TKANKA ŁĄCZNA

1. Tkanka łączna:
► tworzą ją komórki i substancja komórkowa
► komórki nie przylegają ściśle do siebie
► w substancji międzykomórkowej mamy:
a) istotę (substancję) podstawową
b) włókna
► dzielimy ją na 3 główne grupy:
a) łączną embrionalną
b) łączną właściwą
c) łączną wyspecjalizowaną
► podtrzymuje i łączy wszystkie inne tkanki ciała
► nadawanie kształtu organom, rusztowanie dla nich, wnosi naczynia i nerwy, materiał zapasowy,
ochrona przed utratą ciepła (tkanka tłuszczowa), funkcja mechaniczna i mineralna gospodarka
(tkanka kostna)
► obecność substancji międzykomórkowej pozwala na wymianę substancji odżywczych i
metabolitów
► niektóre komórki są żerne – biorą udział w reakcjach immunologicznych za pomocą fagocytozy
lub niszczenia własnych komórek

2. Komórki tkanki łącznej:
● fibroblasty i fibrocyty oraz ich odpowiedniki, swoiste dla poszczególnych rodzajów tkanek
łącznych (np. osteocyty, chondrocyty, komórki tłuszczowe) – jedyny stały element (wytwarzanie
charakterystycznej substancji międzykomórkowej) !!!
● komórki krwi (neutrofile, eozynofile, limfocyty, monocyty)
● komórki tuczne (mastocyty)
● komórki plazmatyczne (plazmacyty)
● pericyty (komórki przydanki)
● makrofagi (histiocyty)

3. Fibroblasty:
► najliczniejsze
► wytwarzają włókna kolagenowe, elastyczne i siateczkowe oraz wszystkie składniki istoty
podstawowej (macierzy)
► wydłużony, wrzecionowaty kształt dzięki obecnych w cytoplazmie licznych włókienek filamentów
pośrednich wimentynowych oraz mikrotubul
► eliptyczne jądro zawierające kilka jąderek
► posiadają wypustki leżące w jednej płaszczyźnie
► w cytoplazmie dobrze wykształcona siateczka śródplazmatyczna szorstka, aparat Golgiego,
wakuole wydzielnicze oraz liczne mitochondria
► pod błoną komórkową są filamenty aktynowe – przemieszanie się komórki
► cytoplazma barwi się zasadochłonnie → aktywna synteza białka
► po zakończeniu wytwarzania składników ECM zmniejsza się w nich ilość cytoplazmy, która staje
się jednocześnie kwasochłonna, słabo barwliwa, a jądro komórkowe i jąderko stają się mniejsze
(mniejsza transkrypcja DNA i w konsekwencji synteza białek)
► fibrocyty:
– spoczynkowa forma fibroblastów
– w cytoplazmie duża liczba wolnych rybosomów i niewielka ilość siateczki śródplazmatyczna
szorstka
– mogą ponownie przekształcać się w fibroblasty
– cytoplazma kwasochłonna
– jądro komórkowe i jąderko mniejsze niż w fibroblastach

4. Makrofagi:
► należą do systemu fagocytów jednojądrzastych (który tworzą monocyty i ich zmodyfikowane
pochodne)
► usuwają starzejące się składniki ECM i bakterii (fagocytoza)
► prezentują antygeny limfocytom w procesach zapalnych
► wytwarzają cytokiny (interleukina-1, czynnik martwicy nowotworów)
► fagocytoza:
a) nieswoista – bez udziału przeciwciał (usuwanie bakterii, drożdży, płynu pochłanianego przez
makrofagi płucne)
b) przy udziale przeciwciał (immunofagocytoza/ fagocytoza specyficzna) – opłaszczenie
immunoglobulinami materiału podlegającego fagocytozie (tzw. osponizacja) za pomocą receprorów
błonowych wychwytuje przeciwciała
► trawienie patogenów, nowotworów także bez fagocytozy wytwarzając enzymy lub białka
► monocyty:
– pochodzą z komórki macierzystej szpiku
– początkowo są we krwi a potem przechodzą naczyniami krwionośnymi do tkanek i różnicują się w
makrofagi (różne, w zależności od miejsca docelowego)
► niezależnie od miejsca pobytu jest u każdego makrofaga dobrze rozwinięty aparat lizosomalny,
aparat Golgiego i pofałdowana błona komórkowa
► histiocyty:
– makrofagi tkanki łącznej właściwej
– nieregularny kształt, często z wypustkami
– cytoplazma zawiera: liczne lizosomy, wakuole ze sfagocytowanym materiałem oraz aparat
Golgiego
– w innych tkankach łącznych są to:
a) osteoklasty (kość)
b) chondroklasty (chrząstka)
c) komórki Browicza-Kupffera (wątroba)
d) mikroglej (mózg)

