Boglar Krystyna Salceson i mrówki

KRYSTYNA BOGLAR

Salceson i mrówki

ILUSTROWAŁ STANISŁAW ROZWADOWSKI

NASZA KSIĘGARNIA WARSZAWA 1975

— Cieszyn — powiedział tato z westchnieniem ulgi i przyhamował tuż obok dwóch blaszanych
śmietników, które już od dawna czekały na opróżnienie. „Syrenka" zazgrzytała i zadygotała
zatrzymując się z głośnym „pffyy". Środek wozu zalegała głucha cisza.

Mama ocknęła się pierwsza i przetarła okulary.

— Co się stało, Olgierd?

— Nic. Muszę wyjąć plan. Nie wiem, jak się jedzie do przejścia granicznego.

Z tyłu wozu rozległo się coś w rodzaju szamotaniny zakończonej głośnym klaśnięciem.

— Kto kogo? — zapytała mama przez ramię.

— Natka Zyska — zaraportował sprawnie Pie-trek nieco zaspanym głosem.

Tato skrzywił się z niesmakiem. Od trzynastu lat bowiem nie potrafił zaakceptować faktu, że jego
córka Natalia, zwana w skrócie Natką, postępowała jak chłopak. Zresztą wiedział z doświadczenia, że
na tym się nie skończy, bowiem najbardziej ze wszystkiego Zysiek nie cierpiał przegranej. I teraz też
nastąpiła szarpanina, która wstrząsała całym tyłem samochodu tak, że wysłużona „syrenka" omal nie
stanęła dęba.

— Tato, on mnie ciągnie za włosy! — jęknęła Natka dając równocześnie bratu solidnego kuksańca.

— Mamo, ona mi wsadziła łokieć w oko! — wył Zysiek przygniatając kolanem najmłodszą latorośl,
która bezskutecznie usiłowała ratować się ucieczką.

— Olgierd, zrób coś z tymi dziećmi! — poprosiła mama. — Inaczej nie dojedziemy cało i zdrowo
nawet do granicy!

W tyle samochodu zapanował względny spokój.

— Jeśli tato będzie studiował plan jeszcze przez najbliższą godzinę — mruknął Zysiek wpychając do
ust kanapkę z kiełbasą — to mamy szansę, że spędzimy wakacje obok śmietnika.

— Jedźmy już! — jęknęła Natka zatykając palcami nos. — Tato ma szlachetny zwyczaj zatrzymywania
się w najnieodpowiedniejszych miejscach!

— Tam siedzi szczur! — wykrzyknął zachwycony Pietrek. —A może to kot...

„Syrena" ruszyła nagłym zrywem, omal nie zmiatając po drodze wózka pełnego butelek po mleku.

Był wczesny ranek. Lipcowe słońce grzało mocno, susząc ostatnie kałuże pozostałe po nocnym
deszczu. Powietrze pachniało świeżym pieczywem, spalinami i tym specyficznym zapachem, który
wywąchać można jedynie w pierwszym dniu wakacji: coś obcego, podniecającego, a jednocześnie
sprawiającego, że człowiek oddycha głębiej, szerzej otwiera oczy i czuje jakieś niezwykłe, nerwowe
łaskotanie koło serca. Słowem, był to zapach, jakim pachnie przygoda.

Samochód toczył się w dół wąską ulicą pełną sklepów i z trudem mijających się na chodnikach ludzi.

— Ciekawe, czy dojedziemy do celu? — mruknął Zysiek wyglądając przez szybę.

— Mnie jest wszystko jedno — odparła Natka zaczesując grzywkę. — Chciałam pojechać na obóz do
Giżycka. Tam przynajmniej jest jezioro, kajaki i...

— Balaton też jest jeziorem — odparła sucho mama. — I są tam żaglówki.

— Ee tam — wzruszył ramionami Zysiek. — Takie tam jezioro! Woda do kostek...

— Skąd wiesz? — zainteresował się Pietrek.

— Wiem. Czytałem. I Adek mówił. Był w zeszłym roku z rodzicami.

— A ty mu wierzysz we wszystko, co powie ? — zaśmiał się tato hamując tuż za nagle zatrzymującą
się ciężarówką.

— Wierzę! — oburzył się Zysiek rozcierając łokieć, którym rąbnął w drzwiczki. — I jeżeli dojedziemy
szczęśliwie, co nie jest takie pewne, to napiszę mu kartkę. Że miał rację.

— Zdaje się, że nie wierzycie w motoryzacyjne talenty własnego ojca — westchnęła mama. —
Olgierd, uważaj!

— Na co ? — zaciekawił się tato odprowadzając wzrokiem pełnym zachwytu błękitnego „porsche'a" z
francuską rejestracją.

— Nic. Drobiazg. Byłbyś wjechał na krawężnik.

— Krawężnik nie powinien znajdować się tak blisko jezdni, po której jeżdżą samochody — odparł
melancholijnie tato i wrzucił drugi bieg.

— Hej! — zawołał nagle podniecony Zysiek. — To chyba ten most graniczny!

Tato spojrzał znad kierownicy.

— Myślisz, że to tu? Sądziłem, że stracimy co najmniej pół dnia, zanim go odnajdziemy. Ależ mamy
szczęście!

8 I

Teoretycznie istotnie mieli szczęście. Ale praktyka, jak to w życiu bywa, często niewiele ma z teorią
wspólnego, a ze szczęściem prawie wcale. Rychło się o tym przekonali. Nawet tatusiowi, „ostatniemu
optymiście", jak go nazywano w banku, gdzie pracował, zrzedła nieco mina, gdy dojrzał rząd wozów
karnie stojących w kolejce do szlabanu odgraniczającego urokliwe pasmo ojczystej ziemi od innego
trawnika, który miał zaszczyt należeć już do Czechosłowacji.

— Olgierd! — jęknęła mama ze zgrozą. — To jest przynajmniej dwugodzinne stanie!

— Jeśli celnicy nie zaczną wybebeszać wszystkich wozów w poszukiwaniu narkotyków, brylantów i
polskiego kabanosa! — roześmiała się Natka.

— Nie mamy — odparła rzeczowo mama.

— Ale oni o tym nie wiedzą! — westchnął Zysiek z katastroficzną miną.

— Wysiadamy — oznajmił tato otwierając drzwiczki.

Wokół kłębiły się samochody, skutery, rowery, przeciskali się ludzie zwijając i rozwijając przeróżne
tobołki, szczekały psy, snuły się szaroniebieskie opary spalin. Niebo było bezchmurne, a słońce
pracowicie ogrzewało metalowe i plastykowe dachy stłoczonych pojazdów.

—• Raj na ziemi — uśmiechnął się Zysiek z miną najedzonego grzechotnika.

— Mówiłeś coś? — zapytała mama ściągając wargi.

Tato klepnął po ramieniu Pietrka i roześmiał się niefrasobliwie.

— My z Pietruszką pójdziemy sobie coś zjeść! Mama machnęła ręką i ciężko usiadła na czyimś

kanistrze z benzyną. Zapomniała nawet podciągnąć nogawek nowiuteńkich dżinsów.

— Róbcie, co chcecie. Możemy tu nawet nocować. Mam śpiwór i koce. Wolę to niż codzienne
sterczenie przy rysownicy. Co będziecie jedli?

— Się zobaczy! — pisnął Pietruszka chwytając ojca za rękę. — Nie martw się o tatę. Doholuję go tu z
powrotem. Nie zginie w obcym mieście!

— Dzięki ci, synu — odparła poważnie mama patrząc z uśmiechem, jak dziewięcioletni mężczyzna
sprawnie wymija ludzką ciżbę ciągnąc za sobą nieco przygarbionego, posłusznie drepczącego ojca.

Gwar rósł. Ludzie wyciągali zapasy i rozkładali zaimprowizowane obozowiska. Częstując się nawzajem
jajkami na twardo, udkami pieczonych kurcząt i pętami serdelowej, wymieniali uwagi.

Ktoś oświadczył, że celnicy zdejmują koła od saŁ sziaban ruszyły kolejno załadowane po brzegi
mochodow, skrupulatnie szukając przemytu. Innj autokary

zaklinał się na wszystkie świętości, że „czescy _ Hura! Stolarze z Koszęcina odjechali! — panie,
to jaski prują, aż pierze fruwa". wykrzyknął Zysiek, który od dawna bezskutecznie

Słonce wznosiło się coraz wyżej, temperatun poszukiwał siostry. — Wracaj! Mama nie wie, co rosła, a
kolejka me posuwała się ani o centymetr robic. Czekać na tatę czy posuwać się do przodu. Ludzie
twierdzili, że „wszystko zastopowało sze- Matka chwyciła się za głowę. Posuwanie się do snascie
autobusów wycieczkowych Fabryki Mebl przodu w wykonaniu mamy mogło mieć nieprze-na Wysoki
Połysk z Koszęcina Dolnego". widziane i nie zawsze właściwe następstwa.

Natka przecisnęła się do przodu. Minęła rządj Natka rwała pod prąd nie bacząc na nadjeżdżającą

„wartburgów", cztery „volkswageny", „forda mu stanga", aż wreszcie przystanęła obok rachitycznego
drzewka o suchych, szarych od kurzu liściach. Oparła się plecami o pień i przymknęła oczy. Myślała o
mazurskich wakacjach, które nie doszły do skutku, i o złotowłosej Dance, która również podobała się
Andrzejowi. Fatalna sytuacja. Teraz ona, Natka, jest tu, na tym obrzydliwym spalonym słońcem
cieszyńskim trawniku, obok skorup, pustych butelek i niedopałków, a oni tam. W ciszy lasów i jezior

Nie cieszyło jej nic. Ani perspektywa pierwszej zagranicznej podróży, ani nowe riffle zdobyte przez
mamę z takim trudem. Cóż może się bowiem równać z szarymi oczyma i piegowatym nosem...
Andrzeja? Najlepszym rozwiązaniem byłyby oczywiście riffle1 i Andrzej. No i jeszcze, żeby Dankę coś
pogryzło. Nie, nie żadna tam jadowita żmija. Choćby... komary. Całe roje komarów! Setki, miliony
drobniutkich ukłuć... ech, marzenia, marzenia...

Nagle wszczął się jakiś ruch. Kierowcy sypnęli się ku swoim maszynom popychając się i tratując.
Zaterkotały rozruszniki, trzasnęły drzwiczki.

Natka spojrzała w kierunku mostu. Pod uniesio-

falę samochodów. Kiedy dotarła do szarej „syrenki", nagle tuż koło ucha zatrąbił jej ostro klakson.
Kątem oka dostrzegła błękitnego „porsche'a" francuską rejestracją, który wolniutko sunął w zwartym
szeregu. Za uchyloną szybą dojrzała wesołą twarz chłopaka, który pomachał jej ręką.

— Francuzik! — wycedził Zysiek uskakując w bok. — Patrz, tato nadchodzi!

— Olgierd, w samą porę! — zawołała mama, nerwowo przecierając okulary. — Tu jest już nie do
wytrzymania! Pietrek, co tak ciamkasz?

— Uumę do uucia! — wymamrotał Pietruszka wargami sklejonymi „wysokogatunkową gumą o
smaku pomarańczy".

— Co tatko kupił ? — zainteresowała się Natka widząc, jak ojciec skrzętnie utyka pokaźnych
rozmiarów zawiniątko.

— Ja... to... nic takiego.

Pietruszka zakrztusił się i wypluł gumę.

— Pietrek, powiedz natychmiast, co ojciec kupił ? — mama była nieubłagana.

— To, co lubi najbardziej na świecie! Jasne?

— Salceson! — wyszeptało chórem troje ust i trzy głowy pokiwały w jednym rytmie.

— Sam będziesz jadł to świństwo — twarde niami zespołu „Novi" i... prowadzić wysłużoną
oświadczyła mama sadowiąc się na przednim sie- „syrenkę" zwaną pieszczotliwie Florentyną. I jesz-
dzeniu. — Dużo masz tego? cze rzecz najważniejsza: tato był pacyfistą. Nie

— Kilogram — wymruczał tato i szybko włą-cierpiał wojen, bitew i przemocy pod żadną po-czył
stacyjkę. stacią. Nawet najszlachetniejszą. Kiedy raz Zysiek

Szara „syrena" zadygotała i wykonała ostry skok oderwawszy się od kolejnej telewizyjnej przygody
Może nawet zbyt ostry... kapitana Klossa zapytał znienacka: „Tato, co ro-

— Czy zabraliśmy jakiś koszyk? — zapytał Zy biłeś w czasie wojny?", odpowiedział promiennie: siek
tonem, który nie wróżył nic dobrego. „Głównie łowiłem ryby". Więc nie wracano do

— Koszyk? Po co? tych spraw. Bo i po co?

— Żeby w nim umieścić szczątki samochodu W samochodzie było niezwykle gorąco. Mimo kiedy nam
się do reszty rozsypie — mruknął chło- otwartych okien do wnętrza nie wdzierał się żaden piec
pocierając stłuczone kolano. powiew.

— Ani słowa więcej na ten temat — oświadczył* Długi sznur wozów posuwał się w żółwim tempie,
mama. — Samochód jest taki, jaki jest. Jasne? Celnicy w szarych i zielonych mundurach spraw-

— Jasne. dzali dokumenty.

Trójka dzieci spojrzała po sobie. W głosie татз Pietrek zmęczony upałem, kurzem i kilkuset-
dźwięczały niebezpieczne nutki. Widomy znak, że kilometrową jazdą z Warszawy do Cieszyna spał nie
należy przeciągać struny. W gruncie rzeczy smacznie, posapując z lekka, mama była ogromnie fajna.
W nowych dżinsact Florentyną powoli zbliżała się do punktu gra-wyglądała na ich starszą' siostrę,
ale w rodzinie пік nicznego.

nie miał złudzeń, kto właściwie dyryguje tym dość — Olgierd, gdzie są nasze papiery? — denerwo-
skomplikowanym domowym światkiem. Należałc wała się mama grzebiąc w samochodowym
schowku, tylko przestrzegać pewnych nie pisanych praw, a ży- — Nie ma ich tam? — zdziwił się
tato wymijając cie rodzinne toczyło się wartko i bez specjalnych rozbebeszonego „fiata", zakłóceń.
хМата była czasami nieznośnie sprawiedJ — Nie ma.

liwa i często wypłakać swoje żale można było jedynie w ramionach ojca. On rozumiał wszystko

albo nie rozumiał nic. Ale zawsze brał w obronę na obiciu z dermy. Było jej dokładnie wszystko

najsłabszego. Choćby ten chwilowy „najsłabszy pożarł właśnie cały słoik truskawkowych konfitur
pozbawiając tym samym resztę rodziny niedziel nego placka.

Tato lubił karmić szpaki, słuchać płyt z nagra

Zysiek uniósł się z tylnego siedzenia i bacznie obserwował poczynania mamy. Natka oparła głowę

jedno. Mogą jechać. Mogą wracać.

Zysiek kątem oka dostrzegł, że z tatowego skarbu w postaci zawiniątka z ukochaną wędliną wystaje
rożek plastykowej okładki.

Mamo, zrewiduj salceson.

— Ciebie zawsze trzymają się głupie żarty! żachnęła się, ale posłusznie wyszarpnęła paczkę. —I
Miałeś rację. Przepraszam. Oczywiście dokumentjf są tam, gdzie ich być nie powinno.

Ojciec milczał. Zatrzymał wóz tuż za błękitnym]nie „porschem" z francuską rejestracją. Patrzył prze:
szybę na miasto po drugiej stronie rzeki.

Celnik o miłej, szerokiej twarzy zajrzał do śród ka wozu. Uśmiechnął się na widok śpiącego Pietrkaj i
sprawnie przerzucił dokumenty.

— Teraz zapyta o brylanty — rozmarzył si^ Zysiek. — A potem rozpruje całe pokrycie z dermy
Resztę dnia spędzimy w więzieniu lub na cerowa niu samochodu.

— Trujesz — westchnęła Natka i przycisnę! nos do szyby. Z błękitnego ,,porsche'a" wysiada
„Francuzik". Uśmiechnął się do Natki wąską szparę w górnej szczęce. Dziewczynka po myślała zaraz,
że to oznaka dużego poczucia hu moru. Tak przynajmniej twierdziła Danka. A ona ponoć zna się na
rzeczy.

— Szczerbaty! — ucieszył się nie wiadomo dla czego Zysiek.

Natka spojrzała z ukosa na brata, wysunęła ręk< przez okno i pomachała w kierunku nieznajomego!
chłopca. Zawsze co Francuz, to Francuz.

Mama wysiadłszy z wozu z całkowitym powo dzeniem czarowała celnika, który uśmiechał si^j
wniebowzięty. Tato wpatrywał się z uporem w ma pę samochodową, której olbrzymia płachta zu
pełnie nie chciała się otworzyć we właściwym! miejscu, aż zniecierpliwiona Natka wysiadła i przy
kucnąwszy obok ojca powoli, systematycznie ulo żyła mu ją w potrzebny kwadrat.

ukazującjunosząc

Mama wreszcie powróciła i zatrzasnęła drzwiczki.

— Jedziemy!

— Już ? — zdziwił się tato.

— Jak to? A rewizja? — zaniepokoił się poważ-Zysiek. Wizja rozprutego samochodu nie

chciała zniknąć. — To nie będą nas bebeszyć ?

Mama niecierpliwie machnęła dłonią.

Tato nacisnął starter i Florentyna raźno potoczyła się przez most. Przed nimi, na zakręcie, znikał
błękitny „porsche".

Wszyscy milczeli. Moment przejazdu przez granicę należało uczcić choć minutą milczenia. I chociaż
nie była to taka znów niezwykła granica, zawszeć to przykre porzucać biało-czerwone słupki
salutujących z powagą celników.

Czechosłowacki lew wspinał się na tylne łapy ponad nastroszoną grzywą czerwoną gwiazdę. Inne
mundury, inne czapki, ale ten sam uśmiech i dwa palce salutujące stary wehikuł.

— Jesteśmy za granicą! — oświadcza mama radośnie.

Przesuwają się domy, ulice. Tacy sami ludzie biegają za takimi samymi sprawami. Na sklepach napisy
dwujęzyczne: po polsku i po słowacku. Pies podnosi łapę, a potem przykuca i drapie się zawzięcie.
Taka sama latarnia, takie same pchły.

Natka nie przyznaje się, że jest odrobinę zawiedziona. Zysiek usiłuje wykrzesać z siebie choć nieco
entuzjazmu. Motor szumi jednostajnie, Pie-trek sapie z czołem zroszonym potem. Mama ogląda się
do tyłu i podaje chusteczkę. Natka delikatnie ściera krople potu z brwi braciszka. Upał, kurz i miasto,
które wyprowadzi ich ku błękitnym bala-tońskim falom, o których piszą przewodniki, iż

2 Salceson i mrówki

jest „węgierskim morzem, największym jeziorem Europy środkowej". Możliwe. Ale przed szarą
Florentyna jeszcze wiele kilometrów dobrych i złych dróg.

— Najtrudniej się wydostać na szosę -— mówi tato i dodaje gazu.

A oto i drogowskaz. „Syrena" elegancko wjeżdża na międzynarodową szosę oznaczoną symbolem E
16.

— Tato, jaką jedziemy trasą?

— Cieszyn — Żylina — odpowiada bez zająk-nienia ojciec.

— A dalej ? — Zysiek wyraźnie nudzi się przy oknie.

— Martin — Rużomberk — Bańska Bystrzyca — Zwoleń — Lucenec. Zaraz potem jest granica
węgierska.

Pietrek budzi się nagle i siada z wytrzeszczonymi oczyma.

— Gdzie my jesteśmy?

— U braci Słowaków — mówi z uśmiechem ojciec.

— Żarty sobie stroicie z najmłodszego? — obraża się Pietrek.

— Przespałeś, stary, jak pruli nam samochód — mówi z poważną miną Zysiek. — Trzeba było widzieć,
jak celnik ugiął się, gdy wynosił cię z auta.

— Mamo! — rozmazał się Pietrek całkiem serio. Ale mama nie interweniowała. Z głową opartą

o podgłówek i przymkniętymi oczami była oddalona o kilka tysięcy mil od spraw tego świata. Mama
była swoistym geniuszem: umiała się całkowicie wyłączyć.

Natka dała Zyskowi solidnego kuksańca i to zu-

pełnie wystarczyło, żeby Pietruszka się natychmiast uspokoił. Uwielbiał, jak ktoś stawał w jego
obronie.

— Naprawdę jesteśmy w obcym kraju? — dopytywał się uparcie.

— Jaki on tam obcy! Po prostu sąsiedzi! — tato miał własny pogląd na te sprawy. Dawno już
proponował, by znieść wszelkie granice. Tyle że z tym zgadzali się wyłącznie koledzy z banku. Nikt
inny. A szkoda. Pomysł sam w sobie wart był zainteresowania.

Szosa E 16 nie różniła się specjalnie od dróg tego typu w Polsce. Nic nie zapowiadało jakichś
szczególnych wzruszeń lub niespodzianek, choć te nie zwykły się przecież niczym wcześniej objawiać.
Jechali więc teraz wszyscy z lekka senni (z wyjątkiem taty, który jako kierowca miał obowiązek być
świeżutki i wypoczęty), jechały walizki i worki pełne kostiumów kąpielowych i ręczników, jechał i
salceson, któremu jednak było nieco goręcej niż innym.

Zwarty, gęsty las ciągnął się leniwie wzdłuż szosy. Od czasu do czasu ukośne promienie słońca,
przedzierając się z trudem przez zasłonę liści, padały wąską smugą, tworząc na asfalcie drgające
plamy światła. Las był górski, świerkowy, tu i ówdzie poprzerastany skołtunionymi modrzewiami,
płatami rozcapierzonych jaworów, buków i jesionów. Chwilami po obu stronach szosy migały
drewniane chaty tuż obok nowych, murowanych domów. Widomy znak bogacenia się ich właścicieli.

Samochód minął most na Wagu i wpadł między pierwsze zabudowania miejskie.

— Pobudka! — krzyknął tato tak nagle, aż obudzona mama podskoczyła w górę, o mały włos nie
uderzając głową o dach wozu.

— Fajny skok — mruknął Zysiek. — Jeszcze raz i mama przebije głową powałę naszej Florentyny.

— Co się stało? — zapytała Natka przecierając oczy.

Pietrek zwinięty w węzełek dalej spał smacznie, wyciągając usta w kształt ryjka. Mama rozejrzała się
dookoła.

— Gdzie jesteśmy?

— Żylina. Proponuję pierwszy postój.

— Tato, gdzieś w lesie będzie o wiele przyjemniej niż w tej mieścinie.

— No, wiesz!—oburzył się ojciec. — Okręg Żyliński jest dziś najbardziej uprzemysłowioną dzielnicą
Słowacji.

— Oho, zaczyna się — westchnął komicznie Zysiek. — Wiedziałem, że tato zacznie truć. Naprzód nam
powie o hutnictwie, potem o przemyśle maszynowym. A my to już dawno przerabialiśmy na lekcjach
geografii!

— Zamknij się! — syknęła Natka. — Jaka była umowa?

Faktycznie. Zysiek zacisnął wargi. Nie da się ukryć, że nie dotrzymał danego słowa. Tuż przed
wyjazdem, mianowicie, uzgodnili, że należy poświęcić się dla dobra rodziny. To swoiste
„poświęcenie" polegało głównie na tym, iż: należy przestać prać się codziennie (no, najwyżej dwa
razy w tygodniu, i to w odosobnieniu), „odgryzać", grymasić przy jedzeniu (specjalista — Pietrek) i w
ogóle dać odetchnąć ukochanej rodzince, która po trudach całorocznej pracy i nauki postanowiła
wyruszyć radośnie na podbój świata. Postanowienie, acz niezwykle szlachetne, od czasu wyjazdu z
domu już kilkakrotnie zostało naruszone przez jedną lub drugą stronę. Taki bywa na ogół los
postanowień z gatunku trudnych lub co gorsze — niewykonalnych. Ale w efekcie liczą się także
intencje. I Zysiek „zamknął się", jak się tego domagała starsza (o dwa lata) siostra.

Wędrówka po Żylinie zakończyła się jak wszystkie tego typu rodzinne eskapady w kraju, oczywiście, w
sklepie ze słodyczami.

Pietruszka bez słowa wskazał na jedno z kolorowych pudełek. Uśmiechnięta sprzedawczyni wręczyła
małemu paragon.

— Nech sa расі.

Pietrek wziął świstek i rozejrzał się bezradnie. Wzrokiem błądził po ścianach, suficie, sklepowej ladzie.

— No, czemu stoisz jak słup? — zdziwiła się Natka.

— Przecież ona mi wyraźnie powiedziała, żebym patrzył. Tylko nie wiem, na co...

— Głuptasie — roześmiała się mama. — Nech sa расі — to po słowacku znaczy: proszę.

No tak. Mama na pewno zna się na tym. Mówi biegle dwoma językami i nieraz tłumaczyła na
konferencjach w swoim biurze projektów. Ale że zna również słowacki — tego nie przypuszczało
żadne z dzieci.

— Ale tu fajnie! — entuzjazmował się Pietrek wodząc spojrzeniem po ulicach, domach i sklepach.

— Mamo, czy w Żylinie są górale?

— Nie wiem, czy są w mieście, ale okoliczne wsie to typowo góralskie budownictwo. Mieszkańcy
chlubią się, że jeszcze tak niedawno „zbójowanie" należało tu do zajęć chwalebnych...

— Napadali na podróżnych? — zainteresował się Pietrek.

Natka wybuchnęła głośnym śmiechem.

— Nie bój się, na naszą starą Florentynę nikt nie napadnie!

Istotnie. Osierocony wóz stał sobie na dawnym miejscu, tyle że za wycieraczką tkwiła biała kartka.

— To pewnie zbójnicy zostawili list — powiedział z udaną powagą Zysiek, wyszarpując kartkę.

— Niestety, nie zbójnicy, tylko... milicjant. Pewnie wlepił nam mandat — westchnęła ciężko mama.
Wizja niepotrzebnie straconych dewiz, „wyrzuconej

w błoto" obcej waluty raniła serce. Za granicą nigdy nie ma się zbyt wiele pieniędzy, a tu jeszcze
wydatek zupełnie nieprzewidziany.

Mama pochyliła się nad kartką. W jej okularach odbił się promień słońca.

— Jaki on miły!

— Kto ? — spytali chórem zdumieni.

— Milicjant. Posłuchajcie: „Zakaz parkowania, przestrzegajcie przepisów. Płacić nie trzeba. Witajcie
w Czechosłowacji".

— Jednym słowem — rozpromienił się tato — ten miły człowiek chciał nam dać do zrozumienia ni
mniej, ni więcej, tylko to: czujcie się jak w domu, ale nie zapominajcie, że przyjechaliście w gości.

Wydostali się wreszcie na szosę. Minęli drogowskaz z napisem: Rużomberk.

Szosa wiła się łagodnie, to znów strzelała prosto na szczyt pagórka. Zjeżdżało się w ostrej, świszczącej
strudze powietrza przymykając oczy bolące od ukłuć słonecznych promieni. Motor szumiał, to znów

powarkiwał pokonując z oporami liczne wzniesienia. Migały chaty, ludzie i psy. I znów cieniste zielone
lasy i chłód bijący od dalekich, ukrytych w górach strumieni.

— Martin. Połowa drogi do Rużomberka. — Tato przyhamował darowując życie białej kurze, która
nie bacząc na jadące samochody, spokojnie dziobała ziarna na środku szosy.

— Jestem głodny — oświadczył twardo Zysiek.

— Jestem bardzo głodny — poparł brata Pietrek.

— Przyłączam się — ucieszył się tato czule spoglądając na zawiniątko z salcesonem.

— Ponieważ kobiety głosu nie mają — wtrąciła

mama — proponuję, żeby na posiłek wybrać jakąś polanę w lesie.

— Przyłączam się — mruknęła Natka odpychając brutalnie Zyśkowe kolana, które o dziwo nigdy nie
miały dla siebie dość miejsca.

Las znalazł się rychło za Martinem, ale z wymarzoną polaną było gorzej. Po półgodzinnym
poszukiwaniu tato zahamował wóz na poboczu szosy, tuż koło grupy trzech rachitycznych drzewek
rosnących z niemałym trudem pośród wypalonej słońcem trawy.

— Tu jest pięknie — oświadczył i zaczął niecierpliwie wyjmować ze schowka ukochaną wędlinę.

Mama skrzywiła się z niesmakiem, ale szczęście ojca było tak widoczne, że nikt już nie miał pretensji o
brak polany, lasu i źródełka.

— Tu zostawiam jedzenie — powiedział tato kładąc paczkę na wzgórku porosłym suchą trawą. —
Przejdę się trochę po okolicy.

Zysiek z Natką wymienili porozumiewawcze uśmiechy. Do najbliższej kępy drzew było około czterystu
metrów w linii prostej. Tato będzie miał zasłużony spacer. Salceson pozostał w cieniu rachitycznej
sosenki. Niech czeka.

Mama sprawnie przygotowywała posiłek. Pietruszka hasał jak szalony po trawie, fiknął nawet
koziołka, po czym zastygł wpatrując się uważnie w ziemię.

— Tu coś łazi — powiedział radośnie.

— Zawsze coś łazi w trawie — odparła z przekonaniem mama.

Dla Zyska i Natki liczyły się w tej chwili tylko kromki chleba, kawałki (czy aby równe?) kiełbasy

i wielkie plastykowe kubki pełne mocnej, parującej herbaty.

Sylwetka ojca znikła za kępą drzew. Czas mijał. Błogie rozleniwienie ogarnęło całą czwórkę.
Najedzeni, rozłożyli się na kraciastym pledzie wystawiając do słońca białe, jeszcze nie opalone twarze.

Natka przymknęła oczy i pogrążyła się w marzeniach. Piegowata twarz Andrzeja wypłynęła z
czerwonej mgły. „Co on teraz robi? Czy tak jak obiecał, wypatruje co wieczór pierwszej gwiazdy?"

Zysiek podłożył pod głowę torbę z owocami i zamknął oczy. Ale jabłka, jak wiadomo, nie należą do
najmiększych podgłówków. Zrezygnowany, znów zabrał się do jedzenia. Za chwilę z torby sterczały
już same ogryzki. O czym myślał Zysiek? Oczywiście o nie rozstrzygniętym meczu koszykówki między
klasami piątymi В і С. Tym razem na przeszkodzie do generalnego zwycięstwa i pognębienia wrogów z
piątej C stanęły... wakacje. „Ale im wlejemy zaraz we wrześniu!" — pocieszał się, bezwiednie
zaciskając pięści. Patrząc na Zyska, który z pasją mełł między zębami ogonek od jabłka, można było
spokojnie uwierzyć, że „im wleje". Zanim to jednak nastąpi, musi przeżyć te balatoń-skie wakacje.
Zysiek, który rzadko bywał poza granicami swego województwa, z pogardą myślał o „zagranicy",
gdzie jechał. W jego klasie „to" się nie liczyło. Co tam kraje demokracji! Taki na przykład Jacek był u
ojca w Syrii, Danka w Skandynawii, a Romek wykluwał wszystkim oczy trofeami przywiezionymi z
głębi prawdziwej Afryki. Zapewne kupił je na targu, ale to, że ów zwykły targ odbywał się w sercu
Afryki, to już jest coś.

A oni? Oni udają się nad Balaton! I cóż może

się zdarzyć nad jeziorem, choćby to jezioro było nawet największe w Europie? Woda jak woda. I tyle.
Żeby chociaż jaki krokodyl lub hipopotam wylazł nocą na brzeg... ba, żeby. Jeśli nawet coś takiego się
tam znajdzie, to najwyżej... z gumy. A tato się cieszy. I mama też. Od lat marzyła o tym wyjeździe,
tylko ojcu coś zawsze stawało na przeszkodzie. To, że właśnie on wynalazł jakieś miejsce nad
Balatonem, jest i tak rzeczą niezwykłą. W tej rodzinie energią i rozsądkiem mogła się pochwalić
jedynie mama. A jednak tym razem tato się uparł. Od kilku tygodni prowadził tajemniczą
korespondencję. Listy z nagłówkiem IBUSZ i znaczkami stemplowanymi w Budapeszcie przychodziły z
regularnością zegarka.

Nagle okazało się, że tato zna Węgry. Był tam w czasie wojny, jeszcze przed pobytem we Francji. Miał
tam kolegów czy przyjaciół, których chce odszukać, jeśli żyją. Ciągle wspominał jakiegoś Janka i
Wiktora. Padały też imiona węgierskie, ale to takie trudne do zapamiętania. Tato od dawna nic o tych
ludziach nie wie. Nawet gdzie obecnie mieszkają, ale stara się o kwaterę w tym miasteczku nad
Balatonem, gdzie ich widział po raz ostatni.

Zysiek nie przejął się tym specjalnie. Każdy dorosły mężczyzna wspomina jakichś tam towarzyszy z
czasów wojny. Cóż w tym dziwnego? A że tato uparł się przy najmniej znanej miejscowości, to jego
sprawa. Dla niego, Zyska, nie ma to najmniejszego znaczenia. Może być ten... Ba-latonboglar.

No więc tam właśnie jechali.

Zysiek westchnął głęboko. Poczuł na włosach palce mamy.

— Co ci jest?

— Nic. Fajna jesteś.

Chłopiec przytulił policzek do ciepłego wnętrza maminej dłoni.

— Gdzie tato?

Natka uniosła się na łokciu.

— Właśnie wraca.

Tato sadził susami przez pożółkłą trawę. Pietrek kucał i czegoś pracowicie wypatrywał na ziemi.
Kiwnął dłonią na ojca.

— Chodź, to ci pokażę coś ciekawego!

Mama ponownie zabrała się do krojenia chleba. Natka i Zysiek wygodnie wyciągnęli się na kocu.
Niedługo jednak dane im było zażywać spokoju. Nagle wszystkich poderwał na nogi rozpaczliwy krzyk
taty.

— Olgierd, co się stało? — zawołała mama upuszczając nóż.

— Tato, zrobiłeś sobie coś złego ? — Natka podbiegła do kępy trawy, nad którą pochylał się ojciec.

Zysiek był pierwszy. Spojrzał ponad głową przykucniętego i wystraszonego Pietrka i... wybuchnął
gromkim śmiechem.

Mama i Natka patrzyły na nich nic nie rozumiejąc. Obaj zwariowali? Zimne okłady? Ale skąd wziąć
wodę? Jest tylko gorąca herbata!

Zysiek zataczając się ze śmiechu chwycił patyk i wskazując coś na ziemi z trudem wybełkotał:

— To... to... zobaczcie...

Mama i Natka pochyliły się nad leżącym w trawie zawiniątkiem, które jeszcze przed dwudziestoma
minutami było „pyszną wędliną". Teraz po salcesonowym wzgórku spacerowało chyba z milion
czarnych mrówek, które, jak na te niezwykle

pracowite istoty przystało, dźwigały zdobyczne drobiny do im tylko wiadomego miejsca.

— Mój salceson! — użalał się tato kiwając ponuro głową. — Tak się na niego cieszyłem!

— A mówiłem — powiedział Pietrek spokojnie.

— Co mówiłeś ? — głos taty był niezwykle rozżalony.

— Mówiłem, że tu coś łazi! Tylko, jak zwykle, nikt mnie nie słuchał.

— Fakt, mówił — potwierdził Zysiek.

— Skąd mogłam przypuścić, że wasz ojciec umieści swoje jedzenie dokładnie na samym środku kopca
mrówek.

— Nie wiedziałem, że to kopiec — słabo bronił się poszkodowany, dobrze wiedząc, że z „rodzinnej"
kiełbasy krakowskiej nie pozostawiono dla niego ani okruszyny.

— Słusznie. Mogło to być również kretowisko. Jednakowoż fakt, że ten pagóreczek wystaje ponad
trawę, nie zaniepokoił cię zupełnie.

Tato miał minę, jakby mu ukradziono cały, przez długie życie gromadzony majątek. Natka
westchnęła.

— Nie martw się. Obiecuję kupić ci na Węgrzech tyle tego obrzydliwego jedzenia, ile tylko pomieści
nasz samochód.

— Dobre dziecko ■— rozchmurzył się ojciec. — Nieszczęście tylko polega na tym, że Węgrzy nie
robią salcesonu. Mają salami. A to nie to samo...

— Trzeba to zakopać — powiedział Zysiek tłumiąc śmiech. — Chyba... że oczyścimy go z mrówek.

— Wykluczone! Nie wolno zabierać mrówkom tego, co lubią! — zaprotestował Pietruszka, który

miał niezwykle miękkie serce dla wszystkich malutkich stworzonek z pchłami na czele. Natka i Zysiek
podnieśli się z klęczek.

— Zakopiemy, co?

— Jasne.

Zysiek podszedł do Florentyny, która prażyła się w pełnym słońcu na poboczu szosy, i pogrzebawszy
w bagażniku, wrócił z łopatką.

— Nie l — wrzasnął Pietrek ogarniając rozpostartymi ramionami kopczyk. — Nie zabierajcie im

jedzenia!

— W porządku — mruknęła Natka. — Co do

mnie, życzę im smacznego!

Pietruszka odetchnął z głęboką ulgą.

Natka i Zysiek wrócili do samochodu, który warczał już na poboczu szosy mocą swych wspaniałych
czterdziestu koni mechanicznych.

Pietruszka z sercem pełnym szczęścia dołączył

do pozostałych.

Zaczęło się to parę kilometrów za Bańską Bystrzycą. Właśnie mama ciągnęła opowieść, jak to w
najpiękniejszej partii Karpat w Słowacji, między rzekami Wagiem i Hronem, żył legendarny bohater
Juro Janosik, gdy pyknęło po raz pierwszy. Ostatecznie pykanie starej Florentyny nikogo już specjalnie
nie dziwiło, ale to pyknięcie nie brzmiało swojsko. Nie było to „pyfff", lecz przypominało raczej
dźwięk wydawany przez pokrywkę czajnika unoszoną przez parę. Dopiero po chwili rozległo się
znajome „pyfff.

Tato nastawił ucha, a czujny Pietrek chcąc zmienić tok jego myślenia szybko zapytał:

— Mamo, czy to ten nasz Janosik? Ten polski?

— On jest wspólny — zasępiła się mama. — Mamy do niego dokładnie takie same prawa jak
Słowacy.

— Tu w okolicach wydobywano miedź i srebro. Czasami nawet złoto — mruknął tato. — Może więc
dlatego wolał Janosik mieszkać w pobliżu.

— Kopalnia złota? — zdumiała się Natka.— Tutaj ?

— A jakże. Już w tysiąc dwieście pięćdziesiątym piątym roku założono w Bańskiej Bystrzycy górniczą
osadę, która przetrwała aż do dziewiętnastego wieku. Ale nie o to chodziło sławnemu Janosikowi.
Walczył o sprawiedliwość, napadając ze swymi

zbójnikami na możnych i występując w obronie biednego, krzywdzonego ludu.

Tym razem pyknęło naprawdę głośno. Pięć par uszu czekało czujnie na ciąg dalszy. Zapadło głuche
milczenie. Sprawa zbójników zeszła na dalszy plan, wróciła motoryzacja.

Tato prowadził wóz jakby nigdy nic.

— Ładnie tutaj — powiedziała Natka kopiąc Zyska w kostkę. Jej wzrok wyrażał nakaz, ba, żądanie.

— Taaak — podchwycił bystro chłopiec. — Moglibyśmy nawet dalej nie jechać. Poszukamy sobie
jakiejś przyzwoitej chałupki...

— Ja chcę nad Balaton! — rozmazał się Pietrek.

— Cicho! — Natka dała mu solidnego kuksańca, ale Pietruszka spojrzał na nią wzrokiem zranionej
sarny. Nic nie rozumiał!

Pykanie i suche trzaski powtarzały się coraz częściej.

— Puściła zawleczka i rozpiął się pedał — oznajmił fachowo Zysiek.

— Dureń — syknęła Natka. — Gdyby tak było, toby nas zaryło w miejscu!

— Coś z hamulcem — powiedziała mama. Tato milczał. Zdenerwowana Florentyna też zamilkła. Stali
na szosie.

— To chyba sprzęgło. — Tato był pewien swego.— Wysiadać! Wszyscy wysiadają!

— No i co? Trzeba wziąć wóz na sznurek? — kiwał głową Zysiek.

— Może tato coś poradzi! — mama, jak wiadomo, była pierwszą optymistką.

— Tato ? — trzy pary oczu uniosły się w niebo w niemym zdumieniu. Tatę można było posądzić

o to, że pójdzie łowić ryby, lecz nie, że naprawi samochód.

Tymczasem tato jednak postanowił działać.

— Lucynko! — zawołał do mamy (a mawiał tak tylko w wyjątkowo ciężkich i trudnych chwilach
życiowych). — Daj mi dywanik z bagażnika!

— O rany! — sapnął Zysiek. — Tato chce włazić pod samochód.

Tato mościł się już na dywaniku rozłożonym na gołej ziemi. Wystawił na moment głowę i oświadczył z
przekonaniem:

— Poradzę sobie, zobaczycie.

— No, to koniec — szepnęła Natka. — Możemy wracać na piechotę do domu. Jeśli o mnie chodzi, to
zdążę na kolonie. „Polska cię zaprasza, Mazury czekają!"

— Przestań się wygłupiać. Trzeba coś robić! — syknął Zysiek wskazując dwie głowy, taty i Pietrka,
obie rozczochrane, majaczące niewyraźnie w cieniu podwozia.

Usiedli w przydrożnym rowie. Słońce przeświecało czerwonawo pomiędzy koronami drzew. Na dnie
rowu rosły kępki niezapominajek i liście łopucha. Mama bezradnie przecierała chusteczką szkła
okularów. Widać było, że jest zdenerwowana i że stara się ukryć ten stan ducha.

— Mamo — powiedziała Natka cicho. — Ty wiesz, że to nie ma sensu. Ojcu nigdy jeszcze nie udało
się zreperować Florentyny. Pójdziemy z Zyskiem po jakąś pomoc.

— Może zatrzymamy jakiś wóz ? — mama rozejrzała się niepewnie.

Szosa była pusta. Od dalekich gór powiało za-sm skoszonych traw i roztartej macierzanki.

№R%*W£m»b 33

и М

Nad głowami siedzących szeleściły liście olchy. Było cicho i jakoś tak sennie, jak to się czasem zdarza
tuż przed wieczorem lub zaraz po południu w wiejskim ogródku. Puchaty brzęczący trzmiel zakołował
nad kępą traw i odleciał.

Spod samochodu dobiegały dziwne szmery i głośne, rytmiczne stukanie. Mama zaniepokojona
uniosła się z kamienia i podeszła do wozu. Zysiek zerwał źdźbło trawy i ssał je bezmyślnie.

— Stawiam pięć ciastek, że nie naprawi! Natka machinalnie skręcała w palcach pasmo

włosów. I choć sama nie wierzyła w możliwość naprawienia przez tatę „syreny", to jednak nie
spodobał jej się Zyśkowy ton. Brzmiało w nim zbyt wiele lekceważenia.

— Przyjmuję — odparła lekko. — Płatne w dewizach.

Widok, jaki teraz przedstawiała sobą nieszczęsna Florentyna, był smutny i komiczny zarazem: z jednej
strony sterczały chude nogi taty w trampkach, a z drugiej py tyczko watę kończyny Pietruszki w
zniszczonych sandałach. Stukot, jaki dochodził spod wozu, nie napawał zbytnim optymizmem. Tato
uparcie walił kluczem, a wielce zaaferowany Pietruszka podawał mu coraz to inne narzędzia. Tylko
czy stukali tak, jak trzeba, i tam, gdzie trzeba?

Nagle tato wysunął głowę. W zmierzwionych włosach tkwiły kłaczki pakuł. Ręce i nos miał koloru
sadzy zmieszanej z oliwą. Na lewym policzku kwitła wielka brunatna plama. Spojrzał dookoła i zawołał
radośnie:

— Znalazłem!

Natka posłała Zyskowi promienny uśmiech jadowitej kobry.

Wszyscy odetchnęli z ulgą.

Słońce stało już wysoko, gdy szczęśliwie ruszyli w dalszą drogę. Od dalekich gór zawiewało chłodem.
Przed oczyma jadących przesuwały się to kępy jarzębiny, to czerwieniejące w odblasku słonecznego
kręgu pnie gruszy i jabłoni. Jakieś poletko obsiane lucerną, kopki siana skoszonego w czasie późnych,
górskich sianokosów i małe jeziorka odbijające płaty nieba.

— Dobrze, że to nie było nic poważnego — westchnęła mama opierając głowę na obiciu z dermy. —
Ależ upał.

Powietrze dziwnie gęstniało. Coraz trudniej było oddychać. Mimo powiewu wpadającego przez
boczne szyby włosy lepiły się od potu. Mijały ich „wartburgi", „moskwicze" i krążowniki szos z
zagraniczną rejestracją.

— Ależ naród wali ku biednym bratankom! — roześmiał się tato.

— Jakim bratankom?

— Węgier, Polak dwa bratanki i do szabli, i do szklanki! — zacytował w odpowiedzi ojciec. — Moi
węgierscy koledzy nauczyli się to mówić po polsku. Od nas oczywiście. Swoją drogą ciekaw jestem,
czy odnajdę tam kogoś. Jeden z kolegów podobno został na Węgrzech, inni przeszli kampanię we
Francji i Anglii. Nie wiem, gdzie są.

— Daleko jeszcze? — Natka siedziała w środku i było jej trochę niewygodnie. I tak udało jej się
uzgodnić z Zyskiem, że od połowy trasy okno należy do niej. Ale jak dokładnie ustalić połowę trasy?

— Zwoleń, Lućenec i zaraz Ballasagyarmat.

— No to stań — zażądała dziewczynka.

— Po co ? — zdziwiła się mama.

— Bo inaczej Zysiek nie odda mi miejsca!

— Przełaź, już przełaź — wymruczał ze złością chłopiec chowając pod siebie nieco za długie nogi.

Natka z westchnieniem ulgi poddała twarz strudze ożywczego powietrza. Przymknęła oczy i
wyobraziła sobie mazurskie jezioro, twarz złotowłosej rywalki. Potem usiłowała przywołać w pamięci
rysy Andrzeja. Ale tu spotkał ją zawód. Zamiast piegowatego nosa ujrzała... ciemne włosy „Fran-
cuzika". Potrząsnęła głową, ale zjawa nie ustępowała. Zła na siebie i cały świat przytuliła czoło do
szyby.

Świat na zewnątrz przygasł i dziwnie sponurzał. Słońca w ogóle już nie było widać. Na mleczne niebo
poczęły nasuwać się szaroperłowe plamy ciemniejące na horyzoncie. Wyglądało to tak, jakby cały
świat przykryty został wielką skórą szarego słonia. Nie było czym oddychać. Drzewa migały w pędzie,
rozstępowały się ukazując dojrzewające pola, opasłe, ciężkie kłosy i kapuściane głowy rozchylające
zielone, pożylkowane liście. Potem migały domki o czerwonych dachach, chmara dzieci grających w
piłkę, zasłony pnącego się chmielu i znów słupy telegraficzne na tle szarogranatowej pustki.

Pierwsza błyskawica przecięła niebo, gdy szara „syrenka" była jeszcze o osiemnaście kilometrów od
węgierskiej granicy. Pietruszka szczęśliwie spał z nosem utkanym w oparciu. Mama obejrzała się
zaniepokojona, ale widząc go głęboko uśpionego odwróciła się i cicho zapytała:

— Olgierd, czy zdążymy przed burzą?

— Nie wiem. Chyba nie.

Nie zdążyli. Dziesięć minut później rozpętało się

istne piekło. Deszcz spływał szerokimi strugami, jakby ktoś z otwartych niebios kubłami wylewał
wodę. Zapanowała ciemność, raz po raz przecinana jasnozielonymi smugami błyskawic. Szosa
spływała

deszczem, który bębnił w asfalt milionami pękających baniek powietrza. Drzewa gięły się pod
wpływem wichury napierającej całą swą mocą na maskę biednej Florentyny. Wycieraczki nie nadążały
zbierać spływającej fali deszczu. Światła wozu ginęły w szaroburej wodnej mgle. Nic nie było widać na
odległość wyciągniętej ręki.

Przy pierwszym grzmocie Pietrek obudził się i, przerażony, całym ciałem przylgnął do Zyska.

— Nie chcę! — mamrotał wkręciwszy głowę pod pachę brata. — Ja nie chcę!

Mama milczała. Dobrze wiedziała, że nikt i nic nie potrafi teraz uspokoić przerażonego chłopca.
Pietrek od dziecka panicznie bał się burzy, błyskawic i grzmotów. Nie pomagały żadne perswazje,
żadne naukowe wyjaśnienia. Bał się, i koniec.

Natka i Zysiek udawali obojętnych, ale też czuli się nieswojo.

— Tato — odezwał się Zysiek dziwnie grubym głosem — prawda, że w jadący pojazd piorun nie
strzeli?

