Wykład z metod statystycznych w psychologii

Oleg Gorbaniuk, Katedra Psychologii Eksperymentalnej, Instytut Psychologii KUL, Al. Racławickie 14, 20-950 Lublin

e-mail:

[e-mail]

fax: +48 (-81) 53 304 33 tel.: +48 (-81) 4453406

1

Pytania do egzaminu z Metod statystycznych

1. Jaka jest różnica pomiędzy próbą a populacją?
2. Jaka jest różnica pomiędzy estymatorem a parametrem?
3. Czym jest zmienna?
4. Czym się różni zmienna ciągła od zmiennej skokowej? Na czym polega dychotomizacja zmiennej?
5. Czym się różni zmienna nominalna (porządkowa, przedziałowa, stosunkowa) od innych rodzajów zmiennych?
6. Jakie są najważniejsze etapy procesu badawczego?
7. Czym jest zmienna zależna i zmienna niezależna?
8. Czym się różni schemat badań korelacyjnych od eksperymentalnych?
9. Jaka jest różnica pomiędzy zmiennymi głównymi a ubocznymi?
10. Na czym polega operacjonalizacja zmiennych?
11. Jak się formułuje pytania badawcze i jakie są ich najważniejsze rodzaje? Na czym polega dojrzałość problemu?
12. Czym się różni problem badawczy od hipotezy? Jakie kryteria powinna spełniać dobrze sformułowana hipoteza?
13. Na czym polega kontrola zmiennych w trakcie badań psychologicznych?
14. Czym się różni operat od jednostki losowania? Jednostka losowania od jednostki populacji?
15. Co to jest operat losowania?
16. Jakie są metody doboru losowego?
17. Na czym polega: Dobór losowy prosty? Dobór losowy systematyczny? Dobór losowy warstwowy? Dobór warstwowy

optymalny? Dobór losowy zespołowy (grupowy)? Dobór losowy wielostopniowy? Dobór losowy wielofazowy?

18. Jakie są metody doboru nielosowego próby?
19. Na czym polega: Dobór kwotowy? Dobór jednostek typowych? Dobór przez eliminację? Dobór celowy? Dobór metodą

sędziów kompetentych? Dobór przypadkowy? Dobór wygodny? Dobór sieciowy? Dobór metodą kuli śniegowej?

20. Kiedy możemy precyzyjnie określić liczebność próby, aby była ona wystarczająca przy przyjętych założeniach? Od czego

zależy liczebność próby w takim przypadku?

21. Czym jest rozkład liczebności?
22. Jakie są najważniejsze zasady posługiwania się przedziałami klasowymi?
23. Jak ustala się granice dokładne przedziałów klasowych?
24. Jaki jest rozkład wyników w obrębie przedziału klasowego?
25. Jak oblicza się rozkład liczebności skumulowanych?
26. Jak się rysuje histogramy, wieloboki liczebności, wieloboki liczebności skumulowanych, wykres rozrzutu?
27. Jakie są najważniejsze zasady sporządzania wykresów?
28. Na czym polega i jak się interpretuje miarę asymetrii i miarę koncentracji rozkładów liczebności?
29. Jakie są najważniejsze rodzaje rozkładów ze względu na modalność, symetrię i kurtozę?
30. Jaka jest różnica pomiędzy proporcją, stosunkiem, procentem i prawdopodobieństwem?
31. Jakie są najważniejsze miary tendencji centralnej? Kiedy je się stosuje i dlaczego?
32. Jak się oblicza i jakie są właściwości średniej arytmetycznej, średniej ważonej średniej geometrycznej, średniej harmonij-

nej?

33. Czym jest mediana, jak się ją ustala i jakie są jej właściwości?
34. Czym jest i jak się ustala kwartyl pierwszy, drugi i trzeci?
35. Czym jest modalna, jak się ją ustala i jakie są jej właściwości?
36. Jakie są relacje pomiędzy średnią, modalną i medianą w rozkładach skośnych i symetrycznych
37. Jakie są miary zmienności (rozproszenia)?
38. Czym jest rozstęp i rozpiętość, odchylenie przeciętne, wariancja i odchylenie ćwiartkowe, rozstęp ćwiartkowy i odchylenie

ćwiartkowe? Jakie są ich właściwości i kiedy je się stosuje?

