Sanktuarium Maryjne w Licheniu

Historia obrazu

Kapliczka z wizerunkiem
Matki Bo•ej przed
przeniesieniem obrazu do
o

łtarza głównego

Cudowny Obraz przed
renowacj• w 1966 r.

Malutki obrazek, przeznaczony pierwotnie do
prywatnych modlitw, sta

ł si• obiektem kultu.

łyn•ca z niego moc daje nadziej• ka•demu, kto

przed nim ukl•knie, spojrzy w oczy Matki
Naj•wi•tszej i powierzy si• Jej Matczynej opiece.
Za przyczyn• Maryi dokonuj• si• cudowne
uzdrowienia nie tylko cia

ła, ale przede wszystkim

duszy. Wota i wotywne tabliczki, zawieszone na
•cianach ko•cio

ła •w. Doroty, s• •wiadectwem

wys

łuchanych modlitw i pró•b.

łyn•cy z cudów wizerunek Matki Bo•ej

Liche•skiej znajduje si• w g

łównym ołtarzu

ko•cio

ła •w. Doroty w Licheniu Starym. Jest to

olejna kopia obrazu Matki Bo•ej z Rokitna
Wielkopolskiego. Namalowany zosta

ł w drugiej

łowie XVIII w. Nieznany z imienia i nazwiska

artysta na cienkiej, modrzewiowej desce
przedstawi

ł pełn• smutku Naj•wi•tsz• Maryj•

Pann•. Przymkni•te oczy nadaj• m

łodej i

delikatnej twarzy, o per

łowo-ró•owej karnacji,

wyraz melancholijnego zamy•lenia. Maryja
spogl•da na rozpostartego na Jej piersiach or

ła

bia

łego w koronie. Głowa jej okryta jest,

ływaj•c• na ramiona, złot• szat• bogato

zdobion• ornamentami ro•linno-kwiatowymi i
wysadzan• rozetami z ozdobnych kamieni. Brzegi
szaty przyozdobione zosta

ły symbolami m•ki

Pa•skiej. Nad g

łow• Maryi dwie postaci anielskie

unosz• koron•.

Obraz kilka razy by

ł odnawiany, jednak•e twarz

Matki Bo•ej pozosta

ła nienaruszona. Ostatnim,

najbardziej gruntownym, pracom
konserwatorskim poddano go w listopadzie 1965
r. przed uroczyst• koronacj•. W

ła•ciwy blat

obrazu o wymiarach 9,5 x 15,5 cm zosta

wpuszczony w otwór wy•

łobiony w wi•kszej

desce, posiadaj•cej wymiary 16 x 25 cm, przez co
powi•kszono jego pierwotna wielko••.

15 sierpnia 1967 roku przedstawiciele Episkopatu
Polski, na czele z Prymasem Tysi•clecia ks.

http://www.lichen.pl/printpage.php?id=1 (1 of 7)2006-06-02 04:08:10

Sanktuarium Maryjne w Licheniu

Ko•ció

ł •w. Doroty przed

koronacj• obrazu

Prymas Stefan Wyszy•ski w
dniu koronacji Cudownego
Obrazu 15 sierpnia 1967 r.

Obecny wizerunek Matki
Bo•ej Liche•skiej

kardyna

łem Stefanem Wyszy•skim, uroczy•cie

koronowali obraz koronami papieskimi. Fakt ten
uwa•a si• za po•rednie uznanie objawie• przez
w

ładz• ko•cieln•.

Historia wizerunku Matki Bo•ej Liche•skiej si•ga
czasów napoleo•skich. Polskiemu •o

łnierzowi -

Tomaszowi K

łossowskiemu, rannemu w bitwie

narodów pod Lipskiem w 1813 roku, ukaza

ła si•

Maryja. Uratowa

ła go od niechybnej •mierci i

poleci

ła odszuka• taki wizerunek, który dokładnie

j• odzwierciedla. Po powrocie na ojczyst• ziemi•
K

łossowski znalazł taki obraz i zawiesił go w

lesie gr•bli•skim. Wed

ług przekazów ustnych

modl•cemu si• przy nim pasterzowi Miko

łajowi

Sikatce w 1850 roku kilka razy ukaza

ła si• Matka

Bo•a. Wzywa

ła do pokuty i prosiła o modlitw•.

