Z
a chwasty trujące uważa się
rośliny powodujące naruszenie
równowagi biologicznej organizmu,
a nierzadko nawet śmierć zwierzę-
cia. Związki chemiczne występujące
w tych roślinach to m.in. alkaloidy,
glikozydy cyjanotwórcze, saponiny,
olejki eteryczne, kwasy organiczne,
laktony, kwas pruski i inne.
Kolczaste, cierniste,
ciężkostrawne
Oprócz chwastów trujących, w runi
pastwiskowej mogą występować ro-
śliny kolczaste i cierniste oraz trudno
strawne, także szkodliwe dla zdrowia
zwierząt. Istnieje wiele gatunków
o tnących, ostrych liściach, z dużym
udziałem krzemionki lub włókna
i krzemionki. Należą do nich skrzy-
py, sity, turzyce i inne rośliny cibo-
rowate, mało strawne trawy, jak
śmiałek darniowy, bliźniczka psia
trawka, trzcinniki, z gatunków
dwuliściennych ostrożeń błotny,
lancetowaty i polny, oset kędzierza-
wy, wilżyna ciernista. Niepożądane
w runi są również chwasty, pasożyty
bezzieleniowe, które wszystkie po-
karmy czerpią z rośliny żywicielskiej.
Należą do nich kanianka macierzan-
kowa, kanianka koniczynowa i lnowa.
Do półpasożytów zieleniowych
należy gnidosz błotny i królewski,
świetlik łąkowy i wyprężony, szelęż-
nik mniejszy i większy, zagorzałek
późny. Półpasożyty, będące roślinami
zielonymi mogą asymilować, ale po-
karmy, głównie mineralne, czerpią za
pomocą ssawek z korzeni żywiciela
i w ten sposób osłabiają roślinę tra-
wiastą, która w efekcie wypada z runi
pastwiskowej. Te rośliny są charakte-
rystyczne dla trwałych użytków zie-
lonych użytkowanych ekstensywnie,
przy opóźnionych zbiorach paszy.
Niewrażliwe przeżuwacze
Zwierzęta przeżuwające są zwykle
mniej wrażliwe na działanie roślin-
nych substancji toksycznych, dzięki
specjalnej budowie żołądka. Zjadają
one bez szkody dla zdrowia znacz-
ne ilości słabiej trujących roślin,
jednakże niepokojącym zjawiskiem
jest przechodzenie substancji tok-
sycznych z tych roślin do mleka
lub mięsa zwierząt. Zatrucia ludzi
takim mlekiem i mięsem są trudne
do rozpoznania, gdyż ujawniają się
po kilku- lub kilkunastotygodnio-
wym okresie utajenia. Wiele roślin
posiada substancje nietoksyczne, ale
wpływające niekorzystnie na właś-
ciwości organoleptyczne mleka.
Krwawnik pospolity zawiera gorycz-
kę i składniki olejku, nadające kro-
wiemu mleku gorzki smak i niemiłą
woń, czosnek pospolity z powodu
zawartości siarczków alkilowych
również zmienia woń i smak mleka,
turzyce i skrzypy powodują wod-
nistość i silne zabarwienie mleka.
Szczawie (zwyczajny i polny) są od-
powiedzialne za zakwaszenie mleka
krowiego, a wilczomlecze za skład-
niki soku mlecznego znajdowanego
w mięsie owczym i kozim. Wiele
z tych roślin można usunąć z runi lub
ograniczyć ich ilość, przede wszyst-
kim przez uregulowanie stosunków
wodnych i racjonalne użytkowanie
pastwisk.
Rośliny silnie trujące
Szczególną uwagę należy zwrócić
na rośliny silnie trujące, takie jak
ciemiężyca, zimowit jesienny, sza-
lej jadowity i marek szerokolist-
ny, których nawet niewielka liczba
może spowodować śmierć zwierząt.
W przypadku roślin mniej trują-
cych trzeba pamiętać, że ich spasa-
nie przez dłuższy okres może być
również niebezpieczne.
ŻYWIENIE BYDŁA. Chwasty niepożądane na pastwiskach
Trujące rośliny w runi
Za chwasty pastwisk uważane są rośliny szkodliwe dla zdrowia
zwierząt lub pośrednio dla zdrowia ludzi, a także gatunki mają-
ce ujemny wpływ na cenne rośliny pastewne. Do najczęstszych
przyczyn pojawiania się chwastów należą niekorzystne zmia-
ny w siedlisku, głównie w uwilgotnieniu gleby i jej żyzności
oraz błędy popełniane w użytkowaniu. Najgroźniejsze chwa-
sty pastwiskowe to rośliny trujące. Mogą być trujące czasowo,
tj. w stanie zielonym albo stale - w stanie zielonym i jako siano.
fot.
