Sarah A
uczaj
Skupienie czyli focusing
O metodzie Eugene T. Gendlin'a w psychoterapii
Co to jest?
Jest takie miejsce, w nas, gdzie odbieramy świat, miejsce gdzieś między myślą i uczuciem. Nie
jest ono całkiem świadome, bo mało kiedy zwracamy uwagę na to, ale też nie należy do
nieświadomości, zapakowane i odizolowane od nas. Brzmi abstrakcyjnie, ale jest jak najbardziej
konkretne. Możemy w każdej chwili mieć dostęp do tego jak naprawdę funkcjonuje nasze życie,
co sprawi, że wybierzemy nowe rzeczy, co nas kieruje do przodu. To zawsze trwa, pomiędzy
wyjaśnieniami. Znajdziemy to w przestrzeni ciała.
Skupienie jest bezpośrednim dostępem do wiedzy w ciele, do orientacji w ciele, przez to, co
amerykański filozof i psychoterapeuta Gendlin nazywa zgrabnie po angielsku, felt sense, a można
przetłumaczyć na polski jako "poczucie czucia". Przed pracą Gendlin'a, nie było w języku
angielskim słowa, która by określiło "jak ja tą całą sytuację, to wszystko, odbieram w ciele".
Skupienie (focusing) jest metodą wypracowaną przez Gendlin'a, żeby w skuteczny sposób znalez
ć
wejście, i potem nawiązać kontakt z tym poczuciem czucia, które leży jakby 'na brzegu/ na progu'
(po angielsku on the edge) naszego doświadczenia.
Taki kontakt prowadzi zawsze do jakichś zmian, do następnego kroku w danej sytuacji, jeśli
chodzi o problem życiowy, o szukanie sensu w snach, czy pisaniu wiersza. Wiemy, że nie mamy
do czynienia ani z myślami ani z emocjami w czystej postaci przez to, że czujemy po kontakcie z
'poczuciem czucia' odczucie przesunięcia (po angielsku felt shift). Coś w nas idzie do przodu, i
czujemy ulgę.
Ale gdzie to czujemy? Czy konkretnie w ciele?
Prosty przykład. Zapomniałam czegoś. Wiem, że coś trzeba by było dzisiaj zrobić. Coś kupić, czy
zadzwonić do kogoś? Wiem że jest coś, tylko nie wiem co. Myślę o różnych możliwościach.
Sprawdzam, czy, myśląc akurat że mam może coś kupić, czuję ulgę. Ta ulga będzie odczuwana w
ciele, ani w nogach, ani w brzuchu, tylko w tym nieokreślonym miejscu w ciele gdzie czuję
niejasność, niepokój, to coś. Kiedy przypominam sobie, już nie ma dyskusji. "Tak to jest to!"
Ta ulga to właśnie taki felt shift odczucie przesunięcia.
Gendlin odkrył metodę skupienia badając w latach 1950-ych jakie czynniki wpływają na sukces w
terapii. Odkrył, że ci klienci, którzy umieli się skupić na ich odczuciu całej sytuacji, zewnętrznej,
czy wewnętrznej, robili większy postęp. Relacja klienta z własnym doświadczeniem była
decydującym czynnikiem, czy terapia 'działa' czy nie.
To odczucie czucia nie pochodzi z jakiegoś podświadomego z
ródła wiedzy, nie jest tak, że znamy
jakąś ostateczną prawdę o sobie, czy o danej sytuacji. Gendlin raczej widzi cały świat jako
złożony z różnych procesów, z których każdy może zostać zablokowany. Kiedy proces został
zablokowany, rzeczywiście tracimy z nim kontakt.
Ale w każdym momencie możemy ten kontakt odzyskać. Każdy proces składa się z różnych
kroków, każdy krok kryje w sobie następne możliwości. Na przykład jesteśmy głodni. Nasz głód
kryje w sobie pojęcie jedzenia. Głód nie ma sensu bez istnienia jedzenia, i, jeśli proces nie zostaje
zablokowany, prowadzi do jedzenia. Ale jaki rodzaj jedzenia to już następny krok, itd. itd.