39. Jakie są właściwości skali standardowej. Jak się oblicza wyniki standaryzowane? W jakim celu?
40. Czym jest przekształcenie normalne i w jakim celu się dokonuje? Rodzaje skal do przekształceń normalnych i ogólne zasa-

dy przekształcania z wyników surowych w znormalizowane?

41. Jaka jest specyfika skali tenowej, stenowej, staninowej i zasady przekształcania z wyników surowych w znormalizowane?
42. Co to jest zmienna losowa? Jaka jest różnica pomiędzy rozkładem teoretycznym a empirycznym?
43. Co to jest rozkład dwumianowy?
44. Czym jest krzywa normalna? Od czego zależy jej kształt?
45. CO to jest dystrybuanta? Jak się wylicza obszar pod krzywą normalną?
46. Jakie są właściwości rozkładu normalnego? Dlaczego rozkład normalny jest ważny?
47. Czym jest korelacja? Dodatnia, ujemna?
48. Jakie są warunki zastosowania współczynnika korelacji r Pearsona?
49. Jakie są etapy interpretacji współczynników korelacji?
50. Czym jest i jak się oblicza współczynnik determinacji?
51. Jak graficznie można zilustrować zależność korelacyjną?
52. Jak graficznie można zilustrować brak korelacji, silną/słabą zależność dodatnią, silną/słabą zależność ujemną, zależność

krzywoliniową?

Wykład z metod statystycznych w psychologii

Oleg Gorbaniuk, Katedra Psychologii Eksperymentalnej, Instytut Psychologii KUL, Al. Racławickie 14, 20-950 Lublin

e-mail:

[e-mail]

fax: +48 (-81) 53 304 33 tel.: +48 (-81) 4453406

2

53. Czym jest regresja liniowa?
54. Jaki jest związek pomiędzy równaniem regresji, korelacją a predykcją?
55. Co rozumie się w statystyce przez PRE?
56. Czym są odstające obserwacje i jaki wpływ wywierają one na współczynniki korelacji?
57. Czym jest niejednorodność w próbie i jaki wpływ wywiera ona na współczynniki korelacji?
58. Czym są korelacje pozorne?
59. Czym się różnią nieparametryczne współczynniki korelacji od parametrycznych?
60. Jakie są współczynniki korelacji oparte na rangach?
61. Jakie są warunki zastosowania

ρ

Spearmana i jak się go interpretuje?

62. Jakie są warunki zastosowania

τ

Kendalla, jakie są jego rodzaje i jak się je interpretuje?

63. Jakie są warunki zastosowania

γ

(gamma), czym się różni od

τ

i jak się go interpretuje?

64. Jakie są warunki zastosowania d Sommersa i jak się go interpretuje?
65. Jakie są miary zależności nominalnej? Jakie znaczenie ma liczba kategorii zmiennej?
66. Jakie są warunki zastosowania współczynnika kontyngencji C?
67. Jakie są warunki zastosowania V Cramera?
68. Jakie są warunki zastosowania korelacja tetrachorycznej?
69. Jakie są warunki zastosowania współczynnik

φ

Yula?

70. Czym jest współczynniki niepewności?
71. Czym jest współczynnik

η

(eta), kiedy się go stosuje i jak się interpretuje?

72. Czym są współczynniki r biseryjne, biseryjno-punktowe, kiedy się je stosuje i jak się interpretuje?
73. Kiedy się stosuje współczynnik

κ

(kappa) Cohrana?

74. Kiedy się stosuje współczynnik W Kendalla?
75. Jakie warunki należy spełnić, aby można było stwierdzić zależność przyczynową? Jak się ma zależność korelacyjna do

przyczynowo-skutkowej?

76. Co to znaczy, że estymator jest obciążony błędem?
77. Co to jest statystyka próby?
78. Co to jest wnioskowanie statystyczne?
79. W jaki sposób możemy pomniejszać obciążenie estymatora błędem?
80. Co to jest błąd próby?
81. W jaki sposób możemy opisać te wahania średnich w próbach względem średniej z populacji? Jak się nazywa odchylenie

standardowe rozkładu z próby?