Przepowiedzia

ła wojny oraz epidemi• cholery, ale

ła te• nadziej•:

"Gdy nadejd• ci••kie dni ci, którzy przyjd•
do tego obrazu, b•d• si• modli• i
pokutowa•, nie zgin•. B•d• uzdrawia•
chore dusze i cia

a. Ile razy ten Naród

b•dzie si• do mnie ucieka

, nigdy go nie

opuszcz•, ale obroni• i do swego Serca
przygarn• jak tego Or

a Bia

ego. Obraz

ten niech b•dzie przeniesiony w
godniejsze miejsce i niech odbiera
publiczn• cze••. Przychodzi• b•d• do niego
pielgrzymi z ca

ej Polski i znajd•

pocieszenie w swych strapieniach. Ja b•d•
królowa

a memu narodowi na wieki. Na

tym miejscu wybudowany zostanie
wspania

y ko•ció

ku mej czci. Je•li nie

zbuduj• go ludzie, przy•l• anio

ów i oni go

wybuduj•".

Obietnice Maryi szybko si• sprawdzi

ły. Podczas

zarazy cholery w 1852 roku obrazek zas

łyn•ł z

cudów. 29 wrze•nia 1852 roku przeniesiono go do
ko•cio

ła parafialnego w Licheniu. Spełniaj•c

•yczenie Matki Naj•wi•tszej, wypowiedziane w
puszczy gr•bli•skiej, rozpocz•

ła si• w 1994 roku

budowa •wi•tyni, b•d•ca zarazem wotum
Jubileuszowym Ko•cio

ła Katolickiego w Polsce.

12 czerwca 2004 roku, podczas uroczystej Mszy

http://www.lichen.pl/printpage.php?id=1 (2 of 7)2006-06-02 04:08:10

Sanktuarium Maryjne w Licheniu

Wizerunek Matki Bo•ej -
bazylika liche•ska

•w. pod przewodnictwem nuncjusza apostolskiego
abpa Józefa Kowalczyka, przy udziale
kilkudziesi•ciu tysi•cy wiernych biskupi polscy
po•wi•cili •wi•tyni•.

Ocena artystyczna obrazu B

łogosławionej Dziewicy Maryi w Licheniu

(dokonana przez Jerzego Pietrusi•skiego, mgr historii sztuki Polskiej
Akademii Nauk w Warszawie)

W ko•ciele parafialnym pod wezwaniem •w. Doroty w Licheniu (woj.
Pozna•, pow. Konin, diec. w

łocławska) w górnej cz••ci wielkiego ołtarza

znajduje si• obraz nazywany Obrazem Matki Bo•ej Liche•skiej. Ten
ws

ławiony cudami wizerunek, ju• od dawna czczony (o czym •wiadcz•

wota), oceni• pobie•nie pod k•tem sztuki. Pracy tej podj•

łem si• na pro•b•

Zgromadzenia Ksi••y Marianów, którzy obraz ten przedstawili mi do
fachowej oceny.Obraz B

łogosławionej Dziewicy Maryi namalowany jest

farbami olejnymi, cz••ciowo z u•yciem poz

łoty, na deseczce powleczonej

kred•, obejmuj•cej powierzchni• 9,5 x 15,5 cm. Poniewa• obraz ten by

ługo zakryty sukienk•, st•d wygl•d jego zakrytej cz••ci jest nieznany.

Obraz ukazuje górn• cz••• postaci Maryi, z g

łow• nieco zwrócon• na lewo

(a prawo, gdy si• na• spogl•da) jednocze•nie pochylon• ku do

łowi.

Przymkni•te i spuszczone oczy nadaj• m

łodziutkiej i delikatnej twarzy o

per

łowo-ró•owej karnacji, wyraz melancholijnego zamy•lenia (mo•e te•

przej•cia, albo zadumy). G

łowa Maryi okryta jest spływaj•c• na ramiona

szat•, b

łyszcz•c• złotem, bogato ozdobion• ornamentami ro•linno-

kwiatowymi i wysadzan• rozetami z ozdobnych kamieni. Rz•d drogich
kamieni znajduje si• równie• na szacie otaczaj•cej twarz Maryi. Brzegi

http://www.lichen.pl/printpage.php?id=1 (3 of 7)2006-06-02 04:08:10

Sanktuarium Maryjne w Licheniu

zawieszonej na g

łowie szaty, po obu stronach tej drogocennej materii,

przyozdobione zosta

ły symbolami M•ki Pa•skiej. Mi•dzy tymi symbolami -

niektóre z nich s• s

łabo widoczne - po lewej stronie (gdy si• patrzy)

znajduj• si•: gwo•dzie, ciernie, krzy•, w

łócznia, g•bka, naczynie do umycia

r•k, r•ka, która wymierzy

ła podwójny policzek, bicze, ko•ci do gry, baranek

paschalny. Po prawej stronie widnieje: podobizna na chu•cie Weroniki,
kogut piej•cy trzykrotnie, drabina i kielich. Pomi•dzy dwoma ko•cami
szaty, szyj• Maryi zdobi pi•• sznurów pere