Każdy proces, każde doświadczenie, każde słowo kryje w sobie rożnych możliwości, a tam gdzie
te drogi się krzyżują jest właśnie miejsce, gdzie coś nowego się tworzy. Gendlin ma bardzo
dokładną filozofię, smak której pomoże nam zrozumieć kontekst tego co robimy w skupienie
że to nie chodzi o patrzenie w głąb siebie, szukając jakiegoś sensu, czy jakiegoś wykrywalnego,
prawdziwego ja, czy prawdziwego procesu. Raczej dotykamy, nawiązujemy kontakt ze światem,
który jest jedną, wielką, złożoną interakcją procesów.
To poczucie czucia ma sens tylko gdy dotykamy tego, gdy jest relacja, interakcja, kontakt, ja i to,
ja i ty. Jesteśmy z tym i ono reaguje, odpowiada. Ono jest właśnie tym co w nas odpowiada.
Gendlin nazywa poczucie czucia 'klientem klienta', z kim jakość relacji, jakość obecności i
otwartości, dokładne słuchanie, jest ważniejsze niż zrozumienie. 'To tak jak z zastraszonym
dzieckiem' pisze Gendlin, 'nic nie mówimy, tylko będziemy mu dotrzymywać towarzystwa'.
Jak to zrobić?
Gendlin opracował, czy raczej, zauważył, sześć kroków, które mogą być pomocne. To są
wskazówki, tu absolutnie nie chodzi o technikę, która ma działać. Musimy cały czas sprawdzać,
jak idziemy z tymi krokami, czy naprawdę idziemy do przodu, czy nie. Nie oceniamy czy
kierunek jest lepszy czy bardziej pożyteczny dla nas. "Do przodu" można określić jako "kierunek
świeżego powietrza".
Pierwszy krok: Robimy Miejsce
Czasami wystarczy tylko trochę ciszy, zrelaksowania, czasami jest jednak wielkie zmartwienie i
chaos w środku, jak tylko zwracamy uwagę na swoje wnętrze.
W takich przypadkach, Gendlin poleca rożne metody, np. te problemy spakować do pudełek, i
pudełka położyć na półce na póz
niej.
Kiedy jest trochę miejsca "tam w środku", zwrócimy uwagę na miejsce wewnątrz, gdzieś między
brzuchem a gardłem, i zapytamy "jakie jest moje życie w tej chwili? Co jest dla mnie w tym
momencie najważniejsze?"
Potem czekamy na odpowiedz
od ciała, wczuwamy się w ciało. Najpierw będzie jakieś niejasne
poczucie, odczucie. Od tego przyjdą odpowiedzi.
Kiedy przyjdzie jakiś problem, bardzo ważne jest, żeby nie wchodzić tam. Nie wchodzić do
środka. Zrób krok do tyłu, powiedz, "tak, to jest, tam. Czuję to, tam." Zostaw trochę miejsca
między "ty", a "to". Potem zapytaj, co jeszcze. Zazwyczaj, jest kilka rzeczy.
Jeśli nie ma nic, możemy stwierdzić "absolutnie wszystko w moim życiu jest idealne!", wtedy
na pewno będzie jakiś ruch!
Krok drugi: Poczucie czucia
Jeden problem się wybiera, albo my wybieramy ten problem. Nie wchodzimy. Zachowajmy
dystans zróbmy krok w tył. Oczywiście, ten problem ma wielu części, za dużo, żeby o tym
wszystkim pomyśleć. Ale można to wszystko czuć, jednocześnie, razem. Zwróć uwagę, tam, na
środek, w tym miejscu, gdzie czujesz. Tam w środku, masz poczucie, jakie to wszystko jest.
Pozwól sobie poczuć to niejasne poczucie, to wszystko.
Krok trzeci: Uchwyt
Jakie jest to niejasne poczucie?
Pozwól słowu, zdaniu, czy obrazowi wyjść z poczucia czucia. Może być określenie jakości, jak
"ciasno, lepki, ciężki..." nie będzie oceniania, "dobry, zły".