82. Na co pozwala znajomość rozkładu z próby?
83. Jaka jest różnica pomiędzy rozkładem w populacji, rozkładem w próbie i rozkładem z próby?
84. Od czego zależy błąd standardowy średniej? Jak jego możemy pomniejszać?
85. Od czego zależy błąd standardowy proporcji? Jak jego możemy pomniejszać?
86. Jak brzmi centralne twierdzenie graniczne?
87. Jaka jest różnica w ustalaniu przedziałów ufności dla małych i dużych prób?
88. Jaka jest różnica pomiędzy oszacowaniem punktowym i oszacowaniem przedziałowym parametru populacji?
89. Jaką informację zawiera przedział ufności? Po co jego obliczamy?
90. Jaka jest różnica pomiędzy rozkładem z i rozkładem t?
91. Jakie są rodzaje hipotez ze względu na przedmiot?
92. Jakie są rodzaje hipotez dotyczących różnic?
93. Czym jest hipoteza zerowa i hipoteza robocza (alternatywna)?
94. Po co są testy istotności?
95. Na czym polega testowanie hipotez?
96. Jaka jest różnica pomiędzy hipotezą naukową a hipotezą statystyczną?
97. Jakie są rodzaje hipotez ze względu na kierunek różnic lub zależności?
98. Jakie są rodzaje błędów popełnianych podczas weryfikacji hipotez i jaki jest między nimi związek?
99. Na czym polega moc testu statystycznego? Od czego ona zależy?
100.Jakie są etapy wnioskowania statystycznego z uwzględnieniem obliczeń na komputerze?
101.Jaka jest różnica pomiędzy istotnością statystyczną współczynnika korelacji a wielkością współczynnika korelacji?
102.Jak jest różnica pomiędzy testem jednostronnym a dwustronnym współczynnika korelacji? Kiedy się je stosuje?
103.Jakie testy stosuje się do testowania normalności rozkładu zmiennej? Od czego zależy ich zastosowanie? Jakie zmienne się

testuje na normalność rozkładu?

104.Jakie jest zastosowanie testu chi-kwadrat do testowania zgodności rozkładu zmiennej nominalnej z rozkładem zakładanym

(np. w populacji)?

105.Do czego służy test t dla jednej próby?
106.Jakie są testy jednorodności wariancji i jakie warunki ich zastosowania? Jakie są między nimi różnice?
107.Jakie są kryteria doboru testów różnic?
108.Schemat wyboru testu różnic.

Wykład z metod statystycznych w psychologii

Oleg Gorbaniuk, Katedra Psychologii Eksperymentalnej, Instytut Psychologii KUL, Al. Racławickie 14, 20-950 Lublin

e-mail:

[e-mail]

fax: +48 (-81) 53 304 33 tel.: +48 (-81) 4453406

3

109.Jakie są warunki zastosowania testów parametrycznych? Schemat testowania istotności różnic pomiędzy 2 grupami w

zakresie zmiennej ilościowe.

110.Kiedy się stosuje test t i test Cochrana-Coxa?
111.Jakie są warunki zastosowania i idea obliczeniowa testu t dla pomiarów zależnych? Czym się różni od zwykłego testu t?
112.Jaka jest idea analizy wariancji? Jaka jest różnica pomiędzy wariancją wewnątrzgrupową i między-grupową?
113.Jak oblicza się część wyjaśnioną wariancji w ANOVA? CO ma ona wspólnego z eta?
114.Jaki jest cel zastosowania testów post-hoc? Czym się różni ich zastosowanie od testu t dla prób niezależnych? Jakiego typu

błędom zapobiega zastosowanie testów post hoc? Jakie są rodzaje testów post-hoc i czym one się różnią od siebie?

115.Testy kontrastów a testy post-hoc. Kiedy jakie się stosuje
116.Jakie są założenia 1-czynnikowej analizy wariancji i jakie są konsekwencje ich naruszenia?
117.Jakie są warunki zastosowania analizy wariancji z pomiarem powtarzanym? Jaki jest cel zastosowania testu Mauchley’a i

Greenhouse’a-Geissera?

118.Kiedy należy stosować testy nieparametryczne?
119.Jakie są testy oparty o skalę rangową przy porównywaniu grup niezależnych? Mechanizm obliczeniowy, specyfika i wyni-

kające stąd zalety i wady tych testów, ich moc, substytucyjność względem testów parametrycznych?

