Z

a chwasty trujące uważa się

rośliny powodujące naruszenie

równowagi biologicznej organizmu,

a nierzadko nawet śmierć zwierzę-

cia. Związki chemiczne występujące

w tych roślinach to m.in. alkaloidy,

glikozydy cyjanotwórcze, saponiny,

olejki eteryczne, kwasy organiczne,

laktony, kwas pruski i inne.

Kolczaste, cierniste,

ciężkostrawne

Oprócz chwastów trujących, w runi

pastwiskowej mogą występować ro-

śliny kolczaste i cierniste oraz trudno

strawne, także szkodliwe dla zdrowia

zwierząt. Istnieje wiele gatunków

o tnących, ostrych liściach, z dużym

udziałem krzemionki lub włókna

i krzemionki. Należą do nich skrzy-

py, sity, turzyce i inne rośliny cibo-

rowate, mało strawne trawy, jak

śmiałek darniowy, bliźniczka psia

trawka, trzcinniki, z gatunków

dwuliściennych ostrożeń błotny,

lancetowaty i polny, oset kędzierza-

wy, wilżyna ciernista. Niepożądane

w runi są również chwasty, pasożyty

bezzieleniowe, które wszystkie po-

karmy czerpią z rośliny żywicielskiej.

Należą do nich kanianka macierzan-

kowa, kanianka koniczynowa i lnowa.

Do półpasożytów zieleniowych

należy gnidosz błotny i królewski,

świetlik łąkowy i wyprężony, szelęż-

nik mniejszy i większy, zagorzałek

późny. Półpasożyty, będące roślinami

zielonymi mogą asymilować, ale po-

karmy, głównie mineralne, czerpią za

pomocą ssawek z korzeni żywiciela

i w ten sposób osłabiają roślinę tra-

wiastą, która w efekcie wypada z runi

pastwiskowej. Te rośliny są charakte-

rystyczne dla trwałych użytków zie-

lonych użytkowanych ekstensywnie,

przy opóźnionych zbiorach paszy.

Niewrażliwe przeżuwacze

Zwierzęta przeżuwające są zwykle

mniej wrażliwe na działanie roślin-

nych substancji toksycznych, dzięki

specjalnej budowie żołądka. Zjadają

one bez szkody dla zdrowia znacz-

ne ilości słabiej trujących roślin,

jednakże niepokojącym zjawiskiem

jest przechodzenie substancji tok-

sycznych z tych roślin do mleka

lub mięsa zwierząt. Zatrucia ludzi

takim mlekiem i mięsem są trudne

do rozpoznania, gdyż ujawniają się

po kilku- lub kilkunastotygodnio-

wym okresie utajenia. Wiele roślin

posiada substancje nietoksyczne, ale

wpływające niekorzystnie na właś-

ciwości organoleptyczne mleka.

Krwawnik pospolity zawiera gorycz-

kę i składniki olejku, nadające kro-

wiemu mleku gorzki smak i niemiłą

woń, czosnek pospolity z powodu

zawartości siarczków alkilowych

również zmienia woń i smak mleka,

turzyce i skrzypy powodują wod-

nistość i silne zabarwienie mleka.

Szczawie (zwyczajny i polny) są od-

powiedzialne za zakwaszenie mleka

krowiego, a wilczomlecze za skład-

niki soku mlecznego znajdowanego

w mięsie owczym i kozim. Wiele

z tych roślin można usunąć z runi lub

ograniczyć ich ilość, przede wszyst-

kim przez uregulowanie stosunków

wodnych i racjonalne użytkowanie

pastwisk.

Rośliny silnie trujące

Szczególną uwagę należy zwrócić

na rośliny silnie trujące, takie jak

ciemiężyca, zimowit jesienny, sza-

lej jadowity i marek szerokolist-

ny, których nawet niewielka liczba

może spowodować śmierć zwierząt.

W przypadku roślin mniej trują-

cych trzeba pamiętać, że ich spasa-

nie przez dłuższy okres może być

również niebezpieczne.

ŻYWIENIE BYDŁA. Chwasty niepożądane na pastwiskach

Trujące rośliny w runi

Za chwasty pastwisk uważane są rośliny szkodliwe dla zdrowia

zwierząt lub pośrednio dla zdrowia ludzi, a także gatunki mają-

ce ujemny wpływ na cenne rośliny pastewne. Do najczęstszych

przyczyn pojawiania się chwastów należą niekorzystne zmia-

ny w siedlisku, głównie w uwilgotnieniu gleby i jej żyzności

oraz błędy popełniane w użytkowaniu. Najgroźniejsze chwa-

sty pastwiskowe to rośliny trujące. Mogą być trujące czasowo,

tj. w stanie zielonym albo stale - w stanie zielonym i jako siano.

fot.

