki pokarmowe,

−

wyjaśniać, znaczenie podstawowych produktów spożywczych dla organizmu,

−

korzystać z różnych źródeł informacji,

−

obsługiwać komputer,

−

współpracować w grupie.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

7

3. CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej uczeń powinien umieć:

−

scharakteryzować zasady racjonalnego żywienia,

−

zdefiniować podstawowe pojęcia dotyczące norm żywienia i modelowych racji
pokarmowych,

−

rozróżnić normy żywienia,

−

zastosować normy żywienia podczas oceny oraz planowania żywienia jednostki i grupy
ludności,

−

posłużyć się tabelą zamiany produktów,

−

zaplanować żywienie zbiorowe różnych grup ludności,

−

zaplanować żywienie jednostki odpowiednio do jej wieku, aktywności fizycznej, stanu
fizjologicznego, upodobań i zasad prawidłowego odżywiania.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

8

4. PRZYKŁADOWE SCENARIUSZE ZAJĘĆ

Scenariusz zajęć 1

Osoba prowadząca:

……………………………………………………….

Modułowy program nauczania:

Dietetyk 321[11]

Moduł:

Podstawy fizjologii i żywienia człowieka 321[11].Z1.

Jednostka modułowa:

Stosowanie zasad racjonalnego żywienia 321[11].Z1.04.

Temat: Podstawowe produkty spożywcze w racjonalnym żywieniu.

Cel ogólny: Kształtowanie umiejętności charakteryzowania produktów spożywczych.

Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń powinien umieć:

−

wyjaśnić na czym polega racjonalne żywienie,

−

zakwalifikować produkty żywieniowe do właściwych grup,

−

określić znaczenie wybranych produktów spożywczych dla potrzeb organizmu,

−

rozróżnić, które produkty spożywać w większej ilości, a które mniejszej.

Metody nauczania–uczenia się:

−

wykład,

−

dyskusja,

−

ćwiczenia,

−

burza mózgów.

Formy organizacji pracy uczniów
–

praca w 4-osobowych grupach.

Czas: 2 godziny dydaktyczne.

Środki dydaktyczne:

−

kartki z nazwami podstawowych składników odżywczych,

−

tabela wartości kalorycznej produktów,

−

piramida żywieniowa.

−

kolorowe kółka z nazwami posiłków do podziału dla 4 grup,

−

szablon pustej piramidy,

−

samoprzylepne w 4 kolorach karteczki po 90 szt. dla każdego zespołu.

Przebieg zajęć:
1. Czynności organizacyjne, sprawdzenie listy obecności, sprawdzenie gotowości do zajęć.
2. Określenie tematu zajęć.
3. Przedstawienie szczegółowych celów kształcenia.
4. Wprowadzenie do zajęć:

−

nauczyciel przeprowadza wykład informacyjny na temat ogólnych wiadomości
z zakresu racjonalnego żywienia. Przedstawia podział produktów spożywczych na
określone grupy,

−

nauczyciel wyjaśnia że każdy uczeń posiada wiele informacji dotyczących
spożywanych produktów, zdrowego stylu życia,

−

burza mózgów – uczniowie wypowiadają się na temat produktów spożywczych jakie
uwzględniają w codziennych posiłkach,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

9

−

nauczyciel wyjaśnia pojęcie racjonalnego żywienia i prezentuje poszczególne grupy
produktów spożywczych.

5. Realizacja ćwiczenia:

−

nauczyciel dzieli uczniów na 4 grupy 5 osobowe,

−

nauczyciel prosi uczniów, aby w grupach przedyskutowali co jedli wczoraj:
I grupa – śniadanie, II grupa – II śniadanie i podwieczorek, III grupa – obiad, IV
grupa kolacja,

−

nauczyciel rozdaje każdej grupie karteczki samoprzylepne, aby uczniowie wpisali na
nich produkty spożywcze, które jedli poprzedniego dnia na poszczególne posiłki,
(każdy produkt na innej karteczce),

−

nauczyciel umieszcza na tablicy pusty schemat piramidy żywieniowej,

−

nauczyciel prosi uczniów o zamieszczanie na schemacie piramidy wybranych
i wypisanych na karteczkach produktów,

−

każda z grup uczniów przyczepia do schematu piramidy żywieniowej swoje
propozycje,

−

nauczyciel obserwuje pracę zespołów,

−

nauczyciel kontroluj, aby wszystkie grupy uczniów przykleiły swoje karteczki,

−

po zakończeniu przyklejania, nauczyciel obrysowuje figurę, która powstała
z przyklejonych kartek,

−

obok tego schematu nauczyciel pokazuje prawidłową piramidę żywieniową,

−

nauczyciel zachęca uczniów do dyskusji na temat powstałych różnic w zakresie
racjonalnego żywienia.

6. Podsumowanie zajęć.

−

uczeń, przedstawiciel każdej grupy prezentuje wykonanie zadania i spostrzeżenia
grupy,

−

uczniowie dyskutują i wyciągają stosowne wnioski,

−

nauczyciel ocenia pracę każdej grupy.

Praca domowa

Wypisz produkty, które spożywasz w nadmiarze.

Sposób uzyskania informacji zwrotnej od ucznia po zakończonych zajęciach:

−

anonimowa ankieta ewaluacyjna dotycząca realizacji zajęć oraz nabytych umiejętności.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

10

Scenariusz zajęć 2

Osoba prowadząca:

……………………………………………………….

Modułowy program nauczania:

Dietetyk 321[11]

Moduł:

Podstawy fizjologii i żywienia człowieka 321[11]Z1.

Jednostka modułowa:

Stosowanie zasad racjonalnego żywienia 321[11].Z1.04.

Temat: Planowanie jadłospisów.

Cel ogólny: Kształtowanie umiejętności planowania jadłospisu dla określonej osoby.

Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń powinien umieć:

−

ustalić godziny spożywania posiłków,

−

określić w przybliżeniu wartość energetyczną poszczególnych posiłków,

−

odczytać dobowe zapotrzebowanie energetyczne organizmu,

−

ułożyć prawidłowy jadłospis,

−

wybrać posiłki, które zbilansują zapotrzebowanie na energię określonego organizmu
człowieka.

Metody nauczania–uczenia się:

−

wykład,

−

ćwiczenia.

