y wiz
i e
z r
e u
r nku
k
Zn
Z acz
c e
z n
e ie
i
e i
i ge
g n
e ez
e a
z
Da
D tow
o anie
i
Opis
i i
i id
i eo
e logi
g a
i
Ge
G n
e ez
e a
z
nazw
z y
ik
i o
k no
n gR
g A
R FIC
I Z
C N
Z A
N
„DAJĄCA ZWYCIĘSTWO”
od VI wieku
Maria tronująca, trzyma Dzieciątko lewą ręką za Wyizolowanie
NI
N KOPO
P I
O A
Wizerunek ten był wyobrażony na
lewą nóżkę, a prawą ręką obejmuje jego prawe
przedstawienia ze
ikonie, pod opieką której Herakliusz
ramionko. Po bokach stoją zwykle dwaj aniołowie, sceny Pokłonu Trzech Matka Boska z
żeglował z Kartaginy do
jeden z berłem, drugi z jabłkiem.
Króli (?)
Dzieciątkiem, tronująca
Konstantynopola, aby położyć kres
Maria trzyma Dzieciątko w mandorli po środku
terrorowi Phokasa (610).
swego łona. Mandorla jest tu dowodem Boskiej
natury Chrystusa.
Maria Imperatrix
najstarszy przykład – nie
Maria tronuje w pozycji Nikopoi, odziana jest w Przedstawienia późno-
(później – Regina Coeli)
zachowane w całości
szaty cesarskie (dalmatyka, naszyjnik z pereł – antycznych Maria Cesarzowa
malowidło w Sta Maria
tzw. loros), na głowie nosi diadem, siedzi na cesarzowych Antiqua w Rzymie, VI w. ozdobnym tronie, na purpurowej poduszce, a stopy wspiera na bogato zdobionym podnóżku; asysta anielska – ceremoniał dworski. Maria jako wieczysta
władczyni
w
pełnym
odzieniu
bizantyjskiej cesarzowej.
„PRZEWODNICZKA”
typ poświadczony już w
Madonna w ściśle frontalnej pozie, oparta na HOD
O E
D GE
G TR
T I
R A
Nazwa
pochodzi
od
klasztoru VI wieku,
dekoracyjnym suppedionie; trzyma błogosławiące maryjnego
w
Konstantynopolu, najpopularniejszy typ
Dzieciątko na lewej ręce i podpiera je prawą ręką Matka Boska z
określanego Hodegoi – „Przewodnik”; Madonny w Bizancjum.
za jego prawym kolankiem. Często spotykamy Dzieciątkiem,
znajdowało się tam cudowne źródło, w
Hodegetrię w półfigurze. Najważniejszą cechą stojąca en pied lub ukazana
którym za przyczyną Marii ślepcy
tego typu jest brak jakiejkolwiek ludzkiej relacji w półfigurze
odzyskiwali wzrok, mnisi którzy
pomiędzy matką i dzieckiem. Maria wydaje się prowadzili
ślepych
zwani
byli
tylko podporą dla Dzieciątka. Tym niemniej
Hodegoi. W kościele klasztornym miał
suppedion i inskrypcja „Święta Maryja” wskazują,
znajdować
się
wizerunek
Marii,
że jest to przede wszystkim przedstawienie Matki
malowany przez św. Łukasza, który w
Boskiej, wyniesionej ponad rodzaj ludzki.
połowie V wieku cesarzowa Eudoksja
przysłał z Jerozolimy swej szwagierce
Maria stoi na suppedionie, ale trzyma Dzieciątko z
Pulcherii, która kazała wybudować dla
większą troską, ugina lewe biodro, korpus
ikony kościół.
przechyla nieco w prawo a głowę kieruje w lewo,
ku Dzieciątku. To nieznaczne zmiękczenie pozy
czyni z reprezentacyjnego majestatu obraz
prawdziwego stosunku pomiędzy Marią i Jezusem.
Często – smutny wyraz twarzy Marii.
Dexiokratusa –
Ikona z VII w. w Sa.
Maria trzyma Chrystusa na prawym ramieniu
„ TRZYMAJĄCA PRAWA RĘKĄ”
Francesca Romana w
Rzymie
Dexiokratusa
Nazwa pochodzi od kościoła w
najstarszy przykład -
Maria stoi frontalnie i trzyma siedzące Dzieciątko KYR
Y I
R OT
O I
T SSA
Konstantynopolu, ufundowanego
pektorał z Museo Sacro
dokładnie na osi swego ciała. Zasadniczy motyw przez prefekta Kyrosa po 433 roku
na Watykanie
tego przedstawienia – prezentacja Syna Bożego, Matka Boska z
jedną
ręką
trzymającego
zwój
a
drugą
Dzieciątkiem, stojąca
podnoszącego w geście błogosławieństwa.