5. Komórki tuczne (mastocyty):
► powstają w szpiku kostnym z jego komórek macierzystych
► liczne w okolicy naczyń krwionośnych, błonie śluzowej i podśluzowej przewodów pokarmowego i
oddechowego, w błonach surowiczych, w skórze i narządach limfatycznych
► duże, okrągłe lub wrzecionowate komórki, których cytoplazma wypełniona jest ziarnistościami
zasadochłonnymi, a te z kolei są otoczone błoną
► zawierają: histaminę, heparynę, czynniki chemotaktyczne dla granulocytów
objętnochłonnych i zasadochłonnych, chymazę (lub tryptazę) i arylsulfatazę A
► wytwarzają także: prostaglandyny, leukotrieny, tromboksany, czynnik aktywujący płytki,
czynnik martwicy nowotworów alfa, interleukiny, aktywne rodniki tlenowe i hydroksylowe oraz
nadtlenek wodoru
► na ich powierzchni receptory dla przeciwciał IgE
► przyłączenie się antygenów do przeciwciał klasy IgE powoduje 2 procesy jednocześnie:
1) błona komórkowa komórek tucznych uwalnia kwas arachidonowy, z którego są wytwarzane i
wydzielane prostaglandyny i lekotrieny
2) degranulacja – uwalnianie zawartości ziarnistości do przestrzeni zewnątrzkomórkowej
– wszystkie uwalniane substancje to mediatory anafileksji, wywołujące miejscowe reakcje
alergiczne (anafilaktyczne)

nie wytwarzają substancji
międzykomórkowej!!!

► rola wydzielanych substancji:

Substancja

Rola

Histamina

Zwiększa przepuszczalność ścian naczyń włosowatych, co powoduje przenikanie
osocza z naczyń krwionośnych do tkanek, a także wywołuje skurcz mięśni gładkich
dużych naczyń krwionośnych i trzewi oraz pobudza wydzielanie soku żołądkowego.

Heparyna

Hamuje krzepnięcie krwi, wiążąc się z antytrombiną, oraz agregację płytek krwi,
co zapobiega powstawaniu skrzeplin.

► rodzaje komórek tucznych:
a) komórki tuczne tkanki łącznej:
– w całym organizmie
– zawierają chymazę (podobną do chymotrypsyny)
b) komórki tuczne błon śluzowych:
– w błonie śluzowej układu pokarmowego i dróg oddechowych
– zawierają tryptazę (podobną do trypsyny)
– mniejsze
– mają mniej histaminy
– w ziarnistości miejsce heparyny zajmuje proteoglikan posiadający chondroitynosiarczany

6. Komórki plazmatyczne (plazmacyty):
► powstają z limfocytów B w procesie transformacji blastycznej
► najliczniej w narządach limfatycznych oraz błonach śluzowych (zwłaszcza przewodu
pokarmowego)
► duże, owalne, z okrągłym jądrem ekscentrycznym komórki
► chromatyna w jądrze skondensowana w charakterystyczny sposób, nadając mu wygląd
szprychowaty
► cytoplazma wyraźnie zasadochłonna, z silnie rozwiniętą siateczką śródplazmatyczną szorstką i
aparatem Golgiego → intensywna synteza białek
► produkcja i sekrecja pojedynczej klasy przeciwciał (immunoglobulin) – procesy immunologiczne

