224

PRZEGLĄD ELEKTROTECHNICZNY, ISSN 0033-2097, R. 84 NR 8/2008

Antoni RÓŻOWICZ, Sebastian RÓŻOWICZ

Politechnika Świętokrzyska Kielce, Katedra Urządzeń Elektrycznych i Techniki Świetlnej

Układy pracy niskociśnieniowych rtęciowych lamp

wyładowczych jako źródła i odbiorniki zakłóceń

Streszczenie. W artykule przedstawiono trend nasycania rynku odbiornikami energii elektrycznej o charakterystyce nieliniowej, wskazu

jąc że w

najbliższej przyszłości może nastąpić pogorszenie jakości energii zwłaszcza w zakresie odkształcenia krzywej napięcia. Opierając się na tych
przesłankach przeprowadzono badania wpływu konfiguracji układów pracy niskociśnieniowych rtęciowych lamp wyładowczych na wielkość
generowanych wielkości prądów harmonicznych do sieci zasilającej oraz wpływu odkształcenia krzywej napięcia zasilania na wybrane parametry
świetlne tych lamp. Wyniki tych badań zamieszczono w niniejszym artykule.

Abstract. A trend of market saturation by electro-receivers having nonlinear characteristics has been shown in this paper. It has been pointed out
that in the near future the quality of energy may be deteriorated especially in case of voltage curve deformation. On the base of the above
assumptions, investigations on the influence of operating systems of low pressure discharge mercury lamp on the value of generated harmonic
currents have been carried out. The influence of voltage curve deformation on selected light parameters of those lamps has been also investigated.
Results of the investigations have been described in this paper. (Operating systems of low pressure discharge mercury lamp as distortion
sources and receivers)

Słowa kluczowe: lampy wyładowcze, zakłócenia, harmoniczne.
Keywords: discharge lamps, distortions, harmonics.

Wstęp

Do lat siedemdziesiątych nie przywiązywano większej

wagi do większości parametrów określających jakość
ener

gii, gdyż użytkowane odbiorniki były mało wrażliwe na

obniżoną jej jakość. Choć w tym czasie istniało już wiele
przemysłowych odbiorów energii elektrycznej dużej mocy o
nieliniowej charakterystyce prądowo-napięciowej np. piece
łukowe. Do oświetlenia zewnętrznego i wewnętrznego
obiektów

stosowano

dość

powszechnie

źródła

temperatu

rowe, które jako odbiorniki są mało wrażliwe na

obniżoną jakość energii a ponadto nie powodowały
większych zakłóceń. W połowie lat siedemdziesiątych
zaczęto dość powszechnie wprowadzać do oświetlenia
obiektów nisko i wysokociśnieniowe lampy wyładowcze, do
wyposażenia biur i gospodarstw domowych komputery,
kuchnie mikrofalowe, sprzęt sterowany fazowo, odbiorniki
zawierające przekształtniki, sprzęt RTV itd. Odbiorniki te
charakteryzują się silną nieliniowością i przy tym są bardzo
wrażliwe na jakość energii elektrycznej. Z drugiej strony to
właśnie te urządzenia najczęściej wpływają na pogorszenie
jakości energii.

Tu

należy

zaznaczyć

ze

wartości

wyższych

harmonicznyc

h w prądzie [1, 4] generowane przez

odbiorniki przemy

słowe mają z reguły duże wartości,

natomiast

duże

wartości

prądów

harmonicznych

generowane przez odbiorniki w gospodarstwach domowych
i biurach wynikają z coraz większego nasycenia tych
obiektów sprzętem elektronicznym.

Biorąc pod uwagę istniejącą dynamikę zmian w

wyposażeniu gospodarstw domowych, biur, fabryk w
ostatnim okresie, należy sądzić, że w najbliższej przyszłości
genero

wane harmoniczne prądów mogą stać się

znaczącym problemem.