Tato milczał. Czerwone światełko na tablicy rozdzielczej mrugało ostrzegawczo. Następna fala
deszczu chlusnęła w szyby. „Syrenka" zachybotała się, zatoczyła lekko jak pijana i... stanęła.

— Co się stało? — spytała mama.

Tato milcząco wskazał czerwono świecący punkt.

— Chyba wysiadł akumulator.

Pietrek zakrył uszy rękami i wwiercał się głową pod oparcie, jakby chcąc przebić na wylot poduszkę.
Natka i Zysiek skulili się w sobie. Każdemu wydawało się, że jest małym, malutkim pakunecz-kiem,
który mógłby się zmieścić w czyjejś bezpiecznej kieszeni.

Tymczasem na zewnątrz szalały żywioły. Deszcz zlewał raz po raz falami samochód, szosę І okoliczne
pola. Na drodze potworzyły się głębokie jeziora.

— Olgierd, co z tym akumulatorem? Tato tylko machnął ręką.

— Ten wóz należałoby oddać na złom!

No tak. To była może i dobra rada, ale nie w tej chwili. Pietruszka miauczał z nosem przylepionym do
Zyśkowego łokcia, zwinięty w trąbkę, wstrząsany dreszczem strachu. Natka zatkała uszy i szczelnie
zacisnęła powieki. Grzmoty następowały jeden za drugim.

— Przecieka — stwierdziła mama wodząc palcem wkoło szyby. — Będzie potop.

— Już jest — odparł tato z westchnieniem. — Gdzie jest mój płaszcz deszczowy?

— W bagażniku.

Tato miał śmierć w oczach. Z trzaskiem otworzył drzwiczki samochodu i jeszcze szybciej zamknął je na
powrót. Przez ten krótki moment wdarła się do środka obrzydliwa fala wilgoci.

— Kto ma wiatrówkę? — spytała mama. Zysiek sięgnął ręką do tylnej szyby. Leżała tam

jego stara ortalionowa kurtka, która wspaniale przepuszczała wodę wszystkimi możliwymi
szwami.

— Co tato chce zrobić?

Pytanie zagłuszył trzask. Rąbnęło gdzieś bardzo blisko.

— Wyjść — odparł ojciec usiłując wciągnąć zbyt małe okrycie. Rękawy kurtki kończyły się gdzieś w
okolicach łokci.

— Skoro wyładował się akumulator — mruknął Zysiek — to trzeba pchać. Inaczej nie zapalisz silnika.

Kto będzie pchał? Wszystkie oczy utkwione były w zalaną strugami wody szosę. Kto w tej sytuacji
będzie pchał nieszczęsną Florentynę?

Tato bohatersko dał nura w kipiącą toń. W jednej sekundzie jego szafę spodnie nasiąkły wodą i
sczerniały. Włosy przylgnęły do czoła, twarz błyszczała jak polakierowana. Dał się słyszeć łomot
oznaczający zmagania z klapą bagażnika.

— O biedny tato! — jęknął Zysiek. Wiedział dobrze, że za chwilę musi pójść w ślady ojca. „Jeśli trzeba
pchać ten piekielny samochód, to..."

— Ubierać się, wyłazić! — okrzykowi towarzyszyło klapnięcie czegoś mokrego, co upadło na kolana
Natki. To był kłąb wyjętych z bagażnika przeciwdeszczowych płaszczy. Z ociąganiem zaczęli wbijać się
w szeleszczące okrycia zderzając się wzajemnie i powarkując. Natka znalazła w kieszeni chustkę i
okręciła nią całą głowę chowając nawet grzywkę. Wyglądała jak zabandażowana.

Tato ustąpił mamie miejsca przy kierpwnicy i pouczał ją, co ma robić na wypadek, gdy silnik uda się
zapalić. Pietruszce — trzęsącej się galarecie — pozwolono zostać w środku.

Zetknięcie się ze strugami wody nie należało do rzeczy najprzyjemniejszych. Zysiek dygotał, nie
wiadomo, z zimna czy z przejęcia, i nie miał ochoty wyjąć rąk z kieszeni.

— Zysiek! — wrzasnęła Natka. — Pchajmy już!

Wszyscy troje zaparli się nogami w śliską nawierzchnię. Mokre dłonie przylgnęły z całych sił do
metalu.

— Hej hoop! Florentyna ani drgnęła.

— Jeszcze rrraaaz!

Bez rezultatu.

Jakiś wóz śmignął opryskując pchających fontanną wody.

— A bodajby... — sapnął ze złością Zysiek i byłby prawdopodobnie powiedział coś znacznie gorszego,
gdyby ku wielkiemu swojemu zdumieniu nie zobaczył, że to znajomy „porsche" z francuską
rejestracją. Gwałtownie hamujący wóz wpadł w poślizg na mokrej szosie, lecz zręcznie

wyprowadzony zatrzymał się kilkadziesiąt metrów przed unieruchomioną Florentyna. Jakaś postać
wyskoczyła na szosę i rozpryskując wodę gnała w stronę „syrenki".

Natka przygryzła wargi poznawszy młodego Francuza. Chciała zerwać z włosów kompromitującą
chustkę-bandaż, ale zawstydziła się i tylko mocniej naparła ramieniem na oporny wóz. Chłopak
uśmiechnął się ukazując szparę między zębami. Z bliska nie wyglądał na więcej jak trzynaście lat.

Zysiek spojrzał na niego z uznaniem. W tej sytuacji każda dodatkowa para rąk była potrzebna.

— Jeszcze rrraz! Hej hoop!

Florentyna zakołysała się na boki jak kaczka, ale nie poruszyła się ani o centymetr. Teraz tato z
Francuzem ustawili się po obu stronach wozu. Zysiek i Natka napierali od tylu.

— Rraz! Dwa!

Nie trzeba było nawet liczyć do trzech. Złośliwa Florentyna tym razem uległa przemocy. Ruszyła
powoli, potem prędzej, tak że biegnący ludzie przestali za nią nadążać. Szosa opadała w dół. Tato
ledwie zdążył wskoczyć do środka.

— Gonić ich! — wrzasnął Zysiek i ruszył pędem pociągając Natkę za sobą.

Francuz zatrzymał się niezdecydowanie, ale po-

naglany przez klakson stojącego „porsche'a" wsiadł do wozu. Elegancki samochód zawarczał, mignął
smugą świateł i już go nie było.

Zysiek i Natka galopowali za uciekającą „syreną" przemoczeni i wściekli.

— Jeszcze tego nam było trzeba! — pienił się chłopiec sapiąc jak miech kowalski.

— Gdyby nie on — wołała Natka przekrzykując nawałnicę — to stalibyśmy na tym wzniesieniu do
jutra!

— Jasne! — odkrzyknął rozchlapując kałuże. Po „błękitnej strzale" nie zostało nawet śladu.

W nie najlepszej kondycji i stanie ducha dopadli Florentyny, która już grzecznie grając całą mocą
swoich czterdziestu koni mechanicznych czekała za najbliższym zakrętem.

Balassagyarmat przywitało ich ukośnymi promieniami słońca, które przedarłszy się przez odpływające
w popłochu burzowe cumulonimbusy rozbłysło teraz wszystkimi kolorami tęczy.

Florentyna zaryła nosem tuż koło granicznego budynku.

Mama przetarła okulary i jako jedyna, nie licząc Pietruszki, sucha osoba wyszła, by przywitać
węgierskich bratanków i kraj, o którym mówią, że spływa winem.

Na razie jednak pas graniczny spływał... zwykłą wodą. Chociaż deszcz ustał już zupełnie, spienione
potoki szemrząc torowały sobie drogę nie bacząc na graniczne szlabany, zielonych celników i zupełnie
zwyczajnego kundla, który tarzał się radośnie, unosząc w górę wszystkie cztery bardzo brudne łapy.

Odprawa celna trwała niezwykle krótko. Bratan-

kowie mówili coś w bardzo dziwnie brzmiącym języku, ale uśmiechali się zupełnie „po polsku". Jeden
z nich podał Pietruszce czekoladkę. Chłopiec przytomnie chwycił ją w garść i wpakował całą do ust
razem z papierkiem. Był to gest obronny.

— Świnia — warknął zawiedziony Zysiek i spojrzał na celnika z nadzieją.

Żadnych szans! Był dużym, wyrośniętym jedenastolatkiem i nie miał Pietruszkowej twarzy „małego
aniołka".

— Ale świnia — powtórzył z żalem i zaraz roześmiał się na widok Natki, która usiłowała robić się „na
bóstwo", czesząc wilgotne pasma włosów akurat w pobliżu miejsca postoju błękitnego samochodu z
literką F.

Kiedy ruszyli wreszcie w dalszą drogę węgierską, gościnną ziemią, poszarpane chmury rozpłynęły się
odsłaniając czysty błękit. Powietrze pachniało świeżo skopaną ziemią, a z pól porosłych wysokimi
łodygami kukurydzy wiał delikatny, orzeźwiający wiatr.

■

тг

Do Budapesztu dojechali późnym wieczorem. Wchłonął ich gwar i szum wielkiego miasta, otoczyły
mrugające różnokolorowe neony, żółte wozy tramwajowe i ciemnoniebieskie autobusy, ciasne,
wąskie uliczki i szerokie wysadzane drzewami aleje. Wchłonęły tętniące wielkomiejskim życiem
naddunajskie bulwary, gdzie koronkowa sylweta parlamentu odbija swe smukłe wieżyczki w
ciemniejącej, ujętej w kamienne koryto rzece. Na szczycie Góry Gellerta wyciągała w niebo dłoń
Statua Wolności. Na tle jasnego granatu i ostatnich, różowiejących błysków zachodu rysowały się
wyraźnie, jak wycięte z papieru: strzelista, mozaikowa wieża kościoła Matyasa, kompleks budynków
zamkowych i bajkowa w swych kształtach Baszta Rybacka. W czystym, świeżym powietrzu wisiała nad
szeroko rozlanym Dunajem nowoczesna konstrukcja mostu Elżbiety.

Dzieci patrzyły jak oczarowane na to obce, cudowne miasto, tak niepodobne do Warszawy i tak
zarazem swojskie.

Zysiek i Natka przywarli nosami do szyb. Pie-trek kręcił głową, jakby ją miał na łożyskach kulkowych.
Coś, co uderzało na pierwszy rzut oka, to ogromna ilość ludzi, wprost kłębiący się tłum, który
wypełniał chodniki, przelewał się przez jezdnie i spiesznie podążał w różnych kierunkach.

Mimo późnej pory miasto- żyło. Otwarte wejścia do rozlicznych kawiarń, stoliki ustawione wprost na
chodnikach, różnokolorowe neony i dalekie dźwięki muzyki. Wszystko to mieszało się, zlewało w
jedną całość, dawało wrażenie radości, wesołości — takiej zwyczajnej, bez powodu. I kwiaty. Na
wszystkich rogach kioski z bukietami kwiatów skrapianych wodą, świeżych, jakby zerwanych tuż
przed chwilą.

Dopóki jechali włączeni w sznur wlokących się aut, nikt nawet nie zastanawiał się nad kierunkiem.
Dopiero w pobliżu mostu Elżbiety tato skręcił i zatrzymał wóz niedaleko imponującej sylwety hotelu
„Intercontinental".

— A teraz się zastanowimy... — powiedział dziwnie przytłumionym głosem, wyłączając motor. — To
miasto jednak ogromnie się zmieniło.

Nikt nie wysiadł. Dzieci zbiły się w jeden kłąb o trzech rozkudłanych głowach i zaglądały ojcu przez
ramię. Tato rozłożył kolorowy plan Budapesztu i usiłował odnaleźć na nim punkt, w którym tkwiła
„syrenka" i oni sami. Nie było to jednak łatwe zadanie.

— Poczekaj — powiedziała mama. — Spróbujemy odnaleźć na planie ten hotel.

Poszukiwania trwały dość długo, bo plan miał dziwną, wręcz nadprzyrodzoną właściwość do zwijania
się w trąbkę. Szeleścił, ześlizgiwał się z kolan, jednym słowem, utrudniał i tak mozolne poszukiwania.

Nagle Pietrek stuknął serdelkowatym paluchem w czarny punkt umiejscowiony tuż nad błękitną linią
oznaczającą rzekę.

' И

і і

- Weź swój brudny paluch — poradziła mu grzecznie siostra.

Pietrek pukał uparcie w plan.

— Lucynko, on ma rację. Właśnie tu jest ten hotel!

W ten prosty sposób miejsce postoju zostało wreszcie sprecyzowane. Ale co dalej?

— Gdzie zrealizujemy nasze czeki? — spytała mama.

— Myślę, że gotówki, którą mamy, wystarczy na opłacenie kempingu. Przenocujemy tam, jeśli będzie
miejsce, a rano pojedziemy do banku po resztę pieniędzy.

— A gdzie jest kemping? — spytał przytomnie Pietrek, który już raz na zawsze uznał się za geniusza
od wyszukiwania na planie wszystkich bardzo ważnych punktów.

— Jeden jest w górach, a drugi nad Dunajem — powiedział tato zajrzawszy do przewodnika.

— W góry! — wrzasnął Zysiek.

— Nad Dunaj! — zapiszczał Pietrek. Tato bez słowa włączył stacyjkę.

— Trzeci decyduje — oświadczył.

I słusznie. Tak było zawsze, gdy chłopcy byli odmiennego zdania. Rozsądził „trzeci", czyli Natka.
Nawet gdy chodziło o zakup zabawki, wyjazd na kolonie czy niedzielny deser.

Zysiek trącił siostrę kolanem.

— W góry! Tam będzie fajniej!

— Nie, ja się nie bawię! — użalał się Pietrek. — On ją pewnie czymś przekupuje!

Natka pochyliła się nad płachtą papieru. Zamknęła oczy, ręką zakreśliła w powietrzu szerokie koło i
stuknęła palcem w plan.

Obaj chłopcy aż podskoczyli na siedzeniu wybuchając głośnym śmiechem. Palec Natki tkwił bowiem
dokładnie w samym środku... Dunaju.

— Nie, na to się nie zgadzam — jęknęła mama umęczona sporem. — W rzece nocować nie mam
zamiaru.

— Więc w góry! — postanowił Zysiek.

— Nad rzekę — marudził Pietruszka. Ojciec, wyraźnie znudzony brakiem jakiejkolwiek

decyzji, począł ostrożnie wycofywać wóz z parkingu. Natka dotknęła jego ramienia.

— Tato, pojedź po prostu tam, gdzie bliżej. Tak. To była decyzja wprost genialna w swojej

prostocie.

Ciemno już było, gdy wydostali się na szosę prowadzącą w kierunku Rómaipart.

Gdy dojechali do kempingu ukrytego wśród wysokich, rozłożystych drzew, uprzejmy dozorca rozłożył
ręce gestem oznaczającym na całym świecie tylko jedno: że miejsc nie ma i że jest mu z tego powodu
szalenie przykro.

Tato pokiwał głową ze zrozumieniem, ale mama chwyciła go za ramię w ostatecznej rozpaczy.
Niestety, miły pan dozorca był nieubłagany. Widząc polską rejestrację wozu przyniósł deseczkę, na
której widniała przypięta pluskiewką kartka z jednym tylko słowem: „NIMA".

Nima to nima. Ale ojciec rozpromienił się.

— Spójrzcie! Oni nawet mają polskie napisy! Mama jednak nie widziała powodu do szczęścia.

— Jeśli to jest po polsku, to ja jestem cesarzowa chińska.

Pietrek pociągnął dozorcę za rękaw. Ten spojrzał na chłopca i widocznie musiał zrozumieć, bo skinął

4 Salceson i mrówki

głową i zaprowadził małego dokładnie tam, gdzie on właśnie chciał czy też musiał się znaleźć.

I ten zgoła prozaiczny fakt zaważył na dalszych losach rodziny, przeciągająca się bowiem nieobecność
Pietruszki, z czym łączył się nieprzewidziany postój „syrenki", spowodowała, iż tymczasem spomiędzy
drzew wyjechał duży wóz amerykański i zatrzymał się koło budki.

Dozorca rzucił się w stronę wysiadającego grubasa, który wyjął portfel żądając natychmiastowego
rachunku.

Mama, czujna jak zwykle, zapytała błyskawicznie po angielsku:

— Czy pan zwalnia domek?

— O yes* — odpowiedział grubas z uśmiechem. Byli uratowani.

Kiedy Pietruszka zjawił się wesolutki jak szczy-giełek, tato załatwiał właśnie czteroosobowy domek.

— Hej, czyżbyście zapomnieli, że jestem piątą Osobą ?

— Piąte koło u wpzu — westchnął Zysiek czując przez skórę, że to właśnie jemu przypadnie w udziale
wątpliwy zaszczyt dzielenia kempingowej pryczy z młodszym bratem.

Z wnętrza przydzielonego im domku powiało zapachem amerykańskich cygar i wołowej konserwy.

Instalowanie się w mikroskopijnym wnętrzu trwało nieco dłużej, gdyż patroszenie Florentyny nie było
sprawą łatwą. Wszyscy przewracali bagażnik do góry nogami nic nie znajdując. Trzeba było odkopać
parę warstw złożonych z wypchanych turystycznych worków, plastykowej miednicy, ku-

* O yes (ang.) — tak.

bełka, swetrów i kurtek, aby znaleźć... szczoteczkę do zębów.

Przy okazji odkryto też Jacentego.

— Kto go tu włożył ? — zapytał groźnie tato, potrząsając biednym pluszowym misiem z naderwanym
uchem.

Zapadło głuche milczenie.

Któż przyzna się do tego, że nie miał sumienia zostawić Jacentego w pustym, zamkniętym
warszawskim mieszkaniu? Kto, mając lat dziewięć, jedenaście i trzynaście, w ogóle przyzna się do
tego, że Jacenty jest niezbędny zawsze i wszędzie?

Tato ciągle jeszcze trzymał za łapę żółte stworzenie w niebieskich, krzywo uszytych spodenkach.

Trójka dzieci milczała jak zaklęta. Wszyscy wbili wzrok w ziemię. Słychać było tylko głośne sapanie
Pietruszki.

— Ja go włożyłam — mama była jednak niezwykła.

Ojciec spojrzał na nią z obłędem w oku, zawahał się i... nic nie powiedział.

Cała trójka odetchnęła z ulgą. Jeśli chodziło o ilość bagażu, który mieli zabrać na balatońskie wakacje
— tato był nieubłagany. Dokładnie oglądał każdą kupkę rzeczy przygotowanych do zapakowania. Bez
najmniejszych skrupułów zmniejszył do minimum stos maminych sukienek, odrzucił Zyśkowe koszulki
polo i ukochane sztruksowe spodnie Pietruszki ozdobione plamą z atramentu. Nad stosikiem
ułożonym przez Natkę pokiwał głową i stanowczym gestem odłożył... pięć sznurków korali.

A teraz ten nieszczęsny Jacenty.

Gdy już wszyscy dokopali się do swoich rzeczy, Zysiek rozejrzał się zdziwiony.

— Gdzie Natalia?

— Idź, poszukaj — odparła spokojnie mama. Na szczęście nie musiał daleko chodzić. Natka

gryząc jabłko stała pod drzewem wpatrzona w błękitniejący tył znajomego „porsche'a" z francuską
rejestracją.

— Coś takiego! — zdumiał się chłopiec.

— Otóż to — odparła Natka. — Szpieguje nas czy co?

Wracali głęboko zamyśleni.

Pietruszka właśnie dał nura do domku, ale przytomny Zysiek brutalnie wyciągnął go stamtąd za
włosy.

— Twarz, ręce, uszy, szyja — wyliczał dość bezwzględnie.

— Szyi nie trzeba — perswadował Pietrek patrząc na niego błagalnie.

Zysiek zawahał się. Spojrzał w stronę ojca, który pracowicie układał kraciaste pledy.

— Dobra, bez szyi, ale szybko!

Pietruszce nie trzeba było tego dwa razy powtarzać. Ochlapał nos i oczy, otrząsnął się jak pies po
kąpieli i czmychnął pod koc.

— Umyci? — zahuczał tato. Miało to brzmieć groźnie.

— Jasne! — odparł bez zająknienia zgodny dwugłos.

Że też niebo się nie zawali od takich kłamstw. Ale się nie zawaliło. Przeciwnie. Złagodniało,
ściemniało. Gwiazdy przygasły, bo oto zza lasu wytoczył się pyzaty księżyc. Oświetlił ciemny domek, w
którym zapadało właśnie w sen pięć nierównej wielkości pakunków owiniętych w cieplutkie, kraciaste
pledy.

Ranek wstał pogodny. Ukośne promienie słońca padały poprzez gęstwinę liści, wyłuskując z ukrycia
drewniane domki, fragmenty kolorowych namiotowych płacht, lśniącą karoserię samochodów i
porozrzucane w pośpiechu torby z narzędziami, kłęby pakuł i szmat. W porannym blasku walały się tu
i ówdzie opakowania po konserwach, tekturowe kubki i talerzyki, cały turystyczny, nie sprzątnięty
wieczorem śmietnik.

Ptaki świergotały uwijając się spiesznie, dziobały resztki jedzenia, biły się i kłóciły zażarcie o każdą
najdrobniejszą nawet okruszynę. Z nie zakręconego kranu kapały miarowo krople wody.

Kemping jeszcze spał.

Na szosie ruch wzrastał. Pędziły ciężarówki i wielkie platformy z zaopatrzeniem dla dwumilionowego
miasta. Okoliczni chłopi dowozili na targ świeże jarzyny i owoce. Jechały babiny w drobno
plisowanych spódnicach wioząc kosze papryki, wianki cebuli i naręcza kolorowych kwiatów. Wielka
hala targowa Budapesztu czekała cierpliwie, by w mig pochłonąć wozy, produkty i ludzi. Tych
ostatnich wyrzucała dopiero późnym wieczorem zmęczonych, rozleniwionych lampką młodego wina i
zadowolonych z utargu.

Pędziły też samochody osobowe z rejestracją krajów z całego nieomal świata, załadowane aż po dach
bagażami, sunęły motocykle i rowery. Pędziło w kierunku ciepłych wód Balatonu wszystko, co żyło,
zmęczone pracą, szukając w plusz-czących falach odprężenia i całkowitego relaksu.

Kemping pomału budził się ze snu. Pierwsi rozespani turyści wyłazili w piżamach ze swoich
chwilowych pieleszy i rozpoczynali coś w rodzaju

porannej gimnastyki: raz-dwa, raz-dwa i przysiad. Potem, z ręcznikami przerzuconymi przez ramię,
biegli truchtem na wyścigi do umywalni i pryszniców, by pod strumieniem wody spędzić z ciała resztki
snu.

Tu i ówdzie skwierczały już na patelniach płaty szynki, rozchodził się mocny zapach świeżo zmielonej
kawy.

Pierwszy wyszedł Zysiek. Po nie najlepiej spędzonej nocy w towarzystwie dwu wyjątkowo ruchliwych
kolan Pietruszki, który bezskutecznie usiłował zająć całą pryczę, czuł się nieco senny i zniechęcony.
Prysł gdzieś nastrój wczorajszego wieczora, wrażenia odniesione podczas nocnego przejazdu przez
miasto zbladły i zszarzały. Liczył się tylko dzień dzisiejszy, niedospanie i głód, który skręcał mu
wnętrzności w rytmie wspaniałego wojskowego marsza.

Zysiek rozejrzał się dokoła i szeroko ziewnął. W tym samym momencie przypomniał sobie błękitny
wóz. „Gdzie on stoi? Czy to było na lewo, czy na prawo? A może pod tamtym rosochatym drzewem?"

Chłopiec włożył sandały i tak jak stał, w gimnastycznych spodenkach, zaczął się przekradać w
kierunku, gdzie prawdopodobnie parkował Francuz. Oparł się ramieniem o szorstką korę drzewa i
ostrożnie wychylił głowę. Wozu nie było. Po eleganckim „porsche'u" nie został nawet ślad. Wszystko
wysprzątane, zamiecione, ani jednego papierka czy niedopałka papierosa. Nic. Pustka.

Wrócił do domku w momencie, gdy Natka rozprawiała się właśnie z młodszym bratem. Widać nie
była w najlepszym humorze, gdyż złapała brutalnie Pietruszkę za nie domyte ucho i nie reagu-

jąc na głośny lament poprowadziła go w kierunku umywalni.

Zetknięcie Pietruszki z lodowatą wodą musiało skończyć się przeraźliwym wrzaskiem.

Wybiegła mama z kuchennym nożem w ręku i ojciec zapinając po drodze koszulę.

— Co tu się dzieje?

— Skrobię rzepę z Pietruszki — burknęła Natka. Mama pokiwała głową. Nagromadzenie jarzyn

w tym jednym zdaniu nie pozwalało na utrzymanie powagi.

A „jarzyna" darła się wniebogłosy, budząc śpiochów.

Natka w końcu puściła swoją ofiarę, która jak pocisk wystrzelony z procy pofrunęła w głąb kempingu,
byle dalej od oprawcy.

Słońce stało już wysoko. Ptaki wrzeszczały starając się zagłuszyć warkot zapuszczanych silników, gwar
różnojęzycznych rozmów i smakowite skwierczenie boczku.

Pietruszka umyty i „wylizany" siedział na ławeczce gryząc z lubością biszkopt. W plastykowych
kubkach parowała herbata. Mama w niebieskim sweterku i wąskich dżinsach wyglądała prześlicznie.
Postawiła na stoliku patelnię ze smakowicie pachnącą jajecznicą.

Pietruszka chwycił łyżkę, ale dostał klapsa po łapie.

— Zaczekaj na ojca! Przecież jeszcze nie umierasz z głodu!

— Już prawie umarłem — rozżalił się pokazując Zyskowi język.

Tato z uśmiechem na ustach stanął w drzwiach domku. Widać było, że jest absolutnie szczęśliwy

i nic mu tego szczęścia nie zdoła zmącić. Nawet własna rodzina. Przez najbliższe dziesięć minut
słychać było tylko chrobotanie łyżek o dno patelni. Mama bacznie pilnowała, by starszy syn nie
podjadał części należącej do młodszego.

— Kto myje? — padło wreszcie oczekiwane przez wszystkich pytanie.

— Tato — odparły dzieci zgodnym chórem. Ojciec nawet nie zaprotestował. Wziął proszek,

szmatkę i poszedł wypełnić tę niezbyt sympatyczną powinność. W jego oczach było rozmarzenie i
miłość do całego świata. Nawet do brudnej patelni. Mama ostro spojrzała na swoją trójkę.

— Uważacie, że to w porządku, tak? Milczeli ze spuszczonymi głowami.

— Dobra — powiedziała wreszcie Natka nie wytrzymując przedłużającej się ciszy. — Będą dyżury.

Mama skinęła głową i bez słowa zabrała się do sprzątania. Zysiek wziął szmatę i zaczął przecierać
szyby w samochodzie. Natka pakowała piżamy i przybory toaletowe.

W godzinę później wszystko było gotowe. Wyczyszczony i wysprzątany domek wyglądał całkiem
schludnie.

— A co z tym ? — Pietrek wskazał ręką na puszki po konserwach przyciągające oko barwnością
zagranicznych nalepek.

— Amerykańskie śmieci! — wzruszył ramionami Zysiek. — Nawet się tłuściochowi nie chciało
posprzątać!

— Więc ty to zrobisz! — padła dobitna odpowiedź mamy.

Zysiek posłusznie napełnił pękaty kosz na śmieci.

Wyruszyli w dalszą drogę żwirowaną dróżką w smudze słonecznego światła.

— Może pojedziemy nad Dunaj ? — spytał z nadzieją w głosie Pietruszka.

— Nie. Najpierw musimy zmienić czeki. Nie mamy już wcale pieniędzy.

— Tato, a jak się te węgierskie pieniądze nazywają?

— Forinty i filiery.

— Filiery to takie ichnie... grosze?

— Tak.

Nad miastem leżała szaroperłowa mgiełka. Wśród okolicznych pól błyszczały z daleka dachy szklarń i
inspektów. Zielonopióre akacje kiwały gałązkami, szeleściły poletka kukurydzy. Zielone wzgórza Budy
z majaczącą daleko na horyzoncie wieżą telewizyjną pławiły się w cieple i ciszy. Małe domki o
czerwonych lub srebrzystych dachach przytulały się do mikroskopijnych winniczek. Zza płotów kiwały
głowami wielkie tarcze słoneczników.

Po lewej stronie szosy wykwitły nagle szare skupiska kamieni układające się w regularne półkole.
Obok, za ogrodzeniem, błyskały resztki kolumn i starannie oczyszczone z ziemi szczątki kamiennych
rzeźb.

— Co to? — zapytała Natka.

„Syrena" lekko hamowała. Wysypali się z wozu wszyscy węsząc nie lada sensację. Mama przecierała
okulary, Zysiek z Pietrkiem przylgnęli do siatki.

— Aąuincum — odparł tato kładąc dłoń na ramieniu starszego syna. — Starożytna warownia
rzymska.

— A cóż Rzymianie robili na Węgrzech? — zdumiał się Pietrek.

— Po prostu podbili te tereny już w pierwszych latach naszej ery. Oczywiście musieli tu stworzyć
garnizon, graniczne miasto, które już wtedy liczyło przeszło pięćdziesiąt tysięcy mieszkańców. To, co
widzicie, jest ruiną jednego z dwóch wybudowanych tu amfiteatrów...

— Z dzikimi zwierzętami? Jak za czasów Nerona? — dopytywała się zaskoczona Natka.

— Nie. Wtedy panował cesarz Hadrian, ale, istotnie, zachowały się tu w podziemiach komory w
stanie zupełnie nie naruszonym, w których trzymano dzikie zwierzęta przeznaczone na igrzyska.

— I ty to nazywasz miastem? — w głosie Pie-trka brzmiało nie ukrywane zdziwienie.

— Oczywiście, panie Piotrze! — roześmiał się tato na widok miny najmłodszego. — Już w czwartym
wieku Aąuincum posiadało ulice o twardej nawierzchni i urządzenia... centralnego ogrzewania!

— Żartujesz? — Zysiek z niedowierzaniem obmacywał historyczny kamień.

— Nie, nie żartuję. To „centralne" było zasilane wodą z licznych tutejszych gorących źródeł. Pełno ich
w okolicy. Nazwę miasta tłumaczy się jako „Bogate wody". Są to, zresztą, przeważnie źródła
mineralne.

— Ciekawe, ilu Rzymian zmieściło się tu w czasie igrzysk. Dwa, trzy tysiące?

— W amfiteatrze zwanym wojskowym... szesnaście tysięcy, tu zaś było około sześciu tysięcy miejsc.

— Wspaniałe są takie niespodziewane spotkania ze starożytnością — westchnęła mama. — Musimy
tu przyjechać specjalnie, żeby zwiedzić muzeum.

„Syrena" niechętnie warknęła i samochód potoczył się dalej. Cała trójka wykręcała głowy, by jeszcze
raz zobaczyć wspaniałe wykopaliska.

— To ciekawe, ta szosa, którą teraz jedziemy, prowadzi z Budapesztu do Esztergomu i wiedzie niemal
dokładnie tym samym szlakiem, który wytyczyli Rzymianie. Była to ongiś główna droga wojskowa z
Aąuincum do ówczesnej Vindobany, czyli... dzisiejszego Wiednia! Teraz spójrzcie przed siebie. Oto
filary rzymskiego akweduktu...

— Co to takiego akwe... akwe... — zagęgał Pie-trek przywarłszy nosem do szyby.

— Wodociąg wraz z całą konstrukcją, prowadzący wodę ponad drogami, dolinami.

Zysiek kręcił się, by jak najlepiej przypatrzyć się tym dziwom. Co za kraj! Rzymianie kojarzyli mu się
wyłącznie z kilku stronicami podręcznika. Ależ żeby tak stanąć oko w oko z historią?

Budapeszt zbliżał się, wypełzał na spotkanie sunących pojazdów. Pierwsze stare domy o liszajo-
watym, obłażącym tynku, małe sklepiki i warsztaty, wielkie napisy na poboczach szosy sławiące w
kilku językach uroki węgierskiego kraju, słońca, wina, Balatonu i gastronomicznych specjałów.
Reklamowały się stacje benzynowe, przydrożne karczmy o biało tynkowanych ścianach porosłych
pędami winorośli, słynna fabryka porcelany w Herend i naddunajskie kąpieliska.

Kolorowe plakaty biły w oczy, nachalnie wwiercały się w zawodną ludzką pamięć.

Wjechali w ruchliwą ulicę. Tato skupiony i napięty starał się maksymalnie uwzględniać zakazy lub też
nakazy obowiązujące w tym dwumilionowym mieście.

— Olgierd, wiesz, gdzie jest bank?

— Tak, ale naprzód musimy dojechać do jakiegoś parkingu.

Miasto ogarniało ich i wchłaniało w swoje wiecznie nie nasycone gardło. Otoczyły ich wysokie,
secesyjne budowle* z szarego kamienia, stare, o niezwykle ozdobnych elewacjach, wessały wąskie
zaułki, przez które nawet „syrena" z trudem torowała sobie drogę. Niektóre domy otoczone były
rusztowaniami, obłożone ochronną siatką i słomianymi matami.

— Sypie się to miasto — westchnął ojciec. — Starzeje się biedactwo.

— Przecież je konserwują — oburzyła się mama.

— Oczywiście, to jest jedno z najpiękniejszych miast w Europie.

Stali pod czerwonym światłem. Z mrocznego zaułka wyzierała staroświecka, lecz solidna i
niesłychanie dostojna architektura.

Wjechali wreszcie w budapeszteńskie city*, żyjące typowym rytmem wielkomiejskiej dzielnicy biur i
urzędów. W dalekiej perspektywie ulicy zajaśniała przez moment wspaniała fasada bazyliki Św.
Stefana. Samochód przemknął koło zazielenionego placu i skręcił w lewo. Tato rozejrzał się i
podjechał do krawężnika.

— Chyba tu gdzieś zaparkujemy. Napiłbym się kawy.

— Naprzód pieniądze — twardo zażądała mama. Trudno. Cóż było robić? Wysiedli kolejno, prostując
nogi. Stali na placu Engelsa. Dzieci przy-

* Secesyjne budowle — budowle z przełomu XIX i XX w., charakteryzujące się dążeniem do swobody
kompozycyjnej, asymetrii i stylizacji.

* City (ang.) — centrum handlowe dużego miasta.

glądały się miastu wysoko zadzierając głowy. Pietrek rozdziawił usta na taką szerokość, że swobodnie
mogłaby w nie wlecieć wrona.

— Zamknij paszczę i chodź. — Natka ujęła go za ramię.

Szli gęsiego wymijając spieszących się przechodniów. Mama na przedzie, za nią trójka dzieci. Tato
zamykał pochód. Szedł wyprostowany jak struna, dziwnie odmłodzony, a słońce odbijało się błyskiem
w jego słonecznych okularach. Oglądał domy, ulice, ludzkie twarze jak coś bliskiego ^ercu, znanego i
kochanego od lat.

— Jedziemy czy idziemy? — spytała Natka, gdy cała piątka wyszła już z banku unosząc w wypchanych
portfelach sporą ilość gotówki.

— Idziemy — mama odetchnęła pełną piersią.— Nie po to przyjechałam wreszcie do tego miasta, by
je oglądać z okien samochodu.

— Teraz musimy pójść do biura podróży, by

potwierdzić nasze kwatery w Balatonboglar. —

Tato był skrupulatny w załatwieniu wszelkich

formalności. — To bardzo blisko. Dojdziemy do

mostu i skręcimy w prawo...

— Olgierd, gdzie tu jest słynna ulica Vaci? Ta z najpiękniejszymi sklepami?

— No, to koniec! — mruknął Zysiek. — Utkniemy na dobre.

— Chyba jesteś niesprawiedliwy — mama pałała świętym oburzeniem. — A kto w Warszawie
wystaje godzinami przed każdą wystawą sprzętu sportowego?

— W domu to co innego. Tam się czasem ma

pieniądze! — Zysiek nie mógł znaleźć chyba gorszego argumentu.

— Aleś się podłożył! — roześmiała się Natka. — Teraz już wiemy, kto w naszej rodzinie miewa

pieniądze.

Tato zażegnał konflikt szepnąwszy mamie na

ucho:

— Nie teraz! My tu sobie wyskoczymy wozem we dwójkę. Zostawimy ten balast nad Balatonem i
przyjedziemy sami na cały dzień.

„Balast — rozżalił się w duchu Zysiek. — Ten balast to oczywiście my!" Ale w końcu nie było się o co
obrażać.

Doszli do mostu Elżbiety. Srebrzysta konstrukcja wydawała się lekka jak piórko, prawie nierealna.
Dołem płynęła wielka rzeka.

— Dunaj taki sam — powiedział tato w zamyśleniu. — A most inny.

— Mówiono o Dunaju, że jest błękitny. — Mama zdjęła okulary. — A jest szary jak popiół.

Na przeciwległym brzegu jaśniała w słońcu świetlista wieża kościoła Matyasa. Poniżej zabudowań
zamkowych kłębiły się zielone korony drzew. Niebo miało odcień wypłowiałej ze starości emalii. Na
lewo wyłaniały się skały u stóp Góry Gellerta.

— Dziwna góra — powiedziała Natka przekrzywiając głowę. — Włazi tymi swoimi skałami w samo
centrum miasta.

— Słyszałem — wtrącił tato — że tej góry bardzo bano się w średniowieczu.

— Dlaczego ? — Zysiek odwrócił się zdziwiony.

— Krążyły legendy, że na niej właśnie odbywają się spotkania wszystkich czarownic...

— No to co Natka jeszcze robi tu, na dole? — Zysiek nie zdążył uskoczyć w bok. Dziewczynka
zamachnęła się na niego torbą.

— Znowu się piorą — stwierdził z westchnieniem Pietruszka odsuwając się na wszelki wypadek od
kłębu ciał, z którego od czasu do czasu wysuwała się czyjaś zmierzwiona głowa i gdzie gęsto padały
razy.

Jakaś staruszka, karmiąca gołębie w pobłiżu pomnika, przygłądała się z dezaprobatą wałczącym,
przysłaniając oczy wierzchem dłoni.

— Ja się do nich nie przyznaję — powiedział szybko tato i ruszył brzegiem bulwaru.

Kłąb zamarł w bezruchu i po chwili rozdzielił

się gładko.

— Czy wszystkie ręce i nogi są na swoich miejscach? — spytała mama słodko.

Natka wyjęła grzebień i zaczęła doprowadzać do porządku rozkudłane włosy. Wyglądała tak, jakby
istotnie właśnie zjechała na miotle z Góry Gellerta i zaparkowała nad rzeką.

— Czesz się, czesz — szepnął nagle Zysiek.

— Chociaż nie wiem, czy warto!

— Co: czy warto ? — prychnęła i urwała nagle, idąc za spojrzeniem brata.

Po przeciwnej stronie, tuż przy kamiennej balustradzie, wolno przejeżdżał jezdnią błękitny „porsche".
Czy zdawało się tylko dziewczynce, czy też naprawdę mignęła jej w otwartej szybie ciemna czupryna i
dłoń wyciągnięta w geście powitania? Natka zagryzła wargi. „Że też ten Zysiek zawsze musi coś
takiego powiedzieć w momencie najmniej do tego odpowiednim! Czy on nigdy nie przestanie mi
dokuczać?"

Ba! Żeby to było takie całkiem słuszne! Ileż to razy Natka pierwsza szła do ataku. I to nie zawsze, jak
każe dobry obyczaj, z otwartą przyłbicą.

Od rzeki powiał lekki wiatr. Środkiem płynęły ciemne holowniki ciągnąc za sobą załadowane po
brzegi, pękate barki. Małe, zwinne stateczki pasażerskie przewożące ludzi z jednego brzegu na drugi
śmigały błyskając nieskazitelną bielą lakie-

rowanych burt i nadbudówek. Na przystani gromadzili się oczekujący. Oparci o bariery unosili twarze
do słońca, korzystając z gorących promieni. Z daleka dolatywał głuchy pomruk wielkiego miasta.
Dzwonienie tramwajów, klaksony samochodów i szum opon na mięknącym asfalcie. Stateczki buczały
sygnałem, barki odpowiadały głośniej, nad lustrem wody śmigały zwinne mewy.

Doszli do placu Roosevelta. W głębi, szary zwalisty budynek ogłaszał się wielkim napisem IBUSZ i
kolorowymi, reklamowymi plakatami.

— To tutaj — powiedziała mama. — IBUSZ to węgierski ORBIS. Biuro podróży. Wejdziecie ze mną?

Tato przecząco pokręcił głową. Zysiek z Natka stali wpatrzeni w kamienne lwy, które strzegły wjazdu
na most. Pietrek uczepił się ojcowej ręki.

— Tato, te lwy są jak żywe! I znów inny most!

— Łańcuchowy. Najstarszy. Zauważcie, że lwy nie mają wyrzeźbionych jęzorów. Na ten temat krąży
w Budapeszcie wiele legend.

— Ee tam! To dobre dla dzieci. Pewnie jakieś bajeczki! — Pietrek wzruszył ramionami.

— Bajeczki, powiadasz? — tato pokiwał głową. Coś na kształt uśmiechu przemknęło mu przez usta.
— A jeden stary koń, miał już wtedy szesnaście lat, święcie wierzył, że gdy tylko pada deszcz, ten
most wciąga się sam do tunelu wydrążonego w Zamkowym Wzgórzu, aby mu... łańcuchy nie
zardzewiały!

— Jaki koń ? — zainteresował się Zysiek. — Znałeś go?

— Czy znałem? — Tato przekrzywił głowę

5 Salceson i mrówki

i z ukosa patrzył na otwierający się po drugiej stronie ciemny wylot tunelu. — To byłem ja.

Natka i Zysiek spojrzeli po sobie. „Nasz tato jest jednak bardziej zmęczony całoroczną pracą, niż się
sam do tego przyznaje" —pomyślała dziewczynka wodząc oczyma za sznurem pojazdów mknących

kamiennym korytem.

Wróciła mama tryumfalnie potrząsając plikiem

papierów.

— Wszystko w porządku. Możemy jechać.

— Już ? — usta Pietruszki przypominały świński

ryjek.

— Co ty? Nie chcesz się kąpać w Balatonie? —

zdziwił się Zysiek.

— Chcę, ale tu jest tak fajnie. I w ogóle tobym tam poszedł l — Słowo „tam" poparte było
machnięciem w kierunku białych wieżyczek Baszty Rybackiej, wyglądającej z dołu jak wielka makieta

teatralna.

Cóż było robić? Podróże kształcą. Powrócono więc bez cienia protestu do miejsca, gdzie
pozostawiona „syrenka" rozgrzewała się jak piekarnik w gorących promieniach słońca.

Jechali krętą serpentyną ku Zamkowemu Wzgórzu, które na swym płaskim wierzchołku dźwigało z
dostojeństwem zamek i całą niemal najstarszą

część miasta.

Oplatała ich gęsta sieć uliczek, placów i zaułków,

otoczonych niskimi, starymi domami.

— Całe to wzgórze — powiedział tato robiąc szeroki gest ręką — otaczają mury obronne budowane
przez wiele stuleci. Są tu bastiony z XVI i XVII wieku, jak i baszty tureckie.

— Wszyscy tu byli? Rzymianie i Turcy?

— No, nie naraz! — roześmiał się Zysiek widząc zdumienie małego.

— Baszta Rybacka, która tak podobała się Pietrkowi, jest już konstrukcją współczesną. Za to
kościół Matyasa, ten z kolorową, mozaikową wieżą, był podczas panowania Turków zamieniony na
główny meczet Budy. A przecież tutaj właśnie odbywały się ceremonie koronacyjne królów
węgierskich. Kiedyś, w latach wojny — ściszył głos tato — marzyliśmy wraz z moim przyjacielem

Jankiem, że tu wrócimy, by poznać naprawdę dobrze historię i zabytki kraju, który nam dał
schronienie.

— I co? Pogubiliście się wszyscy? —westchnął

Zysiek.

— Tak. Szkoda... Wiele bym dał, żeby się z nim

jeszcze spotkać...

— Jeść l—Pietruszka zdecydowanie przywołał

ich do porządku.

Mama i ojciec równocześnie wznieśli wzrok ku błękitnemu niebu, jakby stamtąd miało nadejść
wybawienie. Ale nie nadeszło. Wręcz przeciwnie. Skądś nadleciał zapach wanilii i świeżego ciasta.
Pietrek pociągnął nosem raz i drugi, odwrócił się na pięcie i bezbłędnie wskazał kierunek.

Wnętrze kamiennego lochu, który na szczęście okazał się kawiarnią, wypełniali w równej mierze
ludzie, wino i... historia. Historyczne były freski i malowidła ukazujące bogate dzieje kraju, ludzie
natomiast pili wspaniałe wina, z których słynie przecież ta ziemia od zarania dziejów.

Tempo, w jakim młodzież pochłaniała smakołyki, było w istocie zastraszające. Ciężko wzdychając z
przejedzenia Pietruszka wytoczył się na zalaną słońcem ulicę.

— Uff! — sapnął z błogim uśmiechem. — To było to, co lubią Pietruszki.

Kiedy wreszcie wydostali się z plątaniny ulic na szosę wiodącą w kierunku Szekesfehervar, była
godzina dwunasta. Samochody jechały jeden za drugim wyprzedzając się nawzajem. Wzdłuż drogi
migały winnice, widać było wyraźnie, jak w cieniu palczastych liści dojrzewają podwiązane do tyczek
zielone i fioletowe grona. Winnice, jak okiem sięgnąć, zarastały południowe stoki wzgórz, wspinały się
na piaszczyste pagórki, sąsiadowały z żółtymi polami słoneczników i spłachetkami kukurydzy o
wąsatych kolbach.

Migały wesołe domki w ładnie utrzymanych ogródkach, przydrożne kawiarnie ze stolikami ukrytymi
w cieniu kolorowych parasoli. Uderzał wszędzie ład i czystość.

Niedaleko Szekesfehervar zabłysło w słońcu wielkie jezioro, a na nim kajaki i żaglówki.

— Balaton! — krzyknął obudzony Pietrek.

— Nie — tato przecząco pokręcił głową. — Jeszcze nie. To jest... Wenecja.

— Co takiego? — mama spojrzała zdumiona.

— Tato, Wenecja jest we Włoszech!

— Co ty mówisz ? — zdziwił się tato. — Dzięki za informację. Ale Węgry też mają swoją Wenecję.
Velence — tak właśnie nazywa się ta miejscowość i jezioro.

Zysiek uśmiechnął się złośliwie.

— Aleś się wygłupiła, siostro!

Natka tym razem nie zareagowała. Odwróciła się gwałtownie, bowiem przez tylną szybę zobaczyła
stojącego tuż przy szosie „porsche'a" ze znajomą rejestracją.

— Szekesfehervar — powiedział tato zatrzymując wóz przed kawiarnią o zabawnej nazwie „Stop". —
Pierwsza stolica Węgier. Warto wiedzieć, że do szesnastego wieku miasto nosiło nazwę Alba Regia.

— Mówisz jak z przewodnika — westchnęła Natka. — Z przyjemnością napiję się czegoś bardzo
zimnego.

— Ja proszę lody — zdecydował Pietrek.

— Kawa — jęknęła mama, którą morzył sen. — Tylko węgierska „czarna" jest w stanie postawić mnie
na nogi! Wiecie, że ta podróż kompletnie mnie wykończyła!

W środku było chłodno i przyjemnie. Kelnerka przyniosła mnóstwo świetnie ochłodzonych napojów.
Mama z lubością wciągnęła nosem mocny aromat mokki.

Tylko Zysiek dziwnie się kręcił od okna do drzwi. Chociaż sam przed sobą nie przyznawał się do tego,
wypatrywał błękitnego „porsche'a". Bo przecież on musiał tędy przejeżdżać. Czuł przez skórę, że
dziwnie splatające się drogi szarej, odrapanej „syrenki" i eleganckiego „porsche'a" zbiegną się w
pewnym ściśle określonym miejscu.

— Żebyśmy już wreszcie dojechali! — westchnęła mama odpukując w pudełko zapałek, jako że
innego nie malowanego drzewa w pobliżu nie było. „Syrena" znów nie chciała zapalić.

Ruszyli. Dalsza droga przebiegła w miarę spokojnie. Kilka kilometrów za Lepseny zobaczyli wreszcie
Balaton. Cała czwórka przylgnęła nosami do szyb. Za oknami, jak okiem sięgnąć, ciągnęło się błękitno-
szare morze. W blasku słońca Balaton wyglądał zupełnie tak samo, jak na reklamowym plakacie

w warszawskim ORBISIE. Takie same obłoczki, woda koloru wypranych bławatków, żaglówki, jolki i
moc opalonych na czekoladkę ludzi.

Tu i ówdzie migały wille w ogrodach, drogi wysadzane strzelistymi topolami, białe kamienne obrzeże,
po którym hasała rozdokazywana młodzież. Przejeżdżali przez wesołe letniskowe miasteczka, migały
sklepy i budki z gotowaną kukurydzą, błyskały plakaty reklamujące pastę do zębów, olejek do
opalania i nowy film w kinie na wolnym powietrzu.

