S-OP-Z7-Aronson

28. listopad

2006

S-OP-Z7-ARONSON „JA I TOŻSAMOŚĆ”

Streszczenie

Pytania

1. Kto jest autorem podstawowego dualizmu w spostrzeganiu Ja?

2. Czy zwierzęta mają poczucie Ja? (lustro)

3. Jak ludzie odpowiadają na pytanie: „Kim jesteś?”

4. Czy pojęcie Ja i odpowiedzi na pytanie „Kim jesteś?” zmieniały się na przekroju epok i

kultur?

5. Dlaczego dzieci rzadziej łamały reguły biorąc więcej niż jeden cukierek z „nie

pilnowanego” talerza, gdy ten został położony pod dużym lustrem?

Do zapamiętania

●

Dualizm Jamesa: Ja składa się z: myśli i przekonań – poznawcze Ja i aktywny odbiorca

informacji, czyli poznające Ja.

●

Współcześnie to jest to: Ja i świadomość, które łącząc się dają poczucie tożsamości

●

Rozwój poczucia Ja wymaga zdania sobie sprawy z tego, że jest się poznającym i że istnieje

w istocie coś, co ma być poznane.

●

Małpy człekokształtne, w przeciwieństwie do innych, niższych ssaków, mają poczucie Ja i

mogą rozpoznawać siebie w swoim lustrzanym odbiciu.

●

Rozpoznawanie siebie, a tym samym zalążki pojęcia Ja rozwijają się stopniowo. Zgodnie z

panującym przekonaniem, pojęcie Ja wyłania się u dziecka w wieku mniej więcej dwóch lat.

●

W miarę jak dojrzewamy, kładziemy mniejszy nacisk na cechy fizyczne, a większy na stany

psychiczne oraz na to, jak nas oceniają inni – w odpowiedzi na pytanie „kim jesteś?”.

●

Pojecie Ja jest kształtowane zarówno przez kulturę, jak i przez epokę historyczną.

●

Definicja Ja zbliżona do naszej współczesnej pojawiła się dopiero w wieku XVII, kiedy to u

purytanów zrodziła się samoświadomość i samopoznanie.

●

4 sposoby dochodzenia do wiedzy o sobie samych: introspekcja, obserwacja własnego zachowania, schematy Ja i interakcja społeczna.

●

Ludzie rzadko używają introspekcji, a nawet jeśli już to robią to przyczyny ich zachowań i

odczuć mogą być ukryte przed ich świadomością.

●

Zgodnie z teorią samoświadomości gdy koncentrujemy się na sobie, oceniamy własne zachowanie i porównujemy je z naszymi wewnętrznymi normami i wartościami.

●

Samoświadomość sprawia, że zaczynamy sobie uświadamiać własne wewnętrzne normy, a

także, w pewien sposób ukierunkowuje nasze dalsze zachowanie.

●

Jak ludzie doznają niepowodzenia, wykonując jakieś zadanie, stwierdzono, że celowo unikają oni później sytuacji wywołujących u nich stan samoświadomości.

●

Ludzie wydawali celniejsze sądy dotyczące własnej osobowości, gdy sadzano ich przed

lustrem.

●

Wiele spośród naszych podstawowych procesów poznawczych dzieje się poza

świadomością.

●

Mówimy więcej niż wiemy

●

Teoria przyczynowości – dotyczy przyczyn naszych uczuć i zachowań, wiele z ych teorii

Strona 1 z 4

S-OP-Z7-Aronson

28. listopad

2006

przyswajamy sobie z kultury, w której życjemy.

●

Analizowanie przyczyn naszych uczuć nie zawsze jest najlepszą strategią i w istocie może

daną sprawę pogorszyć.

●

Możemy nawet wywołać u ludzi zmianę postawy spowodowaną wyszukiwaniem przyczyn –

ludzie zakładają zgodność swoich postaw z przyczynami, które wydają się wiarygodne i są

łatwe do zwerbalizowania.