Generowane przez odbiory o charakterystyce nieliniowej

prądy harmoniczne powodują powstanie spadków napięć
harmo

nicznych na impedancjach sieci zasilającej, które

sumując się ze składową podstawową zasilania są
powo

dem powstania zniekształceń napięcia. A więc

odkształcenie sinusoidy napięcia jest proporcjonalne do
odkształceń harmonicznych prądu oraz do impedancji sieci,
która zachowuje się jak impedancja wspólna obwodu
zakłócanego i zakłócającego.

Napięcie jest jednym z parametrów, którego cechy

określają jakość energii elektrycznej. Należy do nich między
innymi odkształcenie krzywej napięcia zasilającego od
sinusoidy. Zniekształcone napięcie wywiera wpływ na

wszystkie urz

ądzenia przyłączone do sieci (nawet te, które

nie są źródłem zakłóceń). I tu należy postawić pytanie jak
odkształcenie krzywej napięcia zasilającego od sinusoidy
wpływają

na

parametry

eksploatacyjne

urządzeń

elektrycz

nych. Wiele jest publikacji [1, 3] dotyczących

wpływu odkształcenia krzywej napięcia od sinusoidy na
prace maszyn wirujących, sieci i instalacji elektrycznej,
transformatorów, kondensatorów, natomiast brak jest
szerszej

analizy

doty

czącej

negatywnych

cech

eksploatacyjnych niskociśnieniowych lamp wyładowczych,
a w szczególności ich wpływu na jakość energii elektrycznej
w sieciach zasilających oraz wpływu odkształcenia krzywej
napięcia zasilającego na ich parametry świetlne.

Układy pracy niskociśnieniowych rtęciowych lamp

Niskociśnieniowa rtęciowa lampa wyładowcza (lampa

fluorescencyjna), ze względu na ujemną nieliniową
charak

terystykę napięciowo-prądową, musi pracować z

dodatko

wym urządzeniem zewnętrznym ograniczającym

prąd lampy. Dlatego, uwzględniając te urządzenia, można
podzielić lampy na:
– pracujące ze statecznikiem elektromagnetycznym (rys. 1),
– pracujące ze statecznikiem elektronicznym (rys. 2).

Rys. 1. Układ zasilania lampy fluorescencyjnej: Dł - statecznik, LF -
lampa, Z

– zapłonnik, C – kondensator

Rys. 2. Układ zasilania lampy fluorescencyjnej ze statecznikiem
elektronicznym

PRZEGLĄD ELEKTROTECHNICZNY, ISSN 0033-2097, R. 84 NR 8/2008 225

U

kłady

zasilania

niskociśnieniowych

lamp

wyładowczych, przedstawione na rys. 1 i 2 zasadniczo
różnią się między sobą układem sprzężenia lampy z
zasilaniem. Konfigura

cja tych układów w sposób istotny

wpływa zarówno na parametry świetlne, jak i poziom oraz
ro

dzaj generowanych zakłóceń do sieci [8].

Dopuszczalne poziomy harmonicznych w napięciu
zasi

lającym

Powszechnie przyjętą miarą odkształcenia krzywej

na

pięcia

zasilającego

od

sinusoidy

jest

wartość

współczynnika THD

U%

określająca procentową zawartość w

nap

ięciu wyższych harmonicznych:

(1)

%

100

U

U

THD

1

n

2

n

2

h

%

U









gdzie: U

1

– wartość skuteczna harmonicznej podstawowej

napięcia, U

n

– wartość skuteczna n harmonicznej napięcia,

n - rząd harmonicznej
Polska Norma [11], określa ze dla normalnych warunków
pracy

średnie wartości skuteczne dla każdej harmonicznej

napięcia powinny być mniejsze lub równe wartościom
podanym w tabeli 1. Ustawodawca przewiduje,

że

rezonanse mogą powodować wystąpienie większych
wartości

dla

indywidualnej

harmonicznej.

Ponadto

współczynnik THD

U%

napięcia zasilającego (do 40

harmonicznej) powinien być mniejszy lub równy 8%.W
tabeli nie podaje się danych wartości harmonicznych o
rzędach większych, od 25, ponieważ są one zwykle małe i
w dużym stopniu niemożliwe do przewidzenia ze względu
na efekty rezonansowe.

