POJEMNOŚĆ INFORMACYJNA PODSTAWOWYCH POZYCJI BILANSU

Pozycja bilansu

Charakterystyka

AKTYWA

Kontrolowane przez jednostkę zasoby majątkowe trwale wyłączone z obrotu i przeznaczone do długotrwałego (powyżej 1 roku) użytkowania w przedsiębiorstwie. W bilansie wykazywane są w wartościach netto, tj. po uwzględnieniu umorzenia (podlegają AKTYWA TRWAŁE mu wartości niematerialne i prawne oraz rzeczowe aktywa trwałe) oraz odpisów aktualizujących, służących zrównaniu wartości księgowej z wartością rynkową.1

1. Prawa majątkowe nadające się do gospodarczego wykorzystania: autorskie prawa majątkowe, prawa pokrewne, licencje, koncesje, prawa do wynalazków, patentów, znaków towarowych, wzorów użytkowych i zdobniczych, konw-how.

1) Wartości

2. Dodatnią wartość firmy2 będącą różnicą między ceną nabycia określonej jednostki a niższą od niej wartością rynkową niematerialne i prawne

nabytych składników majątkowych; nadwyżka ta wyraża m.in. stopień nowoczesności parku maszynowego i stosowanej technologii, wartość skompletowanej załogi i jej kwalifikacji, renomę przedsiębiorstwa na rynku; 3. Koszty zakończonych prac rozwojowych.

1. Środki trwałe:

grunty, w tym prawo wieczystego użytkowania gruntów3

budynki (np. hale fabryczne, magazyny, biurowce), w tym prawa spółdzielcze do lokalów,

budowle (np. wodociągi, gazociągi, drogi i place, oczyszczalnie, ogrodzenie terenu, oświetlenie terenu), 2) Rzeczowe aktywa

trwałe

urządzenia techniczne i maszyny,

środki transportu,

pozostałe środki trwałe, w tym nakłady w obcych środkach trwałych.

2. Środki trwałe w budowie – np. rozpoczęte ale jeszcze nie zakończone budowy, trwające prace montażowe.

3. Zaliczki na środki trwałe w budowie

3) Należności

Są to należności wymagalne po upływie 12 m-cy od dnia bilansowego, za wyjątkiem należności z tytułu dostaw i usług oraz długoterminowe

tytułów zaliczanych do inwestycji długoterminowych, np. pożyczki.

4) Inwestycje

Są to aktywa nabyte4 w celu osiągnięcia korzyści ekonomicznych wynikających z przyrostu wartości tych aktywów, uzyskania długoterminowe

z nich przychodów w formie odsetek, udziałów w zyskach lub innych pożytków (np. dochodów z najmu), w okresie dłuższym 1 W informacji dodatkowej do sprawozdania podawana jest wartość umorzenia i odpisów aktualizujących, co można wykorzystać do ustalenia wartości brutto majątku.

2 Ujemną wartość firmy zalicza się do rozliczeń międzyokresowych przychodów w pasywach.

3 Należy zaznaczyć, że grunty nie podlegają umorzeniu, zaś prawo wieczystego użytkowania gruntów jest umarzane.

1

niż 12 m-cy od dnia bilansowego. Zalicza się tu:

1. Nieruchomości oraz wartości niematerialne i prawne, które nie są użytkowane przez jednostkę, lecz zostały nabyte w celu osiągnięcia korzyści ekonomicznych, w związku z tym nie są amortyzowane bilansowo, chociaż dla celów podatkowych są nadal umarzane,

2. Długoterminowe aktywa finansowe: udziały, akcje i inne papiery wartościowe (obligacje, bony, długoterminowe weksle obce), udzielone pożyczki i inne długoterminowe aktywa finansowe,

1. Aktywa z tytułu odroczonego podatku dochodowego tj. kwoty powodujące w przyszłości zmniejszenie podstawy 5) Długoterminowe

opodatkowania na skutek występowania ujemnych różnic przejściowych między zyskiem brutto a podstawą opodatkowania (bez rozliczenia

względu na długość okresu, w którym nastąpi to zmniejszenie);

międzyokresowe

2. Inne rozliczenia międzyokresowe, w części dotyczącej okresu dłuższego niż 12 m-cy od dnia bilansowego Są to takie aktywa, które nie są stale zaangażowane w działalność przedsiębiorstwa, tj. są przeznaczone do zbycia lub zużycia w AKTYWA

ciągu 12 m-cy od dnia bilansowego lub w ciągu normalnego cyklu operacyjnego5 właściwego dla danej działalności, jeżeli trwa OBROTOWE

on dłużej niż 12 m-cy.