ł. Na piersiach, jakby na małej

łoconej tabliczce, (naro•niki jej stanowi• namalowane kamienie) znajduje

si• orze

ł w koronie, z mało wyra•nym znakiem, lub kamieniem. Nad głow•

Maryi dwaj zwróceni ku sobie anio

łowie, podtrzymuj•cy złot• koron•

oprawn• w drogie kamienie, a nad ni• kula z ozdobnym krzy•em. Ten
motyw, jak i p

łaszczyzna (obrazu) jest koloru ciemnozielonego.

Na obrazie dostrzega si• •lady •wiadcz•ce o tym, •e obraz podlega

renowacji: powierzchnia zielonego koloru, a tak•e cz••ciowo przemalowani
anio

łowie (z dodatkiem mieszaniny farb). Jednak•e sama twarz Maryi

pozosta

ła nienaruszona. Na obliczu Maryi mo•na jednak zauwa•y• warstw•

brudu i kurzu, które nieco zmieniaj• jej kolor. Podobne zmiany s• te•
widoczne bezpo•rednio na blacie ca

łego obrazu pokrytego cienk• warstw•

kurzu. Oprócz tego, obraz jest pe

łen •ladów gwo•dzi, którymi sukienka

ła przymocowana do blatu. Ta srebrna blaszka (sukienka), składaj•ca si•

z czterech cz••ci, ozdobiona by

ła dziewi•cioma drogimi kamieniami

okalaj•cymi twarz. Elementami stanowi•cymi t• blaszan• ozdob• s• motywy
zaczerpni•te z obrazu: korona, dwaj anio

łowie, szata Maryi (jej okrycie).

Jednak•e niektóre z symbolów b•d•cych na obrazie zosta

ły tu pomini•te:

np. orze

ł, czy niektóre symbole M•ki. Te ozdoby z blachy zostały

wykonane, przez rzemie•lników pod koniec XIX wieku.

W

ła•ciwy blat obrazu wpuszczono w otwór wy•łobiony w wi•kszej

deseczce posiadaj•cej wymiary 16 x 25 cm, przez co powi•kszono
pierwotne wymiary obrazu. Ca

ła posta• Maryi została osłoni•ta purpur•

(inaczej ni• to by

ło na pocz•tku), spoza której widoczna była jedynie twarz

Maryi. Anio

łowie (w inny sposób ni• wcze•niej) podtrzymuj• koron•.

Obraz by

ł wi•c poddany renowacji, lecz sposób przeprowadzenia tej

konserwacji nie odpowiada wspó

łczesnym kryteriom. Do omawiania stanu

obrazu powrócimy jeszcze pod koniec tej ekspertyzy.

Nie znam •róde

ł dotycz•cych historii obrazu, poza wiadomo•ciami

zawartymi w ksi••eczce Ks. A. Dobruckiego: "Arka Noego, czyli krótka
wiadomo•• o obrazie Matki Boskiej Liche•skiej, s

łyn•cym

łaskami." (Włocławek 1946 s. 17- 27), dlatego mog• przyj••, •e obraz
przyniesiony zosta

ł do Lichenia przez Tomasza Kłossowskiego, kowala

zamieszka

łego we wsi Izabelin, około połowy XIX w. On to - jak głosi

wie•• - wracaj•c, jako pielgrzym z Cz•stochowy, przyniós

ł ze sob• obraz z

nieznanego miejsca. Najpierw obraz doznawa

ł czci w jego domu, nast•pnie

zawiesi

ł go w lesie na drzewie, a w 1852 r. został umieszczony w •wi•tyni

parafialnej. Oprawiony w z

łocone ramy, z obudow• na wzór kapliczki,

http://www.lichen.pl/printpage.php?id=1 (4 of 7)2006-06-02 04:08:10

Sanktuarium Maryjne w Licheniu

wykonan• w stylu eklektycznym (dominuj•cym w drugiej po

łowie XIX w.),

w której znajdowa

ł si• do dnia dzisiejszego.