Tabela 1. Wartości wyższych harmonicznych napięcia u odbiorcy
wyrażone w procentach U

n

nieparzyste wyższe harmoniczne

parzyste wyższe

harmoniczne

nie będące

krotno

ścią 3

będące

krotnością 3

rząd

harmo-
nicznej

względna

wartość

napięcia

rząd

harmo-
nicznej

względna

wartość

napięcia

rząd

harmo-
nicznej

względna

wartość

napi

ęcia

-

%

-

%

-

%

5

6

3

5

2

2

7

5

9

1,5

4

1

11

3,5

15

0,5

6-24

0,5

13

3

21

0,5

17

2

19

1,5

23

1,5

25

1,5

Zakłócenia

wynikające

z

eksploatacji

niskociśnieniowych rtęciowych lamp wyładowczych

Mówiąc o zakłóceniach musimy rozważyć dwa

przypadki, tj.:
– zapłon lampy,
– normalna praca lampy.

W chwili zapłonu (a w zasadzie do czasu rozwarcia

styków przez bimetal zapłonnika w układzie klasycznym,
lub przejścia termistora w stan wysokiej rezystancji w
układzie elektronicznym) lampa pobiera duży prąd, przy
pomocy, którego podgrzewane są elektrody lampy. Czas
podgrze

wania nie jest długi (maksymalnie kilka sekund),

jednak w przypadku większej liczby zaświecanych
równocześnie lamp wystarczający do wyłączenia szybkiego
zabezpiecze

nia nadprądowego lub obniżenia napięcia

zasilania. Znacz

nie groźniejsze dla aparatury elektronicznej

(systemów cyfrowych) są impulsy asymetryczne, które
towarzyszą każdemu załączeniu obciążenia. Stanowią one
źródło zakłóceń ze względu na strome czoło impulsu.

W czasie normalnej pracy świetlówki, z powodu

nieliniowej

charakterystyki

napięciowo-prądowej

wyładowania w gazie lampa pobiera z sieci prąd
odkształcony, zawierający nieparzyste harmoniczne. Duży
odbiór nieliniowy (wiele pracujących równocześnie
niskoprężnych lamp rtęciowych) powoduje odkształcenie
napięcia. Odkształcenie sinusoidy jest proporcjonalne do
odkształceń harmonicznych prądu oraz do impedancji sieci,
która zachowuje się jak impedancja wspólna obwodu
zakłócanego i zakłócającego.. Prądy trzeciej harmonicznej
(i jej wielokrotności) stanowią szczególny problem. Nawet,
gdy obciążenie fazowe układu jest symetryczne, prądy te
sumują się w przewodzie neutralnym [9]. Poprzez
sumowanie się prądy 3-ciej harmonicznej w przewodzie
zero

wym mogą osiągać wartości większe niż prądy w

przewodach fazowych. Nagrzewanie przewodu zerowego
prądem o częstotliwości 150 Hz daje większy efekt niż
prądem o częstotliwości 50 Hz z powodu zjawiska
naskórkowości.

Analiza widma prądu pobieranego z sieci przez
niskociśnieniowe rtęciowe lampy wyładowcze

Klasyczny układ pracy niskociśnieniowej rtęciowej

lam

py wyładowczej zasilanej prądem o częstotliwości 50 Hz

składa się z szeregowo połączonych dwóch elementów
nieliniowych, natomiast w przypadku kompensacji z trzech
elementów

nieliniowych

połączonych

szeregowo-

równolegle.

W

obu

przypadkach

układ

pracy

niskociśnieniowej rtęciowej lampy wyładowczej pobiera
prąd niesinusoidalny tj. zawiera składową podstawową o
częstotliwości 50Hz oraz harmoniczne o częstotliwościach
będących krotnościami podstawowej. Przykładową analizę
prądu dla klasycznego układu pracy lampy przy różnym
stopniu skompensowania i różnym odkształceniu krzywej
napięcia zasilającego od sinusoidy przedstawiono;
– na rys.3 - badania przeprowadzono, przy odkształceniu
krzywej napięcia zasilającego od sinusoidy mniejszym niż
2%,
– na rys. 4 - badania przeprowadzono, przy odkształceniu
krzywej napięcia zasilającego od sinusoidy 10%.