Maria trzyma przed sobą mandorlę z Chrystusem
GALA
L K
A TRO
R P
O HOUS
U A „KARMIĄCA”
po raz pierwszy – na Maria trzyma ustawione profilowo Dzieciątko i Źródło obrazowe –
marmurowym kraterze z podaje mu pierś do ssania, ten intymny wizerunek Izyda z małym MARIA LACTANS
końca IV wieku z Muzeo podkreśla człowieczeństwo Jezusa.
Horusem na kolanach
Nationale w Rzymie; typ
Matka Boska z
szczególnie lubiany był
Dzieciątkiem, tronująca
w Egipcie, w Bizancjum
pojawiał się rzadko.
ELE
L OU
O S
U A
MATKA
BOSKA
LITOŚCIWA najstarszy
przykład Maria trzyma siedzące Dzieciątko na prawej ręce i (Wzruszona)
statuetka
z
kości podpiera je lewą za ramionko; Dzieciątko kładzie Określenie pochodzi z przekonania, że słoniowej (Baltimore) z lewą rączkę na ramieniu matki i przytula Matka Boska z Dzieciątkiem Maria od czasu ofiarowania Jezusa w połowy VII wieku twarzyczkę do jej policzka
świątyni miała przeczucie tragiczne
losu Syna i dlatego współczuła mu
Nazwa od kościoła w Blacherne już na złotych czarach z Maria stoi w postawie orantki, ściśle frontalnie, z Wykształciła się z Blac
a ha
h r
a ni
n o-
(dzielnicy Konstantynopola)
IV w.
rękami wzniesionymi ku górze (Intercessio – postaci orantki z TI
T SSA
modlitwa wstawiennicza)
wczesnochrześcijańs-
kiego malarstwa
Matka Boska orantka,
katakumb
bez Dzieciątka
Maria stoi w postawie orantki, ręce trzyma przed sobą, wierzchem dłoni dotykając piersi, wariant popularny w sztuce włoskiej
D OM
O E
M NE
N
w watykańskim kodeksie
Pojawia się obok Chrystusa w pozycji błagalnej, chrześcijańskiej topografii ze złożonymi rękami, może też występować Kosmasa Indikopleustusa, samodzielnie.
Maria orantka
Kopia miniatury z VI w.
wykonana w wieku IX w
Konstantynopolu
PLA
L TY
T TE
T RA
R
„UCZYNIONA WIĘKSZĄ NIś
marmurowy relief z Sta
Maria w postaci orantki, przed nią unosi się
NIEBIOSA” [ Platytera ton uranon],
Maria Mater Domini w
błogosławiące Dzieciątko w tondzie. Nie jest to nazwa z liturgii Basileusa, modlitwa:
Wenecji, XI w.
przedstawienie Marii jako Matki Boskiej, lecz
Matka Boska z Dzieciątkiem „ Twe łono stało się tronem a twe ciało dziewicy, która nosi w sobie to co otrzymała od w tondzie
– uczyniono wię kszym niż Niebiosa”.
Ducha św., a więc Marii ciężarnej. Postawa
Bóg uczynił łono Marii zdolnym do
modlitewna to nie wyraz orędownictwa Marii, lecz przyjęcia Tego, którego nie ogarniają
obrazowe ukazanie Magnificat.
niebiosa.
„SŁODKO MIŁUJĄCA”
pocz. XII w.
Dzieciątko nie obejmuje szyi Marii, tylko dotyka GLYKOP
O HI
H LUS
U A
rączką jej brody, Maria może być zwrócona
zarówno w prawo, jak i w lewo.
Pelagonitissa –
Dzieciątko silnie się odchyla w pozie niemal
Matka Boska z dzieciatkiem Od krainy Pelagonii, gdzie szczególnie akrobatycznej
w półfigurze
był ten typ popularny
ZOO
O D
O OC
O H
C OS
O P
E
P GE
G „śYCIODAJNE ŹRÓDŁO”
pocz. XIV w.
Maria ukazana w półfigurze, trzymająca przed
Jedyny przykład transpozycji na obraz
sobą Dzieciątko, wyłaniająca się ze źródła wzgl.
Matka Boska z dzieciątkiem tytułu maryjnego. Nazwa pochodzi od ze studni
w półfigurze
sanktuarium przed murami
Konstantynopola
WG GERTRUD SCHILLER