Jolanta Mar
ko
wska
Wiele roślin zawiera substancje nietoksyczne ale wpływające negatywnie na smak
i zapach mleka
Gatunek
rośliny
Miejsce występowania
Związki toksyczne
Szkodliwość
Ujemny wpływ
na produkty
Jaskier
jadowity
łąki bagniste, torfowe, bagna, brze-
gi rzek, stawów, doły potorfowe,
miejsca udeptywane
protoanemoniny, anemoniny,
ranunculina, cholina, garbniki,
flawonoidy
silnie trujący dla
bydła, koni i owiec
protoanemonina
przedostaje się
do mleka
Jaskier
ostry
łąki okresowo podmokłe, wilgotne
pastwiska
saponiny, olejek eteryczny,
glikozyd, protoanemonina,
związki cyjanogenne,
ranunculina
bydło, owce,
konie i świnie
protoanemonina
przedostaje się
do mleka - zatru-
cia ssących cieląt,
umiejscawia się
w hemoglobinie
i krwinkach
Jaskier
płomiennik
moczary, bagna, brzegi rzek, sta-
wów, łąki zabagnione lub okresowo
zabagnione, łęgi zastoiskowe
anemoniny
bydło, owce, konie,
szkodliwy przy spasa-
niu przez dłuższy czas
jak wyżej
Jaskier
rozłogowy
rozpowszechniony na niżu
i w górach, łąki podmokłe
i wilgotne, okresowo zalewane,
bagna, zarośla leśne
protoanemonina - zawiera jej
mniej niż jaskier ostry
bydło, owce - przy
dłuższym spasaniu
szkodliwy
może przedostać
się do mleka
Knieć
błotna
bagna, bagniste łąki, brzegi rzek,
stawów
berberyna, heleboryna,
protoanemonina, saponiny,
eloksantyna
przy dłuższym spasa-
niu wrażliwe szcze-
gólnie młode bydło,
owce i kozy
obniżenie ilości
dojonego mleka
Ciemiężyca
biała
wilgotne łąki, źródliska, w górach
i gdzieniegdzie na niżu
weratryna, protoeratyna,
germeryna, jerwina, pseudo-
jerwina, kwas chelidonowy,
bydło, konie, mniej
owce i świnie, silnie
trujący także w sianie
spadek mlecz-
ności
Ziemowit
jesienny
w górach, w Polsce Środkowej,
wilgotne torfy, jednokośne łąki
alkaloid kolchicyna,
demokolcyna
owce, konie, kozy
mleko niekiedy
trujące
Manna
mielec
łąki mokre,
żyzne łęgi rozlewiskowe
glikozyd cyjanotwórczy
- kwas pruski
bydło, konie, owce
-
Kropidło
wodne
bagna
olejki eteryczne, enantoksyna,
enantyna, związki acetylenowe
bydło, owce, konie,
świnie
-
Marek
szerokolistny
siedliska błotne
olejki eteryczne, limonen,
fenolokwasy, związki narko-
tyczne
bydło
psucie mleka
krowiego
Rdest
ostrogorzki
wilgotne łąki, rowy, starorzecza,
przychacia
hiperozyd, izoramnetyna,
ramnazyna, peryksaryna, ru-
tyna, kwas elagowy, saponiny,
b-sytosterol
bydło, konie
mleko
Skrzyp
błotny
mokre, wilgotne łąki, pastwiska
końskie
ekwisetyna, palustryna,
tiaminaza
porażenie zadu koń-
skiego, bydło, owce
spadek
mleczności
Szalej
jadowity
rowy, brzegi zarastających zbiorni-
ków, moczary, łąki zabagnione, za-
lewane i ekstensywnie użytkowane
cykutoksyna,cykutol, olejki
eteryczne, fenolokwasy, związ-
ki kumarynowe i acetylenowe
silnie trujący dla bydła,
koni i owiec, objawy
zatrucia występują już
po 1-3 godzin
po spożyciu.
mleko
Szczwół
plamisty
przy drogach, rumowiska, wilgotne
łąki, przy śródłąkowych zadrze-
wieniach
alkaloid konina, koniceina,
konhydryna, pseudokonhy-
dryna
szkodliwy
dla większości
zwierząt domowych
mleko i mięso
mogą być trujące
Starzec
jakubek
zaniedbane mokre i podmokłe,
okresowo zalewane łąki,
przy rowach, przydrożach
jakobin, jakobina, jakodyna
może wywołać lekki
paraliż u bydła
mleko krowie
może być trujące
Świbka
błotna
łąki bagienne, wilgotne, torfowe,
brzegi stawów, rowów, lokalne
obniżenia wśród łąk
kwas pruski, glikozyd podobny
do linamazyny
bydło
mleko przy dłuż-
szym spożyciu
może być trujące
Wilczomlecz
sosnka
suche łąki i pastwiska, murawy
bogate w węglan wapnia, piaski
euforbon
bydło, owce
mięso
Tadeusz Czopor
DODR we Wrocławiu
Wykaz roślin trujących najczęściej występujących na pastwiskach