7. Pericyty:
► ze niezróżnicowanych komórek mezenchymatycznych
► wrzecionowate komórki o cechach zbliżonych do śródbłonka i komórek mięśni gładkich
► właściwości kurczliwe → obecność miozyny, aktyny i tropomiozyny w cytoplazmie
► leżą wzdłuż naczyń krwionośnych, otaczają okrężnie niektóre naczynia włosowate, tętniczki, żyłki
► w niektórych komórkach mogą różnicować się w inne komórki (np. fibroblasty)
8. Substancja międzykomórkowa tkanki łącznej (substancja podstawowa + włókna):
► decyduje o właściwościach poszczególnych typów tkanki łącznej
► pełni różne funkcje biologiczne:
– wpływa na morfologię i funkcje tkanek
– moduluje przeżycie komórek
– wpływa na rozwój komórek
– reguluje migrację komórek
– tworzy połączenia z komórkami

9. Substancja podstawowa:
– amorficzna substancja o żelowej konsystencji
– wybarwia się ją metodą PAS
– w jej skład wchodzą 3 podstawowe typy cząsteczek: glikozaminoglikany, proteoglikany i
glikoproteiny

► glikozaminoglikany (GAG):
● długie, nierozgałęzione łańcuchy polisacharydowe
● zbudowane z powtarzających się cząsteczek dwucukrowych (aminocukier i kwas sialowy)
● ładunek ujemny – zdolność wiązania kationów oraz H

2

O (sprężystość tkanki)

● dzielimy na 2 podstawowe typy cząsteczek:
a) siarczany (mniejsze) – powstają w aparacie Golgiego fibroblastów
– siarczan heratanu (rogówka, chrząstka)
– siarczan heparanu (naczynia krwionośne, płuca, błona podstawna)
– heparyna (komórki tuczne, wątroba, płuca, skóra)
– siarczan chondrolityny (chrząstka, kość, rogówka, naczynia krwionośne)
– siarczan dermatanu (zastawki serca, skóra, naczynia krwionośne)
b) kwas hialuronowy:
– nie tworzy wiązań kowalencyjnych z proteoglikanami, ale jonowe dzięki białkom łączącym;
– syntezowany jako wolny liniowy polimer w cytoplazmatycznej części błony komórkowej przez
enzym syntazę hialuronianu (integralne białko błonowe fibroblastów, które bierze też udział w
transferze kwasu hialuronowego do ECM);
– może być pochłaniany przez komórki na drodze endocytozy, gdzie pełni funkcje regulacyjne
procesu migracji chromosomów oraz aktywności niektórych kinaz

► proteoglikany:
– rodzina cząsteczek składająca się z białka rdzennego połączonego kowalencyjnie z licznymi
cząsteczkami siarczanów glikozaminoglikanów
– mogą być różnej wielkości
– białka rdzenne są syntezowane w siateczce śródplazmatycznej szorstkiej, po czym są
transportowane do aparatu Golgiego, gdzie przyłączają się do nich kowalencyjnie czterocukry, a
następnie do reszt cukrowych dołączają się kowalencyjne siarczany GAG
– liczne proteoglikany (szczególnie agrekan – w chrząstce i tkance łącznej właściwej) są
przyłączane do kwasu hialuronowego (wiązaniem jonowym między grupami cukrowymi kwasu
hialuronowego a białkiem rdzennym dzięki udziałowi białek łączących)
– nadają odporność tkankom na zgniatanie oraz zapobiegają rozprzestrzenianiu się
mikroorganizmów i komórek nowotworowych
– proteoglikany + błona podstawna = filtr (porowaty) biorący udział w regulacji transportu
makrocząsteczek
– są też domeny wiążące różne czynniki wzrostu, zmniejszając lub zwiększając ich działanie
– niektóre proteoglikany mogą występować również w lokalizacji transbłonowej i łączą się wtedy z
elementami cytoszkieletu

► glikoproteiny ECM:
– odpowiedzialne za powstawanie połączeń między komórką a substancją międzykomórkową
– posiadają 3 typy domen:
a) jedna łączy się z białkami adhezyjnymi komórek (integrynami)
b) druga z włóknami kolagenowymi
c) trzecia z proteoglikanami
– odpowiedzialne za powstawanie połączeń pomiędzy poszczególnymi składowymi tkanki łącznej
– najważniejszymi są: fibronektyna, laminina, entaktyna, tenascyna, chondronektyna i osteonektyna