Formy organizacji pracy uczniów:

−

praca w 3 grupach.

Czas: 2 godziny dydaktyczne.

Środki dydaktyczne:
–

tabela dobowych norm zapotrzebowania na energię,

–

rozkład posiłków w ciągu dnia z uwzględnieniem ich wartości energetycznej,

–

5 kartek papieru A4 z napisaną liczbą posiłków spożywanych w ciągu dnia: 1, 2, 3, 4, 5,

–

kredki, długopisy,

–

3 arkusze papieru A4 dla każdej grupy.

Przebieg zajęć:
1. Czynności organizacyjne, sprawdzenie listy obecności i gotowości do zajęć.
2. Określenie tematu zajęć.
3. Przedstawienie szczegółowych celów kształcenia.
4. Wprowadzenie do zajęć:

−

nauczyciel przeprowadza wykład na temat planowania posiłków,

−

omawia model żywienia w wieku dorastania z uwzględnieniem regularności
spożywanych posiłków,

−

charakteryzuje wartość kaloryczną poszczególnych posiłków i zapotrzebowanie
energetyczne organizmu młodego człowieka.

5. Realizacja ćwiczenia:

−

nauczyciel rozkłada na podłodze 5 kartek z wypisaną ilością posiłków w ciągu dnia,

−

prosi uczniów o podejście do takiej, która jest zgodna z liczba posiłków
spożywanych przez każdego z nich w ostatnim tygodniu,

−

nauczyciel dzieli uczniów na 3 grupy,

−

każda grupa otrzymuje arkusz papieru A4, kredki, długopis,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

11

−

zadaniem każdej grupy jest ułożenie jadłospisu, jedna grupa śniadanie, druga obiad,
trzecia kolację,

−

uczniowie z każdej grupy dyskutują na temat spożywanych posiłków i układają
wspólny jadłospis,

−

przedstawiciel grupy wpisuje na otrzymanej kartce wybrany zestaw produktów
stanowiący jego posiłek i rysuje podstawowy produkt tego posiłku,

−

na odwrocie kartki uczeń oblicza wartość energetyczną ułożonego posiłku,

−

nauczyciel dzieli tablicę na dwie części,

−

uczniowie w lewej części tablicy wpisują wyniki swojej grupy,

−

nauczyciel dokonuje zsumowania wartości energetycznych wszystkich trzech
posiłków,

−

nauczyciel w prawej części tablicy wpisuje dzienne zapotrzebowanie energetyczne
młodzieży w wieku szkolnym, procentowy podział kalorii na trzy posiłki, zalecaną
normę kaloryczną dla każdego z posiłków.

6. Podsumowanie zajęć:

−

uczniowie porównują swoje wyniki z przyjętymi normami,

−

uczniowie wyciągają wnioski w odniesieniu do sposobu odżywiania się,

−

nauczyciel zaleca, jeśli wyniki są zaniżone uzupełnienie jadłospisu, jeśli są
zawyżone stosowanie większej aktywności ruchowej.

Praca domowa

Wymień co najmniej 5 produktów przeciwwskazanych w jadłospisie młodzieży w wieku

szkolnym.

Sposób uzyskania informacji zwrotnej od ucznia po zakończonych zajęciach:

−

anonimowa ankieta ewaluacyjna dotycząca realizacji zajęć oraz nabytych umiejętności.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

12

5. ĆWICZENIA

5.1. Produkty

pokarmowe

i

ich

wartość

odżywcza

w racjonalnym żywieniu

5.1.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Wpisz do tabeli nazwy produktów spożywczych i przyporządkuj je do podanych,

wybranych grup żywności. Omów krótko grupę suchych nasion roślin strączkowych.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać odpowiedni

fragment rozdziału Materiał nauczania. Nauczyciel powinien omówić zakres ćwiczenia
i sposób wykonania. Uczeń powinien zwrócić uwagę na dokładność w przyporządkowaniu
produktów spożywczych do właściwych grup. Ćwiczenie powinno być wykonywane
indywidualnie.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) określić grupy żywności,
2) wypisać nazwy produktów spożywczych,
3) przygotować tabelę wg niżej podanego wzoru,

Lp. Grupy produktów żywnościowych

Nazwy produktów żywnościowych

1.

1.
2.
3.

2.

1.
2.
3.

3.

1.
2.
3.

4.

1.
2.
3.

4) wpisać do tabeli nazwy produktów żywnościowych, wykorzystując następujące grupy

produktów żywnościowych: produkty zbożowe, mleko i przetwory mleczne, warzywa
obfitujące w witaminę C, suche nasiona roślin strączkowych,

5) zaprezentować tabelę na forum grupy,
6) scharakteryzować grupę suchych nasion roślin strączkowych.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

dyskusja,

−

ćwiczenie.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

13

Środki dydaktyczne:

−

tabela podstawowych grup produktów spożywczych,

−

tabela wartości odżywczych produktów spożywczych,

−

papier format A4, długopis,

−

poradnik dla ucznia,

−

literatura z rozdziału 7 poradnika dla nauczyciela.

Ćwiczenie 2

Scharakteryzuj zasady racjonalnego żywienia.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać odpowiedni

fragment rozdziału Materiał nauczania. Nauczyciel powinien omówić zakres ćwiczenia
i sposób wykonania. Uczeń powinien zwrócić uwagę na istotę zasad racjonalnego żywienia.
Ćwiczenie powinno być wykonywane indywidualnie.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) zapoznać się z zasadami racjonalnego żywienia przedstawionymi w materiale nauczania,
2) dokonać zapisu i charakterystyki tych zasad,
3) zaprezentować charakterystykę na forum grupy.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

tekstu przewodniego,

−

ćwiczenie.

Środki dydaktyczne:

–

arkusz papieru,

–

przybory do pisania,

–

poradnik dla ucznia,

–

literatura z rozdziału 7 poradnika dla nauczyciela.

Ćwiczenie 3

Uzasadnij dlaczego tak ważne dla organizmu jest codzienne spożywanie warzyw

i owoców.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać fragment

rozdziału Materiał nauczania. Należy zwrócić uwagę na znaczenie warzyw i owoców
w codziennej diecie.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) przeczytać odpowiedni fragment Materiału nauczania,
2) określić znaczenie owoców i warzyw w żywieniu,
3) uzasadnić potrzebę codziennego spożywania warzyw i owoców.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

14

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

dyskusja,

−

ćwiczenie.