Czuło się, że na tym skrawku ziemi, oblepiającym dookoła to niezwykle węgierskie jezioro, wszystko
podporządkowane jest tylko jednej sprawie: żeby turyście dobrze się wiodło. A może nawet na tym
odcinku szosy nigdy nie pada deszcz, nie bywa burz, nie dmucha zimny, północny wiatr?

Mama tkwiła z nosem w przewodniku.

— Balatonfóldvar. To już niedaleko.

Mijali kempingi, udeptane pola mieniące się różnymi barwami namiotowych dachów, samochody
stojące długimi na całe kilometry sznurami i znów za kamienną balustradą błyskała woda jak lustro.

Wjechali w pierwsze zabudowania Balatonbo-glar. Tato rozglądał się ciekawie, zawracał i znów jechał
dalej. Wreszcie zaparkowali pod dużym budynkiem z napisem ISKOLA.

— Tato — powiedziała Natka wysiadając. — Ten napis obrzydliwie pachnie... szkołą.

— Bo to jest szkoła — odparł wzruszonym głosem.

— Poznajesz tu coś? — spytała mama.

Tato nic nie odpowiedział. Rozglądał się z miną

człowieka, który miał dojechać do Koluszek, a wylądował na księżycu.

Wysokie wieżowce i małe domki rozsiane z rzadka wśród ulic, kuliste drzewka akacjowe, dwa psy o
kudłatej sierści śpiące w cieniu i spokój popołudniowych godzin.

— Niewiele — odparł ze smutkiem.

Natka i Pietrek oparli się plecami o pień drzewa i wystawili twarze do słońca. Mimo iż podróż trwała
zaledwie dwa dni, byli zmęczeni. Podniecenie, masa nowych wrażeń, obcy kraj i długa jazda
samochodem, wszystko to sprawiło, że u kresu wędrówki zupełnie opadli z sił.

— Stara — powiedział Pietruszka dziwnie grubym głosem — myślisz, że tu w ogóle jakoś będzie?

— Co za „stara"! — Natka ze złością pociągnęła Pietrka za ucho.

— No co, no co ? — rozżalił się piskliwie. Natce natychmiast przeszło. Pogłaskała brata po

głowie i aby go całkiem rozweselić, wskazała palcem na drugą stronę ulicy.

Pietrek z punktu się ożywił. Pociągnął raz i drugi nosem stwierdzając, że zapach wydobywający się z
kociołka ustawionego na wózku jest właśnie tym, co Pietruszki lubią najbardziej, i truchtem oddalił się
we właściwym kierunku.

Zysiek leniwie zbliżył się do Natki.

— Ty — powiedział łagodnie jak wilk do jagnięcia — co myślisz o tym Francuzie?

— Tym z samochodu? — zainteresowała się dziewczynka.

— Właśnie... On mi się wydaje dziwnie podejrzany.

— Szpieg ? — przeraziła się dziewczynka.

— Licho go wie. Po co tak stale kolo nas się kręci? Nie podoba mi się, i tyle!

— Myślisz — zastanowiła się Natka — że go jeszcze spotkamy?

Zysiek zmarszczył brwi. Był tego niemal' pewien. Roztrząsanie tego tematu pozostawić jednak
należało na inną chwilę.

— Wiesz co? Zanim oni znajdą to nasze mieszkanie, możemy pobiec nad wodę.

— Można.

Ruszyli do samochodu, ale Florentyna była zamknięta na siedem spustów. Rodzice i Pietrek zniknęli,
jakby się zapadli pod ziemię. Zysiek rozejrzał się nerwowo i wybuchnął śmiechem. Obraz, jaki ujrzał,
był zaiste zabawny: wąską uliczką szedł sprzedawca wioząc na wózku parujący kociołek pełen
kiełbasek. Za nim krok w krok posuwał się tato pakując do ust to kawałek parówki, to znów kęs bułki.
Za nim dreptał Pietruszka z ustami wypchanymi jedzeniem. Z obu rąk zwisały mu pęki kiełbasek, do
których wyciągały czarne punkciki nosów dwa kudłate psy. Cały ten orszak sunął w absolutnym
milczeniu.

Zysiek dał susa i wyrwał Pietrkowi z ręki gorącą kiełbaskę. Mały rozdarł się przeraźliwie, budząc
uśpione kury i siwego staruszka z sękatą laską drzemiącego na ławce przed domem.

Na szczęście pojawiła się mama w asyście dwu ognistych, czarnowąsych Węgrów. Pietrek z lubością
przyglądał się tym wspaniałym ozdobom na twarzach „bratanków". Miał taką minę, jakby myślał:
„Jakże chętnie oddam ostatnią z ocalonych parówek za możność wytargania ich za wąsy!"

■^S^^p

Obaj mężczyźni długo i wylewnie ściskali dłoń taty mówiąc coś szybko i niezrozumiale. Okazało się, że
jeden z nich jest właścicielem domu, w którym przydzielono im kwaterę. Drugi, sądząc z niebywałego
podobieństwa, był chyba jego bratem.

Nikt prócz taty nie rozumiał ani słowa, ale wszyscy byli pewni jednego: wśród takich wspaniałych
wąsów nikomu żadna krzywda się nie stanie.

Domek okazał się miłym, czystym, piętrowym budynkiem stojącym bokiem do jednej z ulic, z dala od
centrum. Mieszkanie przypominało do złudzenia wnętrze pokoju cioci Mani z Kielc. Wszędzie
panował ład i porządek. Stół i trzy tapczany pokrywały żakardowe kapy. Ręcznie robione serwetki
leżały na małym stoliku i wszystkich oparciach miękkich foteli krytych zielonym pluszem. Tylko

żaluzje, drewniane, z wąskich deszczułek przeplecionych sznurkiem, przypominały, że jest się na
południu.

Pani gospodyni z zachwytem pokazywała góralską parę laleczek żywcem z polskiej Cepelii.

— Polak, Węgier — bratanek. To już znali.

Pod oknami tato hałasował usiłując zmieścić „syrenę" w dużo od niej mniejszej szopie.

Pietruszka wyjrzał oknem i szybko zasłonił dłońmi oczy.

— Nie zmieścił się!

— Kto ? — zaniepokoiła się mama.

— Tato. Nie zmieścił się w garażu i teraz trzeba będzie zdjąć ten „garaż" z dachu Florentyny.

Istotnie. Szopa rozpadła się jak domek z kart. Wśród szczątków desek, podpórek i tyczek stał tato żyw
i cały i frasobliwie drapał się w głowę.

Dwaj wąsacze spoglądali smętnie to na tatę, to na samochód.

— Cóż za luksus — powiedziała Natka wpychając swoje rzeczy do największej szafy.

— Stop! To nie twoje miejsce! — mama zaprotestowała gwałtownie.

— To i tak wszystko jedno — powiedziała dziewczynka spoglądając z ukosa na szczupłą figurę mamy.
— Pozwolisz mi czasem ponosić swoje ciuchy ?

Mama pokiwała głową ze zrozumieniem. Sprawa była jasna i oczywista. Natka dorównywała jej
wzrostem, wszystkie jej rzeczy miały takie same wymiary.

— Nawet butów nie będę miała własnych? Natka spojrzała krytycznie na sandały, które mama
trzymała w ręku.

— Te możesz zatrzymać. Ale w białych klapkach będziemy chodziły obie. Uprzedzam.

Z pokoju obok, który zajmowali chłopcy, dobiegały odgłosy szamotaniny. To sprytny Pietrek usiłował
zaklepać dla siebie łóżko przy oknie.

Wakacje się zaczęły.

Ziemia była twarda i spękana, miejscami sypka jak okruszyny potłuczonego szkła. Resztki wypalonej,
suchej trawy przeświecały żółtymi kępkami spomiędzy głębokich bruzd. Tuż przy samej wodzie
muliste brunatne ciasto i tylko wąski pasek wilgotnego piasku. Z góry paliło słońce odbijając się
oślepiającymi błyskami od lakierowanej powierzchni wody. Zielonkawe wodorosty rytmicznie

poruszały wąsami. W oddali szara kępa trzcin kryła ptasie gniazda. Woda miała smak torfu, pachniała
żabim latem.

Daleko ciągnęła się liliowa kreska horyzontu, wyrastały zamglone wzgórza oplecione winnicami. To
Badacsony.

Po jeziorze sunęły żaglówki, wznosiły się bryzgi piany rozdzieranej podwójnym śladem wodnych nart.
Okrzyki kąpiących się ludzi zlewały się z rykiem motorówek. Szumiało jak w pracowitym ulu.

Brzeg usiany był wyciągniętymi na płask ciałami w kolorze od intensywnego różu do świeżo palonej
kawy. Koce stykały się brzegami, deptano sobie po piętach i palcach. Co chwilę leżących przebiegał
nagły nieoczekiwany dreszcz. To ktoś biegnąc prosto z wody rozpryskiwał po plecach sąsiadów zimne
krople.

Natka leżała na skraju rodzinnego koca. Z przymkniętymi oczami poddawała się pracowitym żabie-

gom słońca. Jej szczupłe ciało obficie spływało olejkiem. Obok smażyła się mama. Pietruszka znużony
zbyt długim leżeniem pomaszerował brzegiem, przeskakując co chwila przeszkody w postaci
budowanych przez dzieci zamków i pałaców z mokrego mułu. Wyschnięta architektura natychmiast
zresztą rozpadała się, ku rozpaczy zapamiętałych budowniczych, w szare kupki prochu.

Pietruszka był po swojemu szczęśliwy.

Zysiek rozgarniał wodę silnymi uderzeniami ramion. Woda ciepła, jakby podgrzana od spodu, z
trudem rozstępowała się pod naporem ciała.

Dobił do brzegu i chwyciwszy się metalowych prętów barierki ćwiczył głębokie wdechy. Nagle poczuł,
że ktoś mu się przygląda. Było to tak dziwne i natarczywe uczucie, że natychmiast otworzył oczy.
Nagły blask słońca uderzył go i oślepił. Zysiek pomrugał, ale złote koła wciąż wirowały pod
powiekami. Dał nura do wody. Gdy się wynurzył — zobaczył go natychmiast.

Francuz siedział na brzegu i przysłoniwszy dłonią oczy wpatrywał się w Zyska jak wąż boa w
upolowanego kurczaka.

Zysiek rzucił się w wodę. Zafalowała, bryznęła pianą. Sunął pięknym crawlem świadom swej
umiejętności i tego, że jest obserwowany. Trwało to dość długo, aż zmęczony, wyczuwszy pod
stopami dno, zatrzymał się i spojrzał ostentacyjnie ku brzegowi. Chciał zobaczyć podziw na twarzy
nieznajomego chłopca, chciał mu zaimponować.

Ale Francuza nie było. Zysiek ze zdziwieniem stwierdził, że na rodzinnym kocu nie ma również Natki.

Bijąc rękami wodę ruszył w kierunku brzegu. Padł na pled, zdyszany.

— Mamo, gdzie Natka?

Mama uniosła się na łokciu i spojrzała poprzez zielone szkła okularów.

— Poszła nad wodę. Czy coś się stało ?

— Nie możesz jej lepiej pilnować?

Mama zdjęła okulary i uważnie przyjrzała się starszemu synowi.

— Coś jest nie tak?

— Ten Francuz — mruknął Zysiek zły na siebie i na cały ten piękny świat. — Ten... no, on się ciągle
koło nas kręci. Pomagał nam popychać wóz na szosie, pamiętasz? Znów go widziałem przed chwilą.

— No to co?

— Jak to: co? Mamo, czy ty nie myślisz... że, no... on łazi za Natką?

— Pewnie tak — w głosie mamy drżały iskierki śmiechu.

— Zupełnie nie rozumiem! — rozzłościł się chłopiec. — Czyżby cię nie obchodziło, gdzie po-dziewa
się Natka, co robi Pietrek i... i pewnie również nie wiesz, gdzie zginął tato!

— Tato wcale nie zginął. Ma dziś wolny, dzień.

— Jak to: wolny dzień? — Zysiek był jednym wielkim znakiem zapytania.

— Po prostu. Ma wolne. Od rodziny. Tato też człowiek i ma prawo choć jeden dzień spędzić z dala od
was.

— I od ciebie?

— Oczywiście — mama ułożyła się na kocu i przymknęła oczy. — Wolałabym, żebyś dał Natce święty
spokój. Jest od ciebie starsza i...

— Ale głupsza! — wypalił chłopiec. Był wściekły. Nie znosił, gdy mu przypominano tę nieszczęsną
różnicę wieku.

Mama wyciągnęła rękę i pogłaskała go po włosach.

— Możliwe.

— Co: możliwe? Źe jest ode mnie głupsza?

— Nie — roześmiała się mama. — Nie sądzę, aby tak było. Możliwe, że masz trochę racji. Na swój
sposób.

— Zwariowana rodzina! — jęknął Zysiek.

— O, przepraszam! — mama usiadła na kocu. — Tego ci nie wolno mówić! Wydaje mi się, że
jesteśmy zupełnie sympatyczni. I jak dotąd, zawsze świetnie rozumieliśmy się. A co najważniejsze,
możemy zawsze na siebie liczyć. Tego jestem pewna.

Zysiek nie odezwał się. Czuł przez skórę, że mama, jak zwykle, ma rację. Odczekał jeszcze parę minut i
widząc, że mama spokojnie zajęła poprzednią pozycję, wyczołgał się z koca i ruszył w tłum kąpiących
się. Szukał czerwonego kostiumu Natki, ale wiele było w wodzie i na brzegu podobnych czerwonych
plam.

Pietrek znudził się samotnym spacerem. Stał tuż nad wodą z nisko pochyloną głową i grzebał palcem
u nogi w mokrym, mulistym dołku. Jakoś mu te wakacje nie przypadły do smaku. Ani się z kim
pobawić, ani porozmawiać! Ludzie mówią jakimiś niezrozumiałymi językami! Koszmar!

W tej samej chwili duży kolorowy pocisk łupnął go w lewe ramię. Pietrek zachwiał się, ale utrzymał
równowagę. Spojrzał w bok i zobaczył dużą, żółtą piłkę kołyszącą się na spokojnej wodzie. Dał susa

6 Salceson i mrówki

i tuląc do piersi gumową zabawkę rozglądał się bacznie, lustrując przybrzeżny tłum.

— Adja nekem! — usłyszał nagle okrzyk w nie znanym sobie języku.

Spojrzał w tę stronę i zobaczył dwóch opalonych chłopaków w wieku Zyska. Jeden z nich
niecierpliwym gestem wskazywał piłkę.

Pietrek już miał się zamachnąć, gdy drugi z chłopaków podbiegł do niego i uśmiechając się powiedział
wyraźnie po polsku, ale z obcym, twardym akcentem:

— Daj piłkę.

— Proszę — odparł Pietruszka podbijając piłkę dłońmi.

Chłopiec chwycił ją zręcznie i nagle jakby się zawahał.

ч___

— To wy wczoraj przyjechali... przyjechaliście? — poprawił się. Widać było, że słowa wypowiadane w
języku polskim przychodzą mu z niejakim trudem.

— Tak — odparł zdziwiony Pietrek. — Skąd wiesz ?

— Mieszkamy blisko. Widziałem wasze auto. Ja i mój brat. Janosz, gyere ide! — zawołał znów coś
zupełnie niezrozumiale. — Wołam Janosza, żeby tu przyszedł — wyjaśnił.

Drugi chłopak podszedł ociągając się.

— Janosz — powiedział wyciągając rękę.

— Mam na imię Pietrek — powiedział Pietruszka tak, jak go w domu uczono.

— Pietrek? To po węgiersku Peter.

— Ty jesteś... Węgrem? — zdziwił się Pietruszka.

— Igen. To jest... tak. Zresztą... nie całkiem...

— Jak to ? — oczy Pietrka były wielkości spodków.

—■ Mój ojciec... nasz tato jest Polakiem. Feri, mój brat, ci to wytłumaczy.

— Aha — tylko tyle zdołał wykrztusić zdumiony Pietrek i w tym momencie zobaczył nadchodzącą
siostrę. — Natkaaa! — rozdarł się zagłuszając nawet szum silnika przepływającej motorówki.

— Pietruszka, nie wrzeszcz tak, jakby cię obdzierano ze skóry! Co się stało?

Pietrek gestem wskazał jej chłopców przestępu-jących z nogi na nogę.

— Oni są Węgrami, ale ich tato jest Polakiem, rozumiesz coś ? — wyrzucił z siebie z szybkością
karabinu maszynowego.

Natka spojrzała z zainteresowaniem. Obaj chłopcy byli wysocy, szczupli, mieli ciemne włosy i smoliste
czarne oczy. Dziewczynka machinalnie przygładziła grzywkę i spytała:

— xMówicie po polsku?

— Jasne — odparł Feri z szerokim uśmiechem.— Często robimy straszne błędy i tato jest wściekły.

■— A mama ? — zainteresowała się dziewczynka.

— Mama jest Węgierką. Tutejsza. Z Balaton-boglar.

— To jest moja siostra — ocknął się Pietrek. — Ma na imię Natka.

Podali sobie ręce.

— Oni mieszkają niedaleko nas — raportował Pietruszka wpatrzony w żółtawą piłkę.

— Chcesz bawić ? — spytał Janosz ?

— Się bawić — poprawiła go Natka.

Obaj chłopcy parsknęli śmiechem. Żółta piłka powędrowała w objęcia Pietruszki.

— Musicie poznać naszą mamę. Tam leży na kocu. I Zyska — dodała rozglądając się za bratem.

— Co to: Zyska? — Feri spojrzał zdziwiony.

— Imię mojego brata. Nazywa się Zysiek.

— Zyszek — powtórzył Janosz i pokręcił głową. — Trudne.

— Nauczysz się — Pietrek podskakiwał jak pajac na sznurku.

Chłopcy spojrzeli po sobie.

— A oto i Zysiek we własnej osobie! — zawołała dziewczynka przywołując brata.

— Jesteś ? Widziałaś go ? — Zysiek zahamował gwałtownie.

— Kogo ? — Natka potrząsnęła włosami upiętymi w koński ogon.

— Francuza!

Pietrek roześmiał się, wyrzucając piłkę w górę.

— Coś ty! To nie są Francuzi! To są... Węgro-polacy!

Zysiek dopiero po dłuższej chwili zrozumiał, o co chodzi.

— Długo tu zostaniecze? — spytał Janosz z nadzieją w głosie.

— Dwa tygodnie. Dlaczego pytasz ? — Natka kokieteryjnie potrząsała blond grzywką.

— On chce po polsku mówić często! — zaśmiał się Feri.

— Tobie też się to przyda — stwierdził Pietruszka. — Akcent nie najlepszy i w ogóle coś tu nie gra...

Feri wzruszył ramionami.

— Wstydź się, panie Piotrze! — Natka dała bratu klapsa. — Nie wolno tak. Przecież oni są stale
wśród Węgrów. Chodzą do węgierskiej szkoły...

— My jesteśmy Węgrami — powiedział Janosz wyraźnie akcentując.

— W porządku — podsumował Zysiek, któremu obaj chłopcy dziwnie przypadli do gustu.

— Spójrz! Mama zwija koc! — zawołał Pietruszka i puścił się pędem. — Pewnie już czas na obiad!

Istotnie. Plaża pomału pustoszała. Zwijały się parasole, składano koce. Nadmuchiwane materace
syczały, gumowe pingwiny, krokodyle i wieloryby zmieniały nagle swoją objętość, stając się w ciągu
paru sekund płaską paczuszką plastyku. Sznur opalonych nagusów pełzł powoli do domów,
pensjonatów, kempingów i namiotów. Ten i ów różowy jak świeżo umyta świnka boleśnie krzywił
wargi, dotykając przypalonych słońcem pleców i ramion. Brzęczały zbierane puste butelki po wodzie i
oranżadzie, koszyki i torby pęczniały od mokrych kostiumów kąpielowych. Starsi panowie w
kapeluszach z papieru dostojnym krokiem zmierzali ku miasteczku.

Kawalkada ciągnęła na wczesny posiłek. Na całym południu obiad je się około godziny pierwszej. Na
brzegu pozostała tylko grupka młodych. Z kominów domów snuły się błękitne smużki dymu.
Balatonboglar gotował obiad.

— Co wy będziecie jedli? — zainteresował się Zysiek.

— Halaszle es toltót kaposztat — Janosz oblizał się łakomie.

— Co to jest? — Natka szeroko rozłożyła ręce.

— On mówi — uśmiechnął się Feri — że na obiad będzie zupa rybna i faszerowana kapusta.

— Niezłe. A czy po obiedzie przyjdziecie tu? Feri przecząco potrząsnął głową.

— Nic z tego. Musimy razem z Janoszem jechać do wujka.

— To jest brat mamy. Mieszka po drugiej

stronie Balatonu, na wzgórzu. Trzeba dojechacz do Revfulop.

— Czym jedziecie? — Zysiek machnięciem dłoni dał znać mamie i Pietruszce, że już idą.

— Jedzie się... no, jak się to po polsku nazywa? Natka zmarszczyła brwi.

— Statek?

— Nie. Takie duże... no, drewniane... płaskie.

— Tratwa! — wykrzyknął radośnie Zysiek.

— Coś ty! Kto dziś jeździ tratwą po Balatonie! Wiem! — Natka klasnęła w dłonie. — Prom!

— Tak, tak — ucieszył się Janosz. — Właśnie prom!

— Może... — zastanowił się Zysiek, któremu okropnie nie chciało się spędzać popołudnia znów na
plaży — może moglibyśmy pojechać z wami?

— To by było! — zająknął się z uciechy Feri. — xMy tu będziemy o piątej, dobrze?

— Gra.

— Co: gra? — nie zrozumiał Janosz.

— Tak się mówi. Gra, czyli fajnie, w porządku. Feri pokręcił głową. „Coś ten język polski bardzo

się różni od tego, którym mówi tato" -— pomyślał, ale na wszelki wypadek nic nie powiedział.

Rozstali się pod kudłatym, szarym z upału i suszy drzewkiem na centralnej ulicy miasteczka. Natka i
Zysiek pogalopowali w kierunku domu, którego drewniane okiennice zamknięte były na głucho, by
nie dopuścić do mieszkania palących promieni słonecznych.

Obiad jedli w milczeniu, zmęczeni upałem, wodą i powietrzem.

Tato natomiast z ożywieniem opowiadał, że odnalazł na razie nikły ślad jednego z przyjaciół.

— Poznasz go ? — zapytała mama.

— Nie wiem. Muszę się dowiedzieć, gdzie on teraz mieszka.

Mama spojrzała spod oka. Czuła, że nie będą to dla nich zwykłe wakacje. Spotkanie z wojenną
przeszłością nigdy nie przechodzi bez echa.

— I nie boisz się tych spotkań?

— Trochę — odparł uczciwie. — Nie jesteśmy już dziś ci sami, postarzeliśmy się, brzuszki nam
urosły...

— Biedny staruszku — powiedziała ciepło mama. — W każdym razie nami się nie przejmuj. Damy
sobie radę, prawda, Pietrek?

Pietrek ziewał, szeroko otwierając paszczę. Natce też dziwnie kleiły się oczy.

Wszyscy mieli ochotę na małą drzemkę.

Pierwszy obudził się Zysiek. Spojrzał na zegarek. Była czwarta po południu. Wstał cichutko, wszedł do
drugiego pokoju i delikatnie potrząsnął Natkę za ramię.

— Co? Co jest? — dziewczynka tarła oczy.

— Cii, zbudź się. Czas iść.

— Dokąd? — Natka usiadła na łóżku.

— Coś ty? Już zapomniałaś? PROM! Dziewczynka jednym skokiem znalazła się na

środku pokoju. W minutę narzuciła na siebie niebieską sukienkę. Ruch grzebieniem i posłuszny koński
ogon zakołysał się ściągnięty gumką na czubku głowy.

— Pieniądze masz? Zysiek sięgnął do kieszeni.

— Coś tu mam. Ale nie wiem ile.

— Pokaż — Natka wzięła banknot w dwa palce i podeszła do okna. Przez szparę w okiennicy wdzierał
się wąski pas światła. — Tu jest cyfra dwadzieścia. A więc to dwadzieścia ichnich... no tych... jak im
tam?

— Forintów. Wystarczy?

— Musi. Idziemy.

Wysunęli się cichutko. Na palcach przemknęli przez pusty hol.

Ulica powitała ich jaskrawym słońcem i pustką. Upał wzmógł się jeszcze.

Na chodniku siedział kudłaty pies i zawzięcie drapał się tylną łapą. Na widok dzieci nastawił uszu i
cicho warknął.

— Poszedł, Burek! — roześmiał się Zysiek. Pies wstał. Wyprężył łapy i podniósł w górę pysk.

— Zobacz, jak on jest śmiesznie ostrzyżony! Natka wyciągnęła dłoń. Pies wesoło pomerdał

ogonem wystrzyżonym w coś na kształt ząbków. Obwąchał sandały dziewczynki i zaskomlił radośnie.

— Śmieszna zębatka! — dziewczynka schyliła się i pogłaskała kudłaty łeb.

— Idziemy. Oni już pewnie czekają — niecierpliwił się Zysiek.

Pobiegli. Pies najpierw przysiadł, potem zakręcił się w kółko, jakby goniąc własny ogon, aż wreszcie
wystrzelił jak pocisk i pognał za dziećmi. W powietrzu furczały kudłate uszy i wystrzyżony w ząbki
ogon.

Na przystani panował ożywiony ruch. Mimo popołudniowych godzin na drugi brzeg Balatonu
przeprawiały się pojazdy i ludzie. W ostrym słońcu błyszczały chromowane części samochodów, roz-

palona blacha parzyła jak ogień. Daleki brzeg wił się szarą, cienką nitką. W przymglonym powietrzu
niewyraźną linią falowały zarysy wzgórz. Z szumem przemknęła milicyjna motorówka. Wokół rozlegał
się wielojęzyczny gwar, wybuchy śmiechu mieszały się z głośnym nawoływaniem.

Natka oparła się plecami o słup. Wpatrzona w wyłaniające się na horyzoncie pomarańczowe żagle
pobiegła myślami o kilkaset kilometrów stąd, do zielem mazurskich lasów i chłodnych jezior. Znów
powróciła tęsknota za obozowym latem, harcerską bandą, ogniskiem rozpalanym tuż nad brzegiem,
zimnymi nocami, gdy dygoce się pod cienkim kocem, i gwiaździstymi wieczorami, kiedy dym rozgania
natrętne chmary komarów. „Co robią Andrzej, Danka? Czy już wszyscy o mnie zapomnieli? Kto będzie
recytował wiersze i piekł nad ogniem kiełbaski? I komu poda Andrzej wyciągnięty z żaru, spękany od
gorąca kartofel? — Poczuła pod powiekami niebezpieczne swędzenie. — Przecież się tutaj nie
rozpłaczę jak beksa!"

Zysiek wypatrywał Węgropolaków.

— Jakoś się spóźniają.

Natka głośno przełknęła ślinę. Powróciła do rzeczywistości.

— Przecież to my przyszliśmy za wcześnie!

— Serwus! — zabrzmiało im nad uchem. Obaj chłopcy prezentowali się nader okazale.

W białych koszulach i granatowych spodniach wyglądali niezwykle elegancko.

Zysiek spojrzał ze smutkiem na swoje wytarte dżinsy i przydeptane sandały.

— Ale się wystroili!

Natka uśmiechnęła się serdecznie.

— Oto bilety. Dla was też — Janosz potrząsał papierkami.

— Mamy pieniądze! — oburzył się Zysiek wyciągając na dowód wymiętą dwudziestoforintówkę.

Feri spojrzał na niego zdziwiony:

— No to co, że macie?

Natka ze złością kopnęła brata w kostkę. „Zachowuje się jak najbardziej gruboskórny nosorożec!"

— Przestań już strugać ważniaka! Janosz zmarszczył brwi.

— Co to: strugasz wasz...

— Tego się nie ucz! — roześmiała się dziewczynka. — To bardzo brzydko. Przepraszam.

Weszli na prom. Zysiek z lekka naburmuszony stał obok roześmianej trójki.

Przybywało ludzi i pojazdów. Wreszcie wszystko się zmieściło, upchnęło i załadowany prom ruszył ku
przeciwległemu brzegowi.

■

Gdy dobili do mola w Revfulóp, słońce złociło winnice na stromych stokach wzgórz. Mały port tętnił
życiem. Obok stacji benzynowej ustawiła się długa kolejka samochodów. Sprzedawca placków i
gotowanej kukurydzy głośno zachwalał swój towar. Balaton, jak z pocztówki, prezentował swoje
filmowe uroki.

Chłopcy wspinali się wąską dróżką tuż obok płotu, za którym rozsiadły się rosochate drzewa
morelowe oblepione złoto różowymi owocami.

W gorących promieniach lipcowego słońca morele szybko dojrzewały. Ich aksamitna skórka pękała od
nadmiaru soku. Poniżej rozłożyste krzaki ukazywały owoce w nieznanym kształcie spęcznia-łych
kwiatów.

— Co to? — zdziwiła się Natka.

— Paradicsompaprika — odparł Feri i obejrzawszy się, czy ktoś nie widzi, wsadził rękę przez szparę w
siatce. Podał Natce na dłoni krwistoczerwony, dziwnie pachnący owoc. — Jak to będzie po polsku ?
— zastanawiał się przez chwilę. — Już wiem! Pomidoropapryka!

Zysiek powąchał soczysty owoc.

— Rzeczywiście, pachnie papryką, ale wygląda trochę jak pomidor!

— Bardzo szwietne! — pokiwał ze znawstwem głową Janosz.

— Daleko jeszcze? — spytała dziewczynka wspinając się stromą ścieżką.

— Nie. Wujek ma tutaj swoją małą winnicę. Robi wino i przechowuje je w piwnicy — dodał Feri z
dumą.

— Sam produkuje wino?

— Jasne. Tutaj prawie wszyscy stali mieszkańcy mają takie... no, takie...

— Mikro winniczki ?

— Tak, właśnie.

— Jak tu ładnie — odezwała się po chwili Natka zatrzymując się w pół kroku. — Zobacz, Zysiek, przed
chwilą Balaton wyglądał jak balia pełna farbki do bielizny. A teraz... to dziwne, jak szybko woda
potrafi zmieniać kolor...

Istotnie. Woda w jeziorze jakby zjaśniała. Z ciem-nobłękitnej zrobiła się biaława, przybierając
miejscami kolor cukrowej waty. Płynące jolki wydawały się zabawkami ustawionymi na świątecznym
obrusie. W dali, która nie miała żadnego końca i stykała się z niebem, wolno sunął parowiec. Nie
wiadomo było, czy płynie po wodzie, czy w powietrzu. Wodę, drzewa i krzewy winogradu ogarnęła
przedziwnie senna cisza. Gdzieś niedaleko spadł owoc z miękkim plaśnięciem.

Zysiek kucnął obok winnego krzewu bacznie zaglądając pod szarozielone liście. Szukał pierwszych
soczystych gron. Wyłuskał palcami zielonawą kiść pokrytą srebrzystym nalotem.

— Zostaw to! — zawołał ostro Janosz. — Nie dotykaj!

Zysiek zrobił obrażoną minę. Wcale nie chciał jeść, tylko zobaczyć, jak to rośnie. Nigdy dotąd nie
widział przecież prawdziwej winnicy.

.„ ,e wujkowi ubędzie? __Tego nie

^wczynka P«^o taki» x6*ny«n...

_- Owadom. v . iy. . „ mro-

Ие1еІГЄ ; dobIze-^ .— *

Ruszyli daW- /» bnynu le8"*» и vowto-M*l0 *"*~L£id wykopano «^ do

Г«адаш«Ут1 ?Sty był tye**1 ?»іЛіагка, ma-«S5*f&gS ^ SS££ zapachem,

cami. W^^S w ga«c* ^dach 5 pome-zakosami i .«"^L^eoi człony dtM«

FeriP«yało^ręKą „a

~ ^^'-^^--їаЙе'.опсе'.

Feri nic nie powiedział. Przyśpieszył kroku. Natka sapiąc wspinała się tuż za nim. Furtka porosła
winogradem skrzypnęła, gdy wchodzili. W małym ogródku kwitły wielkopiątkowe dalie. Pomarańczo
wożółte, jak ogniste kule, stały sztywno wyprostowane wzdłuż ścieżki niby żołnierze na paradzie. Pod
ogromną, rozłożystą śliwą stał prosty stół i długa ława zbita z desek. Na ławie rozrzucone poduszki,
płaskie i kolorowe, zachęcały do odpoczynku.

— Itt vagyunk, Szandor bacsi!

— Co on zawołał ? — zapytał Zysiek sadowiąc się na czerwonej poduszce.

— Dokładnie: tu jesteśmy, wujku Szandorze! Zza węgła wyszedł wysoki mężczyzna w rozpiętej

na piersi koszuli i w głęboko na czoło nasuniętym kapeluszu. Sumiaste wąsy, zrudziałe na końcach,
opadały wzdłuż głębokich bruzd rysujących się wokół jego ust. Na widok chłopców uniósł w górę rękę
i huknął potężnym basem:

— Szervusztok!

Natka spojrzała pytająco na Feriego, który zawahał się przez moment, potem bezradnie rozłożył ręce.

— Powiedział: serwus. Ja nie wiem, czy wy w Polsce też się tak witacie?

— Naturalnie.

— Lengyelek?

— Wujek pyta, czy jesteście Polakami.

— No chyba! — nadął się Zysiek. I potoczyła się opowieść w dziwnie twardym,

szybkim języku o tym, jak się dzieci poznały i zaprzyjaźniły. Referował Janosz, Feri od czasu do zasu
wtrącał jakieś zdanie.

— To okropne — szepnęła Natka pochylając się do ucha brata. — W życiu nie nauczyłabym się

mówić po węgiersku.

Wujek widać domyślił się, o czym mowa, bo uśmiechnął się do dziewczynki, po czym wstał, wszedł do
wnętrza domu i po chwili ukazał się z powrotem z glinianym, pięknie malowanym-dzbanem i
talerzem okrągłych placuszków posypanych cukrem. Postawił wszystko na stole i wskazał ręką.

— Jedzcie, wujek prosi — ubiegł go Janosz i zajrzał ciekawie do dzbanka.

— Az edes bor?* Feri aż się zatoczył ze śmiechu.

— On myślał, że wujek dał nam winal

— A co to jest? — spytała Natka. Upał nie zelżał i spieczone wargi domagały się czegoś do picia.

— Kwas. Pyszny I Zobacz, jak się... kręcił

— Co robi? — Zysiek odjął kubek od ust.

— On chciał powiedzieć, że się pienił — Natka

z lubością przymknęła oczy.

Wujek mówił coś szybko, wyraźnie akcentując sylaby. Brzmiało to jak wysypywanie grochu na
blaszany parapet. Feri starał się tłumaczyć.

— Wujek mówi, że znał wielu Polaków. Tych, którzy tu byli w czasie drugiej wojny światowej.
Mieszkali w Balatonboglar. Przychodzili często do

wujka na wino.

— Nasz tato też tu był 1 —* wtrącił Zysiek.

— "Naprawdę? Nic o tym' nie wspominałeś? — Feri ze zdumienia aż zapomniał zamknąć ust.

— Nie miałem kiedy. A zresztą... tato nie lubi wspominać. Wiem tylko, że był tu i we Francji...

* Az edes be? (węg.)— Czy to wino?

Janosz wolno tłumaczył. Wujek nagle wstał.

— Szandor bacsi pyta, jak się wasz ojciec nazywa.

— Olgierd Janeczek — odrzekła szybko Natka.— Może go znał?

Wujek przecząco pokręcił głową i coś odpowiedział.

— Co mówi ? Co ? — pytał niecierpliwie Zysiek.

— Mówi, że kiedy w tysiąc dziewięćset trzydziestym dziewiątym roku hitlerowcy napadli na Polskę,
wielu Polaków uciekając przed Niemcami przekroczyło węgierską granicę.

— Nasz tato też — wtrącił Feri. — Przyjechał wraz z innymi chłopcami. Byli bardzo młodzi. Mieli po
szesnaście, siedemnaście lat. Tu się ukrywali wśród węgierskich przyjaciół, tu chodzili do polskiej
szkoły.

— Nie wiedziałem! — zdziwił się Zysiek. — Więc tu była nawet polska szkoła?

— Tak. W Balatonboglar. Część Polaków potem przedostała się do Francji i Anglii, ponieważ Węgrzy
organizowali dla nich przerzuty na Zachód. Inni zostali i dopiero po wojnie wrócili do Polski, a jeszcze
inni...

— Zostali tu na stałe — dokończyła Natka. — Ożenili się i założyli rodziny.

Wujek Szandor podniósł się z ławki i znów zniknął we wnętrzu domu. Wrócił niosąc drewnianą
skrzynkę. Kiedy ją postawił na stole, z ust Zyska wyrwał się okrzyk:

— Spójrz, Natka! Polski orzeł! Dziewczynka pochyliła się nad wiekiem skrzynki,

na którym ostrym rylcem wyryty był w ciemnym drzewie wizerunek polskiego orła.

7 Salceson i mrówki 97

— To pamiątka — powiedział Feri.—Wujek dostał tę skrzynkę od swego przyjaciela, Polaka. Jak on
się nazywał, Szandor bacsi?

— Olek — odparł w zamyśleniu wujek. — Olek Mickiewicz.

— Dziwne — mruknęła Natka. — Nazwisko naszego największego poety.

Wujek Szandor ostrożnie otworzył skrzynkę. Wypełniały ją po brzegi pożółkłe fotografie. Z każdego
kartonika patrzyły młode oczy, uśmiechały się twarze siedemnasto-, osiemnastoletnich chłopców o
zawadiackich czuprynach. Wujek pieszczotliwie dotykał spłowiałych pamiątek. Mruczał coś przy tym
do siebie, kiwając głową i wzdychając.

— A co się stało z tym Olkiem? — spytała Natka.

Szandor przecząco pokręcił głową.

— Wujek nie wie. Polak musiał stąd uciekać. Jak inni. Potem wszelki słuch o nim zaginął.

Szandor bacsi przygładził wąsy. Sękata dłoń lekko drżała. W zapadłej ciszy rozdzwonił się świerszcz.
Niebo zasnuwała granatowa płachta o jaśniejszych, jakby świecących brzegach. Widoczne stąd lustro
wody zmatowiało, zbladło i rozlało się gubiąc brzegi. Stok, na którym rozsiadły się winnice, zmienił
kolor z ciemnozielonego na szarobłękitny.

Natka bezmyślnie przerzucała zdjęcia.

— Spójrz, Zysiek — uśmiechnęła się nagle podając bratu błyszczący kartonik. — Ten w środku, o
tutaj, przypomina trochę naszego tatę.

— Coś ty! Tato jest chudszy, dużo starszy, no... i nie ma tylu włosów!

— To jest właśnie Olek Mickiewicz. Ten przyjaciel wujka. A zdjęcie było robione dwadzieścia siedem
lat temu.

— Kawał czasu — westchnął Zysiek mrużąc oczy. — No, trochę istotnie podobny, ale przecież nasz
tato nie nazywa się zMickiewicz, tylko Janeczek. I nie Olek, a Olgierd.

Zysiek ostrożnie włożył fotografie do skrzynki.

— Hat, igen, igen* — westchnął wujek zatrzaskując wieczko. Biały orzeł prostował skrzydła.

Szandor przesunął dłonią po czole. Zdjął kapelusz. Jego ciemne włosy gęsto przetykała siwizna.
Zamyślił się nad dawnymi czasy, z których nic już nie pozostało prócz zdjęć. Nawet wojenna przyjaźń.
Spojrzał w niebo zasnute ponurą, czarną chmurą i zasępił się.

— Może być grad — zmartwił się Zysiek. Wiedział z lektury, jakie szkody potrafi wyrządzić on
zbiorom. Szczególnie wrażliwej i delikatnej winorośli.

— E, nie. U nas grad bywa bardzo rzadko. Prędzej ulewa. Nie wiem, czy zdążymy z powrotem do
domu.

Natka przestraszyła się. Przecież nic nie powiedzieli rodzicom. Ojca dziś prawie wcale nie widzieli, ale
mama! Będzie się martwić, jeśli nie wrócą na kolację.

Ciszę przerwał daleki odgłos strzału i świetlna raca poszybowała w górę.

— Co to? — przeraziła sie dziewczynka.

— Burza. W ten sposób ostrzega się tutaj wszystkie żaglówki, statki i motorówki. Mają natychmiast
wracać do przystani.

— Prom też?

— Tak. To jezioro bywa bardzo niebezpieczne.

* Hat, igen, igen (węg.) — Tak, tak.

100

— Phi! — wydął wargi Zysiek. — Takie bajorko ! Wody w nim po kostki. Tato mówił, że Balaton jest
jednym z najpłytszych jezior świata.

Feri przetłumaczył wujkowi. Szandor przygładził wąsy i uśmiechnął się przyjaźnie:

— Wasz tato miał rację — wtrącił się Janosz. — Balaton jest też najcieplejszym jeziorem w Europie.
Ponieważ jest płytki, bardzo szybko się nagrzewa. Ale potrafi bycz prawdziwie niebezpieczny. W
czasie gwałtownych burz tworzą szę sztormowe fale... Niejedna już łódź poszła na dno.

— To co mamy robić? — zafrasował się Zysiek. Czuł się winny. „Trzeba było choć kartkę zostawić —
myślał gorączkowo. — Postąpiliśmy zupełnie jak małe dzieci. Przecież rodzice będą się niepokoić".

— Chciałbym-—powiedział cicho Feri — pojechać z nimi do Polski.

— Z kim?

— Z ojcem i mamą. Mama dawno już o tym marzy, ale tato tak dziwnie zwleka. Mówi, że tu jest mu
najlepiej. Nie chce wspominać tego, ćo było, zanim tu przyjechał. Jasne?

Zysiek przecząco pokręcił głową. Nie rozumiał. Co mają wspomnienia do wyjazdu na wakacje?

— To dziwne. Nasz tato też nie lubi tych wspomnień. Mówił, że przez całą wojnę... łowił ryby!

Janosz szeroko otworzył oczy. Teraz on nic nie pojmował.

— Jak to możliwe? Wujku, czy ty w czasie wojny łowiłeś ryby?

Szandor bacsi pokiwał głową. Spojrzał ku zasnutemu mgłą jezioru, gdzie wydymana wiatrem drobna

101

fala, marszcząc się jak firanka, zmierzała ku przybrzeżnym zaroślom.

— Bywało.

Wiatr wzmagał się. Przelatywał od szczytu wzgórza falami, wstrząsając koroną drzewa
brzoskwiniowego. Winnice pochylały swe krzewy poddając się jego niegroźnym jeszcze podmuchom.
Drobne listki łopotały jak małe żagielki. Stare drzewo skrzypiało i trzeszczało.

— Wejdźmy do środka — zerwał się Janosz biorąc poduszki pod pachę — tu zaraz będzie eros vihar...
gwałtowna burza.

Ostre światło błyskawicy przecięło na pół granatową chmurę. Za chwilę gdzieś daleko przetoczył się
grzmot. Woda w jeziorze stała się szara z płatami białej piany wieńczącymi grzywy narastających fal.
Stąd, z góry, wyglądało to jak wnętrze krateru, w którym przelewa się i gotuje płynna lawa.
Ostrzegawcze race raz po raz przecinały niebo.

Weszli do izby. Pachniało strużynami świeżego drzewa i gotowaną rybą. Na półkach z prostych desek
lśniły miedziane kubki, połyskiwały glazurą talerze. Wszystkie ozdobione kolorowymi rysunkami
kwiatów.

— Jak tu ładnie! — westchnęła Natka, której bardziej podobały się ludowe haftowane kilimki i
serwety niż najpiękniejsze koronkowe robótki zalegające wszystkie meble w domu Kovacsów w Ba-
latonboglar.

Na zewnątrz rozpętało się istne piekło. Korony drzew targane porywistymi atakami wichury gięły się i
trzeszczały. Przez zielone winnice szły fale deszczu bijąc i smagając bezlitośnie bezbronne listki
wściekłym rozpryskiem kropel. Świat zasnuła

102

mgła wirujących wodnych strug. Zniknęły wzgórza, schowało się jezioro, nie było żadnej dali. Tylko
drzewa w sadzie wiły się i płakały łzami strącanych liści.

Natka nie bacząc na grzmoty i błyskawice stała z nosem przylepionym do szyby. Wujek Szandor znikł
w kuchni, skąd dochodziło bulgotanie wody i szczęk nakryć. Chłopcy grali w warcaby kłócąc się
zawzięcie.

Dziewczynka przycisnęła czoło do zimnej szyby. Nagle zatęskniła gwałtownie do warszawskiego
mieszkania, do wieczorów spędzanych wspólnie w żółtym kręgu lampy. Do pochylonego nad książką
ojca, jego rozczulających, bezradnych spojrzeń. „Dlaczego bardziej kocham tatusia? — zadawala
sobie po raz setny to samo pytanie. — Przecież mama jest taka fajna! I młoda. O wiele lat młodsza od
tatusia. Z mamą można mówić o wszystkich sprawach szkolnych i domowych, i tych... innych, czasem
przecież najważniejszych. Można mówić o Jurku, piegach Andrzeja i żalu, że właśnie teraz jest tak
daleko, o tym wszystkim można z nią mówić jak z koleżanką, przyjaciółką. Mama wszystko zrozumie,
uśmiechnie się i pogładzi po włosach. A jednak bardziej kocham tatę, który nie rozumie nic.
Absolutnie nic. Dlaczego?"

Wiatr zupełnie oszalał. Targał gałęziami brzoskwini, jakby chciał pozabierać wszystkie tulące się do
siebie liście, zniszczyć, stratować życie starego drzewa.

— Zysiek — odezwała się nagle Natka podchodząc do stołu. — Czy wiesz, co moglibyśmy zrobić?

— Nie. Nie przeszkadzaj, widzisz, że gram!

— Co ? Co chciałabyś zrobicz ? — zainteresował

103

się Janosz przypatrując się dziewczynce wzrokiem, który Zysiek określał dość jednoznacznie:
„patrzenie jak sroka w gnat".

— Moglibyśmy kupić tacie...

— Książkę „Zasady dobrego kierowcy" — zażartował myśląc o ostatnim parkowaniu połączonym z
rozwaleniem szopy.

— Głupiś! — syknęła oburzona. — Chcę kupić tacie... salceson!

— Co takiego ? — trzy pary chłopięcych oczu o mało nie wylazły z orbit.

— Nie zrozumiałem — martwił się Janosz. — Co to: salceson?

— Wędlina — odparł niechętnie Zysiek, — Ukochana wędlina taty. Coś zupełnie obrzydliwego!

— Jeśli to niedobre, to po co mu chcecie kupić ten... ten, no, jak mu tam...

— Ponieważ on to lubi! — warknęła Natka zaciskając pięści.

Feri spojrzał na nią ze zrozumieniem.

— Nasza mama, Juliszka, lubi faszerowaną kapustę po kolożwarsku.

Otworzyły się drzwi do kuchni. Na progu stanął wujek Szandor z parującym kociołkiem w obu
dłoniach. Powiedział coś szybko po węgiersku.

Obaj chłopcy zerwali się jak na komendę i zaczęli sprawnie nakrywać do stołu. Pojawiły się gliniane,
ciemnozielone, malowane w kwiaty miseczki.

Zysiek pociągnął nosem. Po izbie rozchodził się wspaniały zapach.

— Co to?

— Halaszle! — wuj Szandor zrobił tajemniczą minę. Widać cieszył się ze swoich umiejętności
kulinarnych.

104

Zysiek spojrzał bezradnie na Feriego.

— To jest słynna węgierska zupa rybna! Ostra jak... żyletka!

Istotnie. Po pierwszym łyku Natka poczuła, że ma w gardle ognistą kulę. Wybałuszyła oczy i byłaby się
zakrztusiła, gdyby Janosz nie podał jej szybko szklanki wody. Wypiła łyk i oprzytomniała.

— Ależ ostre! To papryka? Szandor bacsi skinął głową.

— Kilka gatunków papryki — wyjaśnił Janosz jedząc piekielną zupę absolutnie bez wrażenia. — Jest
tu papryka słodka, segedyńska i ostra, czyli czereszniowa.

Zysiek bohatersko grzebał łyżką w misce. Wyławiał tłuste kawałki ryby i łykał je, zagryzając na wszelki
wypadek dużymi kawałkami świeżego chleba.