●

Introspekcja może rodzić problemy dwojakiego rodzaju. Trudno jest za jej pomocą dociec,

dlaczego odczuwamy to, co odczuwamy, a próbując tego, możemy wmówić sobie uczucia

oparte jedynie na tym, co nam przychodzi na myśl i jest łatwe do zwerbalizowania.

●

Tłumienie – usiłowanie, by nie myśleć o czymś; badania wykazują, że im bardziej ludzie

starają się nie dopuszczać do siebie jakiejś myśli, tym częściej a właśnie myśl pojawia się w

ich głowach.

Poznawanie siebie poprzez obserwację własnego zachowania

●

Teoria spostrzegania siebie – to, jakimi jesteśmy ludźmi, albo jakie są nasze postawy, często

odkrywamy w taki sam sposób jak prawdy o innych, czyli obserwując własne zachowanie,

tak jak czyniłaby to druga osoba.

●

Niekiedy dokładnie wiem, co odczuway lub jaka jest nasza postawa, ale jeśli wskazówki

wewnętrzne są słabe lub niedookreślone to znajdujemy się w położeniu podobnym do obserwatora zewnętrznego, gdzie wnioskujemy o osobie jedynie na podstawie dostępnych

nam przesłanek.

●

Hipoteza mimicznego sprzężenia zwrotnego – ludzie spostrzegali rysunki jako bardziej zabawne, gdy trzymali pióro w zębach, ponieważ zmuszało ich to do uśmiechania się podczas oglądania tych rysunków, czyli, że własny wyraz mimiczny może determinować

emocję, która jest doświadczana.

●

Pragnienie podtrzymania samooceny – ludzie dążą do tego, żeby mieć wszystko ładnie

ułożone i wyjaśnione w głowie, a przede wszystkim utrzymywać odpowiedni obraz samego

siebie.

●

Teoria dysonansu – ludzie starają się unikać tego, co zagraża ich samoocenie.

●

Bem natomiast sprzeciwiał się teorii dysonansu i twierdzi, że ludzie po prostu próbują

dokonywać trafnych wnioskowańdotyczących własnego zachowania i czynią to w sposób

chłodny i logiczny. Sądził on, że ludzie po prostu dążą do uzyskania najbardziej logicznego

i sensownego wyjaśnienia swojego postępowania.

●

Bema teoria spostrzegania siebie wyjaśnia szeroki zakres okoliczności, kiedy ludzie nie

postępują w sposób niewłaściwy czy też wzbudzający dysonans, a mimo to wnioskują o

swoich stanach wewnętrznych jako zgodnych z zachowaniem.

●

Efekt nadmiernego uzasadnienia – zjawisko polegające na spostrzeganiu swojego działania

jako wywołanego przekonującymi czynnikami zewnętrznymi i niedocenianiu wagi

czynników wewnętrznych.

●

Zewnętrzne przyczyny naszego zachowania są szczególnie łatwo dostrzegalne, popadamy w

przesadę, pomniejszając rolę czynników wewnętrznych

●

Motywacja wewnętrzna i zewnętrzna – angażowanie się w jakieś działanie, ponieważ sprawia nam ono przyjmność (wewn.) lub wskutek zewnętrznych korzyści (zewn.).

●

Warunki, w jakich daje się unikać efektów nadmiernego uzasadnienia:

○

nagrody prowadzą do zmniejszenia zainteresowania tylko wtedy, kiedy pierwotnie jest

ono duże

○

jeśli zadanie jest nudne, nagrody oczywiście nie zmniejszą jeszcze bardziej twojego

Strona 2 z 4

S-OP-Z7-Aronson

28. listopad

2006

zainteresowania

○

Prawdopodobnie można nauczyć ludzi unikać destrukcyjnego wpływu nagród

●

Hennessey i Zbikowski spodziewali się, że perspektywa nagrody zmniejszy pomysłowość

dzieci w konstruowaniu historyjek. W istocie połączenie nagrody i treningu motywacji wewnętrznej prowadziło do najbardziej pomysłowych historyjek.