Wycenione są według cen nabycia lub kosztu wytworzenia, ale nie wyżej ceny sprzedaży na dzień bilansowy.6 Obejmują: 1. Materiały - nabyte w celu zużycia na własne potrzeby

1) Zapasy (rzeczowe

2. Półprodukty i produkty w toku - przed zakończeniem procesu produkcyjnego;

aktywa obrotowe)

3. Produkty gotowe - efekty zakończonego procesu produkcyjnego przeznaczone do sprzedaży; 4. Towary - zakupione z zewnątrz wyroby przeznaczone do dalszej sprzedaży w stanie nieprzerobionym; Wykazywane są w bilansie w kwotach netto, czyli po uwzględnieniu odpisów aktualizujących. Generalny podział na należności od jednostek powiązanych7 i pozostałych. W ramach tego podziału wyodrębnia się:

1. Ogół należności z tytułu dostaw i usług (niezależnie od okresu spłaty);

2) Należności

2. Całość lub część należności z innych tytułów, które są wymagalne w ciągu 12 m-cy od dnia bilansowego. Są to należności: krótkoterminowe

z tytułu podatków, dotacji i ubezpieczeń społecznych- należne zwroty, nadpłaty, refundacje; pozostałe - od pracowników, innych osób fizycznych i prawnych, np. kaucje, odszkodowania;

roszczenia sporne - dochodzone na drodze sądowej niezaakceptowane przez kontrahenta należności przed orzeczeniem sądu (ze względu na obowiązek tworzenia od nich odpisów aktualizujących przeważnie nie są one wykazywane w 4 Słowo „nabyte” oznacza, że nieużytkowane obecnie na potrzeby jednostki nieruchomości, lecz wydzierżawione (dla pomniejszenia strat wywołanych ich utrzymaniem), ale pierwotnie nabyte (wybudowane) na jej potrzeby nie będą zaliczane do inwestycji

5 Cykl operacyjny jednostki to okres czasu upływający pomiędzy nabyciem materiałów wykorzystywanych w procesie gospodarczym a ich realizacją w formie pieniężnej 6 Zapasy mogą być wyceniane według jednej z następujących metod: rzeczywistych cen nabycia lub kosztów wytworzenia, FIFO, LIFO, cen średnioważonych.

7 Jednostki powiązane to te, między którymi występują powiązania kapitałowe lub inne umożliwiające wywieranie wpływu na działalność innej jednostki) 2

bilansie)

Zalicza się tu:

1. Krótkoterminowe aktywa finansowe (w podziale na utrzymywane w jednostkach powiązanych i pozostałych), a w szczególności:

wyemitowane przez inne jednostki udziały, akcje i inne papiery wartościowe,

3) Inwestycje

udzielone pożyczki,

krótkoterminowe

wynikające z kontraktu prawo do otrzymania aktywów pieniężnych lub prawo do wymiany instrumentów finansowych z inną jednostką na korzystnych warunkach, płatne i wymagalne w ciągu 12 m-cy od dnia bilansowego lub od daty ich założenia, wystawienia lub nabycia.

2. Środki pieniężne i inne aktywa pieniężne w formie krajowych środków płatniczych, walut obcych i dewiz oraz innych aktywów finansowych, w tym w szczególności naliczone odsetki od aktywów finansowych.

4) Krótkoterminowe

Obejmują poniesione z góry koszty, które dotyczą okresów następnych (np. koszty remontów, przygotowania nowej produkcji, rozliczenia

ubezpieczenia majątkowe, czynsze, prenumeraty, koszty finansowe). Jest to więc swoisty zapas usług rozliczany z przychodami międzyokresowe

następnych okresów nie dłużej niż 12 m-cy od dnia bilansowego.

PASYWA

KAPITAŁ

Są definiowane jako roszczenie właścicieli do majątku firmy po odjęciu sumy zobowiązań.8 Kapitały te znajdują się w (FUNDUSZ) WŁASNY długotrwałej dyspozycji firmy.

Stanowi on zasadniczą i najtrwalszą pozycję kapitałów własnych. W zależności od formy prawnej może tu wystąpić kapitał

1) Kapitał (fundusz)

zakładowy (w spółce akcyjnej oraz z ograniczoną odpowiedzialnością) lub fundusz założycielski (w przedsiębiorstwie podstawowy

państwowym) i fundusz udziałowy (w spółdzielni). Kapitał ten powinien być opłacony w pełnej wysokości przed powstaniem firmy, za wyjątkiem spółki akcyjnej, w przypadku której dopuszcza się późniejsze opłacenie 75% akcji.