Burza powoli mijała. Deszcz lał jeszcze, ale okoliczne wzgórza wyłaniały się kolejno z mglistej waty.
Źdźbła trawy w ogrodzie kładły się płasko, poddając się podmuchom wiatru. Grzmoty ustały zupełnie,
a błyskawice z rzadka tylko przecinały niebo. Pierwsze promienie zachodzącego słońca przebiły się
ukosem przez warstwę poszarpanych chmur i oświetliły szczyty wzgórz. W miliardach kropel wody
zalśniły kolorowe ogniki. Wzgórze błyszczało jak posypane drobnymi okruchami szkła. W dole wyłonił
się kawałek jeziora. Szarobiałe grzywy fal pomału się uspokajały. Już nie biły z poprzednią
wściekłością o przybrzeżne trzciny. Złagodniały, wpływały w głąb splecionych, zmierzwionych traw,
pozostawiając biały osad.

Balaton znów zmienił kolor. Stał się seledynowy z odcieniem butelkowej zieleni. Ostre promienie

105

słońca barwiły na pomarańczowo bazaltowe odłamki skał. Z ustępującej mgły wyłaniały się łagodnie
sfalowane łany kukurydzy, samotne, strzeliste topole, kępy rozłożystych akacji i ściemniała od wilgoci
asfaltowa szosa.

— Wracamy do domu — oświadczyła Natka. — I bardzo dziękujemy za gościnę.

Szandor bacsi poklepał Zyska po ramieniu i podał rękę dziewczynce. Obaj chłopcy się też podnieśli.
Chwilę jeszcze rozmawiali z wujkiem, po czym wzięli jakąś sporą torbę i pożegnali się dźwięcznym:
viszontlatasra!

— To znaczy: do widzenia? — zapytał Zysiek starając się powtórzyć trudny wyraz możliwie nie łamiąc
sobie języka.

— Tak. Nauczymy was po naszemu, jeśli chcecie!

Natka roześmiała się głośno. Przecież to zupełnie niemożliwe! W czasie dwu tygodni, z których
zostało już tylko jedenaście dni? Spojrzała z sympatią na Węgropolaków i w tej samej chwili
uzmysłowiła sobie, że nie zamieniłaby już tych wakacji nad Balatonem na mazurskie lasy.

Ostrożnie zbiegli śliską ścieżką w dół do przystani. Prom właśnie szykował się do drogi. Czekano na
spóźnialskich.

Wtem Zysiek, oparty swobodnie o drewnianą barierkę, zesztywniał. Z bocznej szosy wyjechał
rozchlapując deszczowe kałuże błękitny „porsche" z francuską rejestracją.

Świt wstawał mglisty. Jezioro zasnute lekkimi oparami miało kolor opalu. Kudłate strzępki mgły snuły
się pomiędzy brunatnymi pałkami. Tuż nad samym lustrem wody przelatywały ze świstem dzikie
kaczki, zapadając w sitowie. Długie i giętkie łodygi trzciny falowały poruszane wiatrem. Ciągnęło
chłodem.

Zysiek dygotał stojąc na brzegu w samych kąpielówkach. Palcem u nogi badał temperaturę wody.
Była bardzo ciepła. Przykucnął i z tej dość niewygodnej pozycji przypatrywał się śladom ptasich nóg
odbitych w wilgotnym mule.

Umówił się tutaj z Janoszem. Mimo iż wczoraj wrócili późno, obeszło się jakoś bez bury. Mama była
dziwnie milcząca i choć powitała zguby z radością, nie spytała nawet, gdzie byli. To już było samo w
sobie symptomatyczne. Zazwyczaj tato lub mama jasno i otwarcie mówili, o co im chodzi.
Wywoływało to mniejszą lub większą burzę, ale też uspokajało się tak szybko jak to jezioro po
gwałtownej ulewie. Odkąd przyjechali tu, do Balatonbog-lar, tato był jakby odmieniony. Znikał na
całe godziny, porzucona Florentyna mokła lub miękła w upale. Za to odbywał kilometrowe spacery. I
ciągle szukał, na razie bez skutku, a to jakiegoś starego nauczyciela, który właśnie wyjechał, a to
nikłych

107

śladów przyjaciół o polskich imionach: Janek, Wiktor, Julek... Zysiek westchnął i podniósł się.

Drogą biegł mu na spotkanie Janosz. Już z daleka machał ręką, a minę miał taką, jakby się coś stało, a
on musiał to zaraz, natychmiast wychrypieć. Zasapany opadł na kępę wilgotnej trawy wytrzeszczając z
wysiłku oczy jak ryba wyrzucona falą na brzeg.

— Co nowego? — zainteresował się w miarę Zysiek.

— Cosz odkryłem!

— Co takiego?

— Nie wiem, jak to powiedziecz... — Janosz zafrasował się nagle, jakby to, co chciał wyrzucić z siebie,
stanowiło cudzą tajemnicę.

— Mówże wreszcie!

Janosz odwrócił wzrok jak ludzie, którzy wstydzą się tego, co właśnie mówią, i wyrecytował:

— Jeden cudzoziemiec... szle... szledzi samochód.

— Jaki samochód? — Zysiek nie zrozumiał.

— Wasz. Taki chłopak... czarny. Jeżdżą ze starszym panem „porschem".

Zysiek zastanowił się. Znowu ten wóz?

— Skąd o tym wiesz ? — spytał podejrzliwie.

— Ja... — zająknął się Janosz — ja ich widża-łem przed chwilą. Ten starszy pan czegosz czy ko-gosz
szukał w Balatonboglar, a chłopiec chodził po ulicach... Kiedy zobaczył wasz samochód, ukrył szę za
drzewem. — Janosz schylił głowę.

— A ty co robiłeś? Bo... przecież też tam byłeś?

— Ja? Nnic — mruknął Janosz czerwony jak piwonia. — Twoja szostra... to jest Natka wychodziła
własznie z domu do sklepu. Pani Kovacsova napi-

108

sała jej po węgiersku, jak nazywa się chleb i masło. No, i wtedy własznie ten czarny chłopak...

— Czarny! — Zysiek pogardliwie wydął wargi.

— Może żle powiedżałem — tłumaczył się speszony Janosz. — On nie był całkiem czarny. Tylko ma
takie włosy i te... gęste... nad oczami... *

— Brwi — podrzucił Zysiek kopiąc bezmyślnie kamyk.

— Aha. Jak tylko Natka oddaliła szę od domu, chłopiec wyszedł zza drzewa i poszedł za nią.

— Widziała go?

— Chyba tak. Ale on szę nie zbliżał. Szedł za nią tylko. Może... może chcą ją porwacz?

— Oszalałeś! — wrzasnął Zysiek odwracając się gwałtownie. — Po co?

— Zdarza szę... w kszążkach — bąknął Janosz pod nosem.

— Bzdura. Janosz spuścił oczy.

— Wiesz — powiedział Zysiek chwytając go za ramię.—To wszystko mi się nie podoba! Jakaś granda!

— Co to: granda?

— No... — Zysiek nie umiał znaleźć innego określenia. — Nie wiesz, co to znaczy ?

— Nie.

— Twój tato to już chyba całkiem zapomniał po polsku! — zdenerwował się Zysiek.

Janosz odwrócił się gwałtownie. Oczy mu błyszczały, zaciśnięte wargi tworzyły prostą kreskę.

— Nie mów tak nigdy — powiedział starając się panować nad sobą.

Zysiek zrozumiał, że popełnił błąd.

— Przepraszam, nie gniewaj się... wytłumaczę ci...

109

Janosz wziął głęboki oddech. Blada twarz zarumieniła się.

— Dobrze. Ale pamiętaj: NIGDY.

Stali obok siebie ramię w ramię wpatrzeni w wyłaniający się z mgły biały statek sunący bezgłośnie po
gładkim lustrze wody.

— A ci Francuzi prześladują nas od polskiej granicy.

— Więc ich znasz? — zdziwił się Janosz.— Nie wiedżałem. Mieszkają w Siófok, po drugiej stronie
jeziora. W takim hotelu dla goszci dewizowych.

— Tak? To dobrze. Muszę się o nich czegoś dowiedzieć. Pomożesz mi?

Janosz z lekkim wahaniem uścisnął wyciągniętą dłoń.

— Widziałem też waszą mamę i Petera. Mama jest strasznie... no, młodzieżowa!

— Prawda? — ucieszył się Zysiek. — Fajnie wygląda w dżinsach. Czy twoja mama też nosi dżinsy?

Janosz spojrzał na chłopca zdumiony, a potem aż się zatoczył ze śmiechu.

— Cosz ty! Moja mama jest stąd... no, rozumiesz, ze wszi. I jest bardzo gruba. Ale jaka ładna! I jak
tańczy czardasza!

— To wasz narodowy taniec?

— Tak. Mama była w młodoszci najlepszą tancerką w całej okolicy.

Zysiek zamyślił się. Teraz wcale go nie interesowała najlepsza tancerka w Balatonboglar. Musiał czym
prędzej odszukać Natkę. Wizja dziewczynki porwanej przez gang z błękitnego „porsche'a" była tyle
nieprawdopodobna, co... realna.

— Wracam do domu! Idziesz ze mną?

110

Janosz co prawda miał wielką ochotę wykąpać się, ale czuł, że nie powinien zostawić Zyska samego.

Szli szybko, wypatrując, czy nie pojawi się nagle na drodze tajemniczy wóz.

Ale nic się nie zdarzyło. Miasteczko ciche i wyludnione wysyłało w niebo smużki obiadowego dymu.
Zaaferowane gospodynie czyniły ostatnie zakupy.

Natkę spostrzegli obok straganu z owocami. Kupowała coś wskazując palcem. Pietruszka targał ją za
sukienkę, pokazując całkiem co innego, na co właśnie miał ochotę.

Na straganie czerwieniły się kule pomidorów, piętrzyły stosy żółtej, beczułkowatej papryki, wiązki
cebuli i czosnku układały się w zawiły wzór. Obok sterczały melonowe głowy i rozcięte, kapiące od
soku, różowe kawony poznaczone czarnymi punktami pestek.

— Hej, Natka! — ryknął Zysiek dopadając straganu. Chciał powiedzieć coś o nurtującym go
problemie, ale w ostatniej chwili stchórzył. — Kup pół kilo kawona! — dodał popatrując na boki.

Pietruszka przecząco pokręcił głową.

— Ja tego nie lubię.

— Przecież nie dla ciebie. Ja też się liczę w rodzinie, nie?

— To sobie kup za własne pieniądze! — obraził się mały uważnie przeliczając drobniaki.

— Cześć, Janosz! — uśmiechnęła się Natka promiennie. — Zdaje się, że cię już dziś widziałam?

Janosz zaczerwienił się po uszy.

— Nie mogę ci, Zysiek, kupić kawona, bo to są

111

pieniądze Pietruszki. My już nasze wydaliśmy wczoraj.

Pietrek z zapałem jadł wielkiego pomidora nie bacząc na to, że gęsty sok spływa mu po brodzie.

— I dlatego to nieszczęsne dziecko wcina nie myte owoce! — Zysiek pokiwał głową z ironią.

— Ty! — zaperzył się Pietrek. — Ja ci dam dziecko!

U wylotu ulicy pojawił się Feri. Podszedł do grupki stojącej obok straganu i powiedział coś po
węgiersku do brata. Janosz klasnął w ręce z radości.

— Powiedz mu — zapluł się pomidorem Pietruszka — powiedz mu, że to nieładnie mówić w
towarzystwie sekrety.

— To nie sekret! — roześmiał się Feri. — Nie umiem tak szybko mówić po polsku. Ja chciałem w
imieniu... no, jak to będzie dalej, Janosz?

— On chczał wam powiedżecz... nie, was za-prosicz do naszego domu.

Zysiek klepnął Feriego po ramieniu.

— To fajnie! Strasznie klawo! Poznamy waszą mamę, Juliszkę?

— Tak. To ona właśnie was zaprasza. Tato też. Mówiłem im, żeście przyjechali dopiero co z
Warszawy. Nasza mama obiecała przygotować na jutro csókoladis palacsinta.

— A co to za diabeł ? — przeraził się Pietrek oblizując brudne palce.

— Pycha! — zawołali obaj chłopcy unosząc wzrok ku górze, jakby wzywali na świadka pogodne
niebo. — To jest coś takiego, że...

— Że szę wprost rozpływa w ustach! — Janosz mlasnął z zachwytu.

112

— Całe szczęście, że to jest jedzenie — uspokoił się Pietrek.

— Naleśniki z masą orzechową oblewane gorącą czekoladą.

Natka głośno przełknęła ślinę. Zysiek przestę-pował nerwowo z nogi na nogę.

— Czy... czy mamy iść... już? — Pietrek jakby gotował się do skoku.

— Dopiero jutro. O pierwszej.

— Strasznie długo trzeba czekać! — jęknął mały ponuro.

— Trudno. A teraz, jak chcecie, wyskoczymy statkiem do Siófok.

Pomysł został przyjęty z entuzjazmem. Oprócz Zyska i Janosza nikt nie podejrzewał, co się za tym
kryje.

— Czy nasze drobne wystarczą ? — zafrasowała się Natka sięgając do kieszeni.

Pietrek z miną zatwardziałego kapitalisty pomachał im dumnie przed nosem banknotem pięć-
dziesięcioforintowym.

— Ograbiłeś bank? — zdziwił się Zysiek.

— Tym bankiem był tato — pochwalił się Pietruszka.

— A więc nasz tato jednak istnieje — mruknął z przekąsem Zysiek. — Już zapomniałem prawie, jak
wygląda!

Natka wzruszyła ramionami. Ostatecznie są na wakacjach. Taka była umowa, że każdy będzie mógł
robić to, na co ma ochotę. Widać tato ma ochotę na samotne spacery.

— Pójdę po kostium kąpielowy. I przy okazji powiem mamie, że jedziemy do Siófok. Ale chyba taniej
będzie autobusem?

8 Salceson i mrówki

113

— Może być autobusem — odparł Feri. — Umawiamy się więc na przystanku za pół godziny. Trójka
skinęła głowami na znak zgody.

Przystanek był tuż przy szosie, obok wysokiej topoli. Stało tam już parę osób, gdy Natka wywijając
plażową torbą dobiła do oczekujących chłopców. Ruch na drodze był wielki. Tam i z powrotem gnały
samochody jakby na wyścigi o wielką nagrodę Balatonu. Od jeziora dobiegały odgłosy motorówek

ryczących na najwyższych obrotach. Wiatr szumiał w liściach topoli i chłodził rozpalone policzki. Z
daleka dobiegało grzechotanie nadjeżdżającego autobusu. Kolejka ludzi zafalowała i zgęstniała w
miejscu, gdzie spodziewano się wejściowych drzwi pojazdu. Autobus zatrzymał się z piskiem opon. W
środku kłębił się tłum.

— O rety! — westchnął Pietruszka.—Co za magiel!

Trochę osób wysiadło i dzieci popychane przez dorosłych wtłoczyły się z niemałym trudem do środka.

— Masz tu pieniądze — powiedział Zysiek do Feriego, który spłaszczony jak naleśnik ledwie
oddychał. — Zapłać.

Konduktor nawoływał coś donośnym głosem. Pieniądze i bilety wędrowały, usłużnie podawane,
ponad głowami pasażerów.

Pietrek skrzętnie przeliczył wydaną resztę. Zgadzało się. Pietruszka był niezwykle skrupulatny. „Masz
to po mnie" — mawiała mama patrząc często z wyrzutem na ojca, który, nie sprawdzając, odruchowo
wsuwał banknoty do kieszeni.

114

W Balatonfóldvar wcisnęło się jeszcze parę osób. Autobus stękał i sapał. Ludzie pocili się i czerwienieli
coraz bardziej. Przypominali do złudzenia dorodne pomidory ze straganu.

Wreszcie również spocony konduktor otarł czoło i głośno zawołał:

— Siófok!

Wysiedli prawie wszyscy. Opróżniony autobus zgrzytnął i zadowolony lekko ruszył z miejsca.

— Prowadź! — szepnął Zysiek.

Janosz posłusznie ruszył przodem, a za nim pozostała czwórka.

Minęli kilka okazałych hoteli z oszklonymi balkonami. W ich lśniących szybach odbijało się niebo.
Eleganckie kawiarnie ukrywały kolorowe stoliki pod cienistymi parasolami. Biało ubrani kelnerzy
zręcznie żonglowali tacami pełnymi napojów. Mimo iż było bardzo gorąco, od Balatonu wiał łagodny
wiaterek szeleszcząc gałęziami rozłożystych drzew.

Natka z zachwytem przyglądała się wystrzyżo-nej, zielonej trawie, wspaniale utrzymanym kwietnikom
i eleganckim samochodom na czystych, wypucowanych parkingach.

— Gdzie jest ten hotel? — spytał Zysiek szeptem.

Janosz wzrokiem wskazał wysoki, wielopiętrowy budynek okolony pnącymi różami.

Istotnie. Błękitny „porsche" stał spokojnie w prostokącie oznaczonym na asfalcie białą farbą.

Zysiek podszedł do wozu. Za nim powlókł się Pietruszka.

— Fajny, co? To ten „nasz"?

Natka zmarszczyła brwi. Spojrzała spod oka na Zyska.

115

— Idziemy na plażę?

— Jasne — Zysiek wyraźnie objął dowództwo. „Jeśli Francuzi nie wyjechali, to według wszelkiego
prawdopodobieństwa będzie ich można spotkać na plaży. Ale to nie takie proste. Tam jest tyle

ludzi!"

— Słuchaj — zwrócił się półgłosem do Janosza. — Czy Feri zna z widzenia tego bubka?

— Nie rozumiem. Co to: bubek?

Zysiek machnął ręką. Nie czas teraz na zawiłe wyjaśnienia tajników mowy polskiej.

— No, tego młodego Francuza.

— On się nazywa Bubek? Skąd wiesz? — w oczach Janosza odbiło się zdumienie.

— Nie! — zgrzytnął zębami Zysiek. — Później ci to wyjaśnię. Powiedz Feriemu, żeby został z Natką.
My obaj pójdziemy go szukać. Ale pamiętaj, nikomu ani mru-mru.

Janosz na wszelki wypadek już się nie przyznał, że słowo „mru-mru" też nie jest dla niego jasne.

— Co wy tam, szepczecie? — zezłościła się dziewczynka. — Jeśli macie tajemnice, to bardzo proszę,
ale nie w mojej obecności.

Janosz zwiesił głowę. „Oczywiście ona ma rację" — pomyślał i ciężko westchnął. Nie chciał w żadnym
razie sprawić Natce przykrości, ale znów obiecał Zyskowi, że ani „mru-mru", i w ogóle.

Na plaży tłok był nieprawdopodobny. Jeden materac dotykał drugiego. Ludzie leżeli ciasno obok
siebie jak sardynki w puszce.

Od wody szedł charakterystyczny zapach ryb

i wodorostów.

Znaleźli kawałeczek wolnej przestrzeni obok mizernego drzewka nie dającego ani odrobiny cienia.

116

Cienkie gałązki z dwoma lub trzema listkami wyglądały tak, jakby je przed chwilą objadła bardzo
głodna koza.

Natka rozłożyła ręcznik kąpielowy. Janosz z Fe-rim coś poszepty wali z boku. Wreszcie .Feri
twierdząco skinął głową.

— Idziemy z Zyszkiem — mimo licznych prób Janosz nie potrafił poprawnie wymówić litery „ś" — na
spacer. Wrócimy.

— Całe szczęście — mruknęła Natka układając się na ręczniku. — Pietrek idzie z wami ?

— Idę! — odkrzyknął ochoczo mały ustawiając równiutko swoje sandały na skraju trawnika.

— Nigdzie nie idziesz! — stwierdził Zysiek kategorycznym tonem.

— Co ty? — obraził się Pietrek. —A kto wam zafundował tę wycieczkę?

— Oddamy, plus lody na patyku. Ale masz tu zostać. Słuchaj starszych!

Pietrek spojrzał zdumiony.

— Wygłupiasz się? — spytał z nadzieją.

— Niestety, nie — odparła Natka ze złością. — On mówi poważnie. Przynajmniej tak mu się wydaje.

Pietrek nadął się jak balon.

— Zostań z nami! — Feri chciał zażegnać narastający konflikt.

Mały spojrzał na niego wzrokiem mrówkojada, który napotkał właśnie smakowity kopiec, i oddalił się
bez jednego słowa.

Zysiek i Janosz ruszyli w przeciwnym kierunku.

Wokół ręcznika zapanowało złowrogie milczenie. Feri siedział żując źdźbło trawy. Natka zamknęła
oczy i udawała, że interesuje ją wyłącznie słońce.

117

Jednakże Feri za wszelką cenę pragnął wszcząć rozmowę. O czymkolwiek.

— Powiedz, jak wygląda Warszawa? Natka otworzyła jedno oko.

— Normalnie. Duże miasto, ruchliwe, zakurzone... — umilkła. Jak właściwie opisać zwykłymi słowami
obraz Warszawy? — Wiesz -— ciągnęła już innym, znacznie łagodniejszym tonem — tego się nie da
opowiedzieć. Musicie przyjechać, zobaczyć...

— Bardzo bym chciał. Ale tato...

— Nie bardzo rozumiem — wtrąciła z ożywieniem — dlaczego wasz ojciec nie chce przyjechać do
Polski?

— Tak naprawdę to nikt nie wie. Może... może boi się, że to, co jest tam dzisiaj... no, jakby to
powiedzieć...

— Rozumiem — Natka starała się pomóc chłopcu. Często brakowało mu najprostszych słów. —
Chcesz powiedzieć, że ojciec boi się tego, co zastanie dziś w kraju, że nic nie przypomni mu tamtych
lat, gdy był młody ?

— Tak. Ojciec przed ucieczką na Węgry przeżył jakieś okropne rzeczy. Był więziony przez
hitlerowców. Nie wiem dokładnie, co to było, bo nigdy nam o tym nie wspominał. A twój tato?
Oczywiście, oprócz tego, że łowił ryby...

— No... walczył. Oni wszyscy walczyli...— Natka była zła na siebie, że tak mało wie o przeszłości
własnego ojca.

— Prawda. Wszyscy Polacy gdzieś walczyli. Tato też zawsze to powtarza.

Znów zapanowało milczenie. Słońce prażyło odbite od wody lśniącej jak szkło. Po jeziorze do
znudzenia pływały żaglówki. Obrazek jak z pocztówek,

118

których dziesiątki wysyła się do wszystkich znajomych i krewnych w kraju.

— Powiedz — przerwała ciszę dziewczynka. — Jak twój ojciec poznał mamę ? — To był bezpieczny
temat, no i jakże interesujący!

— Tato chodził do polskiej szkoły w Balaton-boglar. Wielu było tu wtedy polskich chłopców...

— To już wiem — przerwała niecierpliwie dziewczynka. — Ale jak to było z mamą?

— Zwyczajnie. Mama też chodziła do szkoły. Tyle że węgierskiej. Były takie... no... bale...

— I tam się poznali?

— Aha. — To „aha" zabrzmiało jak gong kończący szkolną pauzę. Znów zaległo ciężkie milczenie.

— Tu są! Trafiliśmy! — zabrzmiało im nad głowami.

Feri uniósł się na łokciu. Wracał Zysiek z Janoszem. Miny mieli nietęgie.

— I co? Znaleźliście? — spytała spokojnie Natka.

— Kogo ? — Zysiek udawał kompletne zaskoczenie. Nawet głos mu nie drgnął.

— Jak to: kogo? Francuza! Przecież to jego poszliście szukać!

Zysiek zakręcił się jak bąk wokół własnej osi. Janosz zaczerwienił się i odwrócił plecami. Feri skrzywił
usta w nienaturalnym uśmiechu.

— No i co? —Natka nagle zerwała się z ręcznika. — Głupio wam, tak? A myśleliście, ptaszyny
kochane, że ja nic nie rozumiem? I po co go szukacie? Czemuś się tak, panie bracie, przyczepił?
Dlatego, że pomógł nam pchać samochód na słowackiej szosie? Głupcy jesteście! Zwyczajni głupcy!

119

Zysiek zbliżył się lekko speszony.

— Zrozum, oni nas śledzą. Ich samochód jest ciągle na naszej trasie.

— Dobre sobie! — prychnęła pogardliwie Nat-ka. — A może to ja, baranie, takie zrobiłam
piorunujące wrażenie na tym Francuziku?

Kłótnię przerwał powrót Pietruszki.

— Gdzie byłeś ? — spytał szybko Feri.

—- Tam! — mały wskazał zaciszne miejsce obok mola. — Widziałem „naszych" Francuzów. Jest z nimi
jakaś ładna pani.

— Tych z „porsche'a"?

— Tak.

Zysiek wymienił spojrzenie z Janoszem.

— Jesteś tego pewien?

— No chyba! Ten starszy pan mówi z panią w obcym języku.

— Po francusku, ty gapo! Jeśli jeżdżą wozem z francuską rejestracją, to mogą mówić tylko po
francusku!

— A wcale nie! — nadął się Pietrek. Szczególnie ubodło go słowo „gapa". — Ten chłopiec, który
popychał Florentynę, no, ten czarny, mówi po polsku!

— Co? — wrzasnęła Natka chwytając go za ramię. — Nie mylisz się?

— Coś ty! — oburzył się Pietrek już nie na żarty. — Sam słyszałem, jak zapytał tego pana: „Czy po
południu znów zaczniemy poszukiwania w Balatonboglar?"

Wszyscy spojrzeli po sobie w niebotycznym zdumieniu. To była prawdziwa bomba.

■ Zupa była przypalona i zimna. Faszerowana papryka rozgotowana, a kompot... słony. W ogóle
obiad ciągnął się niczym guma do żucia. Tato był dziwnie milczący, mama znudzona, Pietruszka
rozkapryszony, a Natka i Zysiek... nieobecni duchem.

Machinalnie podnosili do ust widelce, przełykali nie patrząc nawet, co jedzą, ale oboje myśleli
dokładnie o tym samym: dlaczego tajemniczy Francuz mówi po polsku.

Natka postanowiła, że wypyta jeszcze Pietruszkę o szczegóły, ale Zysiek również wpadł na ten sam
pomysł.

— Pietrek, pójdziesz ze mną po obiedzie nad wodę ? — spytała dziewczynka.

— Nie! — Zysiek był niezwykle czujny. — On idzie ze mną do sklepu po... gruszki!

Mama spojrzała zdziwiona na starszego syna. Z zatrzymanego w pół drogi widelca sypało się
paprykowe nadzienie.

— Jakie gruszki? Przecież owoce stoją w kuchni na stole.

No tak. Wszystko się zgadzało, tylko że gruszki były w tym wypadku wyłącznie pretekstem. Ale o tym
mama przecież nic nie wiedziała. Zysiek też chciał wypytać Pietruszkę, a wolał, żeby Natki przy tym
nie było. Nie docenił jednak siostry.

121

— A więc gruszki nie są potrzebne! — zatryumfowała Natka. — Ty idź z tatą na spacer.

Tato ocknął się z zamyślenia.

— Spacer? Jaki spacer?

— Mógłbyś ich choć raz zabrać z sobą — mama wreszcie doniosła widelec do ust. Była już tym
wszystkim zmęczona. Szczególnie dziwną skądinąd opieszałością własnego męża, któremu powinno
zależeć na jak najszybszym odnalezieniu owych mitycznych „przyjaciół". Czy to taka znów filozofia
przeszukać „stare balatońskie kąty", które się kiedyś znało jak własną kieszeń?

— Chciałbym pójść raczej... sam — tato machnął widelcem. — Ciągle mam nadzieję, że wpadnę na
ślad ludzi, których szukam... ale tutaj wiele się zmieniło... Miasteczko było w czasie wojny małą
wioską. Dziś to kurort. Uzdrowisko z tysiącami

turystów...

Istotnie. Wiele się w Balatonboglar od czasów wojny zmieniło. Dla pana Janeczka, który wyniósł stąd
obraz miejscowości takiej, jaką była wtedy, gdy rządziły tu prawa gwałtu i terroru, obecny kontrast
był szczególnie ostry. Były to przecież lata strachu i walki przeciwko panoszącemu się bezwzględnemu
złu. I lata przyjaźni z tymi spośród Węgrów, którzy nie bacząc na groźbę więzienia i śmierci pomagali
takim właśnie jak on: zagubionym, wyrwanym z własnej ziemi młodym polskim chłopcom... Ale czy to
może być takie całkiem jasne i zrozumiałe dla Pietruszki i jemu podobnych? Szczęknęły zbierane
talerze. Mama wstała i poszła do kuchni.

— Tato — spytała Natka — czy ty musisz, ich

szukać?

122

Ojciec w zamyśleniu pocierał palcem czubek nosa.

— Ty tego nie zrozumiesz. Spędziłem tu kilka trudnych lat. Rzadko wracałem do tych wspomnień, ale
teraz...

— Wzięło cię — stwierdził Zysiek. — Wygląda na to, że nie spoczniesz, póki nie odnajdziesz ich
wszystkich.

— Chyba tak — tato wstał od stołu, cicho odsuwając krzesło. Uśmiechnął się do dzieci. — Jeśli jednak
chcecie, możemy pójść teraz razem nad wodę. Zawołam mamę.

Trójka odetchnęła z ulgą. Nastrój wyraźnie uległ zmianie.

— Mamaaa! Pospiesz się!

Wyszli na rozgrzany, palący bruk. Rodzice na przedzie, Natka, Pietrek i Zysiek z tyłu, objuczeni kocem,
torbami i lemoniadą.

Chwilę szli w milczeniu, wreszcie Zysiek nie wytrzymał :

— Pietrek, jak to było naprawdę z tym Francuzem?

— Którym? — mały spojrzał na brata nic nie rozumiejąc.

— O rety! — wściekł się Zysiek. — Czy ty jesteś absolutny półgłówek?

— Jak ty się wyrażasz! — Pietrek ostro natarł na brata.

— Spokój! — huknęła mama nawet nie odwracając się do tyłu. — Co tam znów się dzieje?

Pietrek zamilkł obrażony. Skorzystała z tego Natka wołając:

— Pietruszka! Ścigamy się! Kto pierwszy do tej akacji?

123

Pomknęli oboje jak strzały. Tuż przed celem Natka zwolniła nieznacznie, dając się małemu
wyprzedzić.

— Udało ci się! — sapała obłudnie klepiąc brata po ramieniu. — No, a teraz mów: czy naprawdę
widziałeś tego Francuza z błękitnego „porsche'a"?

— Siostro, czy wy oboje z Zyskiem nie macie przypadkiem fioła na punkcie Francuzów?

— Idiota! — syknęła Natka. — Odpowiesz mi po ludzku czy nie?

Pietrek wywalił jęzor i pogalopował naprzód.

Miejsce wybrali dobre. Słońce padało ukośnie, nie prażyło już, lecz grzało. Miłe, błogie rozleniwienie
odbierało ochotę nawet do myślenia. Mama przeglądała jakiś tygodnik, tato leżał na brzuchu, z
rękoma splecionymi nad głową.

Zysiek klepnął Pietrka wskazując wędkarza, który z cierpliwością godną lepszej sprawy tkwił nad

wodą.

— Idziemy popatrzeć! Może złowi wieloryba! Pietrek spojrzał spode łba, ale wstał z koca.

— Uczyłeś się ty o zwierzętach?

— Oczywiście. I dzięki temu wiem, że w Balatonie żyją wieloryby, krokodyle i hipopotamy. A
wszystkie żywią się... pietruszką!

Mama parsknęła śmiechem. Natka nie ruszyła się z miejsca. Było jej już dokładnie wszystko jedno.

Chłopcy przekomarzając się poszli do miejsca, gdzie wysokie trzciny oddzielały małą, płytką zatoczkę.
Weszli do wody i zaczęli się nawzajem ochlapywać.

— Nie idziesz do nich? — spytała mama.

— Nie. — Natka przewróciła się na plecy. — Mam już dość rodziny. — Pomyślała przy tym,

124

że było to jedno z tych zdań, których się nie mówi. Nawet jeśli się tak przez chwilę myśli. Ale było już
za późno.

Tato uniósł nieco głowę.

— Mam nadzieję, że to minie. Żałujesz, że nie pojechałaś na Mazury?

Dziewczynka milczała. Co mogła powiedzieć? Przecież jeśli było jej źle i smutno, to nie dlatego, że
Andrzej i Danka. I w ogóle już od dawna nie chodziło o Mazury. Całe te wakacje były jakieś takie
dziwne. Problemy taty, Zysiek ze swoimi humorami, francuski samochód... Nagle bardzo zapragnęła
znaleźć się znów na spływającej deszczem szosie słowackiej. I wcale by jej nie przeszkadzały pioruny i
błyskawice. Jeszcze raz zobaczyć miły uśmiech tego chłopca, obojętne, czy jest Francuzem, czy też
Polakiem. I pomyśleć, że jest tak niedaleko stąd!

Podniosła się ociężale z koca.

— Idę do chłopców.

Tato, który obserwował ją spod przymkniętych powiek, podniósł się również.

— Idziemy razem.

Chłopcy zawzięcie oblewali się wodą piszcząc przy tym i parskając jak stado hipopotamów. Dołączyła
Natka i teraz cała trójka podskakiwała rozchlapując zielonkawe bryzgi.

— Dlaczego Janosz nie przyszedł ? —- parsknął Pietruszka, który niechcąco nałykał się balatońskiej
wody.

— Kto to jest? — zapytał tato wpatrując się z namysłem w przeciwległy brzeg.

— Nasz kumpel. Tutejszy.

— Ma brata, któremu na imię Feri — dorzucił Zysiek ocierając oczy.

125

Pomknęli oboje jak strzały. Tuż przed celem Natka zwolniła nieznacznie, dając się małemu
wyprzedzić.

— Udało ci się! — sapała obłudnie klepiąc brata po ramieniu. — No, a teraz mów: czy naprawdę
widziałeś tego Francuza z błękitnego „porsche'a"?

— Siostro, czy wy oboje z Zyskiem nie macie przypadkiem fioła na punkcie Francuzów?

— Idiota! — syknęła Natka. — Odpowiesz mi

po ludzku czy nie?

Pietrek wywalił jęzor i pogalopował naprzód.

Zysiek klepnął Pietrka wskazując wędkarza, który z cierpliwością godną lepszej sprawy tkwił nad

wodą.

— Idziemy popatrzeć! Może złowi wieloryba!

Pietrek spojrzał spode łba, ale wstał z koca.

— Uczyłeś się ty o zwierzętach?

— Oczywiście. I dzięki temu wiem, że w Balatonie żyją wieloryby, krokodyle i hipopotamy. A
wszystkie żywią się... pietruszką!

Mama parsknęła śmiechem. Natka nie ruszyła się z miejsca. Było jej już dokładnie wszystko jedno.

Chłopcy przekomarzając się poszli do miejsca, gdzie wysokie trzciny oddzielały małą, płytką zatoczkę.
Weszli do wody i zaczęli się nawzajem ochlapywać.

— Nie idziesz do nich? — spytała mama.

— Nie. — Natka przewróciła się na plecy. — Mam już dość rodziny. — Pomyślała przy tym,

124

że było to jedno z tych zdań, których się nie mówi. Nawet jeśli się tak przez chwilę myśli. Ale było już
za późno.

Tato uniósł nieco głowę.

— Mam nadzieję, że to minie. Żałujesz, że nie pojechałaś na Mazury?

Podniosła się ociężale z koca.

— Idę do chłopców.

Tato, który obserwował ją spod przymkniętych powiek, podniósł się również.

— Idziemy razem.

Chłopcy zawzięcie oblewali się wodą piszcząc przy tym i parskając jak stado hipopotamów. Dołączyła
Natka i teraz cała trójka podskakiwała rozchlapując zielonkawe bryzgi.

— Dlaczego Janosz nie przyszedł ? — parsknął Pietruszka, który niechcąco nałykał się balatońskiej
wody.

— Kto to jest? — zapytał tato wpatrując się z namysłem w przeciwległy brzeg.

— Nasz kumpel. Tutejszy.

— Ma brata, któremu na imię Feri — dorzucił Zysiek ocierając oczy.

125

— No, a jak się z nimi porozumiewacie ? — w głosie ojca brzmiało szczere zdziwienie.

— Jak to? — nie zrozumiał Pietrek. — Po polsku!

— Ci węgierscy chłopcy mówią po polsku? — tato przykucnął na trawie obok schnącego Pietruszki.

— Ich ojciec jest Polakiem — wyjaśniła Natka wychodząc z wody. — Mieszkają w Balatonboglar. Ich
tato był tu w czasie wojny. Już wczoraj chcieliśmy ci to powiedzieć, ale...

— Wujek Szandor mówił, że tu mieszkali polscy chłopcy i chodzili do polskiej szkoły! Ty też? — spytał
Zysiek.

Tato podniósł się z trawy.

— Jak on się nazywa?

Dzieci spojrzały po sobie zmieszane. Ba, tego przecież żadne z nich nie wiedziało. O tym całkiem
zwyczajnie zapomniano. Nikt się nikomu nie przedstawił. Taka była ta młodzieżowa moda.
Wystarczały same imiona. O nazwisko nikt się nie troszczył. Widać na Węgrzech w społeczności
jedenasto- i trzynastolatków te same panują zwyczaje.

— Nie wiem — Zysiek wzruszył ramionami.

— Jeśli ci na tym zależy... — zaczęła Natka.

— Bardzo mi zależy.

— Możemy ci to załatwić — Natka zerknęła na Zyska.

— Co jeszcze wiecie o tych chłopcach?

— Byliśmy z nimi po drugiej stronie Balatonu — powiedział ponuro Zysiek. Nie był pewien, co powie
ojciec na temat tej samowolnej podróży.

— U wujka Szandora — dorzuciła Natka. — Pokazywał nam pudełko...

126

Zysiek dawał siostrze rozpaczliwe znaki. „Po co ona tyle gada o tej wyprawie! A nuż się tato
przyczepi?"

Ale ojciec jakby nie słuchał. Dopiero po chwili zapytał:

— Co mówiłaś? Pudełko?

— Tak. Z białym orłem na wieczku.

Tato kręcił głową mrucząc coś do siebie. Stał z mokrymi włosami przylepionymi do czoła i uśmiechał
się do własnych myśli.

— Hej, czy ty słuchasz? — wykrzyknął Pietrek. Ojciec uspokoił go ruchem ręki.

— Ależ tak! To wspaniałe, co opowiadacie. Mów dalej, Piotrusiu.

Zysiek z Natką spojrzeli po sobie ze szczerym zdumieniem. Ojciec nigdy nie używał imienia „Piotruś".
Pietruszka był cały jednym wielkim znakiem zapytania.

— Co mam mówić? Ja przecież tam nie byłem! Zysiek wziął w płuca haust powietrza.

— W tym pudełku były zdjęcia. Z czasów szkolnych. Wujek Szandor opowiadał nam o swoim
przyjacielu. Tak się jakoś znajomo nazywał... Słowacki. Chyba Słowacki!

— Mickiewicz — powiedziała Natka bacznie przypatrując się ojcu. — Olek Mickiewicz.

Ale tato nawet nie drgnął. Odwrócił się i poszedł szybko w kierunku koca. Coś długo i z przejęciem
opowiadał mamie.

— Co mu się stało? — zmarszczył czoło Zysiek.

— Ja wiem — powiedziała Natka. — On go znał.

— Kogo? — wrzasnęli jednocześnie obaj bracia.

— Olka. Olka Mickiewicza. To jasne.

127

Obiad zjedzono dziś wyjątkowo późno. Tato, który „urwał się" z plaży i dokądś pobiegł, zjawił się w
domu dopiero przed godziną czwartą. Zziajany, z rozwichrzoną czupryną, relacjonował mamie w
kuchni jakieś sprawy. Jedząc potem rozgotowane ziemniaki oznajmił dzieciom, że mogą sobie robić,
co chcą, bo on wraz z mamą znikają na całe popołudnie.

128

■Ш>

i*?*

Natka przyjęła to wzruszeniem ramion. Ostatecznie wszyscy są tu dorośli i nie wymagają specjalnej
kontroli, ale Zysiek z uporem godnym całej rodziny osłów domagał się szczegółów:

— Kiedy wrócicie?

— Pewnie wieczorem. — Tato mył ręce w łazience.

— To co my mamy robić?

9 Salceson i mrówki

129

— To, na co macie ochotę. Natka uszczypnęła brata w ramię.

— Przestań nudzić, do licha! Idą, to idą!

— Odczep się! — warknął i ze złością szarpnął ją za włosy.

— Dureń! Pożałujesz tego! — i Natka zakręciwszy się na pięcie wybiegła z mieszkania.

Na rogu dogonił ją Pietruszka. Sapał jak miech kowalski i bohatersko starał się dotrzymać siostrze
kroku.

— Mogę iść z tobą? Zysiek kłapie zębami jak wilk tuż przed zjedzeniem babci!

Natka roześmiała się. Przyjaźnie poczochrała małego po skręconych w pierścionki włosach.

— Chodź, stary. Pójdziemy na spacer.

Na przystani był tłok. Spacerowy statek o błyszczących lakierem burtach odbijał od mola. Tłum
falował, grała orkiestra. Machano sobie nawzajem chusteczkami.

Zachodzące słońce dotykało rozpaloną krawędzią powierzchni wody. Długie, granatowe cienie topól
kładły się wzdłuż szosy. W parkowym gąszczu już czaił się mrok. Po gładkiej powierzchni jeziora
ślizgały się niezmordowane żaglówki. Szły prostym kursem do przystani. Terkotała motorówka straży
przybrzeżnej. Opaleni chłopcy nieśli na ramionach narty wodne.

Natka poczuła gwałtowne pragnienie. Uwieszony u jej rękawa Pietrek od dawna już patrzył
zazdrośnie obserwując dzieci pociągające przez słomkę zimną coca-colę. Dziewczynka pogrzebała w
kieszonce dżinsów i wyciągnęła parę monet. Ustawiła się w kolejce do kiosku, bezmyślnie gapiąc się
na odświętnie ubrany tłum spacerowiczów. Nagle drgnę-

130

la. Przy wystawie z węgierskimi pamiątkami stała elegancka pani w białym kapeluszu, a obok niej...
tak! Czarne zrośnięte brwi, ciemne oczy. Natka ścisnęła w garści przygotowane forinty. Francuz

gestykulując przekonywał o czymś panią w kapeluszu. „Teraz albo nigdy! — pomyślała. —- Jedyna
okazja, by przekonać się, w jakim języku mówi tajemniczy nieznajomy".

— Stój tu — szepnęła Pietruszce — zaraz wracam!

Nie zauważona, ukryta za kioskiem, posuwała się wolniutko ku wystawie. Jeszcze parę kroków, bo
tranzystor przewieszony przez ramię jakiegoś grubasa wyje na pełny regulator.

Natka przystanęła. Niech piekło pochłonie grubasa razem z jego tranzystorem! Serce jej biło, dłonie
wilgotniały.

Pani położyła rękę na ramieniu chłopca. Zrobiła to takim samym gestem jak mama, gdy chciała o
czymś Natkę przekonać.

— Tres bien, maman* — powiedział wyraźnie. No tak. To wystarczyło. Chłopiec mówił coś jeszcze,
gardłowo artykułując literę „r".

Natka zawróciła na pięcie. Było jej teraz zupełnie obojętne, czy nieznajomy chłopiec ją zauważył. Zła
na cały świat, mruczała pod nosem, co myśli o inteligencji swego młodszego brata.

Pietrek machał z daleka ręką. Nadeszła jego kolejka, a mały sknera wolał za colę zapłacić z pieniędzy
siostry.

— Dlaczego skłamałeś, prosiaku? — ofuknęła go Natka.

* Tres bien, maman (franc.) — Świetnie, mamo.

131

Pietruszka podniósł na nia zdumiony wzrok. Chciał pić i nic więcej go nie obchodziło.

— Daj łyk! — wyciągną) rękę. Natka schowała butelkę za plecami.

— Nie dostaniesz ani łyku, jeśli mi natychmiast nie powiesz, dlaczego wtedy skłamałeś?

Pietrek zamrugał powiekami. Gorączkowo usiłował sobie przypomnieć, co może oznaczać słowo
„wtedy". Bo to, że zarzucano mu kłamstwo, wcale go tak znowu bardzo nie dziwiło. Pietruszka
niezwykle często „mijał się z prawdą". Tak określił to ojciec i tak brzmiało o wiele lepiej.

— Wtedy, to kiedy?

— Nie wykręcisz się, kłapouchu! Mówiłeś, że Francuz mówi po polsku, tak czy nie?

— O rety, znów o tym Francuzie!

— Odpowiadaj! — Natka pociągnęła solidny łyk z butelki.

Ale Pietrkowi przestały się podobać takie metody. Ostatecznie stać go na kupienie sobie całej coca-
coli na własność. Spojrzał na siostrę wzrokiem bazyliszka i ponownie ustawił się w kolejce.

Natka westchnęła. ■„Niedobrze, trzeba inaczej!"

— Słuchaj, stary — zaczęła miękko.

Pietrek nadął się jak indyk. Dobrze wiedział, że to początek zabiegów ugodowych. Pierwsza runda
wygrana. Teraz on był górą. Milczał.

— Pietruszka, powiedz. To dla mnie bardzo ważne — prosiła Natka zgrzytając w duchu zębami. W
ustach miała słodycz, w oczach śmierć.

Pietrek widział jedno i drugie. Znowu pociągnęła łyk, otarła dłonią szyjkę i podała butelkę chłopcu.

Pietrek otaksował wzrokiem długą kolejkę, spoj-

132

rza! na ciemny, orzeźwiający płyn i... złamał się. Nie wytrzymał.

Długo gulgotał, zanim zdecydował się odpowiedzieć na zadane pytanie:

— Wcale nie skłamałem. On mówił po polsku. Natka uniosła oczy w górę i powiedziała spokojnie,
cedząc przez zęby:

— Mówi po francusku. Sama słyszałam. Przed chwilą.

Dopiero teraz Pietrek zdziwił się naprawdę. Przestał cokolwiek rozumieć.

— Bujasz?

— Nie. Słyszałam. Więc jak było?

Chłopiec zastanowił się. Ze zmarszczonym czołem i ustami wysuniętymi w ryjek przypominał nieco
Jacentego.

— Słuchaj — powiedział oblizując wargi — ja naprawdę słyszałem, jak mówił po polsku. Z tym
starszym panem.

— Z panem? — zastanowiła się Natka. — A z matką?

Pietrek przełknął colę. Oczy mu się rozświetliły jak dwa ogniki.

— Tyyyy — wyjąkał przeciągle — on z panią mówił inaczej! Chyba, chyba po francusku!

— Poczekaj — mruknęła Natka nie zważając nawet na to, że Pietrek bezczelnie wypijał całą colę. —
Więc z panem po polsku?

— To chyba jego ojciec — westchnął Pietrek z żalem nad pustą butelką.

— Z czego to wnioskujesz?

— Bo ja wiem? Tak mi się wydaje... chyba nawet powiedział raz „tato".

— Ojciec Polak, matka Francuzka — zawyroko-

133

wała Natka. — Tylko dlaczego wóz ma francuską rejestrację, skoro jechał z Polski?

W domu nie było nikogo.

— Tam, pod drzewem, siedzi Zysiek — powiedział Pietrek wskazując zieloną ławkę pod akacją. — Ma
minę jak kot, którego brzuch boli.

Faktycznie. Zysiek był wściekły. Rodziców nie ma, Natka z Pietruszką gdzieś się ulotnili. Siedział tu sam
jak palec i nudził się jak mops. Natka przysiadła obok.

— Cześć, co w domu? — zaczęła ugodowo. Zysiek milczał. Wściekłość kipiała w nim jak

mleko w zbyt małym garnku. Jeszcze chwila, a pokrywa zacznie skakać.

— Gdzie byliście? — wysapał wreszcie. Natka nie raczyła odpowiedzieć.

— Mogliście choć powiedzieć, dokąd idziecie, no nie?

— Nie twój, panie bracie, interes. Zapomniałeś, że jestem starsza. Pytam, co w domu?

— Nic — wymruczał trąc ucho. Postanowił zapomnieć o waśni. Tak będzie lepiej. — Nie ma ich.

— Dokąd mogli pójść?

— Skąd mam wiedzieć? Nigdy przedtem takich numerów nie robili. Tato kompletnie zbzikował z tymi
swoimi poszukiwaniami!

— Milcz. I ani słowa więcej. To jest fajny tato. I wolno mu sobie szukać, kogo chce!

Milczący dotąd Pietrek zerwał się z ławki.

— Znowu zaczynacie! To nie do wytrzymania! Zupełnie jakbym siedział w klatce z tygrysami!

134

Mam was po dziurki od nosa! — I pobiegł w dół uliczki.

Zysiek zmełł coś między zębami, czego Natka na szczęście nie dosłyszała.

— Chłopców nie było ? — spytała ugodowo.

— Nie. Przepadli. Słuchaj... — Zysiek całkiem zapomniał o gniewie. — Musimy się dowiedzieć o
nazwisko Węgropolaków. Bo jeśli tato znał Mickiewicza, to możliwe, że znał również ich ojca.

Natka spojrzała na brata z uznaniem.

— Fakt.

— Trzeba to zrobić jutro. Zresztą idziemy przecież do nich z wizytą. A potem pogadamy z ojcem, gra?

— Gra.