10. Włókna tkanki łącznej:
– mamy 3 typy: kolagenowe, siateczkowe i sprężyste (elastyczne)
– wytwory głównie fibroblastów
– nadają wytrzymałość
► włókna kolagenowe:
– najwięcej w organizmie
– wytrzymałość tkanek
– bezbarwne
– podczas barwienia H-E przybierają kolor różowy
– w mikroskopie elektronowym wykazują prążkowanie jasne i ciemne
– składają się z podjednostek: cząsteczek tropokolagenu, które są utworzone z 3 łańcuchów alfa,
splecionych w strukturę helikalną
– każdy łańcuch alfa zawiera ok. 1000 aminokwasów, a co 3 aminokwas to glicyna, pozostałe to w
większości: prolina, hydroksyprolina i hydroksylizyna
– min. 20 typów kolagenu
– przykłady typów kolagenu, ich funkcja i występowanie:

Typ

Komórki syntetyzujące

Funkcja

Lokalizacja

I (tworzy włókna,
najczęstszy typ)

fibroblasty, osteoblasty,
odontoblasty,
cementoblasty

odporność na
rozciąganie

skóra, ścięgna, więzadła,
torebki narządów, kości,
zębina, cement

II (tworzy włókna)

chondroblasty

odporność na
zgniatanie

chrząstka szklista,
chrząstka sprężysta

III (tworzy włókna)

fibroblasty, komórki
siateczki, komórki mięśni
gładkich, hepatocyty

tworzy siateczkową
strukturę: śledziony,
wątroby, węzłów
chłonnych, mięśni
gładkich, tkanki
tłuszczowej

układ chłonny, śledziona,
wątroba, układ sercowo-
naczyniowy, skóra, płuca

IV (tworzy
struktury sieciowe)

komórki nabłonkowe,
komórki mięśniowe,
komórki Schwanna

występuje w błonach
podstawnych, gdzie
stanowi część bariery

błony podstawne

V (tworzy włókna)

fibroblasty, komórki
mezenchymalne

związany z kolagenem
typu I, także z
łożyskową substancją
podstawową

skóra, ścięgna, więzadła,
torebki narządów, kości,
cement, łożysko

VI (tworzy
struktury sieciowe)

komórki nabłonkowe

występuje w błonach
podstawnych

połączenie skóry i
naskórka

► włókna siateczkowe (retikulinowe/ srebrochłonne):
– pod wpływem soli srebra wybarwiają się na czarno
– kolagen typu III
– tworzą rodzaj sieci, stanowiąc rusztowanie komórek
– występowanie: błony podstawne, wokół komórek nabłonkowych wątroby i narządów dokrewnych,
w narządach limfatycznych (węzły chłonne, śledziona), w skórze, błonie śluzowej żołądka i jelit
– wytwarzane przez fibroblasty i ich odpowiedniki (np. komórki siateczki)

► włókna sprężyste:
– wybarwiają się orceiną na brązowo i rezorcyno-fuksyną na stalowoniebiesko
– nie wybarwiają się metodą H-E
– syntetyzowane przez fibroblasty i komórki mięśni gładkich naczyń krwionośnych
– rdzeń (z elastyny) + warstwa mikrofibryli otaczających rdzeń (z glikoproteiny fibryliny)
– w skórze, chrząstce sprężystej, dużych sprężystych naczyniach krwionośnych (aorta), niektórych
więzadłach i ścięgnach

11. Podział tkanki łącznej:
a) tkanka łączna embrionalna:
● tkanka łączna mezenchymalna (galaretowata niedojrzała)
● tkanka łączna śluzowa (galaretowata dojrzała)

b) tkanka łączna właściwa:
● tkanka łączna luźna (wiotka)
● tkanka łączna zwarta:
- o utkaniu regularnym
- o utkaniu nieregularnym (typ kolagenowy, typ elastyczny)
● tkanka siateczkowa
● tkanka tłuszczowa:
- żółta
- brunatna

c) tkanka łączna wyspecjalizowana:
● tkanka chrzęstna:
- szklista
- sprężysta
- włóknista
● tkanka kostna:
- grubowłóknista
- drobnowłóknista
● krew