Wiele danych wskazuje na to, •e cudowny obraz namalowany zosta

ł przez

polskiego artyst•. Jednak•e bez szczegó

łowych bada• nie da si• ustali• w

jakim czasie i miejscu zosta

ło to dokonane. Ogólnie mo•na powiedzie•, •e

obraz móg

ł powsta• ok. XVIII wieku, co zdaje si• potwierdza• "Katalog

Zabytków Sztuki w Polsce" (T. 5 woj. Pozna•skie, z. 8, pow. Koni•ski, opr.
J. Eckhardtówna, J. Ora•ska, Warszawa 1952, s. 18.). Katalog podaje, •e o
obrazie wzmiankowano na pocz•tku XIX w. Ubolewa• nale•y, •e autorzy
katalogu nie podj•li si• dok

ładnej ekspertyzy wizerunku. Mo•na przecie• ju•

wiele powiedzie• na podstawie fotokopii dzie

ła, nawet, gdy z powodu

zakrycia sukienk• obraz w wi•kszej cz••ci nie jest znany. Przecie• i dzie

ła

najs

ławniejszych twórców bada si• niekiedy na podstawie twarzy, poniewa•

cz•sto reszt• dzie

ła malowali gorsi arty•ci.

W dawnych czasach sztuka malarska uprawiana by

ła przez rzemie•lników

w miejskich kolegiach i w klasztorach. Jedne obrazy przeznaczone by

ły dla

ko•cio

łów, lub te• sprzedawane były na rynku, prywatnym odbiorcom.

Sposób malowania obrazu jest •redniowieczny, albo na•laduj•cy staro•ytny
styl. Po Soborze Trydenckim sposób malowania postaci Maryi podlega

ró•nym eksperymentom, a twórcy ró•nych cudownych obrazów najcz••ciej
na•ladowali obraz Jasnogórski. Obraz Liche•ski jest kopi• cudownego
obrazu z Rokitna le••cego na Pomorzu Zachodnim. Przypuszcza si•, •e
obraz ten namalowany by

ł w pracowni Holenderskiej na pocz•tku XVI w. i

w po

ł. XVI w. znalazł si• w Rokitnie za spraw• Kazimierza Opalewskiego,

opata cysterskiego w Bledzewie, poniewa• Cystersi od 1661 roku zarz•dzali
parafi• w Rokitnie. Od pocz•tku obraz doznawa

ł czci, jednak•e wzrost

kultu nast•pi

ł po r. 1670, kiedy to specjalna komisja uznała obraz za

cudowny. Nast•pnego roku zosta

ł on ukazany królowi polskiemu,

Micha

łowi Korybutowi Wi•niowieckiemu. W tym to czasie (wzgl•dnie ju•

w XVIII w.) obraz zakryty zosta

ł sukienk• przyozdobion• w drogie

kamienie na którym dwaj anio

łowie podtrzymywali koron• nad głow•

Maryi, a na Jej piersiach widnia

ł biały orzeł, z napisem "Udziel Panie

Pokoju dniom naszym" (Da pacem, Domine, diebus nostris). (Por. A.
Brosig, "Imagines miraculosae.", Pozna• I935; G. Chmarzy•ski i St.
Wili•ski "Kraina mi•dzyrzecka - sztuka." W: "Ziemia Lubuska." pr. zbior.
Pozna• 1950; oraz z literatury pobo•no•ciowej: Z. W. "Cudowny Obraz
Matki Boskiej w Rokitnie" Gorzów 1949 s.3I).

Ten ma

ły obraz (27 x 40 cm), który przeznaczony był dla kultu prywatnego

wkrótce jednak zacz•

ł doznawa• wielkiej czci. Papie•a Pius VI (bull•

wydan• w 1786 r.) obdarzy

ł pielgrzymuj•cych do Rokitna specjalnym

odpustem, skutkiem czego kopie obrazu bardzo si• rozpowszechni

ły.

Obraz Matki Bo•ej Liche•skiej jest zapewne kopi• obrazu z Rokitna
przybranego w szat• z or

łem, której z pocz•tku brakowało na obrazie

malowanym przez Holendrów. Orze

ł ten umieszczony został na obrazie, po

http://www.lichen.pl/printpage.php?id=1 (5 of 7)2006-06-02 04:08:10

Sanktuarium Maryjne w Licheniu

•lubach z

ło•onych przez króla Jana Kazimierza w I656 r., po zwyci•stwie

Jasnogórskim. Z tej to okazji ca

ły Naród Polski, ka•dego roku oddaje si• w

obron• Bogarodzicy-Królowej Polski. Malarz obrazu liche•skiego
na•ladowa

ł do•• dokładnie Obraz Rokitnia•ski, co do układu, jak i my•li

przewodniej. Odda

ł on prawie tak• sam• twarz, wzmocnił posta• złotymi

elementami i przyozdobi

ł symbolami M•ki Pa•skiej. Wszystko to

namalowa

ł na cienkiej deseczce, poniewa• słu•y• to miało prywatnej

pobo•no•ci jakiego• pielgrzyma. Bia

ły orzeł umieszczony na Obrazie

Liche•skim, oraz inne tego rodzaju symbole odnosimy do XVIII w. Uznaj•
wi•c, •e ten obraz b•d• w drugiej po