Za zakrętem ukazali się rodzice. Szli szybko i wyglądało, że się kłócą.

Pietrek biegł obok nich i trzymając się za brzuch głośno jęczał.

— Słuchaj, co ten mały robi za cyrk?

— Nie wiem. Dlaczego oni się kłócą? — Natka była pełna niepokoju. Takie sytuacje zdarzały się w
rodzinie naprawdę niezmiernie rzadko. Tato z reguły nie podnosił głosu. Nie potrafił krzyknąć czy
tupnąć ani... czegoś zabronić. Było znacznie gorzej: miał zaufanie. A zaufania, jak wiadomo, zawieść
nie wolno...

— Wiejmy! — mruknął Zysiek. — Wrócimy za pół godziny, kiedy się już wszystko wyjaśni.

Szli skrajem szosy. Ciągnące sznury aut zapalały światła mijania. Górą szumiały topole, od pól szedł
nikły zapach rozgrzanego siana. Z daleka dochodziły uparte dźwięki węgierskiego czardasza.

— Wracajmy! Jestem niespokojna.

135

Po cichu weszli na górę. W dużym pokoju paliło się światło. Tato siedział w fotelu i czytał książkę.
Natka w mig dostrzegła, że nie przewraca wcale kartek. Biedak, siedział ciągle nad tą samą stronicą.
Myślami był zapewne bardzo daleko. Mama tkwiła w mniejszym pokoju trzymając za rękę jęczącego
Pietruszkę.

— Bardzo cię boli?

— Oooo!—jęknął Pietrek chwytając się za brzuch.

Na widok wchodzących mama podniosła się z brzegu łóżka.

— Co on właściwie zżarł ? — Natka stanęła w rozkroku, z rękami w kieszeniach.

— Wolę nie pytać. — Mama nalewała jakąś tajemniczą ciecz do kieliszka z wodą.

— Ja już tego nie chcę! — zawył mały odwracając głowę.

— Pij! — mama pochyliła się nad łóżkiem i położyła dłoń na czole Pietruszki.

— Nie chcę! — odwrócił się ze wstrętem do ściany.

Natka podeszła do mamy i wyjęła jej kieliszek z ręki.

— Idź do taty, ja to załatwię.

Skrzypnęły drzwi. Natka obejrzała się. Mamy już nie było.

— Stary — zaczęła groźnie potrząsając brata za rękaw piżamy. — Ja nie będę się z tobą cackać! Pij,
do licha!

Pietrek odwrócił głowę i spojrzał na nią ze złością.

— A ty myślisz, że mnie w ogóle coś boli? Natka uniosła w górę brwi.

136

— Hej, co chcesz przez to powiedzieć ? — dziewczynka odstawiła kieliszek. — Oszukujesz?

— Aha.

— No ładnie, ale po co, przyjacielu?

Pietrek ściszył głos. Usiadł po turecku i skinął na siostrę, by się pochyliła. Spod poduszki wystawała
żółta łapa Jacentego.

— Myślałem, że oni się pogodzą. Rozumiesz? Natka ciągle marszczyła brwi.

— Ojciec i mama — ciągnął Pietrek sapiąc prosto w siostrzane ucho. — Przecież jeśli ktoś z nas
zachoruje, to... no, sama rozumiesz.

Dziewczynka kiwnęła głową. Jasne, że rozumiała. Najmniejsza choroba — ból głowy czy brzucha —
natychmiast jednoczyła rodzinę.

— I co? — spytała podejrzliwie. — Pomogło?

— Na razie nie — wyznał ze wstydem Pietrek. — Ale zrobię jeszcze jedną próbę... na przykład ślepa
kiszka?

— Odwiozą cię natychmiast do szpitala. To na nic.

Pietrek przeraził się nie na żarty.

— Ale musimy coś zrobić. Czy wiesz, o co im idzie?

Natka przecząco potrząsnęła głową. Pietrek szybkim ruchem przyciągnął ją za włosy przybliżając jej
ucho do swych warg.

— Tato miał tu narzeczoną.

— Gdzie?

— Tutaj. W Balatonboglar. W czasie wojny.

— Oszalałeś! — Natka zerwała się z łóżka.

— Wcale nie. Słyszałem, jak powiedział o tym mamie. Myśleli, że drzwi do tego pokoju są zamknięte.

137

— No to co, że miał ? — zawahała się dziewczynka. — To było dawno.

Zysiek, który do tej pory stał milczący, usiadł na krawędzi łóżka.

— Ale tato jej szuka. Koniecznie chce ją odnaleźć.

Natka i Zysiek wymienili spojrzenia. Tak. To mogło być groźne.

■

'.Л',іЦШ\ ź

Rano nie można się było nikogo dobu-dzić. Wesołe słoneczne plamy skakały po dywanie, wśród
porcelanowych figurek zdobiących orzechowy kredens, drgały w porzuconym na stole lusterku.

Pierwsza ze snu ocknęła się Natka. Przetarła oczy, rozejrzała się dookoła nieprzytomnie, ale
przypomnienie wczorajszego dnia uderzyło ją jak obuchem w głowę. „Czy to, co powiedział Pietrek,
było prawdą? A jeśli nawet, to dlaczego tato robił z tego taką tajemnicę przez te wszystkie lata.
Czyżby rzeczywiście nigdy nie wspomniał o tym nawet mamie? I nagle po latach gwałtownie pragnie
odnaleźć zagubioną narzeczoną? Czy to ma jakiś sens? No tak, ale przecież wujek Karol... czy nie
rozwiódł się z ciocią tylko po to, by ożenić się z kim innym? I wcale nie był wtedy młodszy od tatusia.
To się podobno często zdarza. No, ale żeby nasz tato?

Przy śniadaniu prawie wszyscy ruszali się jak muchy w miodzie. Tylko „chory" Pietruszka z apetytem
wcinał jajka, nie wzbudzając tym, o dziwo, niczyjego zainteresowania.

— Tato, czy możemy pójść z wizytą do rodziców Janosza i Feriego? Wczoraj zaprosili nas na pala...
pala... no, jak się to nazywa?

— To nie do wymówienia! — wzruszyła ramionami Natka.

— Palacsinta — powiedział ojciec.

139

— Zgadza się. A może... pójdziesz z nami? — spytała Natka mocno ściskając w palcach plastykowa
łyżeczkę.

Pokręcił przecząco głową.

— Zostawcie ojca — rzekła spokojnie mama. — To spotkanie ze wspomnieniami okazało się dla
niego jednak dość denerwujące.

— Powiedz mi tylko jeszcze jedno: czy znałeś Olka Mickiewicza? — Natka była nieustępliwa.

Tato zrobił jakiś nieokreślony gest.

— Przestańcie już męczyć ojca! — mama nie żartowała. I wszyscy świetnie o tym wiedzieli. — Dajcie
mu spokój.

Po raz pierwszy Natka zdała sobie sprawę z wielkiego podziwu, jaki odczuwa w stosunku do mamy.
„Przecież ona go chroni, co prawda niepotrzebnie przed nami, ale skąd może wiedzieć, że chcemy im
jakoś pomóc? Nie, metody Pietruszki nie są do przyjęcia. Coś trzeba koniecznie zrobić, ale co?"

— To nie do wytrzymania — powiedział Zysiek, gdy już wyszli we trójkę na rozpalony bruk
miasteczka. — Co się dzieje w naszej rodzinie ? Wszyscy są jak... no, jak... delikatne kwiatuszki. Nie
wolno ich dotknąć ani nawet powąchać!

Pietrek miał wyjątkowo żałosną minę. Ta „mimoza", jak nazywano najmłodszą latorośl rodziny
Janeczków, przeżywała rodzinne nieporozumienia jak swoją osobistą klęskę. Przyzwyczajony do
okazywanej miłości, macierzyńskich i ojcowskich uczuć, czasami nawet w nadmiarze, nie mógł
zaakceptować obojętności, która spadła na niego niczym grom z jasnego nieba.

— Dlaczego oni się mną nie zajmują? Przecież wczoraj byłem bardzo chory?

140

— Nie marudź, synu — powiedział pobłażliwie Zysiek. — Jakoś to się rozlezie.

Trzciny szumiały. Brunatne kolby kiwając głowami wyłaniały się spośród zielonych liści. Po niebie
płynęły faliste obłoki skupiając się nad horyzontem w zwały świeżo ubitej śmietany.

Plaża tętniła gwarem. Pietrek, choć miał już lat dziewięć, z zainteresowaniem przyglądał się budowli
wznoszonej z mułu i piasku przez maluchy.

— Serwus! — głos Feriego zabrzmiał im nad głowami radośnie.

Zysiek zerwał się ucieszony.

— Dobrze, że przyszliście! U nas taka atmosfera...

Natka ze złością kopnęła go w kostkę.

— Coś ty! — wrzasnął. — Już nic powiedzieć nie wolno?

Janosz usiadł na kocu obok Natki.

— Pamietacze, że dzisz zaprosiliszmy was na na-leszniki?

— Ple... ple... ple...—mozolił się Pietruszka usiłując sobie przypomnieć trudną węgierską nazwę tego
smakołyka.

— Daj spokój! — Janosz machnął dłonią na znak, że szkoda wysiłku. — To naprawdę trudne słowo.
Spójrzcie na szosę! Znów polski autokar! Strasznie dużo tu Polaków! — roześmiał się.— Tato mówił,
że w tym roku wyjątkowo rodacy „obrodzili".

— Słuchaj — przypomniał sobie Zysiek — powiedz, jak się nazywacie? No, jakie nosicie nazwisko?

Janosz spojrzał na niego zdumiony, po czym głośno się roześmiał.

141

— Nie powiedżieliszmy wam? Co za głupcy z nas! Oto Ferenc i Janosz Supniewscy. Piękne polskie
nazwisko, ale dla Węgrów trudne do wymówienia, więc przezwali ojca „Szupa".

— Dlaczego? — Natka nie mogła zrozumieć.

— Węgierski język ma dziwną właszcziwoszcz. Literę „s" czyta się jak „sz". I odwrotnie.

Południe skracało cień. Upał obezwładniał. Co chwilę ktoś biegł do jeziora szukając ochłody.
Nadaremnie. Woda miała temperaturę bulionu.

— Wiecie co ? — odezwał się milczący Feri. — Jeśli chcecie zdążyć na naleśniki i zmyć przedtem z
siebie olejek do opalania, to musimy wracać.

Szybko zlikwidowali obozowisko. Tylko Pietrek, który nie bez oporu maluchów włączył się do budowy
błotnistego zamku, protestował dość gwałtownie. Pomogło jak zwykle jego nieprawdopodobne
łakomstwo i wizja naleśników oblanych czekoladą.

W domu nie zastali nikogo. Na stoliku bieliła się kartka. Natka przeczytała mrużąc oczy:

„Nie czekajcie na nas, wrócimy dopiero wieczorem. Pieniądze są w szufladzie".

— Co to?

— W porządku. Pojechali gdzieś razem. Pietruszka odetchnął z ulgą. Może już będzie

dobrze?

Do obiadu ubierali się niezwykle starannie. Zysiek włożył nawet białą koszulę z krótkimi rękawami.
Pietrek został dokładnie wyszorowany i teraz jego uszy i szyja gorzały świeżą czerwienią. Natka ubrała
się w niebieską sukienkę. Wiedziała, że jest jej w niej wyjątkowo ładnie.

142

Rodzina państwa Supniewskich mieszkała w piętrowym, narożnym domu. Wąskie schody i chłodną
sień krył mrok. Wejście z rozsłonecznionego upału w ten cień sprawiło, że Natka zatrzymała się
zdezorientowana. Dopiero po kilku sekundach wzrok

143

przyzwyczaił się na tyle, że dostrzegła pierwszy stopień.

Drzwi otworzyła bardzo tęga pani w letniej sukience bez rękawów i kolorowym, kretonowym
fartuchu.

— Aniukam, ezek a lengyelek* — zaraportował Feri.

— Nasza mama, Juliszka — uśmiechnął się Janosz.

Natka od razu poczuła sympatię do tej okrągłej i rumianej pani. Miny Pietrka i Zyska również
wskazywały na to, że odnieśli podobne wrażenie.

Mieszkanie było duże i przestronne. Z pokoju, w którym się znaleźli, prowadziło czworo drzwi do
innych pomieszczeń. Natka od razu spostrzegła, że jest to dom kultywujący polski folklor. Barwne
cepeliowskie kilimy z okolic Nowego Targu, wycinanki z Zalipia i duży słomiany pająk zawieszony pod
sufitem. Nieco słomianych mat i piękna srebrna parzenica zdobiąca jedną ze ścian.

— Prawda, że ładna? — spytał Janosz wskazując błyszczącą góralską ozdobę.

Natka ciekawie rozglądała się po pokoju. Była nieco rozczarowana. Nie tak wyobrażała sobie
węgierski dom. Tylko na stole stała znana jej ludowa ceramika z okolic Pecsu.

Mama Juliszka uśmiechnęła się przepraszająco i zniknęła w drzwiach prowadzących do kuchni.

Zysiek podszedł do stojącego w rogu pokoju stolika. Wziął do ręki fotografię w metalowej ramce.

— Wasz tato?

— Tak. Zaraz tu będzie. Poszedł tylko na chwilę

* Aniukam, czek a lengyelek (węg.) — Mamo, to są Polacy.

144

do warsztatu po narzędzia. Zepsuł się kran w kuchni i właśnie tato...

Drzwi otworzyły się z hałasem i stanął w nich wysoki, barczysty mężczyzna z krótko przystrzyżoną,
siwiejącą czupryną. Zysiek poznał natychmiast twarz z fotografii.

— Witajcie, bracia Polacy!—zawołał wesoło, ściskając wyciągnięte ręce.

Natce przyjrzał się uważniej.

— Ty jesteś Natalia, zwana Natką? A to zapewne wasz Pietruszka! Co za jarzynowy zbiór imion!

Pietrek poczuł się odrobinę urażony.

— Mam na imię Piotr. Piotr Janeczek.

Jakiś dziwny błysk zapalił się we wzroku mężczyzny. Twarz mu w jednej chwili spoważniała.

— Wasz ojciec nazywa się... Janeczek?

— Tak. Cóż w tym dziwnego ? — Zysiek oparł się o poręcz krzesła.

— A... jak ma na imię? Przepraszam, że was o to pytam... ale to niezwykle ważne...

— Olgierd — odpowiedziała Natka, czując, że dzieje się coś tajemniczego, coś niezupełnie dobrego.

Pan Supniewski wyglądał teraz jak człowiek uderzony obuchem. Opadł na stojący w kącie fotel i
machinalnie przygładzał siwiejące skronie.

— Jak to możliwe? To... zupełnie nie tak...

— Zwariować można! — szepnęła Natka do Zyska. — Przecież on się tak samo zachowuje jak nasz
tato wczoraj.

— Tato, co się stało? — spytał niespokojnie Janosz.

— Poczekaj, poczekaj — mamrotał pan Supniewski dając znak ręką, żeby mu nie przeszkadzano. —
Czy... wasz ojciec był tutaj w czasie wojny?

10 Salceson i mrówki

145

Pietrek zbliżył się do fotela. Spod oka przyglądał się siwym skroniom gospodarza.

— Pan zna tatusia?

— Czy znam? — powiedział jakby do samego siebie. — Jeśli to on, jeśli on żyje, to... no, nic nie
rozumiem!

— Dlaczego pan się dziwi, że tato żyje? — spytał zdumiony Zysiek.

— Właśnie, tato, dlaczego szę dziwisz? — Janosz przyglądał się ojcu z wzrastającym zdumieniem.

Pietruszka, który zdążył zawędrować pod fikus, wziął nagle rozpęd i zahamował koło fotela.

— Pan znał tatę i tego, no... Mickiewicza? Pan Supniewski spojrzał na niego zdziwiony.

— Olgierd Janeczek i Olek Mickiewicz — to przecież jedna i ta sama osoba.

Zapanowało głuche milczenie. Dzieci spoglądały po sobie absolutnie zbaraniałe. Jeden Zysiek nie
stracił głowy.

— Proszę pana — zwrócił się do gospodarza chwytając go za rękę. — Czy mógłby nam pan to
wszystko wyjaśnić? My nic absolutnie z tego nie rozumiemy. Tato nigdy przedtem o tym nie
wspominał.

— Tak, proszę nam powiedzieć — poparła brata Natka, patrząc błagalnie na pana Supniewskiego. —
Co ma wspólnego nazwisko Mickiewicza z tatu-siem?

Pan Supniewski przesunął dłonią po czole i u-śmiechnął się do Natki. Był to uśmiech o lekkim odcieniu
zadumy.

— Dobrze. Wyjaśnię wam, choć przyznać muszę, że to wszystko niemało mnie zaskoczyło. Są rzeczy...
sprawy, o których nie chciałbym z wami

146

teraz mówić. Są tak osobiste... Nie rozumiem jednak...

— Czego? — denerwował się Pietrek.

— Tego, że wasz ojciec nic wam o swojej przeszłości nie opowiadał.

— Nie lubi wspomnień — wyrwał się Pietrek i umilkł zgromiony spojrzeniem Natki.

— Hm... dziwi mnie, że mógł o tym, co się tu działo, zapomnieć. Ale... gdzie on jest teraz?

— Wyjechał z mamą na cały dzień. Wróci wieczorem! — powiedziała szybko Natka czując przez
skórę, że dla ojca to spotkanie będzie też niemałym wstrząsem. — Tato szuka tu jakichś swoich
przyjaciół.

— Jednym z nich byłem ja — odrzekł cicho pan Supniewski. — Drugi to Janek Palica. Ale on
przedostał się do Francji w tysiąc dziewięćset czterdziestym czwartym roku, w niecałe dwa tygodnie
po wyjeździe stąd waszego ojca. Byłem pewien, że we Francji przebywali razem. Dziwiło mnie, że
Olek nie daje znaku życia. Inni pisali... choć to była wojna i listy nie szły normalną drogą.
Przyjaźniliśmy się bardzo. Nasza trójka była prawie nierozłączna... A potem nadeszła wiadomość, że
Olgierd zginął.

— Skąd nadeszła? — spytał Zysiek.

— Z Francji. Któryś z Węgrów otrzymał list od polskich kolegów. Pisali, że z grupy Polaków
działających we francuskim ruchu oporu zginęli Mickiewicz, Reymont, Poniatowski... Myślałem
wtedy, że chodzi o Olka...

Weszła pani Juliszka z dymiącą w^azą zupy. Pan Supniewski spojrzał na żonę, przez moment jakby się
wahał, ale wreszcie powiedział kilka zdań po węgiersku. Natka wyłowiła tylko dwa nazwiska:

Ul*

147

Janeczek i Mickiewicz. „Aha — pomyślała — opowiada widać żonie o tatusiu. Czyżby pani Juliszka też
go znała?"

Musiała go znać. I to dobrze. To było widoczne ponad wszelką wątpliwość. Co prawda zdążyła
postawić bezpiecznie na stole wazę z zupą, tak że nic się nie wylało, ale widać ten pozorny spokój
wiele ją kosztował, opadła bowiem na najbliżej stojące krzesło i patrzyła na męża zupełnie osłupiała.

— Ezek az óvei gyerekek? — spytała po dłuższej chwili.

— Co ona mówi? — Zysiek szarpnął Janosza za

ramię.

— Mama pyta, czy to jego dzieci.

— Jakiego: jego? — Pietruszka ze złości, że niczego nie rozumie, szarpał niebezpiecznie frędzle

serwety.

— No, pyta, czy wy jesteście dziećmi Mickiewicza.

— Siadajcie — powiedział pan Supniewski wstając z fotela — teraz zjemy obiad. Potem wam pewne
sprawy wyjaśnię... postaram się. Tak będzie najlepiej. A z waszym tatą spotkam się jak najszybciej.

— Ale heca! — mruknął Zysiek siadając obok Natki. — Trzeba będzie uprzedzić o tym tatę.

Pietrek spojrzał na nich z niepokojem. Co tu się jeszcze stanie?

Zupa rybna paliła żywym ogniem. Wydawało się, że wystarczy chuchnąć na zapałkę, a zapali się
natychmiast jasnym płomieniem. Dopiero jednak słynne naleśniki jako tako rozładowały napięty
nastrój. Pachniały dżemem morelowym, mielonymi orzechami i były suto polane gorącą czekoladą.

148

Pietruszka zapomniał o całym świecie i dał koncert na trzy talerze, dwa widelce, łyżeczkę i... chętnie
by jeszcze użył jęzora do wylizywania. Przy szóstym naleśniku pani Juliszka spojrzała na niego z
niepokojem. Pietrek zjadł, oblizał się i miłośnie spoglądał na półmisek, na którym zastygała
czekoladowa masa.

— Dość — ostro skarciła go Natka. — Bo pojedziesz do szpitala na płukanie żołądka.

Janosz uśmiechnął się.

— A nie mówiłem, że to szódmy cud szwiata?

— Co z tego, że mówiłeś ? — pokiwał głową Pietrek, z żalem odkładając widelec.

Dorośli pili kawę, dzieci dostały kompot z brzoskwiń. Natka z niecierpliwością czekała na zakończenie
obiadu. „Niech się to już raz wyjaśni! Niech się wyjaśni!"

Pan Supniewski zapalił fajkę. Zapanowała nerwowa cisza. Pani Juliszka zbierała talerze, ukradkiem
rzucając spojrzenia na zaproszoną trójkę. Natka chciała jej pomóc, ale spotkała się z uprzejmą
odmową.

— Pan obiecał... — upomniał się Zysiek.

— Tak, wiem; Od czego by tu zacząć... Czy wiecie o tym, że w czasie ostatniej wojny wielu Polaków
przebywało tu, na Węgrzech ?

— Tak — wtrącił Feri. — Szandor bacsi im to mówił. Pokazał nawet zdjęcia, ale wtedy jeszcze nikt nie
przypuszczał...

— Rozumiem — pan Wiktor ssał fajkę. — Ci Polacy — ciągnął — byli uchodźcami z rodzinnego kraju.
Niemcy chcieli zamknąć ich wszystkich... to znaczy nas — poprawił się — do obozów, pod nadzór
policyjny...

149

— A co na to Węgrzy?

— Nie zgodzili się. Z ogromnym współczuciem przyjęli nas tu także prości ludzie i... ukryli. Chłopskie i
miejskie rodziny zatrzymały wielu z nas u siebie na stałe. Ale Polaków uciekających przybywało.
Przekradali się masowo przez granicę, trzeba ich było jakoś zorganizować. Przerzuty trwały
bezustannie. Narażając życie kursowali między Budapesztem a Polską specjalni kurierzy. Wreszcie
doszło do utworzenia Komitetu Obywatelskiego dla Spraw Opieki nad Uchodźcami Polskimi na
Węgrzech.

— Pan był też w tym komitecie?

— Nie. Ja, twój ojciec i nasz przyjaciel Jaś Palica mieliśmy wtedy po siedemnaście lat. Chodziliśmy do
szkoły w Balatonboglar.

— Wiem — kiwnęła głową Natka. — To była polska szkoła.

— Tak. Do dziś mieszka tu nasz nauczyciel. Czy wiecie, ilu Polaków przedostało się na Węgry?

— Pewnie z... tysiąc — powiedział z pewnym wahaniem Pietrek.

Pan Supniewski lekko się uśmiechnął.

— Sto dwadzieścia tysięcy!

— To strasznie dużo! I oni wszyscy tu zostali?

— Nie. Większość zatrzymywała się w Budapeszcie kilka zaledwie dni, gdzie ich zaopatrywano w
fałszywe dokumenty, pieniądze i wysyłano dalej. Do Anglii, Francji. Ale sporo zostało. Stale
przebywało tu około dziesięciu tysięcy uchodźców. Tu, w Balatonboglar, skupiła się wokół gimnazjum
prawie cała młodzież.

— I wszyscy mieli fałszywe papiery? — spytała Natka, która już coś zaczynała rozumieć.

150

— Tak. I wasz ojciec też. Niewiele osób znało jego prawdziwe nazwisko. Ja, Juliszka... Szandor nie
znal. Tego wymagała konspiracja i bezpieczeństwo ludzi.

— No, dobrze — zgodziła się dziewczynka. — Ale dlaczego Mickiewicz?

— To dość zabawna historia — pan Supniewski zapalił zapałkę i ssał chwilę żarzącą się fajkę. — Otóż
władze węgierskie wystawiające fałszywe dokumenty nie znały zupełnie polskich nazwisk. Sięgnięto
do literatury i historii. W ten prosty sposób co drugi Polak był Mickiewiczem, a co trzeci...
Sienkiewiczem. Sporo też było Jagiełłów, Batorych i Żeromskich.

— Teraz rozumiem — uśmiechnął się Zysiek. — Biedny nasz tato trafił na... wieszcza!

— A kiedy pan widział ojca po raz ostatni? Pan Supniewski zmarszczył brwi.

— Wasz ojciec od początku marzył o przedostaniu się do Francji. Chciał walczyć z Niemcami... Po nim
wyjechali inni, Jaś Palica... Ja zostałem. — Pan Supniewski sprawiał wrażenie człowieka, który raz
jeszcze przeżywa dawne, trudne sprawy. Umilkł.

Do domu wracali w dziwnych nastrojach. Nikogo jakoś nie cieszył ciepły wieczór, drżące liście akacji,
oddech wielkiego jeziora, wiatr niosący zapach dojrzewających brzoskwiń i winogron i czyste niebo w
odcieniu granatu. Duże, jasne gwiazdy zapalały się kolejno. Spoza wysokich trzcinowych kęp wytoczył
się pyzaty księżyc.

— Ciekawe, jak będzie wyglądało spotkanie — powiedział Zysiek po dłuższym milczeniu.

151

— Czyje?

— Jak to: czyje? Oczywiście taty z panem Wiktorem.

Tego nikt nie potrafił sobie wyobrazić. Nastrój niepokoju najwidoczniej zaciążył na wszystkich.

— Nie wiem — westchnęła Natka.

— Jak myślisz — ciągnął Zysiek — czy nasz tato sprawił jakąś... specjalną przykrość panu Wiktorowi?
Bo chyba to, że do niego nie napisał, nie mogło mieć aż takiego znaczenia...

— Nie wiem, ale chyba coś między nimi zaszło. Tylko co?

— Mnie się to wszystko nie podoba! — Pietrek zatrzymał się w miejscu i całkiem po dziecinnemu
przytulił się do siostry. — Ja nie chcę!

— Uspokój się. Postaramy się wszystkiego dowiedzieć. I musimy uprzedzić tatę, że to właśnie pan
Supniewski jest ojcem Węgropolaków. Jasne?

Pietrek kiwnął głową.

Natka niechętnie otworzyła oczy. „Czy to już ranek? Dziwnie ciemno — pomyślała i sennie
przewróciła się na drugi bok. — Jak cicho. Czyżby wszyscy jeszcze spali?"

Z pokoju chłopców dochodziło jednostajne po-sapywanie. Jęknęły sprężyny Zyśkowego łóżka. Natka
uniosła głowę i zerknęła w kierunku dwu tapczanów pod przeciwległą ścianą. Rodzice też jeszcze
spali. Wrócili wczoraj bardzo późno i nie zapalając światła cicho przemknęli się na swoje posłania.

Dziewczynka usiadła na łóżku. Czuła dziwny ucisk w uszach, bolała ją głowa, nieznośnie uderzało
przyspieszone tętno. „Czyżbym była chora ?— myślała z przerażeniem. — Tego jeszcze brakowało! Do
tego wszystkiego jeszcze choroba! Ale dlaczego jest tak ciemno?"

Natka boso podeszła do okna. Drewniane żaluzje, nieszczelnie zasunięte, ukazywały w szczelinach
szare, ponure niebo, po którym nisko płynęły ołowiane, nabrzmiałe deszczem cnmury.

„Ale pogoda! — myślała przestępując z nogi na nogę. — Po takim rozgwieżdżonym wieczorze? Ani się
opalać, ani poleżeć nad jeziorem. Trzeba będzie włożyć sweter..."

Mama poruszyła się na tapczanie. Natka jednym skokiem znalazła się w swoim łóżku i zagrzebała

153

pod kocem. Nie chce rozmawiać, nie może przecież powiedzieć tego, co naprawdę myśli. Wczorajszy
dzień dostarczył im tak potężnej porcji wrażeń, że wystarczy na bardzo długo.

Mama cicho wstała z tapczanu i klapiąc pantoflami poszła do kuchni. Tato jęknął przez sen i
gwałtownie zamachał rękami.

„Śni mu się coś — pomyślała dziewczynka wystawiając głowę spod koca. — Może ta ucieczka do
Francji? Ile to już lat od zakończenia wojny?"

Zysiek w piżamie stanął w drzwiach pokoju. Widząc, że siostra już nie śpi, podszedł na palcach i
przysiadł w rogu łóżka.

— Zysiek — szepnęła rozcapierzając palce. — Ile to już lat od zakończenia wojny.

— Zaraz — zastanowił się. — Poczekaj... od tysiąc dziewięćset czterdziestego piątego do dziś...

— Teraz mamy siedemdziesiąty trzeci.

— To już... dwadzieścia osiem lat...

— Oni mieli wtedy po siedemnaście lat... — mruczała Natka.

— Kto?

— No, tato, pan Wiktor, ten zagubiony Jaś i wujek Szandor.

— Coś ty! Już zapomniałaś? Siedemnaście lat mieli w czterdziestym pierwszym!

— Czyli tato uciekając stąd miał już dwadzieścia, tak?

— Tak by wyglądało. Skoro wiał w czterdziestym czwartym...

Ojciec obudził się. Usiadł na tapczanie trąc oczy i gładząc sterczące na czubku głowy kosmyki.
Wyglądał niesłychanie niewinnie i rozczulająco.

— Co to? Pada? — zapytał.

154

Istotnie. Pierwsze krople deszczu uderzyły w szyby i spłynęły wąskimi strużkami.

Pietrek ziewając jak hipopotam wtoczył się do pokoju głośno domagając się śniadania.

— Kakao i dużą bułkę. Z dżemem.

Widok ojca coś mu nagle przypomniał, bo podszedł do niego i wymierzając palec prosto w ojcowską
pierś wypalił:

— On się nazywa Supniewski! Ojciec spojrzał na niego zdumiony.

— Pytali wczoraj o ciebie. Pan Wiktor i jego żona, Juliszka.

Tato wyglądał tak, jakby nagle cały świat runął na jego wątłe barki.

— Skąd... skąd ty znasz Juliszkę?

— To matka Janosza i Feriego — usłużnie podpowiedział Zysiek.

Tato zmarszczył brwi.

— Posłuchaj — Natka usiadła obok ojca i objęła go mocno za szyję — powiedz nam lepiej wszystko.
Byliśmy wczoraj na obiedzie u państwa Supniew-skich. Wiele o tobie wiemy...

— I o Olku Mickiewiczu też — dorzucił Zysiek.

— Tak. Wiemy, dlaczego nosiłeś fałszywe nazwisko, ale...

— A więc i to wam powiedział — glos ojca brzmiał głucho. — Nie wspominałem o tym nigdy, bo to
takie dawne czasy. Wojna, okupacja, przerzut na Węgry, lata szkoły i konieczność natychmiastowej
ucieczki... — chodził po pokoju dziwnie przygarbiony. — Ale nic nie wiedziałem o tym, że Wiktor
zdecydował się na pozostanie tutaj. Myślałem, że wyjechał po mnie, z Jasiem Palicą.

Mama weszła do pokoju niosąc na tacy talerze

155

i kubki. Spokojnie rozkładała serwetę, ustawiła masło, dżem i zieloną paprykę.

— Chodźcie, proszę. Śniadanie na stole.

— Tato — zaczęła znów Natka zwijając na palcu końce włosów — musisz się zobaczyć z panem
Wiktorem i wujkiem Szandorem.

Ojciec skinął głową.

— Tato, a Juliszkę znałeś ? — Pietrek nie ustępował.

— Juliszkę ? — ojciec wyraźnie się zmieszał.

— Jaką Juliszkę ? — zainteresowała się mama. — Czy... czy to ona?

— Panią Supniewską. Żonę pana Wiktora i matkę Janosza i Feriego — powiedziała Natka odbierając
talerzyk z maminych rąk.

— Nie wiedziałem... skąd mogłem przypuścić, że on się właśnie z nią ożeni? Wygląda na to, że został
tu z jej powodu. — Tato skręcił palcami młynka. Robił to wtedy, gdy był czymś zaskoczony.

— Chodźcie wreszcie na śniadanie! — zezłościła się mama.

Usiedli. Szczękały noże i widelce. Mama nalewała kakao i mleko. Ktoś zastukał głośno do drzwi
wejściowych. Tato drgnął, mama wstała i zapinając szczelnie szlafrok poszła otworzyć.

— Olgierd, ktoś do ciebie.

Dzieci obejrzały się jak na komendę. W drzwiach, przemoczony, z włosami przylepionymi do czoła,
stał pan Supniewski.

— Wiktor!

— Olek!

Mężczyźni stali naprzeciw siebie bez ruchu. Sekundy płynęły, ale dla nich czas jakby się zatrzymał.

157

Natka dała znak braciom i po cichu wyniosła się do pokoju chłopców. Za nią, ociągając się, wyma-
szerował Zysiek ciągnąc za rękę Pietruszkę.

— No, i co o tym sądzisz ? — spytała Natka. Zysiek wzruszył ramionami.

— Spotkali się. Po prostu.

— Nic nie rozumiem — mamrotał Pietrek z ustami wypchanymi bułką — nawet się nie ucałowali !

— A nie przyszło wam na myśl, baranie łby, że dawna narzeczona naszego taty to właśnie... Juli-szka!

Chłopcy zastygli z otwartymi ze zdumienia ustami. Oczywiście, Natka na pewno ma rację.

Jakiś szelest zwrócił ich uwagę. W ciemnym prostokącie futryny zajaśniała czyjaś twarz.

— Kto tu? — wrzasnął Zysiek.

Jakiś cichy dziecięcy głosik wymamrotał coś w nieznanym języku.

Zza Zyśkowego ramienia Natka dostrzegła małego chłopczyka, który podawał jakiś wymięty papier na
wyciągniętej dłoni. Kiedy go wzięła, malec natychmiast zniknął jak duch. Załomotały tylko jego pięty
na stromych schodach.

— Co to? — spytał Pietrek dogryzając bułkę.

— List. Jakiś list. Zaraz zobaczę. Natka zbliżyła się do okna.

— O rety! Ale mnóstwo byków! — roześmiała się podając bratu kartkę.

Zysiek pochylił się i czytał poruszając ustami: „Jeżli chcecie wiadomoszcz taką, co wami począś-nie, to
przyj ćcie do szopy w szadzie ogrodnika, koło targu. Janosz".

— Co to znaczy ?

158

— Proste — Natka odebrała mu list. — Janosz nie umie dobrze pisać po polsku. Już lepiej mówi.

— Dobra, ale co to jest „szad ogrodnika" ?

— Sad. Po prostu sad. Zapomniałeś już, że po węgiersku „sz" pisze się jak „s" i odwrotnie? Janosz
zwyczajnie się pomylił.

Pietrek kiwnął głową. Dla niego list był jasny jak słońce.

— Ale kiedy? Kiedy mamy tam pójść? — Zysiek był wyraźnie zaniepokojony.

Natka jeszcze raz spojrzała na kartkę.

— Nic tu nie ma więcej. Przypuszczam, że już tam na nas czekają. Widocznie wiedzą o wizycie u nas
pana Wiktora. Może to ma coś z tym wspólnego? Ubieramy się! Kto pierwszy do łazienki?

Pietrek skrzywił się okropnie.

— Po co ? Przecież dziś i tak wszystko wywróciło się do góry nogami! Mama dała śniadanie nawet nie
zapytawszy, czy ktokolwiek się umył!

— A czy ktokolwiek się umył? Cała trójka wybuchnęła śmiechem.

— My się tu śmiejemy, a wcale nie wiemy, co dzieje się za ścianą. Może podsłuchać?

Natka trzepnęła go ścierką.

— W naszym domu nigdy nie było takich zwyczajów! Jasne?

Mimo oporu Pietruszka został doprowadzony pod kran. Wycierając mydło z oczu, piskliwym głosem
zawodził, rozczulając się sam nad sobą z powodu brutalności i przemocy, jaka spotkała go od samego
rana.

Wyszli sznureczkiem, na palcach, pilnie bacząc, .by nie zaskrzypiała podłoga pod gumowymi kalo-

159

szami. Na klatce schodowej włożyli płaszcze nieprzemakalne.

Deszcz zgęstniał i sypał drobnymi perełkami rozpryskującymi się z szelestem o szkliste ortalionowe
okrycia. Natka naciągnęła kaptur chroniąc włosy przed zmoczeniem.

Targ był pusty. Ani żywej duszy. Stragany zbite z desek i obciągnięte zielonym brezentem mokły w
strugach deszczu. W błocie poniewierały się skórki z melona, pęki zżółkłego kopru, ogryzione kaczany
kukurydzy. Smutek i nuda.

Nagle wzrok Zyska padł na powiewający na wietrze arkusz papieru przypięty do płotu oddzielającego
targowe zaplecze od gęstych krzewów agrestu. Podszedł i uniósł w górę zmoczoną płachtę.

— Natka! — wykrzyknął podniecony. — Chodź

no tutaj!

Dziewczynka zgrabnie przeskoczyła błotnisty

rów.

— Czytaj! — Zysiek tryumfalnie stuknął palcem w mokry papier.

Natka pochyliła się i z trudem przesylabizowała zamazany, prawie nieczytelny napis:

— „Odetknącz trzeci deska w lewo jak twarzą to w prawo". To ci informacja! — roześmiała się. —
Ależ oni robią koszmarne błędy! Dlaczego nie chodzą do polskiej szkoły? Czyżby ją już zlikwidowano?

— Sama ich o to zapytaj! — mruknął Zysiek opukując kolejne deski w płocie. — Gdzie ta piekielna
„trzeci deska"?

— Przecież ci napisali: „jak twarzą to w prawo"!

Zysiek wykręcił się na pięcie i rozpoczął wędrówkę wzdłuż płotu w przeciwnym kierunku. Jedyna
furtka była zamknięta na kłódkę.

160

— Jest! — Wielokrotnie przesuwana deska bez-szmerowo podskoczyła w górę ukazując wąski właz.

— Zmieścisz się? — spytał Zysiek ogarniając siostrę powątpiewającym spojrzeniem.

— Ugryź się w nos! — warknęła i sprawnie przelazła bokiem na drugą stronę. Za nią pospieszył
Pietrek.

Zysiek utknął. Wściekły na cały świat, widząc błyski rozbawienia w oczach Natki, szarpnął się
gwałtownie, zostawiając po drugiej stronie płotu swój honor i... rękaw płaszcza. Mamrocząc coś pod
nosem pierwszy ruszył wąską, wydeptaną ścieżyną poprzez gęste krzaki agrestu.

Za nim podążał Pietruszka, a na końcu Natka.

Kiedy skończył się agrest, zaczęły się porzeczki: naprzód czerwone, potem białe, a na końcu czarne—
ostro pachnące zbutwiałymi liśćmi i palonym karmelem. Nie był to jednak kres wędrówki. Ścieżyna
przecinała grządki z gęstymi kępami maków o ciem-nopurpurowych i fiołkowych kielichach. Dalej
ciągnęły się zagony wysokich słoneczników o szorstkich liściach i omszonych łodygach.

Nogi grzęzły w błotnistej mazi. Pietrek już kilkakrotnie o mało nie wyskoczył z kaloszy.

Wreszcie wyłonili się spośród tyczek fasoli. Rozejrzeli się dookoła. Wszędzie, jak okiem sięgnąć,
ciągnęły się szeregi drzew morelowych i brzoskwiniowych z kulami dojrzewających owoców. Pietrek
oblizał się łakomie, ale Natka stanowczym ruchem popchnęła go naprzód.

— Jeżeli już musimy wkradać się chyłkiem do cudzego ogrodu, to nie po to, żeby kraść owoce!

Pietrek nie wydawał się specjalnie przekonany, ale też i nie protestował.

11 Salceson i mrówki

161

— I co teraz ? — zastanawiał się Zysiek.

— Idziemy tam, dokąd wiedzie ścieżka.

— A jeśli ona wiedzie prosto do ogrodnika, który na nas czeka z kijem? — denerwował się mały
wycierając palcem krople wody spływające z mokrych kosmyków. — Skąd on może wiedzieć, że my
rzeczywiście nic nie kradniemy?

Natka zastanowiła się przez moment. To nie było takie głupie. W razie czego nie będą nawet umieli
wyjaśnić, w jakim celu znaleźli się w sadzie.

— Czekajcie tu na mnie. Za tym drzewem.

— Co chcesz zrobić? — zapytał Zysiek wzdry-gając się, bo zimna strużka deszczu spłynęła mu na kark.

— Pójdę się rozejrzeć. Zaraz wrócę! — I zanim chłopiec się zorientował, Natka smyrgnęła między
drzewa.

Zysiek, rad nierad, oparł się o pień. Pietruszka walczył z pokusą sięgnięcia po dorodną brzoskwinię
zwisającą prowokacyjnie tuż nad jego głową. „Nie można — przemawiał w duchu do siebie. — Jeśli

nawet nikt nie zauważy, to i tak ja będę wiedział, że ją zjadłem. A jeśli j a będę wiedział, to już będzie
to złodziejstwo!"

Nagle coś mocno pacnęło go w plecy. Obejrzał się błyskawicznie i zobaczył Feriego, który dawał mu
znaki.

— Jest Feri! — zawołał podniecony szarpiąc brata za rozdarty rękaw.

— Gdzie?—-Zysiek rozglądał się dookoła.

— Chodź! Daje nam znaki!

Obaj chłopcy pomykali teraz za jasną wiatrówką, która migała między drzewami. Za chwilę dojrzeli
dużą szopę stojącą niedaleko warzywnika i szklarni.

162

Drzwi szopy były na oścież otwarte, a wielki skobel zwisał bezużytecznie. W środku było mrocznie i
pachniało jabłkami. Kiedy wzrok oswoił się już na tyle, że mogli cokolwiek rozróżnić, dostrzegli w głębi
duży stół, skrzynię na narzędzia ogrodnicze, stosy słoików i butelek oraz dużą beczkę spiętą
metalowymi obręczami. Poza tym w szopie stały zydle z ciemnego, nie polerowanego drzewa, półki,
na których leżały dorodne jabłka, oraz niska ława przykryta podartą serwetą. Przez szczeliny w
ścianach sączyło się światło.

Błysnął nikły płomyk świecy i w jego świetle zobaczyli jasną plamę twarzy Janosza i uwolnioną od
kaptura głowę Natki.

— Fajnie! Jesteśmy w komplecie!—ucieszył się Zysiek i teraz dopiero zdał sobie sprawę z tego, jak
bardzo polubił Węgropolaków i że byłoby mu niezmiernie przykro, gdyby ich miał więcej nie
zobaczyć. — Czy wiecie, że wasz ojciec jest teraz u nas w domu?

Feri miał zakłopotaną minę.

— Wiemy. Tato zastanawiał się długo, czy powinien pierwszy pójść do was, czy też czekać na... jak się
to mówi?

— Rozwój wypadków.

— Właśnie. Ale w końcu uznali wraz z mamą, że dawne... sprawy nie powinny mieć wpływu na...

— Na obecne spotkanie — podpowiedziała Natka. — To szlachetne.

— Bo tato jest szlachetny, i w ogóle...

— Bator ember! — mruknął Janosz.

— Co mówisz ? — zdziwił się Zysiek. — Co ma do tego nasz król Batory?

Węgropolacy spojrzeli po sobie.

163

— Nie wasz król, tylko nasz książę siedmiogrodzki! A w ogóle bator to po węgiersku znaczy dzielny.
Dzielny człowiek! Zuch!

— Jeśli myślisz o Stefanie Batorym — napuszył się Zysiek — to on był naszym królem! Polskim!

— Eee tam! Ale był Węgrem. Dwór Batorych w Siedmiogrodzie słynny był na cały nasz kra). I nawet
sam sułtan zatwierdził go jako księcia!

— Jaki sułtan? — zdumiał się Pietruszka, któremu nazwa ta kojarzyła się wyłącznie z baśniami

z tysiąca i jednej nocy.

— O rety! — roześmiał się Janosz. — U nas każde dziecko wie, że Węgry były pod stupięć-
dziesięcioletnią okupacją turecką. Wtedy rządził tu

sułtan.

— Ale co ma do tego nasz król? — upierał się

Zysiek, który nie najlepiej pamiętał historię Polski.

— To ten sam człowiek! Walczył w obronie niepodległości Węgier, zwyciężył cesarza Maksymiliana i
dopiero potem, jak się wsławił, objął wasz

tron.

— To prawda? Wasz książę zasiadł na naszym

tronie? I co on tam robił? Jak się porozumiewał? — Pietrek gotów był bronić stanowiska Zyska.

— No... połączył Siedmiogród z Polską tą... no,

jak się to nazywa?

— Unia personalna — podpowiedziała mu Nat-ka posyłając Zyskowi tryumfujące spojrzenie. Zysiek
nie należał do czołowych historyków w klasie. Można rzec, że nie należał w ogóle do historyków. Jeśli
z przedmiotów ścisłych, takich jak matematyka, dostawał znakomite stopnie, to z polskiego, a
szczególnie z historii jechał na notach „państwowych", czyli trójach „na szynach".

164

■— Dobrze już! — Zysiek wolał na wszelki wypadek zmienić temat. Nigdy przecież nie wiadomo,
który z polskich królów uważany przez niego za absolutnie własnego okaże się znów władcą na dwóch
tronach.

Janosz z uśmiechem klepnął Zyska po ramieniu.

— Sze nie martw. To nieważne.

— Po co nas wezwaliście?

Janosz spoważniał. Feri kręcił się na skrzypiącym zydlu.

— No co? Zamurowało was? — Zysiek poczuł się niewyraźnie.

—- Chcieliśmy wam powiedzieć takie jedno... no, wczoraj usłuchaliśmy przypadkiem przez drzwi.

— Co takiego? — Natka niespokojnie splatała dłonie.

— To dziwne, ale...

— Mówże do licha! — Zysiek potrząsnął Ferim jak gruszą.

— Wasz tato miał się ożenić z naszą mamą, Ju-liszką. Wtedy jak tu był podczas wojny. A potem
pojechał do Francji i... po wojnie więcej nie wrócił. Ona czekała, ale gdy nadeszła wiadomość, że
zginął, wyszła w końcu za mąż za naszego tatę. A teraz...

Zapanowało głuche milczenie.

Jeden dzień był niepodobny do drugiego. Ranek błyszczał od rosy, słońce łakomie wypijało kałuże
odbijając się drobnymi iskierkami w wodzie. Wysuszona gleba chciwie wchłaniała solidny zapas
wilgoci. Jezioro ukrywało w rzednących pasmach mgiełki brunatne zamszowe kolby. W
rozwichrzonych oparach coś brzęczało i gulgotało. Balaton oddychał całą powierzchnią białawej
plamy, w głębi brunatnozielony i cichy. Daleko, tam gdzie niebo styka się z linią wody, majaczył
samotny, czerwony żagiel. Wzgórza porosłe winnicami stapiały się z seledynowym kolorem nieba.
Gdzieniegdzie błyskały odsłonięte nagie skałki. Wysadzaną topolami szosą budapeszteńską z szumem
ciągnęły samochody.

Balatonboglar, senne i ociężałe, budziło się z trudem, podciągając drewniane rolety. Tu i ówdzie
ukazywała się w oknie jakaś rozczochrana głowa, dolatywało szerokie ziewanie. Na wypłukanej z
kurzu i odświeżonej akacji świergotało stadko wróbli.

Pietrek rzucał się niespokojnie, odtrącając co chwila kraciasty koc. Raz mu było gorąco, raz zimno.
Budził się kilkakrotnie w ciągu nocy, siadał przerażony na łóżku i z głośno bijącym sercem wsłuchiwał
się w miarowy oddech śpiącego Zyska. „Ten to może spać! Nawet jak się świat wali!" — myślał bijąc
pięścią rozgrzany, oporny jasiek.

166

Bowiem dla Pietruszki świat właśnie zawalił się z hukiem. Pod wpływem wczorajszych rewelacji
opowiedzianych przez Węgropolaków w szopie ogrodnika rozpadło się nagle to, co dotychczas
uważał za święte i nierozerwalne: wiarą w nietykalność rodziny. „I co teraz będzie? Czy tato musi
ożenić się z Juliszką, mimo iż ma własną żonę i dzieci? Co będzie z mamą? A przecież jest i pan Wiktor,
który zostałby tu sam z chłopcami. A może pani Juliszką zechce zabrać Feriego i Janosza do
Warszawy?" Od takich myśli aż kłębiło się w Pietruszkowej głowie. „No bo tak: Jeśli tato obiecał, że
się z Juliszką ożeni, to powinien dotrzymać słowa. Tato zawsze dotrzymuje danego słowa i to właśnie
było teraz najgorsze. Jeśli zechce tego Juliszką? Gdzie wtedy pójdzie mama?" — Pietrkowi aż ścierpła
skóra. Wyobraził sobie mamę odchodzącą w nieznane błyszczącą od wilgoci szosą. Niesie plecak,

płacze i co chwila ogląda się za siebie. Pietrek aż zazgrzytał zębami. Nie! Pójdzie z mamą! Weźmie ją
za rękę i powie: „Wszystko jedno gdzie, byle razem!"