Środki dydaktyczne:

–

arkusz papieru,

−

przybory do pisania,

−

poradnik dla ucznia,

−

literatura z rozdziału 7 poradnika dla nauczyciela.

Ćwiczenie 4

Oceń swój sposób żywienia (swoją piramidę żywieniową) i porównaj go z zasadami

sformułowanymi na 6 piętrach piramidy żywieniowej. Wyciągnij stosowne wnioski.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać odpowiedni

fragment rozdziału Materiał nauczania. Należy zwrócić uwagę na prawidłowy schemat
piramidy żywieniowej.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) narysować własną piramidę żywieniową wykorzystując podane rodzaje produktów

w zależności od częstotliwości ich spożywania: produkty zbożowe, owoce, mięso, ryby,
jaja, mleko, słodycze, napoje gazowane, chipsy,

2) narysować prawidłową piramidę żywieniową do tych samych produktów,
3) porównać swoją piramidę żywieniową i prawidłową,
4) zapisać wnioski,
5) zaprezentować pracę.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

dyskusja,

−

ćwiczenie.

Środki dydaktyczne:

−

arkusz papieru,

−

przybory do pisania, przybory kreślarskie: linijka, ołówek, gumka,

−

wzór piramidy żywieniowej.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

15

5.2. Normy żywienia i modelowe racje pokarmowe

5.2.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Na podstawie tabeli 1 „Normy żywieniowe na energię i składniki podstawowe (białko i

tłuszcz)” z materiału nauczania wypisz swoje oraz dotyczące Twoich rodziców dzienne
normy na energię, białko i tłuszcz.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres

oraz sposób wykonywania. Uczniowie powinni przeczytać fragment materiału nauczania.
Szczególną uwagę powinni zwrócić na umiejętność korzystania z danych zawartych w tabeli
i właściwy dobór tych norm zgodnie z wiekiem, płcią, stanem aktywności fizycznej.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) odszukać w materiałach dydaktycznych tabelę „dobowe normy na energię i składniki

podstawowe”,

2) dokonać analizy danych zawartych w tabeli,
3) wypisać stosowne normy zwracając uwagę na wiek, płeć i aktywność fizyczną danej

osoby.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

tekstu przewodniego,

−

ćwiczenie.

Środki dydaktyczne:

−

papier formatu A4, długopis,

−

poradnik dla ucznia,

−

literatura z rozdziału 7 poradnika dla nauczyciela.

Ćwiczenie 2

Oblicz średnioważoną normę na energię oraz składniki podstawowe (białko i tłuszcz) dla

licznej rodziny, która wszystkie posiłki spożywa wspólnie w domu. Rodzina składa się
z 7 osób:

−

matka – wiek 40 lat, gospodyni domowa,

−

ojciec – wiek 50 lat, pracownik fizyczny w hucie szkła,

−

czworo dzieci: syn 10 lat, córki 14,16 i 23 lata,

−

babcia 74 lata.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres,

sposób wykonywania. Uczniowie powinni przeczytać fragment Materiału nauczania. Podczas
wykonywania ćwiczenia uczeń powinien skupić się na zasadach obliczania średnioważonej
normy na energię i składniki podstawowe.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

16

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) zaplanować sposób realizacji ćwiczenia,
2) przygotować tabelę wg niżej podanego wzoru,

Energia

Białko

Tłuszcz ogółem

Osoby

kcal

g

g

Matka – praca umiarkowanie
ciężka (40 lat)

Ojciec – praca ciężka (50 lat)

Dzieci:
Syn 10 lat
Córka 14 lat
Córka 16 lat
Córka 23 lata

Babcia 74 lata

Norma średnia, tzw. średnia
ważona dla 1 osoby

3) spisać odpowiednie normy dotyczące wszystkich członków rodziny na podstawie tabeli 1

z poradnika dla ucznia „Normy żywieniowe na energię i składniki podstawowe (białko
i tłuszcz)”,

4) dokonać obliczeń i analizy danych,
5) zapisać wnioski.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

dyskusja,

−

ćwiczenie.

Środki dydaktyczne:

–

arkusz papieru,

–

przybory do pisania, przybory kreślarskie: linijka, ołówek, gumka,

–

tabela: dobowe normy na energię, białko i tłuszcz.

−

literatura z rozdziału 7 poradnika dla nauczyciela.

Ćwiczenie 3

Oblicz jaki będzie procentowy udział białka w racji pokarmowej 11 letniej dziewczynki

o zapotrzebowaniu energetycznym 2300 kcal/dzień, która zgodnie z zaleceniami norm
powinna spożywać 75 g białka w ciągu dnia.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać fragment

rozdziału Materiał nauczania. Należy zwrócić uwagę na poprawność obliczeń.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) odszukać w materiale nauczania informacje potrzebne do wykonania ćwiczenia,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

17

2) wykonać obliczenia,
3) dokonać analizy obliczeń,
4) zaprezentować wyniki na forum grupy.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

tekstu przewodniego,

−

ćwiczenie.

Środki dydaktyczne:

−

tabele: dobowe normy na energię, białko, tłuszcz,

−

poradnik ucznia,

−

literatura z rozdziału 7 poradnika dla nauczyciela.

Ćwiczenie 4

Oblicz wg wzoru średnioważoną rację pokarmową na pieczywo pszenne w stołówce

przyzakładowej. Ze stołówki przyzakładowej korzysta: 30 mężczyzn w wieku od 26–60 lat,
oraz 20 kobiet w wieku od 26–60 lat.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać fragment

rozdziału Materiał nauczania. Muszą zapamiętać wzór na obliczanie średnioważonej racji
pokarmowej. Należy zwrócić uwagę na poprawność obliczeń.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) odszukać informacje potrzebne do wykonania ćwiczenia,
2) zapisać wzór na obliczanie średnioważonej racji pokarmowej,
3) dokonać obliczeń,
4) przeprowadzić analizę ćwiczenia,
5) wyciągnąć stosowne wnioski.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

tekstu przewodniego,

–

ćwiczenie.