Zostań z tą cechą aż do momentu, kiedy coś dokładnie pasuje
Krok czwarty: Rezonans - Pasowanie
Idz
tam i z powrotem pomiędzy poczuciem czucia a słowami. Sprawdz
jak do siebie pasują, czy
istnieje rezonans, jakiś związek wewnętrzny. Posłuchaj, bądz
gotowy/gotowa żeby odebrać sygnał
od ciała, że pasuje. Żeby to zrobić, poczucie czucie musi być obecne, a słowa także.
Pozwól poczuciu czucia się zmienić, jeśli tak, to słowo czy obraz też aż do momentu kiedy to
jest dokładnie to ta cecha poczucia czucia jest dokładnie wyrażona.
Krok piąty: Pytanie
Teraz pytamy co to jest, w tej całej sytuacji, co spowoduje, że to jest takie....lepkie, czy ciężkie,
czy inna cecha obrazu który teraz mamy.
Musimy znowu czuć tą cechę, nie tylko pamiętać o niej. Kiedy powróci, pukamy delikatnie do
niej, dotykamy jej, jesteśmy z nią, pytając, "co w tym jest takiego...." czy "co jest w tym poczuciu
czucia?" Owocnym pytaniem też może być "a czego potrzebujesz?"
Jeśli dostajesz szybką odpowiedz
, bez fizycznego poczucia zmiany, przesunięcia, pozwól temu iść
dalej. Powróć uwagą do ciała, i na świeżo znajdz
poczucie czucia. Potem znowu zapytaj.
Bądz
z poczuciem czucia, aż do momentu kiedy coś przyjdzie, razem ze zmianą, jakaś ulga, jakiś
mały luz.
Krok szósty: Przyjmowanie
Przyjmuj wszystko, co przyjdzie z przesunięciem, przyjacielsko. To co przyjdzie, jest tylko jedną
zmianą, będzie więcej. Pewnie będziesz kontynuować, ale zostań tutaj na chwilę.
Jeśli tylko dotykasz przez chwilę tego niejasnego czucia całego problemu w ciele to jest
właśnie skupienie, może już przyszła zmiana, może nie. Ona przyjdzie sama, tak jak sen, łzy,
orgazm. Nie kontrolujemy tego.
Jak towarzyszyć jako partner w skupieniu?
Oczywiście musi być zaufanie między tymi dwojga osobami.
Zrób też miejsce. Bądz
cicho.
Zapytaj partnera, czy ma już odczucie czucia, jakie to jest. Partner nie musi nic mówić o sytuacji
związanej z poczuciem czucia, a nie pytajmy. Nie próbujmy nic zrozumieć.
Powtórzymy ważne słowa, w sposób niepewny, żeby partner mógł sprawdzić czy pasuje, czy nie.
Możemy się czuć głupio, powtarzając każde słowo, ale naprawdę to może pomóc partnerowi,
które chce, żeby obraz był bardziej wyrazisty. Obecność drugiego człowieka jest ważna, żeby ten
który 'skupi się' ani się nie zgubił w myślach, czy uczuciach, ani nie zapomniał o tym, co chce
robić.
Gendlin jako terapeuta ma zasadę "nie wkładania nic pomiędzy". Nasze problemy osobiste, nasze
teorie, opinie, wszystko to odkładamy na bok. To jest blisko i możemy tam sięgnąć póz
niej. Ale
niczego nie ma między terapeutą i klientem. Taką relację możemy mieć z sobą. Taka relacja,
pełna akceptacji, dająca przestrzeń i świeże powietrze, ani nie za bliska ani nie za daleka, sama w
sobie leczy.
Sarah A
uczaj
[e-mail]
Sarah A
uczaj jest angielską psychoterapeutką mieszkającą w Polsce i władającą językiem polskim. Mieszka w Rzepniku
(powiat Krosno, województwo podkarpackie). Wywodzi się ze szkoły psychoterapii zorientowanej na osobę (person-
centred counselling) Carl'a Rogers'a. Prowadzi gabinet w Krośnie: tel. [phone], [e-mail]. Przyjmuje też w
Fundacji "Zanim Nadejdzie Jutro" w Sanoku. Jej strona w internecie: www.sarah.luczaj.com