Rys. 3. Procentowy udział wyższych harmonicznych w prądzie
lampy ze statecznikiem elektro

magnetycznym w zależności od

pojemności

kondensatora

zastosowanego

do

poprawy

współczynnika mocy i przy odkształceniu krzywej napięcia
zasilającego od sinusoidy mniejszym niż 2%: THD

I

– procent

całkowitych odkształceń w odniesieniu do podstawy, PF –
współczynnik mocy

Przedstawione na rysunku 3 i 4 wyniki analizy

zawartości

wyższych

harmonicznych

prądu

lampy

wykazują, że:

– w przypadku zasilania układu pracy lamp napięciem o
odkształceniu mniejszym niż 2% w prądzie lampy występują
harmoniczne nieparzyste z dominacją trzeciej i piątej oraz

226

PRZEGLĄD ELEKTROTECHNICZNY, ISSN 0033-2097, R. 84 NR 8/2008

stosunkowo szybkie zanikanie harmonicznych wyższych
rz

ędów,

– w przypadku zasilania układu pracy lamp napięciem o
odkształceniu około 10% w prądzie lampy występują
harmoniczne nieparzyste z dominacją trzeciej, piątej i
siódmej oraz stosunkowo szybkie zanikanie harmonicznych
wy

ższych rzędów,

– stosowanie dodatkowych kondensatorów do poprawy
wartości PF zwiększa w istotny sposób współczynnik THD

I

,

– wartość współczynnika THD

I%

jest proporcjonalna do

wartości PF,
– zwiększeniem odkształcenia krzywej napięcia istotnie
wpływa na wzrost wartość współczynnika THD

I%

.

Rys. 4. Procentowy udział wyższych harmonicznych w prądzie
lampy ze statecznikiem elektro

magnetycznym w zależności od

pojemności

kondensatora

zastosowanego

do

poprawy

współczynnika mocy i przy odkształceniu krzywej napięcia
zasilającego od sinusoidy 10%: THD

I

– procent całkowitych

odkształceń w odniesieniu do podstawy, PF – współczynnik mocy

W rozwiązaniach układów pracy niskoprężnych

rtęciowych

lamp

wyładowczych

ze

statecznikiem

elektronicznym stosuje się dwa typowe rozwiązania:
– elektroniczny układ stabilizacyjno-zapłonowy bez
lineary

zacji charakterystyki napięciowo-prądowej,

–

elektroniczny

układ

stabilizacyjno-zapłonowy

z

linearyzacją charakterystyki napięciowo-prądowej.

Pierwsze

rozwiązanie

stosuje

się

do

lamp

fluorescen

cyjnych, których moc nie przekracza 25W. W

układach tych wykorzystuje się zasilacze wysokiej
częstotliwości, w których stosuje się pośredni obwód
napięcia stałego, czyli prostowniki diodowe z filtrem
pojemnościowym. Wadą tych układów jest to, iż zasilanie
przewodzi prąd tylko w przedziałach kątowych, w których
chwilowe napięcie przemienne jest wyższe od napięcia
kondensatora

skierowane

wstecznie

do

kierunku

przewo

dzenia diod. Jeśli przyjąć napięcie kondensatora

równe napięciu wyprostowanemu, to kąt przewodzenia jest
niewielki, ozna

cza to, że prąd ma przebieg impulsowy o

dużej wartości szczytowej i zawiera harmoniczne wyższych
rzędów [8].

Przykładową analizę prądu dla układu pracy lampy z

elektronicznym

układem

stabilizacyjno-zapłonowym

przedstawiono na rysunkach 5 i 6.