Środki dydaktyczne:

–

tabela 4 i 5 „Proponowane dzienne racje pokarmowe wyrażone w produktach dla kobiet
w wieku 26–60 lat oraz dla mężczyzn w wieku 26–60 lat”,

–

poradnik ucznia,

−

arkusz papieru,

−

przybory do pisania,

–

literatura z rozdziału 7 poradnika dla nauczyciela.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

18

Ćwiczenie 5

Scharakteryzuj założenia najczęściej przyjmowane przy opracowywaniu modelowych

racji pokarmowych.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać fragment

rozdziału Materiał nauczania. Należy zwrócić uwagę na istotne założenia przyjmowane przy
ustalaniu modelowych racji pokarmowych.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) odszukać w materiale nauczania fragment poświęcony modelowym racjom

pokarmowym,

2) zapisać założenia uwzględniane przy opracowywaniu modelowych racji pokarmowych.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

tekstu przewodniego,

−

ćwiczenie.

Środki dydaktyczne:

−

papier formatu A4,

−

poradnik dla ucznia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

19

5.3. Sporządzanie i ocena jadłospisów z zastosowaniem zasady

zamiany produktów spożywczych

5.3.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Scharakteryzuj żywienie dzieci i młodzieży szkolnej.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać fragment

rozdziału Materiał nauczania. Należy zwrócić uwagę na specyfikę żywienia dzieci
i młodzieży.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) odszukać w materiale nauczania charakterystyki sposobu żywienia dzieci i młodzieży

szkolnej,

2) zapisać najważniejsze uwarunkowania w zakresie żywienia dzieci i młodzieży szkolnej.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

tekstu przewodniego,

−

ćwiczenie.

Środki dydaktyczne:

−

papier formatu A4,

−

materiały piśmiennicze,

−

poradnik ucznia,

−

literatura z rozdziału 7 poradnika dla nauczyciela.

Ćwiczenie 2

Ułóż i oceń wartość odżywczą jadłospisu dziennego dla mężczyzny w wieku

produkcyjnym o dużej aktywności fizycznej w sezonie jesiennym.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać fragment

rozdziału Materiał nauczania. Należy zwrócić uwagę na zapotrzebowanie i właściwy dobór
produktów spożywczych dla mężczyzny w wieku produkcyjnym.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) odszukać informacje potrzebne do wykonania ćwiczenia,
2) wyszczególnić wszystkie potrawy na śniadanie, obiad, kolację,
3) obliczyć wartość odżywczą produktów spożywczych wchodzących w skład zestawionych

posiłków,

4) dokonać analizy ćwiczenia,
5) zapisać stosowne wnioski.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

20

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

tekstu przewodniego,

−

ćwiczenie.

Środki dydaktyczne:

−

arkusz papieru,

−

przybory do pisania,

−

tabela „Dobowe normy na energię, białko, tłuszcz”,

−

tabele składu i wartości odżywczej produktów spożywczych,

−

poradnik dla ucznia,

−

literatura z rozdziału 7 poradnika dla nauczyciela.

Ćwiczenie 3

Wyjaśnij na czym polega metoda oceny jadłospisów wg Bielińskiej.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać fragment

rozdziału materiał nauczania. Należy zwrócić uwagę na sposób oceny jadłospisu.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) odszukać w materiale nauczania klasyfikację metod oceny jadłospisów,
2) przedstawić w punktach na czym polega istota metody oceny jadłospisów wg Bielińskiej,
3) zapisać stosowne wnioski.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

tekstu przewodniego,

−

ćwiczenie.

Środki dydaktyczne:

−

papier formatu A4,

−

poradnik dla ucznia,

−

literatura z rozdziału 7 poradnika dla nauczyciela.

Ćwiczenie 4

Zaplanuj jadłospis dekadowy dla wychowanków Państwowego Domu Dziecka i dokonaj

jego oceny wykorzystując metodę punktową wg Bielińskiej.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać fragment

rozdziału materiał nauczania. Należy wziąć pod uwagę prawidłowość planowania jadłospisów
dla tej grupy wiekowej.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) odszukać w materiale nauczania omówienia jadłospisów dla poszczególnych grup

ludności oraz metod ich oceny,

2) przygotować tabelę wg wzoru.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

21

Lp.

Dni tygodnia

Śniadanie

Obiad

Kolacja

1

Poniedziałek

2

Wtorek

3

Środa

4

Czwartek

5

Piątek

6

Sobota

7

Niedziela

8

Poniedziałek

9

Wtorek

10 Środa

3) wpisać odpowiednie zestawy posiłków,
4) dokonać analizy jadłospisu metodą punktową,
5) zaprezentować wyniki wykonanego ćwiczenia.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

tekstu przewodniego,

−

ćwiczenie.
Środki dydaktyczne:

−

arkusz papieru,

–

przybory do pisania ołówek, linijka, długopis,

−

poradnik ucznia,

−

literatura z rozdziału 7 poradnika dla nauczyciela.

Ćwiczenie 5

Zmodyfikuj podany jadłospis dzienny młodego 20 letniego mężczyzny do potrzeb

organizmu osoby starszej.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać fragment

rozdziału materiał nauczania. Należy zwrócić uwagę na wymagania żywieniowe osób
starszych.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) wpisać zgodnie ze wzorem właściwy jadłospis dla osoby w starszym wieku,

Jadłospis dla 20-latka

Jadłospis dla osób starszych

Śniadanie: Manna na mleku, pieczywo
z masłem, boczek, sałata zielona, herbata

Obiad: Zupa grochowa z ziemniakami, stek
wieprzowy, ziemniaki, kiszona kapusta,
kompot, porcja sernika

Kolacja: Kaszanka na gorąco z cebulą,
frytki, sałatka z pomidorów, herbata ziołowa

2) dokonać porównania jadłospisów,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

22

3) zapisać wyniki,
4) zaprezentować pracę na forum grupy.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

tekstu przewodniego,

−

ćwiczenie.

Środki dydaktyczne:

−

arkusz papieru,

−

przybory do pisania,

−

tabele przykładowych jadłospisów dla osób dorosłych,

−

poradnik dla ucznia,

−

literatura z rozdziału 7 poradnika dla nauczyciela.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

23

6. EWALUACJA OSIĄGNIĘĆ UCZNIA

Przykłady narzędzi pomiaru dydaktycznego

Test

dwustopniowy

do

jednostki

modułowej

„Stosowanie

zasad

racjonalnego żywienia”

Test składa się z 25 zadań wielokrotnego wyboru, z których:

−

zadania 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 12, 14, 15, 16, 17, 18, 19, 20, 21, 22, 24 są z poziomu
podstawowego,

−

zadania 11, 13, 23, 25 są z poziomu ponadpodstawowego.