Chłopiec nie zastanawiając się wcale wyskoczył z łóżka, wyciągnął spod poduszki Jacentego za
brudną, włochatą łapę i połykając łzy, boso pogalopował do drugiego pokoju. W drzwiach przystanął.
Wszyscy spali. „Jak oni mogą? — pomyślał wycierając wierzchem dłoni mokre policzki. — Jak mogą?"

Przebiegł kilka kroków. Dywan tłumił wszelkie odgłosy. Mama spała zwinięta w kłębek, z nosem w
poduszce. Pietrek zawahał się, ale nie na długo. Ostrożnie, żeby nie zbudzić mamy, wśliznął się pod
cienki koc.

167

Mama natychmiast otworzyła oczy. Widząc obok siebie rozkudłaną głowę najmłodszego, objęła go
ciepłym ramieniem i przytulając usta do jego ucha szepnęła cichutko:

— Mam nadzieję, stary, że nic się nie stało? Pietrek połknął kolejną porcję łez i zaszemrał:

— Ale ty nas nie zostawisz, co?

Mama spojrzała uważnie w załzawione Pietruszkowe oczy.

— Coś ci się śniło złego?

— Nie. Tylko pytam, czy jak się tato ożeni z panią Juliszką, to ty nas zabierzesz?

Głęboka pionowa zmarszczka wykwitła nagle na gładkim maminym czole.

— Powiedz, o co ci chodzi?

I Pietrek zaczął mówić. Gdy skończył, mama była już w normalnym nastroju. Mrużyła oczy i głaskała
niesforne Pietruszkowe włosy.

— Wszystko będzie dobrze. Zobaczysz. Nie ma powodu do zmartwień.

Pietrek westchnął. Nie był tego tak zupełnie pewien.

Natka zaszeleściła kocem. Siadła na łóżku i zapatrzyła się w słoneczną smugę padającą przez szparę w
żaluzjach.

Tato też się obudził.

— Jeść!

Był dziś zupełnie normalny. Jak za dawnych czasów.

Natka z dezaprobatą kręciła głową. „Jak na męża dwóch żon, polskiej i węgierskiej, jest stanowczo
zbyt wesoły! Czy on sobie w ogóle zdaje sprawę z sytuacji? Biedak! Trzeba go bronić przed tą Juliszką
za wszelką cenę!"

168

Śniadanie zjedzono w błyskawicznym tempie. Nikt nie grymasił, nie wyciągał kożuchów, nie sypał
okruszyn na dywan. Nawet dżem malinowy ani razu nie kapnął na czysty obrus.

— Co młodzież proponuje ? — spytał tato z uwagą przeglądając portfel.

Natka z Zyskiem wymienili spojrzenia.

— Może pojedziemy wszyscy do wujka Szan-dora do Rev...

Tato spoważniał.

— Wolałbym tam pojechać sam... a zresztą Wiktor Supniewski prosił, żeby dziś do nich wpaść po
południu... nie wiem, jak ty, Lucynko — zawiesił głos — ale ja... powinienem tam pójść.

— Lepiej idź sam — mama zawahała się na moment — pani Juliszką nie mówi po polsku i ja czułabym
się tam... nie najlepiej...

— A ja i tak wolę szczupłe kobiety — powiedział nagle Pietruszka patrząc z przyjemnością na zgrabną
sylwetkę mamy w dżinsach.

Tato spojrzał na niego osłupiały i wybuchnął gromkim śmiechem.

Mama pogłaskała małego po głowie.

— Dzięki ci, synu. Przywracasz mi wiarę w życie! Zysiek odciągnął Natkę na bok.

— A my co? Wzruszyła ramionami.

Na plażę poszli sami we trójkę. Długo czekali na Janosza i Feriego. Słońce grzało mocno, piasek wessał
wszelką wczorajszą wilgoć. Nawet trawa, nieco zieleńsza, schła już, wystawiając każde źdźbło jak
ślimak różki. Balaton spowszedniał. Znów był pocztówkowy, nieznośnie błękitny, jak z reklamowych
plakatów. Po niebie płynęły leniwe cumulusy,

169

wiatr za wiewał furkocąc w trzcinie. Pachniało jak zwykle rybami, wodorostami i tym jedynym,
niepowtarzalnym zapachem przegrzanej wody.

Janosz pojawił się niespodziewanie, zasłaniając Natce słońce.

— Serwus — powiedział kucając. — Co nowego?

— U nas nic — odparł Zysiek nie otwierając oczu.

— A ja mam nowiny.

— Znowu ? — Pietrek przycwałował z długim patykiem, którym bezskutecznie poszukiwał w mule
jakichś żyjątek.

— Takie... dziwne — chłopiec uporczywie szukał właściwych słów. — Ktosz ma tu przyjechacz, żeby
zobaczycz szę z waszym ojcem. Ktosz z Budapesztu. Ważna osoba na wysokim stanowisku.

— Tak ? — zainteresował się Zysiek. — A nasz tato o tym wie?

Janosz przecząco pokręcił głową.

— Nie. To ma być titok...

— Co takiego? Nie rozumiem. — Natka uniosła się na łokciu.

— Titok to...

— Tajemnica! — wrzasnął im nad głowami Feri wynurzając się z wody. Mokre włosy przylepiły mu się
do czoła. — Titok — to znaczy tajemnica!

— Rozumiem — wymruczał Zysiek. — Ma przyjechać ktoś ważny. I chcą to ukryć przed tatą. Słyszysz,
Natka?

— Nasz tato wczoraj telefonował do Budapesztu. Widziałem nawet, jaki wykręcał numer! O tutaj! —
Janosz stuknął palcem w zagryzmolony ołówkiem skrawek papieru.

170

— 25-61-92 — przeczytał Zysiek. — Jak się ten facet nazywa?

— Tego nie wiem — pokręcił przecząco głową.

— Ale się dowiemy — wycedziła Natka nie spuszczając oka z chłopców. — I to przy waszej pomocy!

— Idziemy na pocztę! — Feri zerwał się na równe nogi.

— I co ci to da? Przecież nie będziesz czytał do poduszki całej książki telefonicznej! — Zysiek po-
stukał się wymownie palcem w czoło. — Trzeba inaczej. Znasz kogoś na poczcie?

— Jasne. Listonosza. Nazywa się Kertesz bacsi.

— Też wujek? — zapytał Pietrek słysząc znajome słowo „bacsi".

— Tak się u nas mówi. Dzieci często mówią „wujku" do znajomych dorosłych.

— Piroszka! — wykrzyknął nagle Janosz.— Tylko Piroszka! Jest telefonistką. Łatwo może się
dowiedżecz, kto ma taki numer w Peszcie.

— Peszt i Buda! Budapeszt! — wrzasnął Pietrek budząc śpiącą w trzcinach zielonoskrzydłą ważkę.

— Czego może chcieć od ojca ta ważna osobistość? — mruknęła Natka, gdy zebrali swoje rzeczy.

Tego nie wiedział nikt.

Szli zamyśleni nawet nie dostrzegłszy znajomego „porsche'a" z francuską rejestracją stojącego u
wylotu drogi.

Natka spostrzegła go w ostatniej chwili.

Młody Francuz stał oparty o drzwiczki samochodu i przeglądał jakąś gazetę. Przy kierownicy siedział
siwy pan pykając z fajki. Nagle chłopiec coś szybko powiedział i wsiadł do środka. Wóz bez-

171

szelestnie ruszył z miejsca zostawiając po sobie błękitną smużkę spalin.

— Znowu ten „porsche"! — nachmurzył się Zysiek.

Janosz i Feri patrzyli na siebie niezdecydowani.

— My jeszcze... coś wiemy.

— Co ? — trzy pary oczu utkwiły w Węgropo-lakach z niepokojem.

— Ten niebieski samochód jest... on, oni coś szpiegują.

— O rany! — rozzłościł się Zysiek. — To sami wiemy!

— No tak, ale...

— Truj, stary, bo mi uszy z ciekawości odpadną! Janosz spojrzał na Zyska spod oka.

— Nie rozumiem.

— Nieważne! Tak się mówi! Bracie, szybciej, co wiesz o nich jeszcze?

Feri spojrzał na Janosza i szybko wyrzucił z siebie całe wielce skomplikowane zdanie:

— Oni wczoraj pytali o dawnego nauczyciela. To taki starszy człowiek. Uczył naszego... waszego ojca,
tu w czasie wojny. Francuz znał jego nazwisko.

— Skąd o tym wiesz?

— xMówił mi... woźny. Bo tylko on jest teraz w szkole.

— Co jeszcze ci mówił ? — Natka obracała w palcach słoneczne okulary.

— Że przyjechał specjalnie, żeby się z nim zobaczyć. Niby z tym nauczycielem. I że jechał przez całą
Europę.

— Ale łże! — wrzasnął Pietrek. — Jechał z Polski!

173

— I jeszcze — ciągnął Feri z trudem — że ma tu bardzo ważne zadanie do spełnienia.

— No, pewnie! Jak każdy szpieg! — ucieszył się Pietrek, który uwielbiał wszelkie sensacyjne sprawy.
Nie na darmo oglądał przez tyle tygodni przygody kapitana Klossa.

— A może... — zamyślił się Zysiek — może on jest hitlerowcem? I tylko udaje Francuza? Przyjechał
tu, bo coś w czasie wojny ukrył lub zostawił...

— Brednie! — wzruszyła ramionami Natka. — Absolutne brednie! Jeśli zna starego nauczyciela, to
nauczyciel musi znać jego. To jasne. Jak on się nazywa?

— Kto? Nauczyciel? — Janosz zrobił nieszczęśliwą minę.

— Tak.

— Psio... Psiółko Leon.

— Jak? — Zysiek przyglądał się z uwagą Janoszowi, który wykręcał wargi, jakby właśnie połknął
cytrynę. — Ziółko?

Feri przecząco pokręcił głową. Nagle wpadł widać na jakiś pomysł, bo zaczął krążyć wokół Natki
wydając głośne bzykanie.

— Biedactwo nam zwariowało? — zainteresował się Zysiek. — Szpital? Kaftan bezpieczeństwa?

Teraz i Janosz poszedł za przykładem brata i obaj biegali w kółko głośno bzycząc. Natka zmarszczyła
brwi. „Co oni przez to chcą powiedzieć?"

— Bzyczą jak pszczoły — dziwił się Pietrek wodząc wzrokiem za krążącymi niezmordowanie
chłopcami.

— Mam! — wrzasnęła Natka. — On się nazywa Pszczółko!

Zmęczeni Węgropolacy kiwali radośnie głowami.

174

Sprawa była jasna.

— A gdzie jest teraz pan Pszczółko?

— Wyjechał do wnuczki. Do Nagykanizsa.

— Daleko to? — zainteresował się Zysiek, w którego wstąpił właśnie duch Sherlocką Holmesa.

— Nie. Jedże szę autobusem...

— W kierunku granicy jugosłowiańskiej — dodał Feri. — Chcecie, to jedziemy... to znaczy pojedziemy
razem!

— Niezły pomysł — ucieszyła się dziewczynka. — Nasz tato też szukał starego nauczyciela. Ale
wpierw pójdziemy na pocztę sprawdzić ten budapeszteński numer.

Poczta znajdowała się za rogiem, w kamienicy otynkowanej na kolor piasku. Nad wejściem wisiał
szyld z węgierskim napisem: POSTA, obok widniały skrzynki na listy.

Weszli do dusznego wnętrza. Dwie zakurzone szyby filtrowały słoneczne promienie. O framugę
obijała się wielka błękitnozielona mucha. Pachniało klejem, lakierem i starymi gazetami. Za szybką
oddziału telefonów i telegramów nie było nikogo. Feri zastukał w pulpit. Zza przepierzenia wychyliła
się pyzata twarz okolona wijącymi się kosmykami. Wielki kok na czubku głowy wydawał się czymś
bezgranicznie sztucznym i chybotliwym.

— Nincs Piroskat ? — spytał Janosz.

— Pyta, czy nie ma Piroszki — przetłumaczył, nie wiadomo dlaczego szeptem, Feri.

Kok niebezpiecznie chybnął się do przodu i za-gulgotał coś zupełnie niezrozumiałego.

— Jedzą coś — zaraportował Feri pociągając nosem. — Pachnie lecsó.

— Co to jest? — zainteresował się Pietrek.

175

— Taka węgierska potrawa. Składa się z równych części pomidorów, cebuli, papryki i mięsa.

Pietrek głośno przełknął ślinę. Usiedli na ławeczce.

Piroszka okazała się ciemnowłosą, tęgą dziewczyną ubraną w kolorową sukienkę i pantofle ze złotego
plastyku. Ucieszyła się na widok Janosza i coś do niego zagadała niesłychanie szybko. Zabrzmiało to
tak, jakby przez budynek poczty przejechał po szynach najszybszy japoński pociąg świata Hikari. Feri
też zbliżył się do szklanej przegrody dzielącej poczekalnię od pocztowego zaplecza.

Natka szarpnęła go za rękę.

— Co on mówi?

Feri niecierpliwie potrząsnął głową. Mogło to oznaczać tylko jedno: nie przeszkadzajcie!

Natka, chcąc nie chcąc, wycofała się z powrotem na ławeczkę.

Wrócił Janosz rozkładając ręce w geście absolutnej bezradności.

— Wykluczone. Ona mówi, że tego nie da szę tutaj znależcz. Obiecała porozmawiać z koleżanką z
budapeszteńskiej centrali telefonicznej.

— Zaczekamy — Pietrek ulokował się na ławce.

— To długo potrwa. Nie ma sensu — przekonywał Feri. — Chodźmy teraz na spacer, a później tu
wrócimy. Piroszka ma dyżur do ósmej wieczór.

Wyszli gęsiego, zupełnie zawiedzeni. Śledztwo nie posunęło się ani o krok.

— A może po prostu zadzwonić pod ten numer ? — poradził Pietrek.

— Przecież nie wiemy, do kogo on należy! — wzruszył ramionami Zysiek. — Mamy zapytać, jak

176

kto głupi: „Przepraszam, jak się pan nazywa i gdzie mieszka"?

Szli całą szerokością chodnika mijając spacerowiczów i wracający znad jeziora opalony tłum.

— Spójrz! — zawołał nagle Janosz do brata. — Tam idze Szandor bacsi! Zawołam go!

Pietrek uważnie przyjrzał się nieznajomemu. Tyle przecież o nim słyszał. Natka uśmiechnęła się na
widok ucieszonej wyraźnie miny wujka Szandora, który holowany przez Janosza zbliżał się do
czekających dzieci.

— Szervusztok.

Zysiek poważnie przyjął wyciągniętą dłoń.

— Wyobrażcze sobie, że wujek ma szę dzisz zobaczycz wreszcze z waszym tatą!

Natka i Zysiek wymienili spojrzenia.

— Ciekawe, jak wypadnie to spotkanie — mruknął chłopiec. — Chciałbym to widzieć!

Szandor bacsi z ożywieniem opowiadał coś Wę-gropolakom.

— Oni są umówieni w csardzie na lampkę wina— tłumaczył Feri. — Nasi rodzice też.

— W czym są umówieni ? — zainteresował się Pietruszka.

— Csarda to taka... karczma węgierska. Albo lepiej oberża.

Natka uniosła w górę ręce.

— Biedny ojciec! On tak nie cierpi wina!

Węgropolacy spojrzeli po sobie zdumieni. Szandor bacsi, któremu Janosz przetłumaczył słowa Natki,
uśmiechnął się pod wąsem. Węgrzy mają na ten temat dokładnie wyrobiony pogląd. Nikt z nich nie
jest w stanie zrozumieć, jak można goszcząc w ich kraju nie pić wspaniałych badaczońskich win.

12 Salceson i mrówki

177

A w szczególności tych, których swego czasu sam cesarz Napoleon, cierpiący całe życie na wątrobę,
zażywał jako... lekarstwa!

— Co wujek jeszcze mówił? — Zyskowi nie w głowie były błahe bądź co bądź sprawy csardy.

Feri zawahał się, ale czujny Pietrek szarpnął go za łokieć.

— Mówił — wypalił Feri po namyśle — że wasz tato nawet nie przeczuwa, w jaką wpadł pułapkę tym
swoim przyjazdem.

Natka zagryzła wargi. „No tak, to raczej jasne. Ta »pułapka« ma zapewne na imię Juliszka. Biedny pan
Wiktor, biedna mama!"

Zysiek zamruczał coś niewyraźnie, a Pietruszka długo jeszcze spoglądał w zamyśleniu za znikającą w
alejce wysoką postacią wujka Szandora.

Wiatr poruszał gałązkami, chmury płynęły po błękitnym niebie, powierzchnia największego jeziora w
Europie lśniła jak szkło. Wokół spacerowali weseli, beztroscy ludzie. Świat był piękny, urlopy krótkie,
a przy molo czekały na pasażerów białe stateczki, by zawieźć ich w nieznane czy choćby tylko na drugi
brzeg, do Badacsonytomaj lub Bala-tonfured, gdzie w stoczniach buduje się łodzie żaglowe i jachty
walczące potem w regatach o „Błękitną Wstęgę Balatonu" i gdzie znajduje się największy i
najnowocześniejszy w Europie kemping nad wodą.

— Wracajmy na pocztę — powiedziała niespokojnie Natka.

Duża, zielonobłękitna mucha dalej obijała się z głośnym bzykaniem o szyby pocztowego okna.
Piroszka ze słuchawkami na uszach rozmawiała z kimś, głośno chichocąc.

178

■. ■

— Chyba rozmawia z Budapesztem — powiedział Feri wytężając ucho. — Mówi coś o japońskich
parasolkach, które pokazały się w domu towarowym „Corvin".

— Do licha z parasolkami! — wybuchnął Zysiek zamachnąwszy się na natrętną muchę.

— Zostaw! — zawył Pietrek rzucając się na pomoc „małemu zwierzątku", a wszystkie małe
zwierzątka uwielbiał bezkrytycznie.

Piroszka odłożyła słuchawkę i skinęła na Janosza. Dłuższy czas szeptali, chwilami tylko podnosząc
głos.

— I co? I co? — dopytywał się Pietrek, gdy tylko Janosz wrócił i zajął miejsce na ławce.

— Niedobrze. To jest telefon... no, jak się to mówi po polsku? Ostrzeżony?

— Zastrzeżony — podpowiedział Zysiek.

— Właśnie. Ale należy do... —Janosz wykonał bezradny gest ręką.

— Do kogo? — wybuchnął niecieroliwie Zysiek.

— Do jednego faceta z wojska... jakiejś szyszki, pułkownika czy coś takiego — wykrztusił wreszcie.

Zapadła grobowa cisza.

Cios byl mocny i choć padł na grunt nieco przygotowany, to jednak, jak to zwykle w takich wypadkach
bywa, prawda okazała się trudna do przyjęcia.

Pietrek, bezradny i ogromnie żałosny, z dziecinnie wygiętą buzią w kształt podkówki, rysował palcem
na zakurzonej szybie tajemnicze znaki. Zysiek wystukiwał sandałem rytm, jakim w dzikim buszu
sygnalizują tamtamy zbliżające się niebezpieczeństwo.

— Trzeba działać! Trzeba ostrzec mamę...

— I porozmawiać z tatą! — zawołał Pietrek, jakby czytając w myślach brata. I nie oglądając się
wypadł z budynku poczty i pogalopował do domu. Pietruszka bowiem lubił sprawy ważne załatwiać
od ręki.

Pozostała czwórka szła nasłonecznionym bulwarem wśród rozkrzyczanych tłumów opalonych dzieci
biegających z kolorowymi piłkami, a nad ich głowami szeleściły topolowe późnolipcowe liście.

— W tym wszystkim jest mnóstwo niejasności — powiedziała Natka. — Bo cóż wspólnego może mieć
nasz tato z pułkownikiem.

Janosz spojrzał na Zyska i powiedział:

— Ja myszlę, że to może miecz związek z wojną. Może w tę sprawę wplątani są jeszcze jacysz ludzie

180

mieszkający w Budapeszcie. Może szczągają ich tu w celu... no, jak szę to mówi?

— Konfrontacji — powiedział Zysiek.

— Własznie.

— Możliwe.

Nagle Janosz wydał przeciągły gwizd.

— Co się stało?

Chłopiec milcząco wskazał na błękitny samochód z francuską rejestracją, który mknął w kierunku
południowo-zachodnim.

— Z pewnoszczą jedzie do Nagykanizsa!

— Za nim! — wykrzyknął Zysiek i zerwał się do galopu.

— Hej, ty kangurze! — roześmiała się Natka. — Chcesz gonić „porsche'a" na piechotę?

Zysiek zahamował, aż sandały zazgrzytały na żwirze.

— A na co czekać?

Węgropolacy spojrzeli po sobie. Słusznie!

— Jedźmy za nim autobusem—powiedział Feri. Na przystanku nie było wielu ludzi. Szanujący

się wczasowicze opalali się nad wodą. Komu by się chciało w samo południe pocić w zamkniętym
pudle autobusu.

— W Nagykanizsa Turcy szturmowali w szesnastym wieku zamek — powiedział Janosz wyglądając
przez szybę. — A zaczęto go budowacz w 1300 roku jako... no, ważny punkt...

— Strategiczny — podpowiedział Feri. — Tu przecież była południowa granica kraju. W 1532 roku
stanęły po raz pierwszy pod murami zamku wojska tureckie.

— I co?

— No, więc Turcy nie mogli tego zamku zdo-

181

być, ale ich wojska uparcie wracały z coraz większymi siłami.

— I zdobyli go w końcu?

— Tak. Ale dopiero w 1600 roku. Obrońcom brakowało już żywności i broni.

— I długo ci barbarzyńcy tu siedzieli?

— Przeszło dziewięćdziesiąt lat. W muzeum są fajne okazy broni, naczynia i narzędzia...

— Dobra, dobra — przywołał ich do porządku Zysiek. — Najpierw Pszczółko.

Wysiedli w największym skwarze. Rozejrzeli się ciekawie.

— Gdzie mieszka wnuczka Pszczółki?

— Niedaleko.

— Całkiem miłe miasteczko — powiedział Zysiek, żeby sprawić chłopcom przyjemność.

— Nagykanizsa, czyli po polsku Wielka Kaniża, jest ważnym ośrodkiem przemysłowym i tym, no...
komunikacyj nym...

— Węzłem — włączył się Janosz. — Na trasie Budapeszt — Jugosławia — Włochy.

Przedmieście było ciche i spokojne. Domki w ogródkach brzęczały rojami pszczół. Pachniało miodem i
nasturcją.

Starego nauczyciela znaleźli siedzącego w wyplatanym koszykowym fotelu. Na stoliku leżała otwarta
książka i okrągłe, staroświeckie okulary w drucianej oprawie.

— Nie ma Francuzów? — zaniepokoił się Zysiek.

Węgropolacy przecząco pokręcili głowami.

Skrzypnęła furtka. Staruszek uniósł głowę i przysłoniwszy dłonią oczy usiłował dojrzeć wchodzących.

182

— Dzień dobry, wujku Leonie — obaj chłopcy elegancko szurnęli nogami.

— Cóż za mili goście! — zdziwił się staruszek. — Ojciec też przyjechał?

— Nie. My sami. To jest nie całkiem sami... oni są z Polski.

Starszy pan rozpromienił się.

— Witajcie na węgierskiej ziemi!

Natka przysiadła na małym stołeczku. „Trzeba szybko powiedzieć, o co nam chodzi".

— Proszę pana, my nazywamy się Janeczkowie. Jesteśmy dziećmi Olgierda...

— To znaczy Olka Mickiewicza! — wypalił Zysiek.

Starzec żywo zerwał się z fotela.

— Nie może być! Co za dzień! Co za szalony dzień!

Zysiek i Węgropolacy wymienili spojrzenia.

— Dlaczego, proszę pana?

— Najpierw tamten, teraz znów dzieci Olka! Co za dzień! Co za dzień! — mamrotał staruszek,
biegając w podnieceniu wzdłuż grządek nasturcji.

— Ale... kto tu był przed nami? — zapytał Zysiek.

— Jak to kto? On! Okropnie mnie ta wizyta poruszyła... tyle lat!

Dzieci spojrzały na siebie bezradnie.

— Ten Francuz. Jak się nazywa?

— Nazywa? Zaraz, zaraz... jak też on się teraz nazywa... ech, skleroza...

Natka nie spuszczała wzroku z pomarszczonej jak jabłuszko twarzy pana Pszczółki.

— Proszę pana, to dla nas bardzo ważne — powiedziała wolno i wyraźnie, jak podczas odpowiedzi

183

przy tablicy. — Co ten Francuz ma wspólnego z naszymi rodzicami?

— Ciii — staruszek przyłożył palec do ust, jakby bojąc się, że dziewczynka może spłoszyć siedzącego
na liściu motyla. — W tej sytuacji... to będzie wielka tajemnica!

— Oszaleć można — mruknął Zysiek. — Czy Francuz zna mojego ojca i pana Supniewskiego ?

— Czy zna? — roześmiał się starzec piskliwie. — Jeszcze jak! A twojemu ojcu to najchętniej... urwałby
głowę!

Natka i Zysiek zamarli z wrażenia.

— Ale za co? Za co?

— Wszystko w swoim czasie — powiedział pan Pszczółko zacierając ręce. — Sprawa rozwiąże się już
za kilka dni. Mam nadzieję, że jeszcze nie wyjeżdżacie? — zaniepokoił się nagle.

— Jeszcze... jeszcze nie wiemy — wyjąkała Natka, której nagle zaświtał pewien pomysł. — Czy
Francuzi wrócili do Siófok?

— Nie, skądże. Pojechali do Budapesztu. Mam do nich zatelefonować za dwa dni... — staruszek wyjął
z książki złożoną we czworo kartkę i rozwinął ją przed zdumionym wzrokiem Węgropolaków.

— O rany! — wyjąkał Janosz. — Zobaczcie! Natka i Zysiek pochylili głowy. Na białym

skrawku papieru czerwienił się wypisany grubym flamastrem tak dobrze znany, zastrzeżony numer:
25-61-92.

Wracali autobusem w zupełnym milczeniu. Natka podparłszy dłonią podbródek myślała gorączkowo.
Przekonać mamę, że muszą stąd wiać do domu, do Polski. Uciec za wszelką cenę od tego
rozbawionego staruszka, pani Juliszki i wszystkich pułkowników!

184

— Spotkamy się o siódmej w szopie ogrodnika — powiedział Feri na pożegnanie.

Milcząco skinęli głowami.

W domu nie zastali nikogo. Na obrusie bieliła się kartka: „Jestem na plaży, obiad w kuchni, tatuś
poszedł do Supniewskich".

Natka z westchnieniem zabrała się do odgrzewania zupy i mięsa.

— Gdzie mały? — przypomniał sobie Zysiek.

— Skąd mogę wiedzieć? — Natka trochę się zaniepokoiła. — Może przeczytał kartkę i poszedł do
mamy na plażę?

— Przecież w tym tłoku trudno znaleźć słonia, a co dopiero naszą biedną, chudą mamę! — rozżalił się
nagle chłopiec.

— Wolałbyś, żeby wyglądała jak... Juliszka? Zysiek zerwał się od stołu. Z wściekłością wrzucił

łyżkę do miski z sałatą. Gęsta śmietana prysnęła mu na twarz. Wyglądał jak czerwony muchomor w
wielkie białe kropki.

— Ja nie chcę o niej więcej słyszeć! Chcę wrócić natychmiast do Warszawy!

— Przestań! — warknęła Natka. — Zachowujesz się jak histeryk. Ale ja też o tym myślałam...

— O czym?

— Żeby szybciej wracać do domu. Trzeba to przeprowadzić za wszelką cenę.

— Ale jak? Jak ich do tego zmusić? Właśnie.

Pietrek wybiegłszy z pocztowego gmachu długo błądził po ulicach szukając ojca. Zgodnie z kartką,

185

którą przeczytał w domu, sądził, że zastanie go u państwa Supniewskich. Kiedy tam jednak zastukał —
odpowiedziała mu głucha cisza. „Widocznie wszyscy razem poszli do tej karczmy — pomyślał i
zmarszczył brwi. — Ale gdzie ona jest?" Z pomocą przyszedł mu przypadek. Stojąc bezradnie na
rozsłonecznionej ulicy, zobaczył z daleka wujka Szandora, który szybkim krokiem maszerował w dół
ulicy. „Za nim" — pomyślał i popędził co koń wyskoczy.

Po kilkunastu minutach marszu Szandor bacsi zatrzymał się przed białym, niskim domem z głębokimi
podcieniami, których łukowate sklepienia oplatały pędy winorośli. Pomiędzy liśćmi pobłyski-wały
drobne, niedojrzałe jeszcze grona. W oknach, wiejskim zwyczajem, stały donice z kwiatami. Nad
szeroko otwartymi drzwiami widniał szyld z napisem : CSARDA. Obok napisu nieznany, zapewne
domorosły artysta wymalował dwie wielkie ryby oraz kielich i pękatą butelkę. Już same rysunki
wskazywały jasno na przeznaczenie tego pomieszczenia. Z głębi buchała muzyka w ognistych rytmach
cygańskich. Zawodziły skrzypce, dudniła wiolonczela. Mimo upału w środku było pełno ludzi. W
gęstych kłębach tytoniowego dymu ledwie widoczne były spocone, błyszczące twarze biesiadników.
Czarnowłose kelnerki w ludowych, bogato haftowanych spódnicach kręciły się jak w ukropie.
Orkiestra cygańska w czerwonych, szamerowanych kubrakach rżnęła czardasza, aż się chwiały jelenie
rogi wiszące pod sufitem.

Szandor bacsi gdzieś zniknął. Widocznie zagapiony Pietrek przeoczył moment jego wejścia do środka.
Chłopiec stanął w progu i z uwagą wpatrywał się

188

w gęsto obsadzone stoliki. Co chwila ktoś go potrącał, coś wołał, a nawet głaskał po głowie zagadując
w nieznanym języku. Pietruszka niczym nie zrażony tkwił w samym przejściu.

Nagle czyjaś ciężka dłoń spoczęła mu na ramieniu. Szarpnął się, ale ręka trzymała go mocno.

— Tato! To ja, Pietrek! —wrzasnął sądząc, że jeśli ojciec tu gdzieś jest, to go usłyszy.

— Szerwusz Peter! — usłyszał wesoły głos. To Szandor bacsi unosił go w górę niczym piórko.

Pietruszka zrozumiał, co prawda, tylko jedno słowo: „Peter", ale to go zupełnie uspokoiło. Posadzony
na barana ruszył teraz w głąb sali obserwując z góry nieznane, rozbawione twarze. Wreszcie dojrzał!
Siedzieli we trójkę: tato, pani Julisz-ka i pan Wiktor. Tato wymachiwał rękami, pokazywał coś
zakreślając w powietrzu szerokie koła. Pan Wiktor wolno sączył ze szklaneczki czerwone wino.

Gdy wujek Szandor dźwigając Pietrka stanął koło stolika, tato jęknął ze zgrozą:

— Moje dziecko w karczmie! Do czego to doszło!

— Właśnie — mruknął Pietrek spod sufitu. — Mnie też się to nie podoba.

— No, widzisz — powiedział pan Wiktor z uśmiechem. — Nie tak znów często spotykają się starzy
wojenni druhowie... przyjaciele...

„Tralala — pomyślał Pietrek dotykając wreszcie nogami ziemi. — Ładni przyjaciele! A po tego
pułkownika to kto telefonował?" Na szczęście nie powiedział tego głośno.

Pani Juliszka pogłaskała go po głowie. Nie wiedziała, że tego właśnie nie powinna była robić.

189

Pietrek nachmurzył się i odsunął w kierunku pana Wiktora. Tam było o wiele bezpieczniej.

— Zjesz coś? — spytał go pan Supniewski. Pietrek z godnością pokręcił przecząco głową. Kapela
rżnęła marsza Rakoczego, smugi dymu

skręcały się pod sufitem w spirale, upał i duchota zatykały wprost gardło.

Pietrek pociągnął ojca za rękaw.

— Tato, chodźmy! Musimy... musimy o czymś bardzo ważnym porozmawiać!

Ojciec skinął głową. Powiedział coś krótko po węgiersku i podniósł się z krzesła. Pani Juliszką gorąco
zaprotestowała.

„Co ona sobie myśli? — zezłościł się w duchu Pietrek. — To jest mój tato i nikomu go nie oddam!
Żeby tam nie wiem co!"

Ale tato stanął na wysokości zadania. Wskazał dłonią syna, zadymione powietrze i ciepłą zieleń za
oknem. Wyszli na zalaną słońcem ulicę. Tato zmrużył oczy, głęboko odetchnął i zapatrzył się w gęstą
plątaninę słodko pachnących groszków.

— O czym będziemy mówić? — spytał. Pietrek zwiesił głowę. Tak, naturalnie, że chciał

wszystko powiedzieć. Tyle było przecież spraw, tyle problemów. „Ale jak to zrobić? Kto groźniejszy?
Juliszką czy pułkownik?"

— Tato — głos mu drżał niebezpiecznie. — Powiedz, ale tak całkiem jak... mężczyzna mężczyźnie,
czy... ty się kogoś boisz?

Ojciec zastanawiał się przez moment. Spojrzał w szczere, jasne oczy syna i zawahał się.

— No... nie. To znaczy, nie można tu mówić o strachu. Podejrzewam, że... oni coś z Juliszką knują, ale
nie wiem dokładnie co.

190

— A nie chciałbyś przypadkiem stąd zwiać? — dopytywał się chłopiec.

— Jeszcze jak!—wykrzyknął ojciec unosząc w górę ręce. — Jeszcze jak!

Pietruszka pokiwał głową ze zrozumieniem. Był, jak się to mówi, „w domu". Teraz już wiedział, co
trzeba zrobić. Ale jest jeszcze jedno pytanie. Nie padło bowiem to najprostsze, najważniejsze słowo.

— Myślisz... że mógłbym ci w tym pomóc? — w głosie chłopca brzmiało prawie błaganie.

— Naturalnie — odparł tato kładąc mu dłoń na ramieniu. Zawsze liczę na ciebie. Ale... dlaczego
właściwie chcesz mi pomóc?

Pietrek zastanowił się. To nie jest przecież takie sobie zwykłe pytanie. Dobrze wiedział, że „męska"
rozmowa nie znosi zbędnych słów.

— Bo teraz ty jesteś... najważniejszy.

No, może nie było to najprecyzyjniejsze ze sformułowań, ale Pietrek nie potrafił znaleźć innego.

— Naprawdę tak myślisz? — zainteresował się ojciec patrząc z czułością na najmłodszego. — A
mama ?

— No tak. Właśnie o nią chodzi, rozumiesz? Ojciec przecząco pokręcił głową.

— No... jesteś nam potrzebny! Natce, mamie, mnie... Jacentemu! — Pietrek czuł, że lada moment się
rozpłacze.

Ojciec objął go mocno ramieniem i przytulił. Niczego nie zrozumiał, ale jakoś chciał pocieszyć małego.
Tyle że Pietrek wyrwał się i... zwiał.

W szopie ogrodnika jeszcze nie było nikogo. Natka odsunęła stołek i oparłszy na nim nogi, wy-

191

ciągnęła się na pokrytej starą serwetą ławie. Zysiek z nosem przylepionym do szczeliny w deskach
wpatrywał się niecierpliwie w rozległy sad.

Na niskich, tuż nad ziemią zwisających gałęziach złociły się jabłka. Rzędem stały słoneczniki
szeleszcząc zamszowymi łodygami. Ogród prześwietlony pomarańczowo wyglądał jak z bajki.
Nierzeczywiście. Pomiędzy krzakami czarnej porzeczki pracowity pająk snuł delikatną, koronkową
sieć.

— Może nie przyjdą? — zaniepokoiła się Natka.

— Przyjdą na pewno. Sami zaproponowali. Skrzypnęła deska. Weszli obaj Węgropolacy.

Już po samych ich minach widać było, że tryskają wiadomościami. Janosz wcale nie krył swego
podniecenia, co uzewnętrzniało się w tym, że polskie słowa przychodziły mu z jeszcze większym
trudem.

— Jest taka rzecz — zaczął siadając na zydlu. — Tato i Szandor bacsi też rozmawiali o waszym ojcu z
nauczycielem...

— Iz tutejszym posterunkowym — dorzucił Feri — takim wysokim chłopem z wąsami... on gra na
trąbie...

— Co nam zawracasz głowę trąbą! — zdenerwował się Zysiek.

— Pozwól mu skończyć — odezwała się Natka.

— Właśnie. Więc jutro ma tu przyjechać aż trzech dostojników z Budapesztu.

— Już trzech? Miał być jeden. Ten pułkownik...

— Trzech. I wszyscy w sprawie waszego ojca. A teraz bomba największa. Oni przyjadą
samochodem... Francuza! „Porschem"! Mają wyjechać z Budapesztu o jedenastej.

192

— Skąd to wszystko wiecie ? — spytała Natka, czując, że skóra cierpnie jej na ramionach.

— Janosz podsłuchał kawałek rozmowy Szan-dora bacsi z tym... no, z tym od trąby.

— Ale co ma z tym wspólnego Francuz ? — Zysiek nerwowo ogryzał paznokcie. — No tak, przecież
Pszczółko też ma z nim jakieś sekrety.

Natka gorączkowo rozmyślała: „Co to wszystko ma znaczyć? Dlaczego robią z tego taką tajemnicę?
Biedna mama, niczego jej jeszcze nie można powiedzieć, ale przecież coś trzeba zrobić... coś
wymyślić".

— Pewne rzeczy są chyba jasne — powiedziała cicho. — Oni chcą ojca... zaskoczyć.

Węgropolacy kiwnęli głowami.

— Mama mówi — Janosz chciał zmienić temat, ale zrobił to dość niezręcznie — że wasz ojciec nic szę
nie zmienił.

— Bagatela! — mruknął Zysiek. — Prawie trzydzieści lat! Musiał się przecież zmienić. Chyba, że... w
oczach pani Juliszki pozostał takim, jakim był... wtedy.

Znów zapadło milczenie.

Janosz przebierał w palcach źdźbła suchej trawy. Na jego skupionej twarzy malował się wysiłek.

— Jest jeszcze cosz gorszego — powiedział podnosząc wzrok na zmienioną twarz Natki.

— Co takiego?

— Mama Juliszka wy... wyjeżdża!

— Dokąd? — zdziwił się Zysiek.

Janosz potrząsnął głową. Widać było, że słowa przychodzą mu z wielkim trudem.

— Posłyszałem jej rozmowę z ojcem. O cosz szę spierali.

194

— Oni też! —- jęknął Zysiek. —.Nasi starzy kompletnie powariowali!

— Uspokój się! — Natka zerwała się z ławki. — To poważna sprawa! Co słyszałeś?

Feri wyciągnął przed siebie długie nogi. Głęboka pionowa zmarszczka przecinała mu czoło.

— No, że mama Juliszka wyjedzie jutro wozem... wozem waszego ojca!

Zysiek zerwał się ze stołka. Błędnym wzrokiem spojrzał na Natkę, potem na Węgropolaków.

— Co takiego? Z naszym tatą? Już jutro? Dokąd? "

. — Tego nie wiem. Wasz ojciec zaproponował, że ją zabierze. Mama już spakowała różne rzeczy do
wielkiej torby. Czeka tylko na przyjazd tych oficjałów z Budapesztu.

Natka starała się opanować rozbiegane myśli. „Więc to tak? Stara miłość nie rdzewieje. A co z mamą?
O, nic z tego! Tak łatwo im się to nie uda! Natychmiast trzeba temu zapobiec!"

— Musimy temu wszystkiemu przeszkodzić — Zysiek rąbnął pięścią w stół. — I nawet wiem jak. To
jest jedyny możliwy sposób!

Węgropolacy niepewnie spojrzeli po sobie. Ich dotychczasowe spokojne życie waliło się w gruzy. Byli
chłopcami o zdrowym rozsądku, ale bez wielkiej wyobraźni.

Zysiek nie dawał za wygraną.

— Skoro wyjazd pani Juliszki z tatą jest uzależniony od przyjazdu tych piekielnych pułkowników, nie
pozostaje nam nic innego, jak przeszkodzić im w dojeździe do Balatonboglar. Trzeba zatrzymać
„porsche'a".

— Jak? To niemożliwe!

13*

195

— Możliwe. Trzeba zatrzymać ich na szosie pod byle pozorem... — Zysiek zapalał się jak raca. — I
musimy to zrobić sprytnie.

— To nieg.upie. Ale aby ich przyłapać odpowiednio daleko od Balatonboglar, potrzebny nam będzie
samochód — pokręciła głową z powątpiewaniem Natka.

— A nasza „syrena"?

— Głupiś! Kto ją poprowadzi?

Zysiek w myślach ujrzał już scenę pościgu jak z kowbojskiego lub sensacyjnego filmu.

— Dobrze. Powiedzmy nawet, że ich zatrzymasz. To na jak długo? Przecież to jest cywilizowany kraj!
— Janosz wzruszył ramionami.

— No... — bąkał Feri — można ich skierować na inną, dłuższą trasę. Albo coś...

— Albo coś — powtórzył Zysiek pogardliwie. — Ale co?

Natka spojrzała na brata jak na żabę, która nagle przemówiła ludzkim głosem.

— Zamiast się wybrzydzać, pomyśl lepiej.

— Wiem — wymruczał ze zmarszczonymi brwiami — podrzucimy im wiadomość...

— Jaką wiadomoszcz ? — Janosz szybko odwró- • cił głowę. Nagły błysk w oku... i już pomysły
posypały się, jak pierze z rozdartego worka.

— Telegram?

— Nie, kartka pisana na maszynie!

— Dlaczego na maszynie? Można długopiórem... no, tym...

— Długopisem — poprawiła Natka. — Feri ma rację. To prostsze.

— A kto podpisze?

— My. Za tatę.

196

Natka skrzywiła wargi. Nie! Podpisywać za kogoś? Wykluczone!

Feri w lot pojął zastrzeżenia dziewczynki.

— Nikt nie podpisze. Zrobimy tak'i... no... wąs.

— Aha, zygzak. Ale... co będzie w tym liście? No właśnie. Tego chwilowo nikt nie wiedział.

Oczywiste, że list musi być napisany po węgiersku. No i treść też powinna być taka... więcej
wstrząsająca. Ale jaka konkretnie?

Zysiek sięgnął do kieszeni po kalendarzyk. Wyrwał czystą kartkę i marszcząc brwi bazgrał coś
pracowicie wysuszonym do imentu długopisem.

— Co piszesz? — Janosz ciekawie wyciągał szyję.

— Zaraz — bąknął Zysiek mażąc dalej. Wreszcie uniósł głowę. — Już.

Feri pochylił się nad kartką. Chwilę bezgłośnie poruszał wargami.

— Czytaj! — warknął Janosz.

— „Mamy poważne kłopoty z Olkiem — sylabizował chłopiec. — Nie możecie się tu na razie pojawić.
Jedźcie do Revfulóp. Będzie tam ktoś, kto wam wszystko wyjaśni".

— Dlaczego właśnie w Revfulóp? — zdziwił się Janosz.

— Bo to jest po drugiej stronie Balatonu, barania głowo. Muszą zrobić nielichy objazd!

— Jasne — mruknął Janosz widocznie nie dosłyszawszy baraniego epitetu. — Tyle, że trzeba im
doręczyć ten list koniecznie przed rozwidleniem dróg.

— Słusznie — poparł brata Feri — najlepiej zatrzymać ich tuż za miejscowością Lepseny. Bo, niestety,
do Szekesfehervar jest dla nas za daleko.

Zysiek potwierdził skinieniem głowy.

197

— Bzdura — mruczała Natka, choć i jej ten zwariowany pomysł przypadł do gustu. — Kto nas tam

zawiezie?

— Ja wiem! — zawołał Janosz i coś szybko powiedział do Feriego po węgiersku.

— To całkiem możliwe — odparł po namyśle

Feri.

— Ale co? Co? — niecierpliwił się Zysiek.

— I wcale nie będzie potrzebna wasza „syrena". Samochód, i to jaki, poprowadzi Lajos bacsi!

— Co to znowu za wujek?

— Ten z wąsami! No ten, który was tu witał w dniu przyjazdu. On jest kierowcą wozu... no, jak szę to
po polsku nazywa? Tuzoltóautó...

— Wóz strażacki — podpowiedział Janoszowi lepiej zorientowany brat.

Zysiek promieniał jak mleczna droga w czasie zaćmienia. To dopiero byłoby genialnie!

— Ale czy on się zgodzi? Feri uśmiechnął się wesoło.

— Ma na punkcie tego wozu kompletnego, no...

— Fioła? — podrzuciła Natka.

— Właśnie. Codziennie go myje, sprawdza szybkość na „odcinkach specjalnych", jak w czasie rajdu. I
ma fantazję.

— A powieści sensacyjne lubi? — spytała dziewczynka. To właśnie, według niej, było probierzem
odpowiedniego procentu szaleństwa, do jakiego zdolny bywa przeciętny człowiek.

— Jeszcze jak! Lajos bacsi powiedział kiedyś, że gdyby nie mógł być kierowcą strażackiego auta,
zostałby... gangsterem!

— A zatem to właściwy człowiek! — ucieszył się Zysiek. — Załatwicie to?

198

— Jasne — kiwnął głową Feri.

— Mam myszl! — wrzasnął nagle Janosz. — Zatelefonuję do Szekesfehervar, do kawiarni „Stop".

— Po co ? — zdziwiła się dziewczynka.

— Syn barmanki, Laci, to mój przyjaciel. . A „porsche" musi się tam zatrzymać. Taki jest tu
zwyczaj, że każdy, kto jedzie nad Balaton, robi tam krótki postój na kawę. To jest dokładnie połowa
drogi z Budapesztu.

— Niezła myśl. Laci da nam znać telefonicznie, jak tylko „błękitny" wyruszy w dalszą drogę.

-— Zgoda. Gdzie my mamy czekać na „porsche^"?

Janosz wyjął notes.

— Narysuję ci.

— To na nic. Przydałaby się mapa — powiedział Zysiek kręcąc nosem.

— Tato ma bardzo dobrą mapę samochodową — odezwała się Natka. — Proponuję, żebyśmy się
dokładnie naradzili u nas w domu. Macie jeszcze czas?

— Tak. Przecież to jest nasza wspólna sprawa. Drzwi szopy skrzypnęły za ostatnim wychodzącym.

— Tak to mniej więcej wygląda — powiedział Feri składając pieczołowicie mapę samochodową, na
której czerwonym krzyżykiem zaznaczone było miejsce, gdzie należy za wszelką cenę zatrzymać i
skierować na boczną drogę błękitnego „porsche'a".

Wszyscy zgodnie kiwnęli głowami. Plan był genialny w swojej prostocie. Jedyną trudnością było
„przechwycenie" pod uważną obserwację samochodu, który wyruszy z Szekesfeheryar w kierunku
Balatonu. O to już postara się Laci, syn barmanki.

— W porządku. Teraz rozdzielimy role. My obaj musimy być na trasie — powiedział Feri wskazując
na brata.

— A kto odbierze wiadomość od Laciego? Przecież nikt z nas nie rozumie ani słowa po węgiersku!

— Nieprawda! Ja umiem! — oburzył się Pie-trek. — Csókoladis palacsinta!

— Nie przeszkadzaj! — zgromił go Zysiek. Pietruszka bowiem został dopuszczony do sekretu
„warunkowo". Zawieruszył się na całe przedpołudnie i na dodatek nie chciał zdradzić, gdzie był. Ale z
braku „osób wtajemniczonych" i „warunkowego" trzeba było obdarzyć jakąś funkcją.

— To własznie on będzie siedział na poczcze u Pi-roszki. Ja z nią wszystko omówię — zaofiarował się
Janosz. — Powiem jej, że to sprawa państwowa.

200

— Sprawa wagi międzypaństwowej — sprostowała Natka. — Tak się to nazywa.

— Ale co ja będę robił u Piroszki? — zainteresował się Pietrek.

— Usiądziesz na ławeczce, krokiem się stamtąd nie ruszysz i będziesz czekał na telefon od" Laciego.
Piroszka powie ci tylko jedno słowo: „elementek". Zapamiętasz?

— Nie wiem. Napisz na kartce. A co to znaczy?

— „Wyjechali". Tylko tyle, że samochód ruszył w dalszą drogę.

— I co dalej ?

— Następnie dasz znać ręką strażackiej załodze parkującej przy szosie do Siófok. W skład wchodzą:
wujek Lajos, Zysiek, ja i Feri.