Dwuczynnikowa teoria emocji

●

jest to koncepcja zgodnie z którą doznanie emocji jest rezultatem dwufazowego procesu

spostrzegania siebie – najpierw ludzie doświadczają pobudzenia fizjologicznego, a następnie

poszukują dla niego odpowiedniego wyjaśnienia, jeśli przypisują to pobudzenie źródłu mającemu naturę emocjonalną, przeżywają odpowienią emocję

●

Schachter i Singer – emocje mogą być wynikiem procesu spostrzegania siebie – szukania w

otoczeniu najbardziej wiarygodnego wyjaśnienia tego, że jest się pobudzonym.

●

Najpierw „etykietka” potem doświadczenie pobudzenia

●

Gdy ludzie doświadczają bardzo silnego pobudzenia to zwykle reagują na nie negatywnie.

●

Błędne określenie przyczyn pobudzenia: przypisanie własnego pobudzenia niewłaściwemu

źródłu, czego konsekwencją jest fałszywa bądź nadmiernie silna emocja.

●

Błędy atrybucyjne lub błędy we wnioskowaniu

●

schematy Ja: oparte na naszych przyszłych doświadczeń zorganizowane struktury wiedzy o

nas samych, które pomagają nam zrozumieć wyjaśnić i przewidzieć własne zachowanie

●

Pamięć autobiograficzna: treści pamięciowe dotyczące własnych myśli, uczuć i zachowań w

przeszłości

●

Ludzie mają milcząco przyjmowane teorie dotyczące tego, w jaki sposób zmieniają się ich

myśli i uczucia, i że te teorie mogą w ogólny sposób wpływać na pamięć autobiograficzną.

●

Ludzie dysponują wieloma takimi teoriami dotyczącymi stałości postaw i zachowań w czasie.

●

„JA” odzwierciedlone – spostrzeganie siebie oczami innych ludzi i włączanie ich oppinii do

własnego pojęcia Ja

●

Teoria porównań społecznych: koncepcja, zgodnie z którą poznajemy swoje własne zdolności i postawy poprzez porównywanie się z innymi ludźmi.

●

Porównania społeczne w górę: porównywanie siebie z ludźmi, którzy lokują sie wyżej niż

my w zakresie jakiejś zdolności czy cechy, mające na celu określenie standardu doskonałości (są jeszcze takie same, ale w dół)

●

Autoprezentacja: próba zakomunikowania poprzez nasze wypowiedzi, zachowania

niewerbalne i działania, kim jesteśmy albo za kogo chcielibyśmy być uważani przez innych

●

Kierowanie wrażenim: świadome bądź nieświadome aranżowanie starannie skonstruowanej

prezentacji Ja, która wytworzy u innych określone wrażenie, zgodne z naszymi celami czy

potrzebami w interakcji społecznej

●

Strategia harwardzka, polega na sianiu lęku w sercach kolegów przez sprawianie wrażenia,

że się nigdy nie uczmy, a mimo to otrzyujemy najwyższe oceny.

●

Ingracjacja: proces polegający na ty, że ludzie schlebiają jakiejś osobie, często o wyższym

statucie wychwalają ją i w ogóle próbują wzbudzić w niej sympatię do siebie

●

Promowanie siebie: proces polegający na tym, że ludzie próbują wywrzeć pozytywne wrażenie na innych, opisując własne talenty i manifestując swoją wiedzę.

●

Pławienie się w cudzej chwale: dążenie do poprawienia własnego wizerunku przez wiązanie

się z ludźmi, którzy odnieśli sukces lub są sławni.

●

Kreowanie usprawiedliwień dla możliwej porażki: tworzenie utrudnień i wymyslanie Strona 3 z 4

S-OP-Z7-Aronson

28. listopad

2006

usprawiedliwień dla samego siebie, żeby w wypadku niepowodzenia dysponować gotowym

wytłumaczeniem

●

Strona 4 z 4