Jolanta Mar

ko

wska

Wiele roślin zawiera substancje nietoksyczne ale wpływające negatywnie na smak

i zapach mleka

Gatunek

rośliny

Miejsce występowania

Związki toksyczne

Szkodliwość

Ujemny wpływ

na produkty

Jaskier

jadowity

łąki bagniste, torfowe, bagna, brze-

gi rzek, stawów, doły potorfowe,

miejsca udeptywane

protoanemoniny, anemoniny,

ranunculina, cholina, garbniki,

flawonoidy

silnie trujący dla

bydła, koni i owiec

protoanemonina

przedostaje się

do mleka

Jaskier

ostry

łąki okresowo podmokłe, wilgotne

pastwiska

saponiny, olejek eteryczny,

glikozyd, protoanemonina,

związki cyjanogenne,

ranunculina

bydło, owce,

konie i świnie

protoanemonina

przedostaje się

do mleka - zatru-

cia ssących cieląt,

umiejscawia się

w hemoglobinie

i krwinkach

Jaskier

płomiennik

moczary, bagna, brzegi rzek, sta-

wów, łąki zabagnione lub okresowo

zabagnione, łęgi zastoiskowe

anemoniny

bydło, owce, konie,

szkodliwy przy spasa-

niu przez dłuższy czas

jak wyżej

Jaskier

rozłogowy

rozpowszechniony na niżu

i w górach, łąki podmokłe

i wilgotne, okresowo zalewane,

bagna, zarośla leśne

protoanemonina - zawiera jej

mniej niż jaskier ostry

bydło, owce - przy

dłuższym spasaniu

szkodliwy

może przedostać

się do mleka

Knieć

błotna

bagna, bagniste łąki, brzegi rzek,

stawów

berberyna, heleboryna,

protoanemonina, saponiny,

eloksantyna

przy dłuższym spasa-

niu wrażliwe szcze-

gólnie młode bydło,

owce i kozy

obniżenie ilości

dojonego mleka

Ciemiężyca

biała

wilgotne łąki, źródliska, w górach

i gdzieniegdzie na niżu

weratryna, protoeratyna,

germeryna, jerwina, pseudo-

jerwina, kwas chelidonowy,

bydło, konie, mniej

owce i świnie, silnie

trujący także w sianie

spadek mlecz-

ności

Ziemowit

jesienny

w górach, w Polsce Środkowej,

wilgotne torfy, jednokośne łąki

alkaloid kolchicyna,

demokolcyna

owce, konie, kozy

mleko niekiedy

trujące

Manna

mielec

łąki mokre,

żyzne łęgi rozlewiskowe

glikozyd cyjanotwórczy

- kwas pruski

bydło, konie, owce

-

Kropidło

wodne

bagna

olejki eteryczne, enantoksyna,

enantyna, związki acetylenowe

bydło, owce, konie,

świnie

-

Marek

szerokolistny

siedliska błotne

olejki eteryczne, limonen,

fenolokwasy, związki narko-

tyczne

bydło

psucie mleka

krowiego

Rdest

ostrogorzki

wilgotne łąki, rowy, starorzecza,

przychacia

hiperozyd, izoramnetyna,

ramnazyna, peryksaryna, ru-

tyna, kwas elagowy, saponiny,

b-sytosterol

bydło, konie

mleko

Skrzyp

błotny

mokre, wilgotne łąki, pastwiska

końskie

ekwisetyna, palustryna,

tiaminaza

porażenie zadu koń-

skiego, bydło, owce

spadek

mleczności

Szalej

jadowity

rowy, brzegi zarastających zbiorni-

ków, moczary, łąki zabagnione, za-

lewane i ekstensywnie użytkowane

cykutoksyna,cykutol, olejki

eteryczne, fenolokwasy, związ-

ki kumarynowe i acetylenowe

silnie trujący dla bydła,

koni i owiec, objawy

zatrucia występują już

po 1-3 godzin

po spożyciu.

mleko

Szczwół

plamisty

przy drogach, rumowiska, wilgotne

łąki, przy śródłąkowych zadrze-

wieniach

alkaloid konina, koniceina,

konhydryna, pseudokonhy-

dryna

szkodliwy

dla większości

zwierząt domowych

mleko i mięso

mogą być trujące

Starzec

jakubek

zaniedbane mokre i podmokłe,

okresowo zalewane łąki,

przy rowach, przydrożach

jakobin, jakobina, jakodyna

może wywołać lekki

paraliż u bydła

mleko krowie

może być trujące

Świbka

błotna

łąki bagienne, wilgotne, torfowe,

brzegi stawów, rowów, lokalne

obniżenia wśród łąk

kwas pruski, glikozyd podobny

do linamazyny

bydło

mleko przy dłuż-

szym spożyciu

może być trujące

Wilczomlecz

sosnka

suche łąki i pastwiska, murawy

bogate w węglan wapnia, piaski

euforbon

bydło, owce

mięso

Tadeusz Czopor

DODR we Wrocławiu

Wykaz roślin trujących najczęściej występujących na pastwiskach