Punktacja zadań: 0 lub 1 punkt

Za każdą prawidłową odpowiedź uczeń otrzymuje 1 punkt. Za złą odpowiedź lub jej brak

uczeń otrzymuje 0 punktów.

Proponuje się następujące normy wymagań – uczeń otrzymuje następujące
oceny szkolne:

−

dopuszczalny – za rozwiązanie co najmniej 10 zadań z poziomu podstawowego,

−

dostateczny – za rozwiązanie co najmniej 14 zadań z poziomu podstawowego,

−

dobry – za rozwiązanie 18 zadań, w tym co najmniej 2 z poziomu ponadpodstawowego,

−

bardzo dobry – za rozwiązanie 23 zadań, w tym 3 z poziomu ponadpodstawowego.

Klucz odpowiedzi: 1. c, 2. a, 3. d, 4. b, 5. c, 6. a, 7. b, 8. c, 9. c, 10. b, 11. c,
12. a, 13. b, 14. b, 15. c, 16. d, 17. c, 18. d, 19. c, 20. b, 21. b, 22. d, 23. b, 24. d,
25. a.

Plan testu

Nr

zad.

Cel operacyjny
(mierzone osiągnięcia ucznia)

Kategoria

celu

Poziom

wymagań

Poprawna

odpowiedź

1

Rozpoznać składniki budulcowe organizmu

A

P

c

2

Określić produkty zawierające najwięcej
węglowodanów

B

P

a

3

Rozpoznać tłuszcze pochodzenia
zwierzęcego

A

P

d

4

Określić witaminy rozpuszczalne
w tłuszczach

B

P

b

5

Rozpoznać warzywa bogate w karoten

A

P

c

6

Wyjaśnić który z produktów zawiera łatwo
przyswajalny wapń

B

P

a

7

Rozróżnić zasady racjonalnego żywienia

B

P

b

8

Wymienić produkty codziennie spożywane
zgodnie z piramidą żywieniową

B

P

c

9

Określić zależność norm żywienia

B

P

c

10 Rozróżnić poziomy występowania norm

B

P

b

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

24

11 Scharakteryzować znaczenie

równoważników netto Atwatera

C

PP

c

12 Podać ilość energii uzyskaną z tłuszczu

B

P

a

13 Obliczyć zapotrzebowanie na tłuszcz dla

mężczyzny umiarkowanie pracującego

C

PP

b

14 Określić przeznaczenie docelowych racji

pokarmowych

B

P

b

15 Wymienić ilość posiłków w prawidłowym

jadłospisie

A

P

c

16 Przedstawić na czym polega zasada

zamiany produktów

B

P

d

17 Zapisać ilość uzyskanego pieczywa

z podanej ilości mąki

A

P

c

18 Wyliczyć podstawowe posiłki

A

P

d

19 Określić podstawę każdego śniadania

B

P

c

20 Rozróżnić poziom zapotrzebowania

energetycznego

B

P

b

21 Określić zawartość witaminy C w napojach

B

P

b

22 Rozróżnić potrawy mogące być posiłkiem

jednodaniowym

B

P

d

23 Ustalić prawidłowy zestaw śniadaniowy dla

ucznia

C

PP

b

24 Rozróżnić zakłady żywienia typu otwartego

B

P

d

25 Zastosować właściwą ustawę dotyczącą

zasad racjonalnego żywienia

C

PP

a

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

25

Przebieg testowania

Instrukcja dla nauczyciela

1. Ustal z uczniami termin przeprowadzenia sprawdzianu z wyprzedzeniem co najmniej

jednotygodniowym.

2. Omów z uczniami cel stosowania pomiaru dydaktycznego.
3. Zapoznaj uczniów z rodzajem zadań zawartych w zestawie oraz z zasadami punktowania.
4. Przygotuj odpowiednią liczbę testów.
5. Zapewnij samodzielność podczas rozwiązywania zadań.
6. Przed rozpoczęciem testu przeczytaj uczniom instrukcję dla ucznia.
7. Zapytaj, czy uczniowie wszystko zrozumieli. Ewentualne wątpliwości wyjaśnij.
8. Nie przekraczaj czasu przeznaczonego na test.
9. Kilka minut przed zakończeniem testu przypomnij uczniom o zbliżającym się czasie

zakończenia udzielania odpowiedzi.

Instrukcja dla ucznia

1. Przeczytaj uważnie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4. Test zawiera 25 zadań. Do każdego zadania dołączone są 4 odpowiedzi.
5. Zadania testowe są jednokrotnego wyboru tzn. tylko jedna odpowiedź jest prawidłowa.
6. Udzielaj odpowiedzi na załączonej karcie odpowiedzi, stawiając w odpowiedniej rubryce

znak X. W przypadku pomyłki należy błędną odpowiedź zaznaczyć kółkiem, a następnie
ponownie zakreślić odpowiedź prawidłową.

7. Pracuj samodzielnie, bo wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonywanego zadania.
8. Jeśli udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż jego rozwiązanie

na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas.

9. Na rozwiązanie testu masz 45 minut.

Powodzenia!

Materiały dla ucznia:

−

instrukcja,

−

zestaw zadań testowych,

−

karta odpowiedzi.

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1. Źródłem składników budulcowych dla organizmu człowieka są

a) ziemniaki.
b) słodycze.
c) mięso.
d) owoce.

2. Najwięcej węglowodanów zawierają

a) przetwory zbożowe.
b) wędliny.
c) mleko.
d) cukier.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

26

3. Tłuszcze pochodzenia zwierzęcego to

a) olej słonecznikowy.
b) margaryna.
c) olej rzepakowy.
d) smalec.

4. Witaminy rozpuszczalne w tłuszczach to

a) witamina B

1

.

b) witamina A.
c) witamina C.
d) witamina PP.

5. Do warzyw bogatych w karoten należą

a) buraki.
b) kapusta.
c) marchew.
d) kalafiory.

6. Produkty zawierające najwięcej wapnia to

a) mleko.
b) jajka.
c) fasola.
d) jabłka.