— Po co wy obaj ? Kto tu zostanie z nami ? — denerwował się Pietrek.

— Tak jest słusznie — zgodził się Zysiek. — Węgropolaków zostawimy na szosie w odległości
kilometra jeden od drugiego, tak na wszelki wypadek, gdyby się jednemu nie powiodło. Obaj będą
mieli identyczne listy. Co się tyczy szczegółów — ciągnął stukając ołówkiem w mapę — wóz strażacki
pruje szosą w kierunku Szekesfeheryar. Musimy zauważyć „porsche'a" jadącego z przeciwka. Nie ma
ich znów tak wiele na szosie balatońskiej w zwykły wtorek przed południem.

— I co dalej ? — zaciekawiła się Natka. Po raz pierwszy brat zaimponował jej logicznym sposobem
myślenia.

— Zawracamy. I... zajeżdżamy drogę „błękitnemu".

— Może... może to zbyt ryzykowne? — spytała Natka. Bała się, że cała ta historia może zaszkodzić

201

dobrej opinii wujka Lajosa, który, jak na strażackiego kierowcę przystało, powinien się zachowywać
wzorowo, a nie jak... gangster!

— Nic się nie stanie! — Fen machnął ręką.

— No dobrze, ale co ja mam robić? — denerwowała się Natka. ,

__ Tv> Jak to co? —Janosz szeroko otworzył oczy. _ pakowacz szę do natychmiastowego wyjazdu!

Natka zerwała się z krzesła.

— Jak to? Tak już? Bez namysłu?

Feri pokiwał głową i wymownie spojrzał na

ІлтяТз

— A nie mówiłem, że nie będą chcieli! Zysiek ze złością cisnął mapę na stół.

__ Kto mówi, że nie chcemy! Marzę o powrocie do domu, i to w takim samym składzie, w jakim tu
orzyj echaliśmy! ,

Natka miała mieszane uczucia. Z jedne] strony chciała oczywiście ratować całość rodziny, a z dru-2S
W końcu tu właśnie, nad Balatonem, poznała Prawdziwe słońce, smak papryko-pomidorow, urywki z
barwnej historii Rzymian i Turków, zachwycił ia koloryt winnic, morelowych sadów i... no, i tu noznała
Węgropolaków. Obraz piegowatego Andrzeja, złotowłosej rywalki oraz mazurskich ^zfor

zatarł się w jej pamięci i... zniknął. Tak to juz jest Serce trzynastoletnie) panny bywa, jakby to
oględnie wyrazić, nieco dziurawe.

__ Zgoda — powiedziała z żalem. — Spakuję wszystkie rzeczy nasze i rodziców. Ale... co im

P°!!!epnrawdę. Tyle że w ostatniej chwili, _ A jeśli nie zechcą nas posłuchać?

202

— Wiesz dobrze, że w pewnych konkretnych sytuacjach na mamę można zawsze liczyć.

To prawda. Rozsądek to ostatnia rzecz w rodzinie państwa Janeczków. Ale mama była chemicznie
czystym rozsądkiem. Ona jedna.

— Przecież jeśli nawet uda nam się „porwać i uprowadzić ojca", to wszyscy będą nas szukać. Pan
Wiktor, wujek Szandor...

— Wiem — powiedział Feri z namysłem — zostawicie na stole w domu kartkę, taki list wyjaśniający,
że wyjechaliście tylko na kilka dni do Veszprem lub do Herend, gdzie jest słynna fabryka porcelany.

— Można też napisać, że jedziecie zwiedzić Monte Cassino! — dorzucił Janosz.

— Zwariowałeś? — wzruszył ramionami Zy-siek. — Monte Cassino jest we Włoszech.

— Ale ja mówię o naszym! Jest takie znane opactwo w Pannonhalma, zwane węgierskim Monte
Cassino.

— Eee, co tam może być ciekawego! — Zysiek pogardliwie wykrzywił usta.

— No wiesz! — oburzył się Janosz, w którego wstąpił duch węgierskiego patrioty. — To jest
wspaniały klasztor obronny! Ufundował go książę Geza w dziewięćset szeszdzieszątym szóstym roku!

Pietruszka nerwowo kręcił się na krześle.

— Wracajcie do sprawy! Jeśli nie omówimy dokładnie wszystkiego, to będziemy tu mieć jutro
własny... klasztor obronny!

— Słusznie — poparł go Zysiek w obawie, że rozgorączkowani obrońcy węgierskich zabytków zaczną
prześcigać się w wymyślaniu miejsc nieprawdziwej ucieczki rodziny Janeczków. — Tyle, że
zapomnieliście o takim drobiazgu, jakim jestem...

203

ja! Mam nadzieję, że moja rodzina nie zwieje do Polski w tym samym czasie, kiedy ja będę na trasie
razem z Węgropolakami? Chyba mnie tu nie porzucicie na pastwę losu?

— Słusznie — zamyślił się Feri. — Proponuję, żeby „syrena" zatrzymała się na parkingu motelu w
Siófok. Tam ciebie podrzucimy po zakończeniu akcji.

— Zgoda — Zysiek kiwnął głową. Pomysł miał ręce i nogi. — A więc początek akcji jutro,
dwudziestego piątego lipca, godzina ' dziewiąta rano. Zgoda ?

Natka z niepokojem spojrzała na zegar.

— Późno już.

— Nic się nie martw — uśmiechnęli się Węgro-polacy. — Jutro o dziewiątej samochód strażacki
będzie stał tuż koło drogowskazu. Pietrek, wiesz, gdzie to jest?

— Wiem. Ale przecież nie będziecie siedzieć tyle godzin w samochodzie?

— Nie. Będziemy w kawiarni pod parasolami.

— A ja? — przeraził się Pietruszka. — Jak mogę równocześnie jeść lody w kawiarni i siedzieć na
poczcie?

— Istotnie... nie możesz! — roześmiał się Feri. Pietrek skrzywił się, jakby mu kazano jeść pokrzywy.

— To nie jest całkiem sprawiedliwe.

— Ano, nie jest — Feri droczył się z małym, z miną śmiertelnie poważną. — Ale może coś dostaniesz
w zamian...

— Co ? — Pietrek spoglądał na niego oczyma koloru nieba. Było w tym wzroku oczekiwanie i
niewiara.

204

— Pudełko wiśni w czekoladzie. Przyniosłem je wprawdzie dla twojej siostry, ale... — spojrzał na
Natkę — może mi wybaczy tę zamianę ?

Natka przełknęła ślinę. Czekoladki — nieważne! Grunt, że podarunek miał być dla niej!

Zysiek zrobił minę krokodyla, który przez pomyłkę połknął stary kalosz.

Węgropolacy wstali z krzeseł niezgrabnie szurając nogami.

— To co? Serwus, Natka. Może... może się jeszcze kiedyś zobaczymy... w Polsce...

Natka uśmiechnęła się niewyraźnie. „Szkoda! Że też ci rodzice zawsze coś takiego wymyślą, co
przekreśla różne fajne przyjaźnie!"

Pietrek miał usta wygięte w podkówkę. Jego czułe serce nie znosiło żadnych pożegnań. Zyskowi też
było głupio i o mały włos nie przegapił najważniejszej sprawy, o której wszyscy zupełnie zapomnieli.

— A kto nam wyprowadzi Florentynę?

— Kogo? — zdziwił się Feri. Takiego imienia nie znał.

— Nasz samochód. Po to, aby do niego załadować nasze bagaże, trzeba go wyprowadzić z szopy.
Tam jest na to zbyt ciasno. Ale ani ja, ani Natka nie możemy tego zrobić.

— Byle były kluczyki. Można o to poprosić wujka Lajosa. Będzie jeszcze sporo czasu! Ustawi waszą...
jak jej tam, przy krawężniku.

— W porządku — zgodził się Zysiek.

— No to... cześć.

— Szervusztok — uśmiechnęła się nikło Natka.

Pietrek stał przy szeroko otwartym oknie i w głębokim zamyśleniu marszczył brwi. Myślał sobie, że
oni swoją drogą, a on swoją musi jakoś pomóc

205

ojcu w tej trudnej sprawie. Przecież obiecał. A to zobowiązuje. Wiedział o tym tak dobrze, jak to, że
gdy jutro zajdzie słońce, muszą być daleko... bardzo daleko stąd.

Gwiazdy połyskiwały jak wycięte ze srebrnego papierka. Balaton spał.

Ranek nie różnił się niczym od pozostałych. Był tak samo ciepły i błękitny i tak jak zwykle słońce
głaskało lekko zmarszczoną toń wody. Dzikie kaczki, korzystając z ciszy panującej na gwarnym
zazwyczaj brzegu, nurkowały błyskając szarymi piórkami. Siną linią rysował się na horyzoncie daleki
półwysep Tihany. Od strony przystani niósł się warkot zapuszczanego silnika. Winnice ciemniały
rzędami wybujałej winorośli.

Natka stała boso na brzegu i mrużyła oczy. A więc to ostatni raz! Nie zobaczy więcej jeziora o świcie,
szarego paska przeciwległego brzegu i białych stateczków spacerowych. Nie zanurzy się już po szyję w
przegrzanej wodzie, która cieplejsza jest od powietrza.

Natka zanurza stopę. Woda wciąga. Wchodzi więc coraz głębiej. Jeszcze kilka kroków i dno ucieka
spod stóp. Dziewczynka płynie z szerokim zamachem ramion. Wraca na brzeg.

Niestety, nie ma dziś czasu na dłuższą kąpiel. Wstała po cichutku i wymknęła się z domu nie
zauważona. Musiała przecież pożegnać się z jeziorem, z dołkiem w trawie, który stanowił jej
„własność" przez tych krótkich kilkanaście dni. I pożegnać trzeba też koniecznie kępę brunatnych
pałek wystrzelających z wody u brzegu zatoczki

206

i kaczki, i wzgórza. Jest sama na brzegu. Nikt nie widzi. „Żegnaj, Balatonie!"

Brunatne pałki kiwają aksamitnymi głowami: do widzenia!

Kiedy dziewczynka chyłkiem przekradała się z powrotem do mieszkania, rodzice jedli śniadanie.
Usłyszała głosy dobiegające z kuchni. Natka nie uznawała podsłuchiwania, ale dzień dzisiejszy i
zaistniała sytuacja sprawiły, że zatrzymała się w pół kroku.

— Olgierd? — mama starała się mówić cicho. — Powinieneś się był jednak ożenić z Juliszką!

— Ależ, kochanie — zaczął tato i urwał. Natka oczyma duszy ujrzała jego bezradny gest

dłonią. Zawsze tak się zachowywał, jak był nieszczęśliwy lub gdy nie znajdował argumentu na swoją
obronę. Westchnienie, jakie uleciało z ojcowej piersi, świadczyło wyraźnie, że poruszony temat nie

należał do tych najsympatyczniejszych. Natka zdecydowała się wkroczyć do kuchni. Spojrzeli na nią
zdumieni, jakby zobaczyli ducha.

— Co ty tu robisz, ociekająca wodą? Prysznic w łazience się zepsuł?

— Nie. — Dziewczynka nalała sobie do kubka kawy. — Byłam nad jeziorem.

— O siódmej rano? — zdumiał się tato. Jego zdziwienie było zupełnie zrozumiałe, Natka bowiem
ponad wszystko na świecie nie lubiła porannego wstawania.

— Cóż w tym dziwnego? Wakacje tu się kończą, trzeba korzystać. Co wy dzisiaj robicie? — spytała
podchwytliwie.

— Myyy? — tato powiedział to„my" tak przeciągle, jakby chciał zyskać na czasie.

207

— Uhum — mruknęła Natka połykając kęs bułki. — Ostatnio nie mamy z wami zbyt wielkich
kontaktów, nieprawdaż? — ostrze ironii uderzyło bez pudła.

— Istotnie — mama zagryzła wargi — nie poświęcamy wam zbyt wiele czasu, ale po pierwsze —
umówiliśmy się jeszcze w Warszawie, że każdy tu będzie robił, co zechce, a po drugie...

— Dziękuję. Po pierwsze — jak mawiał Napoleon — w zupełności wystarczy. Ale dziś chciałabym... to
jest... chcielibyśmy wiedzieć, dokąd się udajecie. Możliwe, że zaistnieje taka sytuacja, że będziecie
nam niezbędnie potrzebni, i to natychmiast.

Tato spojrzał na nią okrągłymi oczami. Mama zawzięcie pucowała szkła okularów.

— To... zabrzmiało dość zagadkowo — roześmiał się ojciec odkładając łyżeczkę.

— Życie jest pełne zagadek — powiedziała lekko dziewczynka patrząc w okno. Długi wąs dzikiego
wina kołysał się łagodnie na tle bezchmurnego nieba. — Ale poważnie. Gdzie będziecie?

— O ósmej mamy się spotkać z Szandorem w kawiarni na przystani, a potem...

— A potem? — podchwycił Zysiek,,,który od kilku już minut stal w drzwiach i przysłuchiwał się
rozmowie.

— Po południu, niestety, będę... zajęty... tak się to skomplikowało... — wymruczał tato.

„No tak. Wyjazd z panią Juliszką!" — pomyślał Zysiek.

Pietrek wtoczył się do kuchni przecierając zaspane oczy. Na widok całej rodziny w komplecie
rozpromienił się jak słońce, ale jeszcze szybciej

208

zgasł. „Prawda! — jęknął w duchu. — To już dziś. Już dziś!" Nie przeszkodziło mu to jednak zjeść
śniadania.

— Tato, czy możesz mi dać kluczyki od wozu ? — zapytał ni stąd, ni zowąd Zysiek.

— Po co ci one? —zdziwił się ojciec, ale posłusznie zaczął szukać w kieszeni płaszcza wiszącego na
wieszaku.

— Chciałbym stamtąd coś zabrać. Podzwaniając kluczykami Zysiek wybiegł z pokoju.

— Więc za godzinę spotykacie się z wujkiem Szandorem, tak? — spytała dla pewności Natka. Przed
nimi piętrzyła się potworna praca: zebrać wszystkie porozrzucane rzeczy i wpakować je do bagażnika!

•— Tak — mama wytarła ostatnią łyżeczkę.

Gdy tylko za rodzicami zamknęły się drzwi, w mieszkaniu zaczął się istny koniec świata. Zysiek i
Pietrek znosili stosy rzeczy, które należało odpowiednio posortować i upchnąć do niewielkiego
bagażnika. Za chwilę spokojne mieszkanie zmieniło się w coś, co przypominało raczej skutki solidnego
trzęsienia ziemi. Resztki jedzenia poniewierały się pomiędzy słomkowymi kapeluszami, buty wraz z
rozsypaną herbatą wpakowano do powłocz-ki na jasiek, koszule ojca i Zyska w postaci
sponiewieranego kłębu wepchnięto do worka. Nie lepszy los spotkał słoik miodu oraz sukienki i bluzki
mamy. Natka załamywała ręce ze zgrozy, ale jej odosobniony głos ginął w straszliwym hałasie, jaki
wyczyniały dwa skaczące po łóżkach i fotelach pawiany.

14 Salceson i mrówki

209

Malpiszony w postaci obu braci galopowały po schodach ciągnąc za sobą rękawy kurtek i wiatrówek
oraz mocny zapach rozlanej w pośpiechu „Przemy-slawki".

W godzinę nie było już śladu po lokatorach. Pusty, nieprzytulny pokój wydawał się teraz jakimś
ponurym grobowcem.

— Pietrek! — wrzasnął Zysiek. — Która godzina?

— Za dziesięć dziewiąta! — odkrzyknął wyciągając z kąta Jacentego za nadprute ucho. — Jeszcze on
został!

— Daj go! Wrzucę do wozu, a teraz marsz na pocztę!

— A wyyy? — spytał Pietrek przeciągle.

— Trzeba tam jeszcze wszystko poupychać. No, i będziemy czekać na tego wujka od straży pożarnej,
jak on się nazywa?

— Lajos bacsi — podpowiedziała Natka.

— Właśnie. Kiedy przyjdzie Janosz?

— Już jest — odparł z przedpokoju znajomy głos. — Drzwi były otwarte. No jak? Rendben van?

— Co mówisz?

— Pytam, czy wszystko w porządku.

— Oczywiście. Spakowaliśmy się.

— Słuchaj — powiedział Zysiek — a czy pan Wiktor nie próbuje zatrzymać waszej mamy?

— Przeciwnie —- westchnął Janosz. — Twierdzi, że w tej sytuacji nie ma... innego wyjszcia. Nam nic
nie powiedzieli.

— Chcą uśpić waszą czujność.

— Co chcą? — nie zrozumiał Janosz. — Kogo uszpicz?

— Czujność. Eee, ty tego nie zrozumiesz!

210

— Fakt — posmutniał chłopiec. — Język polski jest dla mnie coraz trudniejszy.

Pietrek nudził się jak mops na swoim posterunku. Ławka na ppczcie była niemiłosiernie twarda.
Piroszka, za szklaną taflą, kiwnęła mu na powitanie utapirowaną głową przypominającą do złudzenia
kopiec mrówek.

Pietrek chętnie by z nią zamienił parę słów, ale, niestety, nie było to możliwe, więc tylko uśmiechali
się do siebie przez zakurzoną szybkę. W pewnym momencie dziewczyna zniknęła. Gdy pojawiła się
ponownie, niosła przed sobą, jak trofeum, porcelanową miskę pełną soczystych gruszek. Kiwnęła na
chłopca i wskazała palcem owoce. Pietruszki nie trzeba było długo prosić.

Potem chwilę jeszcze siedział na ławeczce, ale wyraźnie ciągnęło go na zewnątrz. „Tylko raz zobaczę,
czy samochód strażacki stoi tam, gdzie powinien" — przekonywał sam siebie wiercąc się, jakby go
oblazły mrówki. Wstał, podszedł do okienka i patrząc dziewczynie prosto w oczy wykonał gest
wskazujący, zdaniem Pietrka, oczywiście, że wychodzi, ale zaraz wraca. Nie zrozumiała. Pietrek
pokazał na siebie, potem rozcapierzył dłoń i wskazał pięć palców, potem popukał w tarczę zegarka.
Pojęła. Uśmiechnęła się i założyła słuchawki.

Pietruszka galopował co koń wyskoczy. Jak strzała przemknął przez miasteczko, przeciął na ukos
skwer z klombami i zahamował koło żywopłotu, za którym kolorowe parasole chroniły przed słońcem
kawiarniane stoliki. Mimo wczesnej pory wszystkie niemal miejsca były zajęte. Wychylając głowę
spoza

14*

211

żywopłotu, dostrzegł w głębi stolik, przy którym siedzieli: wąsacz-ogniomistrz, Feri i Janosz. Właśnie
przed chwilą wpadł zdyszany Zysiek. Pietrek jednym rzutem oka omiótł głębokie czarki pełne
smakowitych lodowych kul. Oblizał się i już, już miał pomachać im ręką, ale w porę przypomniał sobie
zjedzone już wczoraj pudło wiśni w czekoladzie. „Trudno — pomyślał — w takich ciężkich czasach
trzeba coś dla rodziny poświęcić!" I z nosem spuszczonym na kwintę poczłapał powoli w kierunku
poczty.

Widać długo to jednak trwało, bo skoro tylko ukazał się w drzwiach, zaczerwieniona z emocji
Piroszka, nie bacząc na sporą gromadkę klientów, wrzasnęła na cały głos:

— Elementek! Mar tiz percel ezelótt!* Pietrek chwycił się za głowę. Pierwsze słowo zrozumiał. Ale co
znaczą dalsze? Mrucząc je pod nosem, żeby nie zapomnieć, wykręcił w prawo i wziął kurs na
kawiarnię.

■

* Elementek! Mar tiz percel ezelótt (węg) — Wyjechali! Już dziesięć minut temu.

Czerwony samochód strażacki pruł setką z szumem opon po suchym asfalcie w kierunku
Szekesfehervar. Przy kierownicy siedział wąsacz ćmiąc pognieciony ogarek papierosa. Obok niego
rozpierał się i puchł z dumy Zysiek. Feri i Janosz, siedzący w tyle wozu, cały czas coś do siebie pogady-
wali po węgiersku.

Błyskawicznie przemknęli przez pławiące się w słońcu Balatonelle, następnie zakwitło klombami
kwiatów Balatonszemes, mignął wielki kemping w okolicy Balatonszarszo i już wjeżdżali w pierwsze
domy Siófok. Nie zatrzymując się ani na chwilę dojechali do Balatonszabadi. Wąsacz Lajos
zaproponował dopełnienie benzyny. Nie wiadomo przecież, jak długo wypadnie im krążyć po szosie.
Gdy tylko ruszyli dalej, Zysiek zwrócił się do chłopców:

— Macie pietra?

Spojrzeli po sobie niepewnie.

— Co to: pięter? Mówisz o Pietruszce? Zysiek chciał coś powiedzieć, ale się powstrzymał.

Nie czas i nie miejsce na słowne igraszki.

Dojeżdżali do upatrzonego na mapie skrzyżowania. Wóz lekko hamował. Tuż przy szosie stały wielkie
tablice reklamujące węgierskie pralki, lodówki oraz olejek do opalania. Lajos baesi bez słowa
zaparkował na wąskim trawniczku oddzielającym

213

szosę od rowu. Chłopcy wysypali się z wozu jak ulęgałki z koszyka.

Miejsce było dobrze wybrane. O kilka metrów w prawo skręcał wjazd na boczną drogę. Tu należy
skierować za wszelką cenę „błękitnego" na „boczny tor".

Janosz wysiadł i krytycznie rozejrzał się dokoła.

— Ujdzie. Jeszli ich puszczimy w prawo, muszą objechacz cały przecziwny brzeg. Tymczasem my
wróczimy do domu.

— Liczę na Natkę — Zysiek spoglądał na wskazówki sekundnika. — Musi przekonać mamę, że należy
stąd wiać. I to jak najszybciej.

— Własznie. No, jazda! Tylko nie zapomnijczie mnie stąd zabracz.

— Oczywiście — mruknął Zysiek. — Ale pamiętaj : jeśli Feriemu się z jakichś przyczyn nie uda, my
tędy przejedziemy przed „porschem", aby mu znów zatarasować drogę.

— Wiem — kiwnął głową Janosz i uniósł w górę kciuk prawej ręki.

Czerwony wóz zniknął w obłoczku spalin.

Wąsacz prowadził samochód jak na zawodach rajdowych. Po kilku minutach również Feri pozostał na
szosie, aby tu „cały w nerwach" czekać na pułkowników. W kurczowo zaciśniętej dłoni pocił się list.

Za miejscowością Polgardi Zysiek zaczął zdradzać objawy niepokoju. „A może zatrzymać się na szosie i
spokojnie czekać na »błękitnego«?"

Wuj Lajos widocznie pomyślał dokładnie o tym samym, bo samochód sprawnie wykręcił i stanął.
Wysiedli. W wozie było gorąco. Po niebie płynęły obłoki jak stadko owiec. W rowie cykał świerszcz.

214

щит ■ "*■ Phi/

.-^■-ЩщцЩе:

^^*Ч^ЙгРрївІ

Zysiek wyjął lornetkę i penetrował pustą szosę. Przemknęła biała „zastava" i długi amerykański „ford
falcon". Potem sunęły ciężarówki i cysterny z benzyną. Nagle wyskoczyła szara „syrena". „Taka sama
jak nasza!" — pomyślał Zysiek i odprowadził wzrokiem stareńkiego gruchota aż za zakręt.

215

Wtem zauważył, że spokojny dotąd i flegmatyczny wąsacz wyrywa mu z ręki lornetkę i wykrzykując
coś, pędzi do wozu.

Chłopiec momentalnie zerwał się z trawy i dopadł drzwiczek w sekundę później. Był to już prawie
ostatni moment.

„Błękitny" z dużą szybkością zbliżał się z naprzeciwka.

— „Porsche"! — usłyszał okrzyk wujka Lajosa i równocześnie zagrały wszystkie strażackie konie
mechaniczne. Rozpoczął się pościg. Zysiek nie odejmując lornetki od oka usiłował szybko odczytać
numery.

„Całe szczęście, że trzymamy się na kółku tuż za nim! Zgadza się! To oni!" — Chłopiec aż się spocił z
wrażenia.

Teraz Lajos bacsi dał popis znakomitej jazdy. Prując przeszło sto trzydzieści na godzinę, w pięć sekund
dopędził błękitnego diabła, wyprzedził go i fuknąwszy smużką spalin lekko i bez wysiłku zostawił go
daleko w tyle.

Skrzyżowanie wyrosło tak nagle, że Zysiek ledwie zdążył ryknąć na siedzącego w trawie Feriego. Ten
zerwał się jak oparzony. Ręka, w której dzierżył nieszczęsną kopertę, sucha i gorąca, zwilgotniała w
jednej chwili. Strach. Przemożny i obezwładniający rozpełzł się nagle od czubka głowy aż po koniuszki
palców. Feri ogromnym wysiłkiem woli próbował opanować dziwną miękkość kolan. Były jak z waty.
Równie wacianymi palcami otarł pot z czoła. Myśl, że tam, dwa kilometry dalej na szosie, poci się
Janosz, była ostatnią, którą zapamiętał. Wszystko, co zrobił później, zawdzięczał jedynie działaniu
impulsów.

216

„Błękitny" sunął bezgłośnie, jakby w ogóle silnik nie pracował. Jego wydłużona sylwetka rosła,
rozszerzała się, reflektory błyskały odblaskiem słońca przybierając w umęczonych
wypatrywaniem źrenicach chłopca wielkość młyńskich, kamieni. Wszystko to trwało sekundy, lecz
Feriemu zdawało się, że ogląda film puszczony w zwolnionym tempie. Czerwony samochód strażacki
bezczelnie blokował pół szosy. Feri dostrzegł go kątem oka. Opanował się. „Tylko spokojnie" —
pomyślał i raczej usłyszał, a nie zobaczył, że „porsche" gwałtownie hamuje. Chłopiec wyskoczył na
szosę. Podbiegł w kierunku wozu wymachując rozpaczliwie dłonią z listem. „Błękitny" zatrzymał
się. Francuz ze zdziwieniem przyglądał się biegnącemu chłopcu. Feri działał teraz jak w transie.
Trzęsącym się ze zdenerwowania głosem zaczął wyjaśniać po węgiersku, że pasażerowie muszą
natychmiast skręcić w kierunku Revfulóp i że „reszta jest w liście".

Francuz z niedowierzaniem oglądał podany papier. Chłopiec przestępował z nogi na nogę. Najchętniej
by uciekł i schronił się pomiędzy łodygami słoneczników gęsto porastających okoliczne pola.

— Co to jest? — spytał jeden z umundurowanych widząc bezbrzeżne zdziwienie malujące się na
twarzy kierowcy.

— Nic z tego nie rozumiem. Tekst głosi, że powinniśmy pojechać do Revfulóp...

— Czy to znaczy, że Wiktor posłał tego chłopca na szosę, żeby nam przekazać tę wiadomość?

— Słuchaj no, chłopcze — odzywa się trzeci z siedzących, starszy pan o mocno już szpakowatych
skroniach. — Czy ten list dostałeś od pana Supniewskiego?

217

Feri kurczy się w ramionach. Głosem, w którym brzmi strach i histeryczna chęć ucieczki, mamrocze
niewyraźnie:

— Dał... mi go... syn... pana Supniewskiego. — I chłopiec nagle czuje, że wielki kamień spada mu z
serca. Już ostro i bardzo wyraźnie widzi drogę, słoneczniki, wysokie topole... opadła, zniknęła mgła. I
słyszy wszystko! Nawet szum wiatru w gałęziach. Wykonał zadanie. I nawet nie skłamał! Przecież ten
list dał mu Janosz. A czyż Janosz nie jest synem pana Supniewskiego ?

Szpakowaty obraca kartkę w ręku.

— Istotnie dziwne. O której godzinie dano ci ten list?

Feri zastanawia się przez moment.

— O... o jedenastej.

Trójka pułkowników spojrzała na siebie z lekka zbaraniałym wzrokiem.

— Czy oni tam wszyscy kompletnie powariowali?— mruknął jeden z pasażerów z tłumioną złością.

— No, wszystko jedno — przerwał towarzyszowi szpakowaty — jedźmy do Revftilóp! Ale naba-
łaganili setnie!

„Porsche" bezszelestnie rusza z miejsca. Kierowca Francuz ma mocno niezadowoloną minę.
Pasażerowie nerwowo kręcą się na skórzanych poduszkach. Czterech zdezorientowanych pocąc się z
gorąca i ze złości rusza w dalszą drogę.

Feri otarł pot z czoła. A więc chyba pierwszy etap był wygrany. Teraz tylko odstawić Zyska na „punkt
przeładunkowy" i... sprawa zakończona.

Czerwony wóz strażacki odblokował szosę. Po przejeździe „błękitnego" cofa się wolniutko tyłem

218

aż do miejsca, gdzie jakby wrosły w ziemię tkwi nieruchomo Feri.

— No, co jest? — wrzeszczy z daleka Zysiek. Feri podnosi na niego wzrok.

— U... udało się!

Po drodze zagarniają Janosza. Jest nie mniej uradowany. Opowiada, jak się pocił ze strachu:

— Szedżałem jak zając w kapuszczie!

— Moglibyśmy co dzień robić takie skoki! — śmieje się Zysiek.

— Takie co?

— Nic. Tego się nie ucz.

Janosz wydyma policzki. Po dużym napięciu następuje ulga, zupełne odprężenie. Węgropolacy
ukradkiem spoglądają na siebie. Cieszą się. Uratowali przecież swoją mamę. I będą ją mieć znów
wyłącznie dla siebie!

Opony szumią, chłodny wiaterek muska spocone czoła.

Tymczasem w Balatonboglar działy się przedziwne rzeczy. Załadowana po brzegi Florentyna stała przy
krawężniku już wcześniej wyprowadzona z prowizorycznej garażo-szopy przez uczynnego wąsacza,
ale... na tym się jej rola skończyła. I nic w tym dziwnego. Nikt bowiem nie mógł zasiąść za kierownicą,
gdyż rodzice... wyparowali! Zdarzało im się to w Warszawie, prawda, zdarzało się przecież i tu, nad
Balatonem. Ale żeby tak całkiem wyparować bez słowa, kartki pozostawionej na stole... nie, to się nie
zdarzyło nigdy.

Niespokojny Pietrek biegał tam i na powrót pomiędzy stałym ich miejscem na plaży, domem, ka-

219

Feri kurczy się w ramionach. Głosem, w którym brzmi strach i histeryczna chęć ucieczki, mamrocze
niewyraźnie:

Szpakowaty obraca kartkę w ręku.

— Istotnie dziwne. O której godzinie dano ci ten list?

Feri zastanawia się przez moment.

— O... o jedenastej.

Trójka pułkowników spojrzała na siebie z lekka zbaraniałym wzrokiem.

— Czy oni tam wszyscy kompletnie powariowali?— mruknął jeden z pasażerów z tłumioną złością.

— No, wszystko jedno — przerwał towarzyszowi szpakowaty — jedźmy do Revftilóp! Ale naba-
łaganili setnie!

Feri otarł pot z czoła. A więc chyba pierwszy etap był wygrany. Teraz tylko odstawić Zyska na „punkt
przeładunkowy" i... sprawa zakończona.

Czerwony wóz strażacki odblokował szosę. Po przejeździe „błękitnego" cofa się wolniutko tyłem

218

aż do miejsca, gdzie jakby wrosły w ziemię tkwi nieruchomo Feri.

— No, co jest? — wrzeszczy z daleka Zysiek. Feri podnosi na niego wzrok.

— U... udało się!

Po drodze zagarniają Janosza. Jest nie mniej uradowany. Opowiada, jak się pocił ze strachu:

— Szedżałem jak zając w kapuszczie!

— Moglibyśmy co dzień robić takie skoki! ■— śmieje się Zysiek.

— Takie co?

— Nic. Tego się nie ucz.

Opony szumią, chłodny wiaterek muska spocone czoła.

Niespokojny Pietrek biegał tam i na powrót pomiędzy stałym ich miejscem na plaży, domem, ka-

219

wiarnią na przystani. Był nawet w mieszkaniu państwa Supniewskich. Nigdzie ani śladu.

„A przecież wyraźnie pytaliśmy. Prosiliśmy, by nam powiedzieli, dokąd idą i gdzie należy ich szukać!"

Natka ze zdenerwowania nie mogła usiedzieć na miejscu. Teraz na nią wypadł posterunek przy
samochodzie, więc dziewczynka przechadzała się w górę i w dół ulicy wypatrując, czy aby już nie
powracają z akcji „strażacy". Wstydziła się wobec pełnych poświęcenia Węgropolaków za
niedotrzymanie obietnicy. Ale co mogła zrobić? Jak odnaleźć zagubionych?

— Słuchaj! — wrzasnął nagle Pietrek wypadając zza rogu. — Czy wiesz, co się tu szykuje? Oni
kompletnie powariowali!

— Kto? — przeraziła się dziewczynka. — Rodzice?

— Coś ty! Oni zniknęli z powierzchni! Mówię o tamtych z magistratu!

— Co robią?

— Jakieś święto się szykuje czy co. Ten posterunkowy, wiesz, co to gra na trąbie, ćwiczy całą
orkiestrę!

— Co ty pleciesz? — zdenerwowała się dziewczynka. — Widocznie na powitanie tych
budapeszteńskich pułkowników.

— Powiem ci jeszcze coś — wysapał Pietrek przysiadając na ławeczce pod akacją.

— No co? Mówże wreszcie!

— Ja tak sobie wydedu... wydedukałem, że...

— Wydedukowałem — poprawiła go machinalnie Natka. Pietrek uwielbiał używać trudnych i nie
zawsze dla siebie zrozumiałych słów.

220

— Więc wytedy... eee, tam! Wymyśliłem, że to jednak ma coś z tatą wspólnego.

— Co?

— No, ta orkiestra i placki...

— Jakie znowu placki? — Natka potrząsnęła bratem, jakby był dojrzewającą palmą kokosową.

— Co mną trzęsiesz! — zdenerwował się mały. — Daj mi skończyć!

— Dobra, mów! — Natka postanowiła raczej policzyć w duchu do dziesięciu niż znów przerwać te
skomplikowane wywody.

— Więc tak: oni tam w magistracie ćwiczą orkiestrę, pan Wiktor okropnie się denerwuje, a pani
Juliszka, choć spakowana... piecze placki! Cała ulica pachnie wanilią! I na dodatek wszystkiego pan
Wiktor powiedział, że nasz tato na całe życie ten dzień zapamięta! I nie tylko on. Także ten... zdrajca,
Francuz!

Natka milczała.

— No i co? Nie rewelacja?

Dziewczynka spojrzała na niego wzrokiem mordercy.

— I ty to uważasz za rewelację? To, że gruba-sińska piecze te... no, te z wanilią? A wiesz, po co?
Pewnie dla siebie i naszego ojca na drogę! I z tego cieszy się mój brat, którego uważaliśmy za nieco
wprawdzie głupszego od reszty familii, no ale nie aż tak...

Pietrek był śmiertelnie obrażony. „Jeśli tak, to nic więcej nie powiem — pomyślał mściwie. — Nic. Ani
jednego słóweczka!"

Natka myślała tylko o jednym: gdzie podziali się rodzice.

— Musimy ich odnaleźć! Przecież się nie roz-

221

topili, nie rozpłynęli w powietrzu! Pietrek, teraz

ty tu zostaniesz i popilnujesz wozu.

Mały wzruszył ramionami. Może zostać. Może

pilnować. Jemu jest wszystko jedno. Niech witają, kogo chcą, przy dźwiękach orkiestry dyrygowanej
przez miejscowego posterunkowego. Proszę bardzo. On, Pietrek, nie kiwnie nawet palcem. Ale nie
będzie jadł tych placków mamy Juliszki, choćby były one najbardziej waniliowe na świecie 1

Natka miała ogromną ochotę na coca-colę. Stanęła w kolejce do kiosku. „Co teraz robić? — myślała
marszcząc czoło. — Chłopcy wrócą z wyprawy, a tu klops! Cała akcja na nic!"

Czyjaś ręka wysunęła się z tłumu i podała jej butelkę. Zamyślona Natka aż odskoczyła do tyłu.
Podniosła wzrok i... ależ tak! Czarne zrośnięte brwi, ciemne oczy i ta charakterystyczna szpara między

zębami! Dziewczynka zmieszała się. Bezradnie rozglądała się dokoła, jakby szukając pomocy.
Francuz dalej uśmiechał się, ale już mniej pewnie. Ręka z butelką lekko drżała. Natka zdecydowała się

nagle:

— Wiem, że mówisz po polsku.

Chłopiec otworzył usta, potem je zamknął i zaczerwienił się aż po nasadę włosów.

Stali tak naprzeciw siebie nic nie mówiąc.

— Dobra — zlitowała się Natka. — Daj tę colę. Chłopiec podał jej butelkę.

— Otwórz! Przecież sama tego nie zrobię! Posłusznie spełnił rozkaz.

— Jesteś Francuzem czy Polakiem? — spytała obcesowo, ale temat był od dawna pasjonujący.

222

Chłopiec zawahał się na moment.

— Polakiem.

— Tak myślałam — odparła z przekonaniem. — Dlaczego więc udajesz Francuza?

— Wcale nie udaję. Urodziłem się we Francji i tam mieszkam. Moja mama jest Francuzką, ale ja... ja
czuję się Polakiem. To z powodu ojca.

— Twój ojciec walczył we Francji?

— Tak. We francuskim ruchu oporu.

— A teraz... byliście na wakacjach w Polsce? — spytała Natka przypomniawszy sobie spotkanie na
cieszyńskim moście.

— Tak. Ojciec chciał mi pokazać ojczystą ziemię.

Dziewczynka uśmiechnęła się. „Jak to dziwnie zabrzmiało: ojczysta ziemia! Takie określenia znajdują
się przeważnie w książkach, ale tak nie mówi nikt z nas. Ba, ale my przecież żyjemy na tej ojczystej, a
dla tego chłopca to kawałek"nieznanej ziemi".

— I co? Podobało ci się?

— Tak. Bardzo. Przyjadę na studia do Polski. Jak skończę szkołę. Tato obiecał.

Natka zmarszczyła brwi. „Nie mogę dłużej tracić cennego czasu. Trzeba z niego wyciągnąć nieco
wiadomości. Po co tu przyjechali i co zamierzają dalej robić. No, i kogo wiezie błękitny »porsche«!"

— A tutaj... po co przyjechaliście? — zapytała prosto z mostu.

Chłopiec zawahał się.

— Ojciec poszukuje pewnych ludzi. Z czasów wojny. W Warszawie dowiedział się, że jeden z nich
wyjechał na Węgry. Tutaj też znalazł kogoś. Dziś wraca z Budapesztu, ale to jakaś jego tajemnica.

— Przed tobą i twoją mamą?

223

— Coś w tym rodzaju. Tato lubi czasem urządzać takie... konspiracje. Mama śmieje się z tego w
duchu, ale przypuszcza, że to jest jedna z cech Polaków.

— Świetnie mówisz po polsku — stwierdziła Natka. „Jakaż ogromna różnica między nim a Wę-
gropolakami!"

— To zasługa ojca, no i... naszej Polonii.

— Czy na pewno nic więcej nie wiesz o prawdziwym powodzie wyjazdu twego ojca do Budapesztu?
Widzisz... — zawahała się na moment — to się chyba wiąże z nami...

— Z wami ? — nie zrozumiał.

— Tak. Mój ojciec też poszukiwał tu przyjaciół z okresu wojny. A teraz jeden z nich coś w tajemnicy
przed nim przygotowuje... ci pułkownicy, których wiezie tu z Budapesztu twój ojciec, są w to wszystko
zamieszani...

Chłopiec patrzył na nią zdumiony.

— Naprawdę nic więcej nie wiem. Mama sądzi, że to chyba jakieś wspomnieniowe, wojenne sprawy.
Ale, zaczekaj, jedno wiem na pewno: tato był w Revftilóp, w winnicy, u jednego takiego...

— Szandora bacsi? — zapytała dziewczynka prawie bez tchu.

— Tak. Tak się nazywał.

— No, to jestem w domu! Że też wcześniej na to nie wpadłam! — wykrzyknęła. Pomyślała sobie, że u
Szandora należy szukać rodziców. — Chcesz jechać ze mną?

— Dokąd?

— Zobaczysz. Ale... jak ty właściwie masz na imię?

— Andre-Gaston. Andrzej.

224

„Znów Andrzej! — pomyślała z przekornym uśmiechem Natka. — Szczęście czy pech?"

Zręcznie lawirowali pomiędzy ludźmi dostojnie przechadzającymi się cienistą alejką. Oczywiście Natka
nie była absolutnie pewna, że tam właśnie znajdzie rodziców, ale jej intuicja była powszechnie znana
w rodzinie. Ponadto należała do kategorii osób, które „miewają przeczucia".

Do przystani było już niedaleko. „Zdążymy na prom czy nie? Byle tylko nie musieć czekać! Teraz liczy
się każda minuta!"

Zdążyli. Ledwie wskoczyli, prom odpłynął. Dziewczynka oparła się o barierkę i spojrzała w kierunku
linii drzew rosnących wzdłuż balatońskiej szosy. Tam gdzieś miota się czerwony wóz strażacki.
Wyprowadza w pole błękitnego „porsche'a" wraz z jego umundurowaną zawartością. A syn
właściciela „błękitnej strzały" jedzie wraz z nią do... Revfulop! Czy to nie zabawne?

— To prawdziwy kidnaping — uśmiechnął się Andrzej Gaston.

— Co takiego?

— Kidnaping. Porwanie nieletniego. Dziewczynka wybuchnęła śmiechem.

— Ojciec niedługo przyjedzie i będzie mnie poszukiwał przez policję — przekomarzał się Andrzej
Gaston, z przyjemnością przyglądając się jasnym włosom Natki.

„Wcale nie tak niedługo" — pomyślała dziewczynka z szelmowskim uśmiechem. — Trochę sobie
pojeździ wokół jeziora!"

Revfiilóp. Prom dobija do przystani. Natka wyskakuje na ląd jako jedna z pierwszych. Za nią Andrzej.
„Którędy teraz? — usiłuje przypomnieć

15 Salceson i mrówki

225

sobie drogę, jaką odbywała wspólnie z Węgropo-lakami zaledwie kilkanaście dni temu. — Chyba
tędy! Tak!"

Lekko wspinają się ścieżką wiodącą wśród winnic. Zielone liście winogradu kryją ciemniejące już kiście
owoców.

— Podobno najpiękniej jest tu we wrześniu — mówi Natka z westchnieniem. — Dojrzałe owoce
obcina się nożycami, ubija się je, tłoczy aż do ostatniej kropli soku! To musi być wspaniałe zajęcie!

Przystają pod drzewem brzoskwiniowym. Za ogrodzeniem z zielonej siatki ujada pies. Dziewczynka
odwraca głowę i spogląda na jasną plamę Balatonu, po którym, jak zwykle, śmigają kolorowe
żaglówki. „Szkoda — myśli i rusza dalej. — Szkoda, że tego Andrzeja poznałam tak późno!"

Dom Szandora bacsi już przebłyskuje między gęstymi drzewami.

Pietruszka chyba się zdrzemnął na ławeczce pod akacją. Sam nie był tego zupełnie pewien, ale gdy
nagle głośno trzasnęły drzwiczki samochodu, zerwał się uderzając łokciem w oparcie. Syknął i byłby
pewnie głośno wrzasnął z bólu, gdyby nie widok, jaki sprawił, że serce podskoczyło mu do gardła.
Obok samochodu, mocując się z przednimi drzwiami, stała pani Juliszka w domowym fartuchu z
wielką, wypchaną torbą w ręku.

„A więc tu umówiła się z ojcem?" — zdumiał się chłopiec i błyskawicznie skrył się za drzewo.

Juliszka otworzyła wreszcie drzwi, zajrzała do środka i na widok spakowanych rzeczy, wypełniających
bez reszty całe wnętrze Florentyny, złapała

226

się za głowę. Potem bezsilnie opadła na siedzenie kierowcy i bezgranicznie zdumiona rozglądała się
wokoło.

„Sądzi, że tato chce przed nią uciec! — pomyślał Pietruszka. — Ale nic z tych planów! Ja tu czuwam!
Nikt nie może zająć miejsca naszej mamy! Przenigdy. Mama to... mama, i koniec. Nikt nam jej nie
zastąpi, choćby... choćby piekł najwspanialsze waniliowe placki na świecie!"

— Teraz jest najlepszy moment! — mruknął z determinacją. Chwila, na którą czekał od dawna. A
więc nareszcie ma pomysł! Oto pomoc, którą obiecał ojcu! I jednym susem znalazł się obok
samochodu.

Juliszka siedziała bez ruchu. Pietrek dotknął jej ramienia. Podniosła wzrok. Kiwnął na nią dłonią.
Zdziwiona wysiadła. Pietrek wziął z siedzenia Jacentego i wcisnął go pod pachę.

— Tato tam! — powiedział wskazując kierunek.

Domyśliła się widocznie, o co chodzi, bo jej szeroką, dobroduszną twarz rozjaśnił lekki uśmiech.

Tak doszli do placu targowego. Pani Juliszka zatrzymała się niezdecydowanie. Pietrek palcem wskazał
deskę w płocie. Niestety, tusza pani Wik-torowej nie pozwoliła na wejście przez dziurę w płocie. Na
szczęście furtka była otwarta. Pietruszka, nie bacząc na coraz bardziej zdumioną minę pani
Supniewskiej, prowadził ją wśród krzewów agrestu, porzeczek, wąską ścieżyną aż do miejsca, gdzie
gęstwina kończyła się łanem dorodnych słoneczników. Potem zatrzymał się na moment, wychylił
głowę i zerknął w głąb sadu.

Wśród drzew panowała niczym nie zmącona

15*

227

cisza. Dał znak. Ruszyli dalej. Pani Juliszka dala się prowadzić bez oporu. Ciekawie zerkała to na ogród,
to znów na Pietruszkę. Wreszcie stanęli przed szopą. Pietrek z trudem odsunął ciężką zasuwę i
otworzył drzwi. Zapachniało jabłkami i tymiankiem.

Pietruszka grzecznie wskazał wejście. Pani Juliszka zrobiła parę kroków w mrok i wtedy chłopiec
spokojnie, z kamienną twarzą, podał jej Jacentego.

— On tu z panią zostanie — powiedział cicho, choć z żalem, i szybko zamknął od zewnątrz skrzypiące
drzwi na skobel.

Droga do Polski bez pani Juliszki to było coś pięknego!

Czerwony wóz strażacki hamował koło motelu w Siófok. Trzy pary oczu bacznie przeszukiwały
parking.

— Jest „syrena"? — denerwował się Feri. Zysiek przecząco pokręcił głową. Wozu nie było.

— Natka na pewno zostawiła dla ciebie kartkę w portierni. Może parkują gdzie indziej. — Feri
usiłował zachować spokój.

Ale kartki też nie było.

— Kosmiczny klops — mruknął Zysiek.

— Co mówisz?

— Nic. Nieważne. Zostawili mnie tu samego.

— Bzdura! — wzruszył ramionami Janosz. — To niemożliwe. Cosz nie wyszło. Jechamy... je-dżemy do
domu! Tam powinno się wszystko wy-jasznicz!

Zysiek siedział jak na szpilkach. Wyskoczył z wozu zaraz za przystankiem autobusowym.

— Czekajcie na mnie w kawiarni! Pędzę do domu zobaczyć, czy tam ktoś jest!

— Dobra — kiwnął głową Janosz. — Tylko wrócz tu nam o wszystkim powiedżecz.

Droga do domu, w którym tak niedawno mieszkali, wydała mu się niezwykle długa.

Za rogiem koło apteki przyspieszył kroku. Jeszcze jeden dom, zakręt... prawie biegł. Wreszcie znajome
drzewo akacji i... no, tak. Szara „syrena" zała-

229

dowana bagażami parkuje najspokojniej przy krawężniku.

Zysiek zagryzł wargi. „Gdzie są rodzice? Natka?" Niespokojnie rozejrzał się po placyku. Nikogo.

Nagle usłyszał dźwięki muzyki. Ruszył szybko do miejsca, skąd dochodziły odgłosy orkiestry. „Co się tu
dzieje? Święto jakieś czy co?" — zdziwił się podchodząc bliżej.

Dziesięciu członków orkiestry ochotniczej straży pożarnej, w pełnej gali mundurowej, na podium
pokrytym wypłowiałym dywanem, dmuchało i dęło w blaszane instrumenty, aż pot obficie zraszał
czerwone z wysiłku twarze. Drugi z wąsaczy, brat Lajosa we własnej osobie, buczał w puzon, co sił
starczało. Dyrygent, miejscowy posterunkowy, usiłował panować jako tako nad całością, ale
kapelmistrz sobie, a zachwycony wąsacz sobie. Jednak coś na kształt marsza wychodziło z
gulgocących gardeł instrumentów, choć nie bardzo, w gruncie rzeczy, wiadomo co.