120.Jakie są testy oparty o skalę rangową przy porównywaniu pomiarów zależnych? Mechanizm obliczeniowy, specyfika i

wynikające stąd zalety i wady tych testów, ich moc, substytucyjność względem testów parametrycznych?

121.Jakie są testy oparte o skalę nominalną przy porównywaniu grup niezależnych? Na czym polega idea testu chi-kwadrat?
122.Czym są liczebności oczekiwane i zaobserwowane? Jakie jest zastosowanie testu chi-kwadrat z poprawką Yazesa? z Fishe-

ra?

123.Jakie są testy oparte o skalę nominalną przy porównywaniu pomiarów zależnych? Różnice pomiędzy jakiego typu pomia-

rami na skali nominalnej nie da się przetestować?

124.Jakie są warunki zastosowania testu χ

2

Mc2amara?

125.Jakie są warunki zastosowania test Q Cochrana?
126.Klasyfikacja analiz wariancji.
127.Klasyfikacja zmiennych niezależnych w analizie wariancji. Wynikające stąd możliwości wnioskowania na temat specyfiki

związku pomiędzy zmiennymi niezależnymi i zależnymi.

128.I i II zasada randomizacji. Dobór osób do grup eksperymentalnych. Układy zrównoważone i niezrównoważone.
129.Wieloczynnikowa analiza wariancji(k-MANOVA)
130.Wieloczynnikowa wielowymiarowa analiza wariancji(k-ANOVA): efekty główne, efekty interakcyjne, podział sum kwa-

dratów, interpretacja efektów głównych i interakcyjnych na podstawie wykresów, obliczanie wariancji wyjaśnionej po-
szczególnych efektów.

131.Zmienne kowariancyjne, wieloczynnikowa ANCOVA/MANCOVA: idea i warunki zastosowania.
132.Modeli psychologiczny: definicja, postać matematyczna.
133.Typy modeli regresyjnych z uwagi na liczbę zmiennych i liniowość związku między zmienną objaśnianą i objaśniającymi.
134.Krytyka modelu ANOVA i zalety MR (analizy regresji wielokrotnej).
135.Warunki zastosowania MR (analizy regresji wielokrotnej)
136.Warunki, jakie muszą spełniać zmienne objaśniające, aby zakwalifikować się do modelu regresyjnego. Hierarchia zmien-

nych. Jak współczynniki korelacji r Pearsona przekładają się wyniki analizy regresji wielokrotnej?

137.Współczynniki determinacji semicząstkowej i cząstkowej, współczynnik korelacji wielokrotnej.
138.Równanie regresji wielokrotnej, różnica pomiędzy współczynnikami beta i b, interpretacja praktyczna oraz praktyczne

zastosowanie.

139.Analiza czynnikowa a skalowanie wielowymiarowe: cechy wspólne i specyfika
140.Rodzaje analiz czynnikowych i jej cele.
141.Analiza głównych składowych a analiza czynnikowa.
142.Kryteria ustalania liczby czynników w FA. Wartość własna i procent wyjaśnionej wariancji. Wykres osypiska i jego inter-

pretacja.

143.Rodzaje rotacji EFA i ich cele.
144.Ładunki czynnikowe i interpretacja czynników.
145.Analiza skupień hierarchiczna i niehierarchiczna. Cele i zastosowanie.
146.Klasyfikacja analiz, umożliwiających ustalenie związku pomiędzy zmienną (zmiennymi) objaśnianymi a objaśniającymi.

Cechy wspólne i specyficzne.

147.Korelacja kanoniczna. Cele i założenia.
148.Pierwiastki w analizie kanonicznej i ich interpretacja.
149.Redundancja oraz wariancja wyjaśniona w analizie kanonicznej.
150.Analiza log-liniowa: warunki zastosowania, cele i pytania, na które jest w stanie odpowiedzieć.
151.Analiza regresji logistycznej: warunki zastosowania, cele i pytania, na które jest w stanie odpowiedzieć.
152.Analiza dyskryminacyjna: warunki zastosowania, cele i pytania, na które jest w stanie odpowiedzieć.