7. Do zasad racjonalnego żywienia nie należy

a) urozmaicanie spożywanych posiłków.
b) właściwa technika przyrządzania potraw.
c) unikanie otyłości.
d) unikanie słodyczy z wyjątkiem miodu.

8. Zgodnie z piramidą żywienia powinieneś codziennie spożywać

a) mięso.
b) ryby.
c) pieczywo.
d) jaja.

9. Normy żywienia zależą od

a) wyglądu.
b) miejsca zamieszkania.
c) wieku.
d) tradycji.

10. Na poziomie średniego zapotrzebowania grupy opracowane są normy na

a) białko.
b) energię.
c) składniki mineralne.
d) witaminy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

27

11. Równoważniki netto Atwatera służą do

a) wyznaczania normy na składniki mineralne.
b) obliczania modelowych racji pokarmowych.
c) obliczania wartości energetycznej.
d) określenia zawartości witamin w określonym produkcie.

12. 1 g tłuszczu dostarcza

a) 9 kcal.
b) 4 kcal.
c) 7 kcal.
d) 2 kcal.

13. W racji pokarmowej mężczyzny umiarkowanie ciężko pracującego o zapotrzebowaniu

3200 kcal, udział energii z tłuszczu powinien wynosić nie więcej niż 30%. Mężczyzna
ten powinien spożywać tłuszcz w ilości nie przekraczającej
a) 200 g.
b) 107 g.
c) 153 g.
d) 95 g.

14. Racje pokarmowe docelowe proponowane są dla

a) osób dorosłych.
b) dzieci i młodzieży do 15 roku życia.
c) osób chorych.
d) niemowląt.

15. Racjonalny jadłospis dla młodzieży zawiera

a) 2 posiłki.
b) od 6 do 7 posiłków.
c) od 3 do 5 posiłków.
d) 1 posiłek.

16. Zasada zamiany produktów polega na

a) zamianie produktów mlecznych na zbożowe.
b) zamianie produktów pochodzenia roślinnego na produkty pochodzenia zwierzęcego.
c) zamianie jednej grupy produktów na dowolnie inną grupę produktów.
d) zamianie produktu na inny w obrębie tej samej grupy produktów spożywczych

charakteryzujących się zbliżoną wartością odżywczą.

17. Ze 100 g mąki uzyskuje się pieczywo w ilości

a) 145 g.
b) 120 g.
c) 135 g.
d) 150 g.

18. Do podstawowych posiłków należą

a) I śniadanie, II śniadanie, obiad.
b) II śniadanie, obiad, kolacja.
c) I śniadanie, podwieczorek, kolacja.
d) I śniadanie, obiad, kolacja.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

28

19. Niezależnie od pory roku podstawą śniadania powinno być

a) mięso i wędliny.
b) warzywa i owoce.
c) mleko i jego przetwory.
d) ryby i ziemniaki.

20. Najmniejsze zapotrzebowanie energetyczne mają

a) młodzież szkoły średniej.
b) osoby starsze.
c) dzieci i młodzież w szkole podstawowej i gimnazjum.
d) osoby dorosłe.

21. Najwięcej witaminy C zawiera

a) napój cytrynowy.
b) sok z czarnej porzeczki.
c) herbata.
d) sok z marchwi.

22. Zupa, która może być posiłkiem jednodaniowym

a) grzybowa z makaronem.
b) owocowa z makaronem.
c) pomidorowa czysta z ryżem.
d) barszcz ukraiński z mięsem.

23. Poniżej wymieniono zestawy I śniadania dla ucznia. Kierując się zasadami racjonalnego

żywienia przy planowaniu jadłospisu prawidłowym zestawem jest
a) drożdżówka z herbatą, cukierki czekoladowe.
b) zupa mleczna, pieczywo mieszane z masłem, jajkiem, kawa z mlekiem, jabłko.
c) chleb z masłem, dżemem, herbata.
d) bułka z margaryną, wędliną, kawa naturalna.

24. Do zakładów żywienia typu otwartego zaliczamy

a) internaty.
b) stołówki szkolne.
c) przedszkola.
d) bary.

25. Podstawowym aktem prawnym w zakresie żywności i żywienia obowiązującym

w Polsce jest ustawa
a) o bezpieczeństwie żywności i żywienia.
b) o racjonalnym żywieniu.
c) o produkcji żywności.
d) o prawie żywnościowym.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

29

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko …………………................................................................………………

Stosowanie zasad racjonalnego żywienia

Zakreśl poprawną odpowiedź.

Nr

zadania

Odpowiedź

Punkty

1

a

b

c

d

2

a

b

c

d

3

a

b

c

d

4

a

b

c

d

5

a

b

c

d

6

a

b

c

d

7

a

b

c

d

8

a

b

c

d

9

a

b

c

d

10

a

b

c

d

11

a

b

c

d

12

a

b

c

d

13

a

b

c

d

14

a

b

c

d

15

a

b

c

d

16

a

b

c

d

17

a

b

c

d

18

a

b

c

d

19

a

b

c

d

20

a

b

c

d

21

a

b

c

d

22

a

b

c

d

23

a

b

c

d

24

a

b

c

d

25

a

b

c

d

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

30

TEST 2

Przykłady narzędzi pomiaru dydaktycznego

Test

dwustopniowy

do

jednostki

modułowej

„Stosowanie

zasad

racjonalnego żywienia”

Test składa się z 25 zadań wielokrotnego wyboru, z których :

−

zadania 1, 2, 3, 4, 5, 6, 8, 9, 11, 12, 14, 15, 17, 18, 19, 20, 21, 22, 23, 24, 25 są z poziomu
podstawowego,

−

zadania 7, 10, 13, 16 są z poziomu ponadpodstawowego.

Punktacja zadań: 0 lub 1 punkt

Za każdą prawidłową odpowiedź uczeń otrzymuje 1 punkt. Za złą odpowiedź lub jej brak

uczeń otrzymuje 0 punktów.

Proponuje się następujące normy wymagań – uczeń otrzymuje następujące
oceny szkolne:

−

dopuszczalny – za rozwiązanie co najmniej 10 zadań z poziomu podstawowego,

−

dostateczny – za rozwiązanie co najmniej 14 zadań z poziomu podstawowego,

−

dobry – za rozwiązanie 18 zadań, w tym co najmniej 2 z poziomu ponadpodstawowego,

−

bardzo dobry – za rozwiązanie 23 zadań, w tym 3 z poziomu ponadpodstawowego.