2) Należne wpłaty na

Jest to różnica między kapitałem zadeklarowanym a faktycznie opłaconym.

kapitał podstawowy

(wielkość ujemna)

3) Udziały (akcje)

Nabyte własne udziały lub akcje korygują in minus kapitał (fundusz) podstawowy

własne (wielkość

ujemna)

4) Kapitał (fundusz)

Tworzony z zysku lat ubiegłych, z dopłat wspólników, ze sprzedaży akcji powyżej ich wartości nominalnej (po uprzednim zapasowy

pokryciu kosztów emisji), w celu pokrycia ewentualnych strat bilansowych, z przeznaczeniem na inwestycje lub w celu 8 Dlatego też odpowiadają wartościowo aktywom netto.

3

umocnienia standingu finansowego firmy.

Powstaje na skutek:

5) Kapitał (fundusz) z

przeszacowania środków trwałych,

aktualizacji wyceny

wyrażenia w cenach rynkowych inwestycji zaliczanych do aktywów trwałych (nieruchomości, prawa, papiery wartościowe).

6) Pozostałe kapitały

Są tworzone w określonym celu, np. w celu sfinansowania inwestycji, prac rozwojowych.

(fundusze) rezerwowe

7) Zysk (strata) z lat

Występuje, jeżeli w okresach poprzednich nie zostały podjęte decyzje o jego podziale lub o pokryciu straty ubiegłych

Wygospodarowany w okresie, na koniec którego sporządzono bilans. Zwiększa wartość kapitałów własnych do momentu jego 8) Zysk (strata) netto

podziału.

9) Odpisy z zysku netto Zaliczki na poczet dywidendy

w ciągu roku obrotow.

(wielkość ujemna)

ZOBOWIĄZANIA

Obejmują zobowiązania wobec różnych podmiotów i o różnym terminie wymagalności (długo- i krótkoterminowe), a także I REZERWY NA

roszczenia jeszcze niewymagalne, ale których wystąpienie w przyszłości jest pewne lub uprawdopodobnione.

ZOBOWIĄZANIA

Są to zobowiązania, których zarówno termin wymagalności lub kwota nie są pewne, jak też których zaistnienie charakteryzuje się niepewnością. Zaliczane są tu rezerwy:

1) Rezerwy na

z tytułu odroczonego podatku dochodowego (zaliczane do pasywów długoterminowych),

zobowiązania

na świadczenia emerytalne i podobne (w podziale na długo- i krótkoterminowe),

pozostałe, np. z tytułu udzielonych gwarancji, poręczeń, planowanej restrukturyzacji, skutków toczącego się postępowania sądowego (w podziale na długo- i krótkoterminowe).

2) Zobowiązania

Obejmują różne tytuły zobowiązań o terminie płatności dłuższym niż 1 rok, za wyjątkiem zobowiązań z tytułu dostaw i usług.

długoterminowe

Zobowiązania te grupowane są z podziałem na pochodzące z operacji z jednostkami powiązanymi i innymi.

Obejmują różne tytuły zobowiązań w podziale na powstałe w wyniku transakcji z jednostkami powiązanymi i pozostałymi.

Zalicza się tu m.in.:

3) Zobowiązania

1. Całość zobowiązań z tytułu dostaw i usług niezależnie od okresu wymagalności.

krótkoterminowe

2. Zobowiązania o terminie płatności krótszym niż 1 rok, m.in.:

odpłatne źródła kapitału: kredyty i pożyczki zaciągnięte w banku i u innych podmiotów;

darmowe źródła kapitału: zobowiązania z tytułu podatków, ceł i ubezpieczeń społecznych, wynagrodzeń, pozostałe, 4

3. Fundusze specjalne - przede wszystkim stan zakładowego funduszu świadczeń socjalnych (jest traktowany jako kapitał obcy gdyż stanowi zobowiązanie wobec pracowników, na rzecz których jest tworzony).

Zalicza się tu:

4. Ujemną wartość firmy,

5. Inne rozliczenia w podziale na długo- i krótkoterminowe, gdzie ujmuje się:

bierne rozliczenia kosztów - dotyczą kosztów danego okresu nie stanowiąc jeszcze zobowiązań, np. płatne “z dołu” usługi 4) Rozliczenia

międzyo

telekomunikacyjne, czynsze. Mogą to być również koszty prawdopodobne, dla których moment powstania zobowiązania kresowe

nie jest jeszcze znany, np. z tytułu napraw gwarancyjnych lub rękojmi.

rozliczenia międzyokresowe przychodów obejmują m.in.: pobrane od kontrahentów zaliczki na poczet przyszłych świadczeń (poza przedpłatami na dostawy), należne odszkodowania umowne, odsetki za zwłokę z tytułu regulacji należności, dotacje, subwencje.

Źródło: Opracowanie własne

5