Wykład z metod statystycznych w psychologii

Oleg Gorbaniuk, Katedra Psychologii Eksperymentalnej, Instytut Psychologii KUL, Al. Racławickie 14, 20-950 Lublin

e-mail:

[e-mail]

fax: +48 (-81) 53 304 33 tel.: +48 (-81) 4453406

4

Zasada oceniania:
Aby podejść do egzaminu, należy zaliczyć część praktyczną (ćwiczenia).
Test egzaminacyjny obejmuje całość materiału wykładu i nie wykracza poza niego.
Cały test będzie podzielony na 4 bloki po ok. 25 pytań w każdym:

1. Statystyki opisowe
2. Korelacje i estymacja parametrów
3. Testy istotności różnic pomiędzy pomiarami
4. Statystyki zaawansowane

Oceny z całości egzaminu:

Odsetek poprawnych odpowiedzi

Ocena

93%-100%

5,0

85%-92%

4,5

77%-84%

4,0

69%--76%

3,5

60%-68%

3,0

Poniżej 60%

2,0

Pozytywna ocena z egzaminu (3.0-5.0) jest możliwa pod warunkiem uzyskania min. 50% punktów
w każdym z 4 wymienionych wyżej bloków.
Niezaliczenie któregokolwiek bloku powoduje niezaliczenie całego egzaminu (ogólna ocena 2.0). Pocie-
szenie (marne): Egzamin poprawkowy we wrześniu dla takiej osoby będzie jednak ograniczał się tylko do
bloku, który nie był zaliczony.
Osoba, która nie nabierze 60% punktów → na egzaminie poprawkowym musi zdawać egzamin z całości
materiału.

Egzamin poprawkowy będzie pod koniec sesji poprawkowej we wrześniu, drugi termin poprawkowy (o
ile dziekanat wyrazi w waszym przypadku na to zgodę) dla osób, które nie zdadzą w terminie wrześnio-
wym, będzie pod koniec października (20-25.10.). Indywidualnych terminów nie będzie, nawet jeżeli ma-
cie indywidualnie przedłużoną sesję poprawkową (jest dwa grupowych: wrzesień i październik). Formal-
ności załatwiać w dziekanacie.

Informacje organizacyjne dotyczące egzaminu w terminie czerwcowym i kolejnych:
• Do egzaminu podchodzą tylko osoby, które zaliczyli ćwiczenia.
• Należy mieć przy sobie indeks, który jest sprawdzany przy wejściu do sali.
• Wchodzimy alfabetycznie i siadamy alfabetycznie (nie ma sensu zajmować miejsce przed drzwiami

kilka godzin przed egzaminem).

• Mieć przy sobie tylko długopis lub dwa.
• Torebek, komórek i kalkulatorów nie powinno być fizycznie przy was. Jeżeli ktoś coś będzie jed-

nak miał, powinien to zostawić w sali przy wejściu na własną odpowiedzialność. Posiadanie komórki
w czasie egzaminu oznacza dyskwalifikację.

• Czas egzaminu 100 min od momentu rozdania kwestionariuszy.
• 5 minut przed końcem przypominam o końcu.
• Całkowity zakaz rozmawiania na jakikolwiek temat aż do momentu wyjścia z sali.
• Rozmowy, kręcenie się, podglądanie odpowiedzi innych osób, korzystanie z zasobów zewnętrznych

oznacza za każdym razem obniżenie oceny o jeden stopień (co oznacza skreślenie z testu 20 już po-
prawnie udzielonych odpowiedzi o tyle udało się udzielić → nie opłaca się ryzykować).

• Termin wpisu ocen do indeksu przy okazji kolejnego egzaminu. 1 godz. wcześniej będzie wywieszona

lista z ocenami przed C-406.

Wykład z metod statystycznych w psychologii

Oleg Gorbaniuk, Katedra Psychologii Eksperymentalnej, Instytut Psychologii KUL, Al. Racławickie 14, 20-950 Lublin

e-mail:

[e-mail]

fax: +48 (-81) 53 304 33 tel.: +48 (-81) 4453406

5

• Wstawianie ocen: Alfabetycznie. Obejrzeć test i zadać max=1 pytanie mogą osoby, które zdały egza-

min na ocenę niedostateczną.

• Nie musicie być osobiście, można przekazać indeks przez kogoś.