Klucz odpowiedzi: 1. c, 2. b, 3. d, 4. c, 5. c, 6. b, 7. c, 8. b, 9. b, 10. c, 11. c,
12. b, 13. c, 14. b, 15. c, 16. a, 17. d, 18. d, 19. d, 20. c, 21. c, 22. a, 23. c, 24. c,
25. b.

Plan testu

Nr

zad.

Cel operacyjny
(mierzone osiągnięcia ucznia)

Kategoria

celu

Poziom

wymagań

Poprawna

odpowiedź

1

Rozpoznać pojęcie racjonalnego żywienia

A

P

c

2

Rozpoznać warzywa zasobne w witaminę
C

A

P

b

3

Określić, która z witamin ma działanie
przeciwkrzywiczne

B

P

d

4

Wyjaśnić, co powoduje niedobór wapnia
w organizmie

B

P

c

5

Określić znaczenie błonnika dla potrzeb
organizmu

B

P

c

6

Wyjaśnić zalecaną częstotliwość
spożywania ryb

B

P

b

7

Uzasadnić wybór właściwego
makroskładnika uwzględnianego
w normach na składniki mineralne

C

PP

c

8

Określić normę spożycia tłuszczu
w dziennej racji pokarmowej

B

P

b

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

31

9

Wskazać ilość poziomów norm na białko

A

P

b

10

Obliczyć średnie zapotrzebowanie na
energię w danej rodzinie.

C

PP

c

11

Rozpoznać pojęcie modelowych racji
pokarmowych

A

P

c

12

Podać liczbę grup przy stosowaniu
modelowych racji pokarmowych.

A

P

b

13

Obliczyć procentową zawartość białka 12
letniego chłopca

C

PP

a

14

Wskazać przeznaczenie warunkowo
dostatecznych norm wyżywienia

B

P

b

15

Określić, jak podaje się jaja w racjach
pokarmowych

A

P

c

16

Uzasadnić, jaka powinna być wielkość
całodziennej normy na energię przy
podanym rozkładzie na posiłki w ciągu
dnia

C

PP

a

17

Podać okres w którym zasadne jest
podawanie posiłków
wysokoenergetycznych

A

P

d

18

Rozróżnić zakłady żywienia typu
zamkniętego

B

P

d

19 Określić zasadę zamiany produktów

B

P

d

20

Wymienić zupę o najwyższej wartości
odżywczej

A

P

c

21

Scharakteryzować zasadność spożywania
produktów smażonych przez wybrane
grupy ludności

B

P

c

22

Wskazać który z posiłków należy do
najbardziej obfitych

A

P

a

23

Określić na czym polega urozmaicenie
jadłospisu.

B

P

c

24

Przedstawić prawidłowość planowania
jadłospisów pod kątem odstępów między
posiłkami

B

P

a

25

Rozróżnić metody oceny jadłospisów
w placówkach żywienia zbiorowego
zamkniętego

B

P

b

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

32

Przebieg testowania

Instrukcja dla nauczyciela

1. Ustal z uczniami termin przeprowadzenia sprawdzianu z wyprzedzeniem co najmniej

jednotygodniowym.

2. Omów z uczniami cel stosowania pomiaru dydaktycznego.
3. Zapoznaj uczniów z rodzajem zadań zawartych w zestawie oraz z zasadami punktowania.
4. Przygotuj odpowiednią liczbę testów.
5. Zapewnij samodzielność podczas rozwiązywania zadań.
6. Przed rozpoczęciem testu przeczytaj uczniom instrukcję dla ucznia.
7. Zapytaj, czy uczniowie wszystko zrozumieli. Ewentualne wątpliwości wyjaśnij.
8. Nie przekraczaj czasu przeznaczonego na test.
9. Kilka minut przed zakończeniem testu przypomnij uczniom o zbliżającym się czasie

zakończenia udzielania odpowiedzi.

Instrukcja dla ucznia

1. Przeczytaj uważnie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4. Test zawiera 25 zadań. Do każdego zadania dołączone są 4 możliwości odpowiedzi.
5. Zadania testowe są jednokrotnego wyboru tzn. tylko jedna odpowiedź jest prawidłowa.
6. Udzielaj odpowiedzi na załączonej karcie odpowiedzi, stawiając w odpowiedniej rubryce

znak X. W przypadku pomyłki należy błędną odpowiedź zaznaczyć kółkiem, a następnie
ponownie zakreślić odpowiedź prawidłową.

7. Pracuj samodzielnie, bo wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonywanego zadania.
8. Jeśli udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż jego rozwiązanie

na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas.

9. Na rozwiązanie testu masz 45 minut.

Powodzenia!

Materiały dla ucznia:

−

instrukcja,

−

zestaw zadań testowych,

−

karta odpowiedzi.

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1. Racjonalne żywienie polega na

a) zapewnieniu organizmowi dużej ilości płynów.
b) dostarczeniu organizmowi niezbędnych witamin.
c) systematycznym dostarczaniu organizmowi potrzebnych składników odżywczych.
d) zapewnieniu organizmowi dużej ilości tłuszczów zwierzęcych.

2. Do warzyw zasobnych w witaminę C należą

a) dynia.
b) brokuły.
c) ogórek.
d) sałata.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

33

3. Działanie przeciwkrzywiczne w organizmie człowieka wykazuje witamina

a) A.
b) K.
c) PP.
d) D.

4. Niedobór wapnia w organizmie prowadzi do

a) anemii.
b) kurzej ślepoty.
c) łamliwości kości.
d) marskości wątroby.

5. Zawarty w pieczywie ciemnym błonnik

a) zwiększa krzepliwość krwi.
b) zapobiega odwapnieniu się kości.
c) chroni jelita przed chorobami nowotworowymi.
d) poprawia wzrok.

6. Ryby należy spożywać

a) 1 raz w miesiącu.
b) 3 razy w tygodniu.
c) 1 raz w tygodniu.
d) 3 razy w miesiącu.