Pod szkołą, na której wmurowano tablicę upamiętniającą bytność Polaków w czasie drugiej wojny
światowej, stał pan Supniewski w ciemnym garniturze, wyświeżony, i co chwilę niecierpliwie
spoglądał na zegar.

Stary pan Pszczółko siedział na krzesełku sztywno, jak na koncercie w filharmonii. Na widok chłopca
pan Wiktor zawołał:

— Zysiu, czy ojciec już wrócił?

— Nie wiem — odparł zapytany nie bez pewnej satysfakcji. — Szukam go właśnie. Ale... dlaczego gra
orkiestra? Czy... czy tu będzie obchodzone jakieś święto?

Pan Supniewski westchnął.

230

— Tak. To będzie coś w rodzaju małego trzęsienia ziemi. Naprzód się pewni ludzie przywitają, a
potem... Taaak. Małe miasteczka miewają czasem swoje „wielkie chwile". I taka właśnie się zbliża.

„Razem z »porschem« — pomyślał Zysiek — który wraz z całą pułkownikowską zawartością objeżdża
właśnie Balaton dookoła. A na szczęście jest to jezioro dość długie! Siedemdziesiąt siedem
kilometrów!"

— Czy tu ktoś przyjeżdża? — odważył się chłopiec na pytanie. — Ktoś ważny?

— Jeszcze jak ważny! Dziś piastuje wysokie stanowisko. Kiedyś miał kontakty z twoim ojcem. A były
to sprawy szczególnego rodzaju... — pan Wiktor przerwał i szybko coś powiedział po węgiersku do
dyrygenta.

„No tak — myśli załamany Zysiek. — Trzeba wiać stąd jak najszybciej. Ale gdzie oni są? Do licha, gdzie
jest ta cała zwariowana rodzina?!" — Zysiek rusza kłusem w kierunku kawiarni.

Feri i Janosz nerwowo kończyli właśnie olbrzymie porcje lodów. Zysiek opadł zmęczony na sąsiedni
fotelik.

— Rodzice wyparowali. Natki też nie ma, „syrena" załadowana pod domem...

Węgropolacy skrzywili się, jakby ich rozbolały zęby. A więc cała akcja na nic! Było im już właściwie
wszystko jedno. Po porannych przeżyciach nastąpił moment osłabienia czujności. Reszty dokonał upał
i lody.

— To co będże? — spytał Janosz.

— Nie wiem. Tam w magistracie coś się szykuje. — Zysiek przysunął sobie szklankę wody sodo-

231

wej. Na zaparowanych ściankach skraplał się upał.— Wasz ojciec ubrany jak na paradę z czasów Jego
Wysokości cesarza Austro-Węgier, Franciszka Józefa, przygotowuje tajną uroczystość.

— Nic nie rozumiem... — mruknął Feri. — Hej, spójrzcie, tam sunie Pietrek.

— Zawołam go! — zaofiarował się Janosz. Pietrek miał minę pingwina, który z bieguna

południowego przez pomyłkę znalazł się w samym sercu Sahary. Przestępował z nogi na nogę, sapał
jak miech kowalski i niezręcznie miętosił brzeg serwety.

— Gdzie byłeś, łotrzyku? Dlaczego nie wyjechaliście? Miałeś...

— Miałem — twardo odparł mały. — Ale wydarzyło się coś takiego, że musiałem inwen-ter... inter...
ee, musiałem zrobić coś szalenie no... bardzo ważnego.

— Chciałeś zapewne powiedzieć: interweniować. A dlaczegóż to musiałeś interweniować, skoro ja...

— Zatrzaśnij się! — syknął mały. — Tego ci teraz nie powiem! I lepiej wcale nie pytaj!

Zyska aż zatkało. Jak ten smarkacz odnosi się do starszych! I to publicznie! Ale posłusznie umilkł. W
głosie Pietruszki brzmiały jakieś niepokojące tony.

— Może... my już pójdziemy do domu! — speszyli się Węgropolacy. Sytuacja była nad wyraz
niejasna.

— Zobaczymy, co słychać u mamy — zamruczał Feri.

— Sami? — zerwał się Zysiek. — Pójdziemy z wami. Nasz tato wyparował co prawda, ale mam

232

nadzieję, że choć wasza mama spokojnie gotuje w kuchni obiad...

„Gotuje — pomyślał Pietruszka gryząc słomkę. — Może i gotuje, ale... się ze złości! Ciekawe, jak się
tam czuje Jacenty?"

I Pietruszce zrobiło się nagle ogromnie żal żółtego, starego misia.

Węgropolacy wyraźnie nie wiedzieli, co mają robić.

— Ja myszlę — powiedział Janosz — że trzeba zrobicz wszystko, co w naszej mocy. Wcale nie
odwoływałbym jeszcze alarmu, dopóki nie odnaj-dżemy Natki i waszych rodziców.

— O rety! — wykrzyknął nagle Feri podskakując na krześle. — Ależ my jesteśmy osły!

— Dzięki za uznanie — mruknął Zysiek urażonym tonem. —A to dlaczego?

— Przecież „błękitny" nie musi objeżdżać całego Balatonu, aby się tu dostać! Jak stwierdzą, że nikt na
nich nie czeka w Revfiilóp, mogą tu w każdej chwili przypłynąć promem!

W całą czwórkę jakby piorun strzelił. Istotnie, „porsche" mógł się załadować w Revfulóp na prom i
dobić prościuteńko do Balatonboglar. A oni o tym nie będą nawet wiedzieli!

— Ależ z nas pawiany! Kury karmić, a nie udawać detektywów! Lećmy na przystań!

Feri rzucił banknot na stolik i cała czwórka, wrzeszcząc jeden na drugiego, pognała przed siebie co
koń wyskoczy.

Galopowali aleją siejąc postrach wśród spokojnie przechadzających się wczasowiczów.

Zdążyli. Najbliższy prom przypływał za niecałą minutę. Zysiek wytrzeszczał oczy, aby wśród tłumu

233

ludzi i kilku samochodów dostrzec ten jeden jedyny, błękitny jak balatońskie niebo.

— No i co?

— Niema.

— To dobrze czy źle? — Pietruszka już całkowicie stracił orientację.

Zysiek wzruszył ramionami. W gruncie rzeczy było już i tak za późno. Skoro nie wyjechali, nie uciekli w
porę, to tylko jakiś cud mógł ich uratować. Ale czy cuda zdarzają się nad Balatonem?

Ludzie schodzili pojedynczo i grupami. Feri oparty plecami o słupek leniwie przyglądał się
wysiadającym. Nagle drgnął i wytrzeszczył oczy.

— Co się stało ? — spytał Janosz.

Feri bez słowa wskazał trzech panów w wojskowych mundurach, którzy ocierając pot z czoła, ciężko
dysząc przeciskali się do przodu.

— To oni! — szepnął Feri chwytając Zyska za ramię. — Poznaję!

— Pułkownicy z „porsche'a"? — dopytywał się Janosz.

— Jasne — Zysiek zagryzł wargi. — Ale gdzie jest samochód?

— Pozostał na tamtym brzegu. Za nimi!

Zysiek niepewnie spojrzał na zieleniejące wzgórza po drugiej stronie jeziora. Co robić? Mężnie znosić
wszelkie przeciwności losu. Teraz był już pewien, że o wszystkim i tak zadecyduje tato sam. Trzeba
wracać i zobaczyć, co dzieje się z „syrenką", która pozostała bez niczyjej opieki.

Trzej „mundurowi", wyraźnie znękani upałem, posuwali się w zwolnionym tempie w kierunku
skąpanego w słońcu placyku, skąd dolatywały coraz bardziej fałszywe tony strażackiej orkiestry.

234

Chłopcy zatrzymali się niedaleko podium i obserwowali niesłychanie serdeczne powitanie, jakie
zgotowali miejscowi notable trzem stołecznym dostojnikom.

— Jest się z czego cieszyć! — warknął Zysiek przez zaciśnięte zęby.

— Witają ich — powiedział Janosz, który stał nieco bliżej i uważnie nadsłuchiwał. — Teraz nasz
przewodniczący mówi, jak to ich spotkał ten... no, ten...

— Zaszczyt — podpowiedział Feri. Goście weszli do gmachu.

— Teraz będą picz wino — powiedział Janosz z głębokim przeświadczeniem.—A potem...

— Potem roześlą za ojcem listy gończe, a sami przy dźwiękach orkiestry będą tańczyć czardasza —
skwitował ironicznie Zysiek.

Węgropolacy spuścili głowy. Jak długo trwać będą w niepewności co do losów mamy Juliszki?

Zysiek spojrzał w górę spadzistej ulicy i dostrzegł biegnącego pana Supniewskiego.

— Co mu się stało ? — wykrzyknął zdumiony.

Widok był zaiste dziwny. Pan Wiktor w przekrzywionym krawacie, poplamionej koszuli, ze śladami
sadzy na nosie i policzkach wyglądał dość zaskakująco.

— Tato! Co się stało ? — wrzasnęli równocześnie Feri i Janosz.

— Po... pożar!

— Gdzie? Jaki pożar? — zdumiony Zysiek aż otworzył usta.

— W domu. U nas. Ugasiłem! — pan Supnie-wski zachwiał się i przysiadł ostrożnie na wytartym
dywanie zakrywającym podium dla orkiestry.

235

— Nic z tego nie rozumiem. Skąd pożar? Co się zapaliło? — dopytywał się Zysiek.

— W piekarniku. Placki.

Feri przysiadł obok ojca i czystą chusteczką ścierał resztki sadzy z jego policzków. Pan Supnie-wski
wziął głęboki oddech.

— Wpadłem do domu na chwilę, aby uprzedzić mamę, że goście się spóźnią. Wchodzę do kuchni, a
tam... a tam...

— Co?

— Kłęby dymu, aż czarno w powietrzu. Wołam mamę, ale nikt nie odpowiada!

— Widać mama wsadziła placki do pieca i... wyszła! — szepnął Feri czując, jak gęsia skórka jeży mu
się na plecach.

— To do niej zupełnie niepodobne! — pan Sup-niewski poprawiał nerwowo krawat. — Właściwie...
powinna była już się przygotowywać do wyjazdu. A tymczasem znikła... .

— Co? —- Zyskowi przerażenie odebrało mowę. Gorączkowo usiłował coś z tego zrozumieć. „Czy nie
za dużo osób tu dziś znika? Mama, tato, Natka, a teraz jeszcze pani Juliszka! Jeśli tak dalej pójdzie,
zostaną nam tylko te trzy postacie w mundurach. A może pani Juliszka wyjechała z tatą... pociągiem
?"

, Chłopcy spoglądali po sobie niepewnie. Pietruszka tak dokładnie kręcił guzik przy koszuli, aż go
urwał.

— Co było dalej, tato ? — spytał Feri.

— Wszystko się spaliło. Cała robota na nic.

— To nie jest najważniejsze. Co zrobimy z mamą?

— Jak można coś zrobić z kimś, kogo nie ma ? — pan Supniewski pomału wracał do siebie.

236

— Za to macie pułkowników! — mruknął złośliwie Zysiek.

— Boże miłosierny, co teraz będzie? Nie ma Juliszki, nie ma Olka.

— Nie ma placków — usłużnie podpowiedział Pietruszka.

Węgropolacy spojrzeli na niego wzrokiem bazyliszka.

— A może — zastanowił się pan Supniewski — może Juliszka i Olek pojechali wcześniej, niż
zamierzali? A pani Janeczkowa...

— Może pan być zupełnie spokojny — wtrącił Pietrek stojąc z rękami w kieszeniach. — Moja mama
jest na pewno z naszym tatą! Ona zawsze jest z tatą!

Pan Supniewski przetarł dłonią czoło.

— Oczywiście, oczywiście, co to ja...

— Chodź do domu, tato. Musisz się przebrać — powiedział Feri biorąc go pod ramię.

— Nie ma na to czasu! Spójrz!

Z wnętrza magistratu wysypała się spora gromadka osób w uroczystych strojach. Na czele kroczył
sędziwy pan Pszczółko, dalej kłusem sadził posterunkowy z wielką złotą trąbą, a za nim strażacy z
instrumentami muzycznymi. Następnie postępowali trzej pułkownicy dyskretnie rozluźniwszy
krawaty, na końcu zaś miejscowi notable i sporo publiczności.

Orkiestra ustawiła się przed podium, muzycy ujęli instrumenty i po kilku sekundach ciszę przerwał
potężny ryk zjednoczonych trąb, puzonów i bębnów.

Trzej przyjezdni skulili się i jakby po wciągali głowy w ramiona. Wydawało się, że muzyka przy-

237

tłacza ich swoją potęgą, wbija w wypłowiały dywan jak metalowy dźwigar ciężkie przęsła mostu.

A muzyka grzmiała marszem na całe miasteczko. Zbiegli się gapie, ludzie w lekkich, przewiewnych
ubraniach z zaciekawieniem i litością przypatrywali się zakutym w mundury dostojnikom, stojącym na
tle przybranego zielenią gmachu.

Pietruszka przecisnął się w kierunku Zyska.

— Tyyy — wyjąkał. — Spójrz w alejkę!

Zysiek odwrócił głowę i... zamarł. Alejką posuwała się dziwna grupa. Szli, trzymając się za ręce, a
szeroko otwierające się usta wyraźnie wskazywały na to, że ludzie ci coś głośno śpiewają, zagłuszani
jedynie dźwiękami orkiestry.

Zysiek zamrugał powiekami. Ale wizja nie znikała. Wręcz przeciwnie, „uczłowieczyła" się niejako. Na
przodzie, wymachując rękami, toczył się wujek Szandor, boso, w spodniach podwiniętych na rybacką
modlę pod same kolana, za nim tato w rozpiętej koszuli, co prawda w butach, ale rozwiązane
sznurowadła wyraźnie utrudniały mu zachowanie równowagi. Dalej szła mama z roześmianą twarzą

małej, psotnej dziewczynki trzymając w ręku sporych rozmiarów kubełek z wodą, w której pluskały
się tłuste ryby. Pochód zamykała Natka, niosąc buty wujka Szandora i... młody Francuz z „porsche'a" z
wiatrówką ojca pod pachą.

Na widok nadchodzących orkiestra urwała w pół taktu, a pan Pszczółko, zasłoniwszy dłonią oczy,
jęczał coś zupełnie niezrozumiale.

Zdezorientowani dostojnicy w mundurach rozglądali się wokół, jakby szukając dogodnego kierunku
ucieczki.

Pan Supniewski, widząc, co się dzieje, rzucił się

238

pędem w kierunku Szandora bacsi, gwałtownie wymachując rękami.

— Ale heca! — parsknął Pietruszka i mocno zacisnął powieki. Tak na wszelki wypadek.

Zysiek ze zdenerwowania sapał i gryzł paznokcie.

Nieszczęsna grupa wędkarzy, nie zauważywszy podrygów pana Supniewskiego, parła prosto przez
rozstępujący się tłum, śpiewając głośno refren popularnej węgierskiej ludowej piosenki:

Ez a szep, ez a szep, Akinek a szeme kek...*

Pietrek nie otwierając oczu szarpał brata za rękę.

— No i co? I co?

Ale Zysiek nie odpowiadał. Po prostu nie mógł. Ogromne, przeogromne zdumienie zupełnie odebrało
mu mowę, bowiem trzech uroczystych, umundurowanych panów na widok wkraczającego ojca
wydało bojowy okrzyk indiański: — Juhuuu! — i nie zważając na dostojeństwo, rzuciło mu się na
spotkanie.

Kiedy wreszcie Pietrek odważył się rozchylić powieki, oczom jego ukazał się niezapomniany widok:
trzech mundurowych ściskało tatę składając na jego rozpłomienionych policzkach to, co się nazywa
potocznie „pocałunkami z dubeltówki".

Skołowany Pietrek, na wszelki wypadek, znów zamknął oczy.

— Rozumiesz coś z tego? — Zysiek dreptał za Natką, która z uśmiechem chińskiego bożka, czającym
się w kącikach warg, pilotowała mamę i wujka

* Ta jest ładna, ta jest ładna, która ma błękitne oczy...

240

Szandora w kierunku mieszkania państwa Supnie-wskich. — No, rozumiesz? Tato się odnalazł, ale
zniknęła Juliszka!

— Wszystko wam później opowiem. Wygłupiliśmy się kosmicznie! Tato i mama pojechali z
Szandorem na ryby. Tam bacsi powiedział im, ni mniej, ni więcej, tylko to... że wie o tej uroczystości!

Tato, jak to on; śmiertelnie się wystraszył i za żadne skarby świata nie chciał tu wrócić. Te korowody
trwały dość ^długo, tak że wreszcie, kiedy jednak „otrąbiono powrót", nie było już czasu na
przebranie się. Wyglądają koszmarnie, co? I w ogóle... ale pozwól, że ci przedstawię mojego... to jest
naszego Francuza: Andrzej Gaston.

Zysiek podejrzliwie przyjrzał się chłopcu. Gdzie podział się jego ojciec z „porschem"? I jaka jest rola
Andrzeja w całej tej przedziwnej historii?

Natka domyśliła się wątpliwości, jakie targały biedną, skołataną Zyśkową duszą.

— To jeszcze nie koniec rewelacji! Dowiesz się rzeczy, o jakich nie śniło się nawet... Alicji w krainie
czarów!

Zysiek wzruszył ramionami. Też mi porównanie! Ale o nic nie zapyta. Poczeka. Nie sprawi Natce tej
satysfakcji.

Kawalkada budząca śmiech i sensację na krętych uliczkach małego miasteczka posuwała się z wolna
pod górę.

Na przedzie kroczył tato coraz bardziej rozwichrzony i szczęśliwy, za nim trzech pułkowników, mama
piastująca uparcie kubełek z rybami, pan Supniewski żałośnie rozglądający się za zagubioną żoną,
stary pan Pszczółko, orkiestra ociekająca potem, dmąca refren z „Księżniczki czardasza",

16 Salceson i mrówki

241

i wreszcie na samym końcu nieszczęśliwy i kompletnie zdezorientowany Pietrek.

Tak dotarli do ziejącego pustką i dymem pożaru mieszkania państwa Supniewskich. Feri i Janosz,
aczkolwiek ogromnie przerażeni brakiem matki, starali się z godnością pełnić honory gospodarzy.

Goście w mig wypełnili całą wolną przestrzeń w ciasnym mieszkaniu. Ziejąca z upału orkiestra
strażacka szczęśliwie pozostała pod oknami i rzępoliła smutnego walczyka „Nad pięknym, modrym
Dunajem".

Pietrek zachowywał się nad wyraz dziwnie. Coraz to podchodził do Zyska i czepiając się kurczowo jego
ręki zaczynał coś mruczeć, z czego zrozumieć można było tylko jedno słowo: „Juliszka". I zaraz potem
zwiewał w miejsce nie tyle odległe, co trudno dostępne — za rozłożysty fikus.

Zysiek nie mógł tego dłużej znieść. Czyżby ten malec coś zbroił? Przecisnął się w kierunku ukrytego za
zieloną donicą Pietruszki i zapytał twardo:

— Co ty wiesz o Juliszce?

— Ja? Dlaczego ja? — zająknął się i zaczerwienił aż po korzonki włosów. — Nic nie wiem.

— Kłamiesz, bracie, aż się za tobą kurzy! Pietrek obejrzał się przerażony, ale nic nie zobaczył oprócz
zielonych, szklistych liści fikusa.

— No, co ma znaczyć cała ta heca? Wyjąkaj natychmiast.

Nagle tuż obok nich znalazła się mama. Widocznie to zamieszanie przyprawiło ją o znakomity humor,
bo policzki miała zaróżowione, a w oczach swawolne błyski.

— Mamo, powiedz, co się tu dzieje? — Zysiek miał ochotę płakać ze złości.

242

— Sami zobaczycie. Wasz ojciec przeżywa dziś swój wielki dzień. A pan Wiktor powiedział mi przed
chwilą, że czeka go jeszcze jedno... zupełnie niespodziewane spotkanie, o którym nie wie...

— Ale nie wyjedzie z panią Juliszka? — zakwilił zupełnie po dziecinnemu Pietrek.

Mama spojrzała na niego pełna zdumienia.

— Dokąd? Co ty pleciesz, Pietruszka? Może jesteś chory?

Pietrek przecząco pokręcił głową. W jego oczach zebrał się cały smutek świata.

Zysiek chaotycznie zaczął wyjaśniać, co się tego dnia zdarzyło i jak bardzo przed południem
brakowało im mamy.

— Chcieliśmy szybko wyjechać, przygotowaliśmy samochód, zapakowaliśmy wszystkie rzeczy, a
wyście zniknęli — dokończył cicho.

— Więc wy... wy myśleliście, że wasz ojciec...

— Tak. Natka przecież sama słyszała, jak powiedziałaś: „Olgierd, powinieneś był się ożenić z Juliszka!"

— I na tej podstawie wysnuliście tę fantastyczną teorię ?

Mama nie taiła swego oburzenia. Zdjęła okulary i przecierała je machinalnie chusteczką.

— Nie. Nie tylko na tej podstawie. Mieliśmy też pewne... tajne informacje. Dlatego spakowaliśmy
Florentynę i chcieliśmy was w ten sposób zmusić do powrotu do domu. Nie wiem, jak w końcu Natka
was znalazła, ale...

Mama schwyciła się za głowę.

— Boże drogi, to nie do wiary!

— Więc dlaczego pani Juliszka przyniosła spakowaną torbę do naszego samochodu? Dlaczego jej

i6*

243

mąż pozwolił, aby się wyprowadziła z domu ? — wyszeptał Pietrek.

Mama spojrzała na niego z uwagą.

— Ojciec miał odwieźć panią Juliszkę samochodem do Revftilóp. Chciała tam, w ogrodzie wujka
Szandora, wydać dla gości wielkie przyjęcie. W tej torbie były po prostu... wiktuały! Tatusiowi

oczywiście pan Wiktor nawet nie wspomniał, co to za goście. Myśleliśmy po prostu, że przyjeżdża do
nich ktoś z rodziny...

— Ale Juliszka na pewno chciała z nami pojechać do Polski! Wsiadła do naszego samochodu i kiedy
zobaczyła, że jest przygotowany do odjazdu... no, wyładowany rzeczami... to miała taką minę, że...

—- Pietrek! — głos mamy zabrzmiał jak wystrzał karabinowy. — Ty coś wiesz na temat nieobecności
pani Jułiszki?

Pietrek spuścił głowę. Nie chciał kłamać, ale nie mógł się przyznać.

----Ona... nie jest sama... zostawiłem jej Jacentego.

Ale mama nie była skłonna do filozoficznych rozważań. Chwyciła go boleśnie za ucho i pociągnęła w
kierunku drzwi. Za chwilę tłum gapiów stojący pod oknami dostrzegł ze zdumieniem, jak matka z
synem gnali na rowerach w dół uliczki, podskakując na wybojach.

W mieszkaniu panował nieopisany gwar. Pan Supniewski dwoił się i troił, a Janosz i Feri podawali
półmiski z potrawami szybko i sprawnie, jak wykwalifikowani kelnerzy.

244

Nagle drzwi się otwarły i wszedł francuski właściciel „porsche'a" wraz z elegancko ubraną żoną. Pan
Supniewski podbiegł do nich i pociągając gości na środek pokoju zawołał:

-— Olgierd, poznajesz go?

Zysiek zamarł ze zdumienia, bowiem tato wstał z krzesła, zbliżył się do Francuza i wyciągając obie
ręce wykrzyknął:

— Janek! Jaś Palica! Bracie kochany! Co za spotkanie! Skąd się tu wziąłeś?

— Ja ? — roześmiał się właściciel „błękitnego".— Przecież ja ciebie poszukuję od zakończenia wojny!
Kiedy się wreszcie dowiedziałem twego adresu i przyjechałem do Warszawy, ty mknąłeś już w
kierunku węgierskiej granicy!

Natka i Andrzej Gaston roześmieli się serdecznie.

— Tatusiu — dziewczynka uwiesiła się u ramienia ojca. — Pan Palica jest właścicielem tego
niebieskiego „porsche'a", który nas prześladował od polskiej granicy.

— A ja jestem Andrzej Gaston Palica junior — przedstawił się chłopiec. — To właśnie ja pomogłem
państwu popychać samochód na słowackiej szosie w czasie burzy.

Zamieszanie sięgało szczytu. Zysiek doszczętnie ogłupiały zbliżył się nieznacznie do pana Pszczółki.

— Proszę pana — szepnął — dlaczego powiedział pan tam, u siebie w ogródku, że Francuz
najchętniej mojemu tatusiowi urwałby głowę?

Pan Pszczółko uśmiechnął się od ucha do ucha.

— To stare dzieje! Umówili się, jak to chłopcy, że jak się tylko nadarzy pierwsza okazja, to razem
zwieją do Francji. Ale twój ojciec pewnego dnia

245

zniknął. Po prostu nie wrócił do Balatonboglar po którejś z kolejnych wypraw do Budapesztu. I Jaś
klnąc jak szewc musiał sobie sam organizować ucieczkę. Tak było...

Zysiek podrapał się w głowę, w której coś niecoś zaczęło się jak gdyby rozjaśniać.

Pan Wiktor ujął kieliszek w prawą rękę, lewą brzęknął widelcem o pustą szklankę.

— Wznoszę toast za zdrowie przyjaciół, którzy w trudnych latach wojny, nie zważając na grożące im
niebezpieczeństwo, wspólnie z węgierskimi anty-faszystami walczyli o wolność ojczyzny.

Huczne oklaski zagłuszyły ostatnie słowa.

— O kim to? — spytał Zysiek przebiegającego Feriego.

— Zaraz usłyszysz! — odkrzyknął ze śmiechem.

— Wstań, Olgierdzie, który wśród nas znany byłeś pod nazwiskiem Olka Mickiewicza. Wstań i ty,
Janku Palico vel Władysławie Jagiełło — ciągnął z emfazą pan Supniewski — i wypijcie do dna ten
kielich węgierskiego wina za zdrowie tych, z którymi ongiś współpracowaliście, a którzy dziś tu siedzą
za stołem.

Zysiek przysunął się do Natki, która ogromnie szczęśliwa, ściskała ojca za rękaw wybrudzonej koszuli.

— Natka — sapnął mrugając powiekami. — To... prawda?

— Jasne! — syknęła i położyła palec na ustach nakazując milczenie.

Tato stał zażenowany i bardzo przez to nieszczęśliwy. Wybrudzona koszula lepiła mu się do ciała,
pochlapane stare spodnie opadały niebezpiecznie. Elegancki i wyświeżony pan Palica pod-

246

szedł do ojca i serdecznie go uścisnął. Ściskali ich również trzej pułkownicy.

— Niech żyją! — zapiszczał раїї Pszczółko ocierając oczy.

— Eljen! Niech żyją! — wołali zarówno Węgrzy, jak i Polacy.

— Niech żyje węgiersko-francuska Polonia!

— Ale to nie koniec wspominków — ciągnął niezmordowany pan Wiktor. — Przyjazd naszych drogich
gości budapeszteńskich związany jest również z uroczystym wręczeniem tego oto pamiątkowego
proporczyka, należącego w latach wojny do uczniów polskiego gimnazjum...

— Komu? — zapytał Zysiek, ale jego głos zginął w ogólnym gwarze.

— Proszę o ciszę! — wołał pan Wiktor uderzając widelcem o szklankę.—Oto moment uroczysty! Olek
Mickiewicz za uratowanie życia jednemu z naszych towarzyszy otrzymuje z moich rąk tę oto już dziś
historyczną pamiątkę.

— Komu tato uratował życie? — Zysiek tarł płonące z podniecenia uszy.

— Mnie — odparł jeden z pułkowników. Przesunął dłonią po szpakowatych skroniach i serdecznie
uśmiechnął się do chłopca.

— To było na początku tysiąc dziewięćset czterdziestego czwartego roku. Współpracowałem wtedy z
Komitetem Obywatelskim dla Spraw Opieki nad Uchodźcami Polskimi na Węgrzech i równocześnie
działałem w ruchu oporu. Moja osoba bardzo nie podobała się niemieckim szpiclom. Pewnego dnia,
było to w lutym, otrzymałem do przekazania moim towarzyszom tajne dokumenty szczególnej wagi.
Udałem się pod znany mi adres

247

do robotniczej dzielnicy Kobanya, gdzie pod zmienionymi nazwiskami pracowała sześćdziesięciooso-
bowa grupa polskich robotników. Nie wiedziałem jednak, że gestapo zastawiło pułapkę...

— I co? — Janosz aż zamarł w bezruchu, z półmiskiem w obu dłoniach.

— Na pewno byłbym wpadł, razem z moimi dokumentami, gdyby nie pewien młody chłopiec, który
udając, że prosi o ogień ostrzegł mnie o czekającej zasadzce, podając nowy adres kontaktowy i numer
taksówki, która czekała na mnie zaraz za najbliższym rogiem. Wymienił znane mi hasło, po czym
zabrawszy kompromitujące papiery zniknął.

— I tym chłopcem był tato? — wyjąkał Zysiek.

— Tak. Twój ojciec był wówczas wyjątkowo niespokojnym duchem. Wiecznie kręcił się po
Budapeszcie wokół ludzi, którzy organizowali przerzuty do Francji i Anglii. Policja nie interesowała się
nim. Ot, zwykły chłopak, jakich wielu. Kiedy towarzysze zorientowali się w niebezpieczeństwie, spytali
Olka, czy zdecyduje się, narażając własne życie, pomóc w akcji. Bez wahania odparł: tak, choć dobrze
wiedział, iż w wypadku złapania go z dokumentami w ręku czeka go więzienie i niechybna śmierć. Tak
to dzięki niemu, jego odwadze, nie dostałem się wówczas w łapy gestapo. Twoje zdrowie,
Mickiewicz!

Ojciec speszony, ale radosny, przygarnął mocniej tulącą się do niego Natkę i uśmiechnął się z
zażenowaniem.

— Żeby było wszystko jasne, to wtedy prosząc o ogień zapaliłem... pierwszego i ostatniego papierosa
w moim życiu!

248

WyterchwlwChU Prz^łuszył brzęk kieliszków.

sie^an Sb r^ły Slę SZer0k° drZwi * ^azala się pani Juliszka, za nią raama a na kon pi k

tulący w ramionach żółtego Jacentego.

— Hura. Mama się znalazła! — wrzasnęli We-gropolacy porzucając półmiski. C

Juliszko, gd2ieś ty była? — zachłysnął sie

pa^Supniewski na widok żony w kapciach i far-

runkuVJSrutkf°deSZla, d° nieg° ' Zerka^c w k^-rmiku I letruszki poWledziała coś cicho po węgier-

sielT C° т^І? C° mówi? ~ denerwował się Zy-

зут'па^пЙГ!? ШІІЄ CZaS Z ре™Ут ogromnie sympatycznym stworzeniem i że... dawno tak nie
wypoczęła fizycznie

wZ?tTki ZnÓW P°dniósł sie z k^sła.

— Wasze zdrowie, Olku i Janku, choć długo nie

tyk lat! ^ W3m teg°' 2Є ПІЄ gniliście sięprzez

КаТ^сіеЄТпІЄПЙ SiC jak rÓŻa * Zacza-ł sie ^ac-Na szczęście znów zapanował nieludzki hałas.

w Sr2" d° ^ ' ««« g°

— Ale heca, co?,

ту!ІеШту~АГь?иГ2у1 8ІС Chł°pieC- ~ GluPio myśleliśmy Ale były przecież po temu jakieś po-

ЙшТ» ^ m°8liŚmy P-yP—zać/że „DięKitny należy do... na serdeczniejszego przyjaciela ojca, który to
przyjaciel poszukiwał właśnie!.

249

— Dlatego mówię, że heca. Czuję się jak baran po zjedzeniu wilka!

— Eee tam! — prychnął Zysiek i wreszcie się rozchmurzył. — Życie ma swoje zabawne strony.

— O czym tak radzicie, chłopcy?

Pan Supniewski, który od paru chwil stał obok i słyszał całą tę rozmowę, pogładził Pietrka po głowie.

— Jakieś niejasności? Wasz ojciec jest niezwykłym człowiekiem: skromnym i nie lubiącym rozgłosu.
Taki był zawsze i taki pozostanie. To rzadka zaleta.

— Zawsze sądziliśmy, że tato jest... pacyfistą. Że nie lubi walczyć. — Zysiek zagryzł wargi. Teraz było
mu wstyd.

— Olgierd jest pacyfistą. Masz rację, chłopcze. On nienawidzi przemocy i chciałby, aby cały świat był
szczęśliwy. I właśnie dlatego, kiedy trzeba, znajduje w sobie dość siły, by służyć sprawie narodowej.
Tak było tu w Balatonboglar i tak było później we Francji.

— Mógł był nam jednak coś o sobie opowiedzieć. Przed przyjazdem tutaj. Wtedy nie musielibyśmy
mu pomagać... na siłę.

— To prawda — poparł chłopca pan Wiktor — ale kto mógł przypuścić, że wpadniecie na tak
szatański pomysł?

— Chyba... nikt — mruknął Pietrek i dał nura do kuchni. Musiał jeszcze przecież załatwić pewną
sprawę. I dobrze o tym wiedział. „Trudno jest czasem właściwie zrozumieć dorosłych" — myślał
patrząc, jak pani Juliszka uciera krem.

Pietrek ponuro wpatruje się w miskę, z której bije najwspanialszy na świecie zapach wanilii.

250

— Przepraszam panią — mówi wolno i ma łzy w oczach.

Pani Juliszka uśmiecha się, mruga okiem i podaje mu pełny talerzyk. Twarz chłopca promienieje
szczęściem absolutnym. Idzie do kącika, gdzie leży porzucony Jacenty, bierze misia pod "pachę i
maczając nos w kremie mruczy półgłosem:

— Ona jest fajna, Juliszka. Prawie tak fajna jak... mama. Ale Jacentego już nigdy nie oddam nikomu.

Z pokoju dobiega chóralny śpiew. To basy polskie i węgierskie tenory intonują wspólnie słowa Roty:
„Nie rzucim ziemi, skąd nasz ród..." Jak wtedy. W latach wojny.

Ostatnie dni zleciały jak z bicza trząsł. A kiedy nadszedł moment odjazdu, poczciwa Florentyna
prychała mocą swych czterdziestu wypoczętych koni mechanicznych. A wyglądała niezwykle!
Załadowana po brzegi bagażami, udekorowana została jeszcze dodatkowo wiankami suszonej papryki
i wyglądała niemal jak eksponat z wystawy rolniczej.

Węgropolacy w czystych, odświętnych ubraniach, choć był to zwyczajny piątek, otaczali samochód
machając rękami i przyklejając nosy do szyb.

Natka, Zysiek i Pietruszka siedzieli już wewnątrz ściśnięci jak sardynki w puszce, pomiędzy koszykami
brzoskwiń, moreli i wspaniałych jabłek z ogrodu wujka Szandora.

Tato i mama ściskali dłonie węgierskich przyjaciół, którzy ze łzami w oczach żegnali rodzinę
Janeczków. Juliszka podeszła do mamy i wyciskając na jej policzkach siarczyste pocałunki coś wesoło
szczebiotała wskazując na tatę. Mama wymownie

251

podniosła wzrok w niebo. Pomimo braku wspólnego języka obie panie widocznie świetnie się
rozumiały.

Wreszcie tato wypuszczony został z objęć pana Wiktora i wsiadł do Florentyny. Samochód warknął,
prychnął i raźno potoczył się w kierunku budapeszteńskiej szosy. W tyle malały domy, ocieniona góra
z wieżą starego kościółka u szczytu, zatoka balatońska, trzciny i zielona, pomarszczona tafla jeziora.
Zostali ludzie gościnni i serdeczni, ludzie, którzy umieją pamiętać rzeczy dobre i raz podarowaną
przyjaźń przechowują głęboko w sercach. Zostały wspomnienia i marzenia ukryte głęboko na dnie
duszy. Zabrano ze sobą moc nowych wrażeń, zapewnienie przyjazdu do Polski obu chłopców i ich
rodziców, zabrano trochę balatoń-skiego słońca, krajobrazu, który jest tak barwny jak paleta malarza:

zieleń wzgórz, ciemne plamy topoli, błękit emaliowego nieba i wody. Zabrano też całe piękno tego
serdecznego i gościnnego kraju.

Mama na chwilę wysiadła przy poczcie. Pietrek poszedł z nią razem. Gdy wrócili, mama miała znów
minę małej, psotnej dziewczynki.

— Co powiecie na to, żeby teraz... pojechać na porządny wypoczynek.

— Ależ, Lucynko, przecież dali ci tylko dwa tygodnie — odparł tato.

— Właśnie odebrałam depeszę. Przedłużają mi urlop o dalsze dwa tygodnie!

— Hura! — wrzasnęli chłopcy. — Jedziemy odpocząć po trudach i znojach! Ale gdzie jedziemy?

— Do Zakopanego! — westchnął tato, który uwielbiał góry.

— Bardzo dobry pomysł. Zakopane jest, jak wiadomo, miejscowością z gumy. Nawet w czasie

252

największego szczytu wakacyjnego znajdzie się zawsze jakieś miejsce.

— A więc kierunek — Łysa Polana! — ucieszył się Zysiek. — Mam nadzieję, że nie dopadną nas tam
żadni... kombatanci...

„Syrena" bucząc minęła sławetne skrzyżowanie, na którym tak niedawno trójka „gangsterów"
zatrzymała błękitnego „porsche'a".

— To tutaj ? — spytał ojciec tłumiąc śmiech.

— Ttak — odparł niepewnie Zysiek.

■— To musiało być, mimo wszystko, szalenie zabawne! — roześmiała się mama.

— Jeszcze jak! — zachłysnął się Zysiek'na samo wspomnienie, czerwonego, strażackiego wozu.

Tato pokiwał głową. Przypomniał sobie miny poważnych pułkowników, gdy im na drugi dzień
relacjonował całą historię fałszywego listu.

— O mało nie pękli ze śmiechu!

— Kto? — Natka była smutna i zamyślona.

— Pułkownicy. Rechotali jak stado żab w bajorku. Ale, ale... nasze porachunki jeszcze się nie
skończyły. Nie było na nie czasu — powiedział poważnie tato.

Zysiek i Pietruszka skulili się jak małe drżące psiaki, którym grozi kara za kałużę na środku parkietu.

— No co? Zaniemówiliście? — tato zręcznie wyminął stadko rowerzystów.

W tyle wozu panowała abs.olutna, niczym nie zmącona cisza. Cała trójka starała się nawet nie
oddychać.

Tato pokiwał głową. Trudno jest prowadzić samochód po zapchanej szosie i jeszcze robić rodzinne
rozliczenia.

253

Ale widać parę spraw leżało mu szczególnie na sercu, bo nie zamierzał ustąpić.

— Lucynko, może ty mi wreszcie wyjaśnisz, co spaliło się w mieszkaniu Supniewskich? Skąd wziął się
pożar?

Mama zdjęła okulary.

— Spaliły się placki — powiedziała łagodnie. — Nic ponadto. Było dużo dymu i smrodu, ale nic
gorszego się nie stało.

— Jak to możliwe? Czyżby Juiiszka zapomniała, że ma ciasto w piecu. I w ogóle gdzie ona się podzie-
wała? Wiktor mówił, że zniknęła w tajemniczy sposób na kilka godzin.

Mama lekko odwróciła głowę. Chciała zobaczyć, jak w tej chwili czuje się główny winowajca. Pietrek
malał w oczach. Był już piórkiem, groszkiem, pyłkiem kurzu. Niewidoczną gołym okiem drobiną. I
nagle ta drobina urosła do rozmiarów pokaźnego lwa. Pietrek sapnął i wypalił:

— To ja ją zamknąłem w szopie ogrodnika! Tato aż zahamował, po czym jakby nigdy nic

ruszył dalej.

Zysiek spojrzał na brata z uznaniem. „Ma odwagę mikrus".

— Ale po co? Po co zamknąłeś Juliszkę?

— Ty... pewnie tego nie zrozumiesz, ale ja chciałem ci pomóc... no, pomóc nam wszystkim...

— Olgierd — wtrąciła się mama — to nie jest taka zwykła, prosta sprawa. Musisz zrozumieć dziecko,
proszę cię. — W jej głosie brzmiały na zmianę dwa tony: ciepły, miękki z ostrym, rozkazującym. Tato
znał oba.

— Wycofuję się — powiedział. — Ale swoją drogą ciekawe, co ona tam robiła?

254

— Miała Jacentego — powiedział desperacko Pietruszka.

— Aha. Uważasz, że to powinno jej było wystarczyć. — Tato zaatakował „trabanta". Udało się.

— Jasne. Zostawiłem jej Jacentego na zawsze. Przecież nie mogłem się spodziewać, że go jeszcze
kiedyś zobaczę. — Pietrek miał w głosie łzy.

— To niezwykle szlachetne, zważywszy na waszą starą przyjaźń. Myślę o tobie i Jacentym — tato
mówił tonem jasnym i to było nieco niepokojące.

— Olgierd, co przez to chcesz powiedzieć?

— To, że porzucił przyjaciela. Nie da się ukryć.

— Uogólniasz, tato — Zysiek włączył się w obronie brata. — Poświęcił Jacentego dla dobra... sprawy.

— Teraz przynajmniej wiem, po co go wtryniłem do tego piekielnego wozu! — zezłościł się tato i to
do reszty wyjaśniło sprawę.

— A więc to ty go wsadziłeś! — mama roześmiała się serdecznie.

„No jasne. Tego można się było spodziewać po ojcu. Właściwie wszystkiego się można po nim
spodziewać!" — Zysiek czuł, jak mu się w środku coś rozjaśnia i ociepla.

— Tato, jesteś bohaterem narodowym Węgier i Francji! Cokolwiek teraz zrobisz, będzie nad tobą
powiewał historyczny proporczyk sławy! — Pietrek nadął się jak balon.

„Syrena" ostro hamowała. Ojciec odwrócił bladą ze złości twarz. Widać było wyraźnie wszystkie
zmarszczki wokół jego jasnych oczu.

— Żeby mi to było ostatni raz! Słyszycie? Ostat-

255

ni raz! Jeśli nie rozumiecie, o co chodzi, to... to... — zachłysnął się i wielką chustką otarł spocone
czoło. Cała trójka zamarła. Nie spodziewali się takiego wybuchu.

— Pamiętasz, co mówił pan Wiktor tam pod fikusem w czasie tamtej uroczystości? — szepnął Zysiek.

Pietrek zdobył się tylko na kiwnięcie głową. Ale obaj zrozumieli, że słowo „bohater" raz na zawsze
musi zniknąć z ich domowego języka.

— W porządku, tato — powiedział cienko Pietruszka.

Natka milczała. Myślami była daleko. Zupełnie nie mogła zrozumieć zachowania Andrzeja Ga-stona.
Dlaczego nie przyszedł się pożegnać?

— Szekesfehervar — powiedział tato, gdy wjechali w pierwsze zabudowania. — Powinniśmy je
kiedyś zwiedzić. Bądź co bądź to pierwsza stolica Węgier.

— Wiem — zamruczał Zysiek — tu odbywały się ceremonie koronacyjne monarchów. Feri mi mówił.

— Ja tylko znam kawiarnię „Stop"! — roześmiał się Pietruszka. — Stąd przecież zaczęło się śledzenie
„błękitnego"!

Mama odruchowo poprawiła okulary.

— Proponuję zrobić tam mały postój. Nam z tatą przyda się na dalszą drogę filiżanka dobrej kawy.

„Syrena" wjechała na mały parking. Natka wysiadła i serce aż podskoczyło jej do gardła. Obok stał
błękitny „porsche" z francuską rejestracją. Spojrzała na taras kawiarniany. Ależ tak! Jan Palica i
Andrzej Gaston machali radośnie rękami.

— Jest twój Francuzopolak — powiedział Zysiek. Zabrzmiało to zupełnie sympatycznie.

256

Pietrek radośnie witał pana Palicę.

Andrzej Gaston pochylił się i nieco zmieszany wyjął spod stolika bukiecik jasnoczerwonych róż.
Wręczył go Natce ukazując w uśmiechu szparę między zębami.

Dziewczynka spłonęła rumieńcem.

— Skąd wiedziałeś, że tu się zatrzymamy?

— Wiedziałem — powiedział cicho. — Nie chciałem się z wami żegnać w Balatonboglar. Za dużo
ludzi.

Natka uśmiechnęła się. Teraz wszystko już było piękne. Wiekowe miasto, gołąb na dachu, słońce i
nawet kropla lodów spływająca z łyżeczki.

— Jeszcze raz serdecznie zapraszamy do nas, w Warszawie — powiedziała mama patrząc z zadumą
na róże, z którymi dziewczynka nie bardzo wiedziała, co zrobić.

— Dziękuję — pan Palica ukłonił się z całą galanterią.

W pół godziny później oba wozy pożegnały się krótkimi klaksonami i rozjechały w dwie strony świata.
Nikt nie miał jednak zmartwionej miny. Życie przed nimi.

Węgierska granica powitała ich gęganiem gęsi, które jakaś babina przeganiała wierzbową witką na
słowacką stronę.

-— Tym to dobrze — mruknął Zysiek wysiadając z wozu. — Nie potrzebują wcale paszportów.

— Coś bym zjadł — powiedział tato patrząc z westchnieniem na znikające gęsie ogonki.

Pietrek pomaszerował do stolika, przy którym urzędowali celnicy. Stał z rękami w kieszeniach

17 Salceson i mrówki

257

wyświechtanych dżinsów i przyglądał się odprawie autobusu wycieczkowego.

— Akarsz enni?*— spytał go węgierski celnik. Pietrek pomrugał oczyma. Celnik, widząc, że

chłopiec nie rozumie, wskazał na stolik, na którym leżała wielka pajda chleba z salcesonem. Chłopcu
rozbłysły oczy. To był skarb! Nawet nie zastanawiając się, co robi, porwał w pierwszym odruchu
kanapkę i rzuciwszy wesołe „dziękuję!" pogalopował do miejsca, w którym na swoją kolejkę czekała
zadyszana Florentyna.

— Tato, spójrz, co ci przyniosłem! Twoja ukochana wędlina!

— Święty Boże, to dziecko znów coś wyżebrało ! — jęknęła mama.

Ojciec aż przymknął oczy na widok grubego plastra salcesonu. Nie pytając nawet, skąd pochodzi
zdobycz, porwał chleb i nieomal w całości wpakował do ust.

Pozostała trójka wybuchnęła śmiechem. Pietrek stanął obok ojca i błyskając oczyma wymruczał:

— Uważaj, żeby ci go znów nie zjadły mrówki!

— Tym razem nie oddam im ani okruszyny! — odpowiedział poważnie tato i wreszcie przełknął zbyt
wielki kęs.

Florentyna wraz z całą zawartością szczęśliwie odprawiona przejechała graniczny szlaban. Za nią
pozostały kukurydziane pola, słomiane kępy wyschniętych traw, ziełonogranatowe winnice, dalekie
wzgórza i liliowa kreska horyzontu.

— Piękny, kochany kraj — powiedział tato rzewnie.

■ * Akarsz enni? (węg.)— Chcesz jeść?

258

Słońce oświetliło odcinek szosy, który był „tam". «Tu" — było tak samo. A jednak... inaczej.

Dzieci odwróciły głowy.

Ciepły wiatr przyniósł ożywczy powiew. Tak pachniały liście winogradu w winnicy nad Revftilop.

Magyarorszag — znaczy Węgry.

BALATONBOGLAR

Ssawa.

PRINTED IN POLAKD

Instytut Wydawniczy „Nasza Księgarnia". Warszawa 1975. Wydanie pierwsze. Nakład 20 000+277
egzemplarzy. Ark. wyd. 10,6. Ark. druk. A-l 13,16. Papier offsetowy ki. Ш, 80 g, 84 x 108/32.

Oddano do składania 26. IV. 1974 r. Podpisano do druku w czerwcu 1975 r.

Zakl. Graf. im. M. Kasprzaka w Poznaniu.

Zam. nr 1595/74; R-17/542.

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Boglar Krystyna Dalej Sa Tylko Smoki
Boglar Krystyna Kieszen pelna elfow
Boglar Krystyna Kieszeń pełna elfów
Boglar Krystyna Lot nad pawilonem X
Boglar Krystyna Zobaczysz, że pewnego dnia
Boglar Krystyna Brent
Boglar Krystyna Zatrzymajcie swiat chce wysiasc
Boglar Krystyna Perly Damy Pik
Boglar Krystyna O królu Pumperniklu, królewnie Grzance i Rycerzach Trókątnej Kanapy
Boglar Krystyna Dalej są tylko smoki
Boglar Krystyna Zobaczysz że pewnego dnia
Boglar Krystyna Mgła nad Doliną Wiatrów
Boglar Krystyna Libusza
Boglar Krystyna Longplay z Kowalskim
Boglar Krystyna Kieszeń pełna elfów(1)
Boglar Krystyna Supergigant z motylem
Boglar Krystyna Brent

więcej podobnych podstron