Rys. 5. Pr

ocentowy udział wyższych harmonicznych w prądzie

zasilania

lampy

ze

statecznikiem

elektronicznym,

przy

odkształceniu krzywej napięcia zasilającego od sinusoidy
mniej

szym niż 2%

Otrzymane wyniki badań wskazują, że niezależnie od

wielkości odkształcenia krzywej napięcia zasilającego w
prądzie lampy występują harmoniczne nieparzyste do
trzy

dziestej pierwszej, z istotnym udziałem powyżej 10% do

trzynastej

harmonicznej.

Współczynnik

zawartości

harmo

nicznych prądu jest bardzo duży i wynosi: THD

I%

=

117,36% przy

zasilaniu napięciem o THD

U%

≤ 2% i THD

I%

=

131,23% przy zasilaniu na

pięciem o THD

U%

= 10%.

Rys. 6. Procentowy udział wyższych harmonicznych w prądzie
zasilania

lampy

ze

statecznikiem

elektronicznym,

przy

odkształceniu krzywej napięcia zasilającego od sinusoidy około
10%

Dane analizy widmowej (rys.3

– 6) wskazują: prąd

zasi

lania układów pracy niskociśnieniowych rtęciowych

lamp

wyładowczych

(niezależnie

od

rodzaju

zastosowanego statecznika) zwiera wyższe harmoniczne z
tym, że w układach ze statecznikiem elektromagnetycznym
posiada bar

dzo silną tendencję zanikania harmonicznych

powyżej piątej lub siódmej (w zależności od jakości
napięcia zasilającego), a w układach ze statecznikiem
elektronicznym powyżej trzynastej.

Natomiast prąd

zasilania układu pracy lampy fluorescencyjnej ze
statecznikiem elektronicznym jest odkszta

łcony w skrajnych

przypadkach prawie12 krotne w porównaniu z układami ze
statecznikiem indukcyjnym. W przypadku zasilania tego
typu lamp napięciem o znacznym odkształceniu, jak
wykazują wyniki badań przedstawione powyżej obserwuje
się także wzrost zawartości harmonicznych prądu.

Wpływ odkształcenia krzywej napięcia zasilającego
niskociśnieniowe rtęciowe lampy wyładowcze na ich
wybrane parametry świetlne

W pracach p

ochodzących z lat sześćdziesiątych i

sie

demdziesiątych dotyczących jakości energii elektrycznej

trudno doszukać się głębszych analiz dotyczących
problematyki generacji i oddziaływania harmonicznych
pr

ądu. Większe zainteresowanie tą problematyką można

zauwa

żyć pod koniec lat osiemdziesiątych. To właśnie w

tych latach zaczęto wprowadzać pojęcie „ że napięcie
można uznać za nie odkształcone, jeśli poziom
odkszta

łcenia

nie

przekracza

2%”.

Natomiast

w

publikacjach [4,6] pochodzących po 2000 roku autorzy
wy

kazują, iż poziom odkształceń napięcia od sinusoidy w

niektórych sieciach jest bliski 8% a niekiedy nawet tą
wartość przekracza. Zakładając, iż ten trend zmian będzie
się utrzymywał, to należy sądzić, że w najbliższej
przyszłości generowane harmoniczne prądów mogą stać
się znaczącym problemem. Obecnie jest wiele opracowań
[2,4,9] dotyczących wpływu odkształcenia krzywej napięcia
na pracę; sieci zasilającej, transformatorów, kondensatorów
itd., ale brak jest jakichkolwiek opracowań wpływu
odkształcenia krzywej napięcia zasilającego na parametry
świetlne urządzeń oświetleniowych. Próbę oceny wpływu
zmian odkształcenia krzywej napięcia zasilania na wybrane
parametry świetlne niskociśnieniowych rtęciowych lamp
wyładowczych podjęto po przeprowadzeniu badań
laboratoryjn

ych

na

stanowisku,

którego

schemat

PRZEGLĄD ELEKTROTECHNICZNY, ISSN 0033-2097, R. 84 NR 8/2008 227

przedstawiono na rys.7. Badania przeprowadzono dla
dwóch układów pracy:
– lampa pracuje ze statecznikiem elektromagnetycznym,
– lampa pracuje ze statecznikiem elektronicznym.