7. Normy na składniki mineralne (makroskładniki) dotyczą

a) żelaza
b) miedzi
c) magnezu
d) cynku

8. Normy spożycia tłuszczu wskazują na to, żeby dzienne spożycie tłuszczu wynosiło

a) 5–10% całkowitej energii dostarczonej w dziennej racji pokarmowej.
b) 25–33% całkowitej energii dostarczonej w dziennej racji pokarmowej.
c) 35–40% całkowitej energii dostarczonej w dziennej racji pokarmowej.
d) powyżej 40% całkowitej energii dostarczonej w dziennej racji pokarmowej.

9. Normy na białko ustala się na

a) jednym poziomie.
b) na dwóch poziomach.
c) na trzech poziomach.
d) na czterech i więcej.

10. Średnie zapotrzebowanie na energię w rodzinie, w której matka potrzebuje 2000 kcal,

ojciec 2800 kcal, córka 2200 kcal, syn 2400 kcal wynosi
a) 2700 kcal.
b) 2400 kcal.
c) 2350 kcal.
d) 2550 kcal.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

34

11. Modelowe racje pokarmowe to

a) zapotrzebowanie na energię dla 1 osoby.
b) zapotrzebowanie na białko i witaminy dla grupy osób w ciągu doby.
c) zestawy produktów z różnych grup wyrażone w gramach, które powinna spożywać

jedna osoba w ciągu 1 dnia.

d) nawyki i tradycje żywieniowe występujące w danej rodzinie.

12. Przy opracowywaniu modelowych racji pokarmowych stosuje się najczęściej podział na

a) 5 grup produktów.
b) 12 grup produktów.
c) 10 grup produktów.
d) 7 grup produktów.

13. Procentowy udział białka w diecie 12-letniego chłopca o zapotrzebowaniu

energetycznym 2350 kcal/ dzień, który zgodnie z zaleceniem norm powinien spożywać
80 g białka w ciągu dnia wynosi
a) 14%.
b) 12%.
c) 20%.
d) 10%.

14. Normy wyżywienia warunkowo dostateczne proponowane są dla

a) osób starszych i chorych.
b) zdrowych osób dorosłych.
c) niemowląt.
d) młodzieży szkolnej.

15. W racjach pokarmowych jaja podaje się

a) w gramach.
b) w dag.
c) w sztukach.
d) w litrach.

16. Przy rozkładzie posiłków na 3 w ciagu dnia, obiad powinien dostarczyć

a) 35–40% całodziennej normy na energię.
b) 5–10% całodziennej normy na energię.
c) 25–30% całodziennej normy na energię.
d) 15–20% całodziennej normy na energię.

17. Posiłki wysokoenergetyczne powinno podawać się

a) w okresie wiosennym.
b) w okresie letnim.
c) w okresie jesiennym.
d) w okresie zimowym.

18. Do zakładów żywienia typu zamkniętego zaliczamy

a) restauracje.
b) bary.
c) jadłodajnie.
d) stołówki zakładowe.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

35

19. Zamiast 10 dag mleka można spożywać

a) 7,5 dag mąki.
b) 13 dag ziemniaków.
c) 12,5 dag słodyczy.
d) 1,5 dag sera białego.

20. Największą wartość odżywczą posiada zupa

a) grzybowa.
b) rosół.
c) barszcz ukraiński.
d) pomidorowa.

21. Produktów smażonych powinny unikać

a) osoby dorosłe.
b) mężczyźni w wieku produkcyjnym.
c) osoby starsze.
d) dzieci w wieku szkolnym.

22. Do najbardziej obfitych posiłków powinny należeć

a) I śniadanie.
b) II śniadanie.
c) podwieczorek.
d) kolacja.

23. Urozmaicenie jadłospisu polega na

a) wprowadzeniu dużej ilości napojów.
b) stosowanie różnych dodatków smakowych.
c) uwzględnianie produktów z każdej grupy.
d) stosowanie wielu przypraw do przyrządzanych potraw.

24. Prawidłowy jadłospis planuje się w odstępach

a) 3–5 godzin.
b) co godzinę.
c) co 8 godzin.
d) 1–2 godzin.

25. W zakładach żywienia zbiorowego zamkniętego najbardziej rozpowszechnioną metodą

oceny jadłospisu jest metoda
a) ankietowa.
b) punktowa.
c) wagowa.
d) szacunkowa.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

36

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko ………...............................................................…………………………

Stosowanie zasad racjonalnego żywienia

Zakreśl poprawną odpowiedź.

Nr

zadania

Odpowiedź

Punkty

1

a

b

c

d

2

a

b

c

d

3

a

b

c

d

4

a

b

c

d

5

a

b

c

d

6

a

b

c

d

7

a

b

c

d

8

a

b

c

d

9

a

b

c

d

10

a

b

c

d

11

a

b

c

d

12

a

b

c

d

13

a

b

c

d

14

a

b

c

d

15

a

b

c

d

16

a

b

c

d

17

a

b

c

d

18

a

b

c

d

19

a

b

c

d

20

a

b

c

d

21

a

b

c

d

22

a

b

c

d

23

a

b

c

d

24

a

b

c

d

25

a

b

c

d

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

37

7. LITERATURA

1. Gawęcki J., Hryniewiecki L.: Żywienie człowieka. Podstawy nauki o żywieniu. PWN,

Warszawa 2000

2. Gertig H., Przysławski J.: Bromatologia. Zarys nauki o żywności i żywieniu. PZWL,

Warszawa 2006

3. Kuchnatowicz H., Czarnowska-Misztal E., Turlejska H.: Zasady żywienia człowieka.

Wydawnictwo WSiP 2004

4. Poradnik gospodyni, wydanie IV poprawione i zmienione. Państwowe Wydawnictwo

Rolnicze i Leśne 1987

5. Kunachowicz H., Nadolna I., Przygoda B., Iwanow K.: Tabele składu i wartości

odżywczej żywności. PZWL, Warszawa 2005

6. Turlejska H., Pilzner U., Szponar L., Konecka-Matyjek E.: Zasady racjonalnego

żywienia, zalecane racje pokarmowe dla wybranych grup ludności w zakładach żywienia
zbiorowego. ODDK, Gdańsk 2004

7. Ziemiański Ś. (red): Normy żywienia człowieka. Fizjologiczne podstawy. PZWL,

Warszawa 2001

8. Ziemiański Ś.: Podstawy prawidłowego żywienia człowieka. Zalecenia żywieniowe dla

ludności w Polsce. Wydaw. Instytut Danone, Warszawa 1998