12. Tkanka łączna embrionalna – mezenchymalna (galaretowata niedojrzała):
► tylko w życiu płodowym
► z komórek mezynchemalnych o kształcie gwieździstych, łączących się ze sobą wypustkami i
tworzących sieć
► komórki mezenchymalne przekształcają się później w fibroblasty i ich odpowiedniki właściwe dla
danego typu tkanki łącznej
► substancja międzykomórkowa:
- w oczkach sieci
- zawiera galaretowatą, silnie uwodnioną istotę podstawową oraz włókna prokolagenowe
► różnicuje się w inne typy tkanek łącznych

13. Tkanka łączna embrionalna – śluzowa (galaretowata dojrzała):
► fibroblasty + substancja międzykomórkowa
► substancja międzykomórkowa:
- dużo proteoglikanów oraz pęczki włókien kolagenowych
► w sznurze pępowinowym (galareta Whartona) oraz w dojrzałym organizmie w miazdze zęba

14. Tkanka łączna właściwa – luźna (wiotka):
► stanowi materiał wypełniający przestrzenie między innymi tkankami i narządami
► występowanie: tkanka podskórna, między włóknami mięśniowymi, w otoczeniu naczyń
krwionośnych, limfatycnych i nerwów
► składnik blaszki właściwej błon śluzowych oraz podśluzowych układu oddechowego i przewodu
pokarmowego
► buduje błonę surowiczą (krezka) oraz zrąb wielu narządów
► substancja podstawowa:
- silnie uwodniona
- o niskim stopniu agregacji makrocząsteczek – pęczki włókien kolagenowych, sieć włókien
sprężystych oraz pojedyncze włókna siateczkowe
► wszystkie typy komórek tkanki łącznej (fibroblasty, makrofagi, komórki plazmatyczne, mastocyty,
nieliczne komórki tłuszczowe)
► obecne komórki migrujące z krwi (neutrofile, eozynofile, limfocyty, monocyty)
► małe włókna nerwowe + naczunia krwionośne

15. Tkanka łączna właściwa – zwarta:
► mniej fibroblastów niż w tkance łącznej luźnej
► substancja międzykomórkowa:
- dominacja włókien kolagenowych nad istotą podstawową
► wytrzymała na rozciąganie
► zależnie od przebiegu włókien kolagenowych w substancji międzykomórkowej wyróżniamy 2
rodzaje utkania:
a) regularne
b) nieregularne

16. Tkanka łączna właściwa – zwarta o utkaniu regularnym:
► dzieli się na typ kolagenowy i elastyczny:

typ kolagenowy

typ elastyczny

● buduje ścięgna i więzadła
● szczególnie grube pęczki włókien kolagenowych
przebiegają równolegle wzdluż długiej osi ścięgien i
więzadeł
● mało istoty podstawowej
● fibrocyty (komórki ścięgniste/ skrzydełkowate →
widoczny „grzebień” Ranviera) pomiędzy pęczkami
włókien kolagenowych
● komórki ścięgniste układają się w szeregi Ranviera
przebiegające równolegle do pęczków włókien
kolagenowych

● buduje błony okienkowate dużych
naczyń krwionośnych (aorta), więzadła
żółte kręgosłupa, więzadła
podtrzymujące penisa
● niewiele włókien kolagenowych
● dominują tu włókna elastyczne
● włókna elastyczne rozgałęziają się
tworząc błony okienkowate
● fibroblasty między włóknami
elastycznymi

17. Tkanka łączna właściwa – zwarta o utkaniu nieregularnym:
► obecne grube pęczki wlókien kolagenowych o różnym przebiegu w różnych kierunkach,
tworzących sieć przestrznną
► mogą występować włókna sprężyste
► występowanie: skóra właściwa, powięzi i rozcięgna (włókna kolagenowe tworzą sieć tylko w
jednej płaszczyźnie), torebki włókniste narządów (jądra, jajnika, nerki, śledziony, węzłów chłonnych)
oraz w twardówce gałki ocznej

18. Tkanka łączna właściwa – tkanka siateczkowa:
► zbudowana z fibroblastów (komórki siateczki) + włókna siateczkowe
► fibroblasty:
- duże
- nieregularny kształt
- liczne wypustki, którymi łączą się ze sobą tworząc sieć
- wytwarzają włókna siateczkowe przebiegające na ich powierzchni
► buduje zrąb narządów limfatycznych (szpiku, śledziony, węzłów chłonnych i migdałków)