Rys. 7. Układ pomiarowy wielkości świetlnych niskociśnieniowej
rtęciowej lampy wyładowczej przy zasilaniu napięciem o
częstotliwości sieciowej i różnym stopniu odkształcenia, Tr –
transformator podgrzewania elektrod lampy, LF

– lampa, G –

generator z układem odkształcenia, WM – wzmacniacz mocy, F –
fotodioda BPYP 30, S

– sonda spektrometru, W

1

– wzmacniacz

GALVO AMPLIFIER typ 5211A, O

1,

O

2

– oscyloskopy Hewelett

Packard typ HP 54602A, SF

– spektrometr Ocean Optics 2000, Sp

– sonda pomiarowa Tektronix typ A 6302, W

2

– wzmacniacz

Tektronix typ AM 503S, AH - analizator harmonicznych typu Fluke

Pomiarów

wartości

strumienia

świetlnego

i

współczynnika tętnienia niskociśnieniowych rtęciowych
lamp wyładowczych dokonano dla zmian wartości
odkształcenia krzywej napięcia w granicach od 1,2% do
15,7%. Wyniki tych badań przedstawiono w tabeli 2.

Tabela 2.

Wartości strumienia świetlnego i współczynnika tętnienia

niskociśnieniowych rtęciowych lamp wyładowczych zasilanych
napi

ęciem odkształconym, (gdzie: Φ

THDh

– strumień lampy przy

zasi

laniu napięciem o danym odkształceniu, Φ

THD1

– strumień

lampy przy zasilaniu napięciem o odkształceniu 1,2%, w

THDh

–

współczynnik tętnienia przy zasilaniu lampy napięciem o danym
odkształceniu, w

THD1

- – współczynnik tętnienia przy zasilaniu lampy

napięciem o odkształceniu 1,2%)

THD

U%

układ pracy lampy ze
statecznikiem
elektromagnetycznym

układ pracy lampy ze
statecznikiem
elektronicznym

Φ

THDh

/Φ

THD1

w

THDh

/w

THD1

Φ

THDh

/Φ

THD1

w

THDh

/w

THD1

1,2

1

1

1

1

4,6

0,99

1

1

1

8,1

0,97

1,02

0,97

1,01

11,4

0,95

1,04

0,96

1,03

15,7

0,93

1,05

0,95

1,04

Wyniki badań (tabela 2) wskazują jednoznacznie że

wraz ze wzrostem odkształcenia krzywej napięcia zasilania
lamp nieza

leżnie od zastosowanego statecznika maleje

wartość strumienia świetlnego a wzrasta wartość
współczynnika tętnienia. Wzrost wartości strumienia
świetlnego i współczynnika tętnienia jest wynikiem
właściwości luminoforów stosowanych w tego typu lampach
[8] i zmian krzywej prądu w obwodzie lampy.

Podczas pomiarów zauważono, że wraz ze wzrostem

odkształcenia napięcia zasilania następował także szybszy
wzrost temperatury niektórych elementów układu pracy
lampy (w porównaniu do układu zasilanego napięciem o
odkształceniu 1,2%).

Wnioski

Niezależnie od rodzaju układu pracy niskociśnieniowych

rtęciowych lamp wyładowczych prąd zasilania zawiera
zawsze wyższe harmoniczne nieparzyste, a o wielkości

odkształcenia krzywej prądu w obwodzie lampy decydują:
lampa, układ stabilizacyjno-zapłonowy i pojemność do
poprawy współczynnika mocy.

Duże nasycenie obiektów biurowych i zakładów w

elektryczne

urządzania

odbiorcze

o

nieliniowej

charaktery

styce prądowo-napięciowej (nawet, gdy każde z

nich charaktery

zuje się małym poborem mocy) skutkuje

dużymi wartościami prądów harmonicznych. Natomiast
odkształcenie od sinusoidy napięcia jest proporcjonalne do
odkształceń harmonicznych prądu oraz do impedancji sieci,
która zachowuje się jak impedancja wspólna obwodu
zakłócanego

i

zakłócającego.