łowie XVIII wieku, lub pod jego koniec

zosta

ł namalowany (najprawdopodobniej po wydaniu bulli Piusa VI w

1786 roku). Bior•c pod uwag•, •e poza •rodkow• Polsk• nie zachowa

ły si•

•adne inne obrazy przypominaj•ce obraz z Rokitna, dlatego ten•e obraz
uwa•am za jego kopi•.

Przejd• teraz do omówienia niektórych motywów obrazu. Zauwa•am, •e
pewne tematy obrazu odpowiadaj• pochodz•cym ze •redniowiecza, lub
wywodz•cym si• z Bizancjum. Mówi•c najbardziej ogólnie na obrazie
dominuj• dwie przewodnie my•li: godno•• królewska Maryi i zapowied•
M•ki. Pierwsz•, wyra•a korona, podtrzymywana przez anio

łów, co znajduje

si• w sztuce malarskiej wieków •rednich, lub nieco pó•niej. Znak or

ła -

uwa•any za god

ło Królestwa i Rzeczpospolitej - wskazuje na Bogurodzic•,

jako Królow• Korony Polskiej. Drug• my•l przewodni• wyra•a oblicze
Maryi i symbole M•ki Pa•skiej ozdabiaj•ce jej szat•. Twarz nasuwa my•l o
cierpieniu - Maryja przej•ta jest przysz

łymi cierpieniami jej synów.

Narz•dzia M•ki Pa•skiej "Arma Christi" (wg idei •redniowiecznych
mówi•cych o wspó

łcierpieniu i współodkupieniu) odnoszono do Maryi.

Wspó

łbrzmi• one z sentencj•: "Arma Passionis Christi se armavit Maria

Quando contra Diaboli pugnam se preparavit" - Narz•dziami M•ki
Chrystusa uzbroi

ła si• Maryja, gdy przeciw atakom diabła si• sposobiła.

Powy•sze rozwa•ania zamykam krótkim streszczeniem wniosków i
zaleceniami:

- Obraz MB z Lichenia wykonany zosta

ł w Wielkopolsce, w pracowni

zakonnej lub warsztacie rzemie•lniczym, prawdopodobnie w ostatniej
•wierci XVIII w., jako kopia cudownego obrazu z Rokitna.

- Ideow• tre•• dzie

ła zawieraj• dwa główne przesłania: Maryja jako

Królowa Korony Polskiej i rzadziej spotykany w ikonowych uj•ciach
element M•ki.

- Obraz mo•e by• zaliczony mi•dzy cenne zabytki tak pod wzgl•dem
wznios

łej wymowy, jak i poprawnego artystycznie wykonania •wie•o

odradzaj•cego si• malarstwa w Polsce.

- Ten ma

ły obrazek przeznaczony był do prywatnej pobo•no•ci, jednak

szybko sta

ł si• obiektem szerszego kultu, co spowodowało szereg

niekorzystnych zmian i uszkodze• dzie

ła, które dzi•ki lekkim zabiegom

http://www.lichen.pl/printpage.php?id=1 (6 of 7)2006-06-02 04:08:10

Sanktuarium Maryjne w Licheniu

jakiego• konserwatora mog• by• usuni•te. A wi•c nale•y: usun•• pó•niejsz•
farb•; oczy•ci• obraz; uzupe

łni• faktur• obrazu i zabezpieczy• go wyjmuj•c

z deseczki, do której by

ł przytwierdzony; przywróci• pierwotny wygl•d

uwzgl•dniaj•c regu

ły konserwacji, które pozwalaj• na umieszczenie (lecz

nie bezpo•rednio na obrazie) ozdób i innych podrz•dnych dodatków, takich
jak korona czy inne.

Warszawa 1965.
Jerzy Pietrusi•ski magister Historii Sztuki Polskiej Akademii Nauk w
Warszawie.

Zamknij okno

http://www.lichen.pl/printpage.php?id=1 (7 of 7)2006-06-02 04:08:10