Wzrost

wartości

odkształcenia krzywej napięcia zasilającego skutkuje
wzro

stem zawartości harmonicznych prądu obwodzie

lampy.

Biorąc pod uwagę istniejącą dynamikę zmian w

wyposażeniu; gospodarstw domowych, biur, fabryk w
ostatnim okresie, należy sądzić, że w najbliższej przyszłości
genero

wane harmoniczne prądów (osiągną wartości

większe niż dopuszczane przez normę) mogą stać się
znaczącym problemem.

Jak wykazują wyniki badań (rozdz.4.2) zwiększenie

odkształcenia

krzywej

napięcia

zasilania

skutkuje

zwiększeniem współczynnika tętnienia oraz zmniejszeniem
strumie

nia świetlnego lampy. Wzrost odkształcenia napięcia

zasila

jącego powoduje także wzrost temperatury niektórych

elementów układu lampy.

LITERATURA

[1] B a r l i k R., N o w a k

M.: Jakość energii elektrycznej – stan

obecny I perspektywy. Prze

gląd Elektrotechniczny 7-8/2005

[2] Jewell W., Ward D.J.: Single Phase Harmonic Limits. PSERC

EMI, Power Quality, and Safety Workshop April 18-19, 2002

[3] M a l e s a n i L., R o s s e t t o L., S p i a z z i G., T e n t i P.: High

efficiency electronic lamp ballast with unity power factor, IEEE
Industry Applications Society, Con. IAS Houston, 1992.

[4] T r o j a n o w s k a

M., Nęcka K.: Analiza jakości napięcia

zasilającego gospodarstwa wiejskie, Inżynieria Rolnicza,
7/2007

[5] Polska Akademia Nauk, ekspertyza. Kierunki rozwoju

energetyki kompleksowej w Polsce do 2010 r. Warszawa 1994

[6]

R ó żo w i c z A.: Zagadnienie harmonicznych prądu i napięcia

w stosowanych układach pracy lamp fluorescencyjnych. Konf.
Lumen 01” Myczkowce ‘01

[7]

R ó żo w i c z A., R ó żo w i c z S.: Odkształcenie prądu

pobiera

nego

z

sieci

przez

układy

zasilania

lamp

fluorescencyjnych,

XIV Konferencja Oświetleniowa W-wa

czerwiec 2005,

[8]

R ó żo w i c z A.: Wpływ częstotliwości prądu zasilającego

lampy

fluorescencyjne

na

ich

wybrane

parametry

eksploatacyjne, Wydawnic

two Politechniki Świętokrzyskiej,

Kielce 2004,

[9] S i w e k A., G u l a

A.: Wyższe harmoniczne w miejskich

sieciach oświetleniowych. Konferencja „Energooszczędne
oświetlenie miast” Kraków’97

[10] S u p r o n o w i c z

H.: Rezonansowe układy zasilania lamp

wyładowczych, Światło Środowisko nr 1, 199

[11] PN-

EN

50160.

Kompatybilność

elektromagnetyczna.

Dopuszczalne poziomy emisji harmonicznych napi

ęcia

A

utorzy: dr hab. Inż. Antoni Różowicz, Politechnika Świętokrzyska

w Kielcach, Wydział Elektrotechniki, Automatyki i Informatyki,
Katedrta Urządzeń Elektrycznych i techniki Świetlnej, . Al.
Tysiąclecia P.P.7, 25-314 Kielce, E-mail:

[e-mail]

mgr. Inż. Sebastian Różowicz, Politechnika Świętokrzyska w
Kielcach, Wydział Elektrotechniki, Automatyki i Informatyki,
Katedrta Urządzeń Elektrycznych i techniki Świetlnej, . Al.
Tysiąclecia P.P.7, 25-314 Kielce, E-mail:

[e-mail]