19. Tkanka łączna właściwa – tłuszczowa:
► budują ją komórki tłuszczowe – adipocyty
► mało substancji międzykomórkowej
► predipocyty:
- powstają z niezróżnicowanych komórek mezenchymalnych
- mogą przekształcać się w adipocyty brunatne lub żółte
► wyróżnia się 2 rodzaje:
a) żółtą
b) brunatną

20. Tkanka łączna właściwa – tłuszczowa żółta:
► komórka tłuszczowa zawiera 1 dużą kroplę lipidową
► cytoplazma:
- zepchnięta na obwód, tworzy wąski rąbek
- w najszerszej części rąbka cytoplazmy leży jądra + organelle komórkowe
- liczne mitochondria, aparat Golgiego, siateczkę śródplazmatyczną szorstą i gładką i wolne
rybosomy
► tłuszcz gromadzi się w adipocytach
► GLUT-4 transportuje glukozę do adipocytów i zostaje użyta do lipogenezy
► komórka tłuszczowa żółta:
- magazyn energetyczny
- organ endokrynny, syntezujący liczne czynne biologiczne peptydy (adipocytokiny) m.in.:
● leptynę → kontrola homeostazy energetycznej
● adiponektynę → homeostaza glikemii
● rezystynę → wpływ na insulinooporność komórek organizmu + udział w procesach zapalnych
● adipsynę i białko stymulujące acylację (ASP) → alternatywna droga układu dopełniacza
- produkcja białek niebędących klasycznymi adipocytokinami:
● czynnik martwicy nowotworów alfa i interleukina 6 → oporność na insulinę
● inhibitor aktywatora plazminogenu → białko związane z układem krzepnięcia
● angiotensynogen → białko układu renina-angiotensyna (regulacja ciśnienia krwi)
● MCP-1, czynnik chemotaktyczny dla monocytów
● VEGF, czynnik wpływający na angiogenezę
► poprzez białka, które produkuje odgrywa ważną rolę w homeostazie energetycznej, ustroju,
metabolizmie węglowodanów i lipidów, regulacji układu sercowo-naczyniowego, angiogenezie i
procesach zapalnych
► izolator termiczny, magazyn energetyczny, amortyzator urazów mechaniczncych
► bogato unaczyniona i unerwiona przez układ nerwowy współczulny
► występowanie: tkanka podskórna (jako tzw. podściółka tłuszczowa) wokół nerek, serca, naczyń
krwionośnych, w sieci większej i mniejszej
► różny rozkład tkanki tłuszczowej u kobiet i mężczyzn
a) u kobiet (25%) największe nagromadzenie w: sutkach, pośladkach i na udach
b) u mężczyzn (20%) gromadzi się na karku, w okolicy barku oraz oklicy lędźwiowo-krzyżowej

21. Tkanka łączna właściwa – tłuszczowa bruntatna:
► cytoplazma:
- liczne, drobne, równomiernie rozłożone krople lipidowe
- mitochondria z dobrze wykształconymi grzebieniami
► komórki tłuszczowe brunatne
► jądro komórkowe zlokalizowane centralnie
► silne unaczynienie + cytochromy w licznych mitochondriach = brązowawa/ czerwonawa barwa
► występowanie: pod skórą, w okolicy międzyłopatkowej, w śródpiersiu, na szyi, wzdłuż tętnic
szyjnych i podobojczykowych, w dole pachowym, w okolicy nerek i nadnerczy
► dużo u noworodków → później tkanka tłuszczowa brunatna przekształca się w większości w żółtą
► termoregulacja → wytwarzanie ciepła

22. Tkanka łączna wyspecjalizowana – chrzęstna:
► zbudowana z chondrocytów + dobrze rozwniętej substancji międzykomórkowej
► substancja podstawowa:
- glikozaminoglikany + proteoglikany, które są ściśle związane z włóknami kolagenowymi i
sprężystymi
► brak nacyń krwionośnych i limfatycznych
► nieunerwiona
► ochrzęstna:
- pokrywa chrząstkę
- dobrze unaczyniona
- tkanka łączna właściwa zwarta
- nie mają jej powierzchnie stawowe
► odżywiana dzięki substancji międzykomórkowej
► podział:

Typ

Cechy charakterystyczne

Ochrzęstna

Lokalizacja

szklista

● kolagen typu II
● zasadochłonna macierz
● chondrocyty często występują w
grupach izogenicznych

+

(z wyjątkiem

chrząstek

stawowych i

ich nasad)

zakończenia stawowe kości
długich, nos, krtań,
tchawica, oskrzela,
chrzęstne części żeber

sprężysta

● kolagen typu II
● włókna sprężyste

+

małżowiny uszne, przewód
słuchowy zewnętrzny,
trąbka słuchowa, nagłośnia,
małe chrząstki krtani

włóknista

● kolagen I typu
● kwasochłonna macierz
● równolegle pęczki włókien
kolagenowych
● zawsze związana z tkanką łączną
włóknistą zwartą lub chrząstką szklistą

–

krążki międzykręgowe,
łąkotki, spojenie łonowe,
przyczep ścięgien i więzadeł
do kości

23. Tkanka łączna wyspecjalizowana – chrzęstna szklista:
► najczęściej występuje w organizmie
► niebieskobiała
► w okresie zarodkowym tworzy pierwotny szkielet, na którym przebiega kostnienie kości długich
► buduje chrząstki wzrostowe pomiędzy nasadami a trzonami kości długich → wzrost na długość
► buduje: chrząstki stawowe, większość chrzątek krtani, pierścienie chrzęstne tchawicy i oskrzeli,
chrzęstne części żeber, przegrodę nosa
► kolagen typu II

► substancja międzykomórkowa:
- dzieli się na 2 rejony:

macierz terytorialną

macierz międzyterytorialną

● dookoła każdej jamki
● mało kolagenu
● dużo siarczanu chondroityny
(wybarwia się PAS)

● stanowi większość substancji międzykomórkowej
● bogata w kolagen typu
● mała część macierzy (torebka okołokomórkowa) zawiera
warstwę włókien kolagenowych o funkcji błony podstawnej

- półprzezroczysta, niebiesko-szara
- zawiera ok. 40% włókien kolagenowych
- bogata w agrekan, duży proteoglikan (jego cząsteczki wiąża się niekowalencyjnie z kwasem
hialuronowym, tworząc makrocząsteczkę o ujemnym ładunku)
- mieści w sobie proteoglikany, glikoproteiny i płyn zewnątrzkomórkowy
► małe ilości innych typów kolagenu (IX, X, XI)
► włókna kolagenowe układają się przestrzennie zależnie od sił działających na daną grząstkę

24. Tkanka łączna wyspecjalizowana – chrzęstna sprężysta:
► zawiera liczne włókna sprężyste, które:
- wybarwiają się: rezorcyną i orceiną
- nadają żółtawy kolor tkance
- występują na przemian z kolagenowymi
► budową przypomina chrząstkę szklistą
► występowanie: małżowina uszna, przewód słuchowy zewnętrzny, trąbka słuchowa, nagłośnia,
małe chrząstki krtani
► chondrocyty większe niż w chrząstce szklistej

25. Tkanka łączna wyspecjalizowana – chrzęstna włóknista:
► najbardziej wytrzymała na rozciąganie
► nie posiada ochrzęstnej
► występowanie: łąkotki, krążki międzykręgowe, spojenie łonowe, przyczepy ścięgien i więzadeł do
kości
► macierz:
- zawiera kolagen I typu → wybarwia się kwasochłonnie
- dże ilości siarczanu chondroitynyi dermatanu
► włókna kolagenowe układają się w grube pęczki o „jodełkowatym” kształcie
► małe, nieregularne porozrzucane, 1-2-komórkowe skupiska chondrocytów

26. Tkanka łączna wyspecjalizowana – kostna:
► zmineralizowana tkanka łączna podporowa
► substancja międzykomórkowa:
- dominuje w niej ilościowo
- zawiera związki nieorganiczne (65%) + organiczne (35%)

związki nieorganiczne

związki organiczne

90% części organicznej stanowią włókna
kolagenowe i 10% istota podstawowa
- skład istoty podstawowej: progeoglikany (bogate
w siarczan chondroityny, siarczan keratanu i
kwas hialuronowy) oraz białka
morfogenetyczne kości (BMP) + białka
niekolagenowe (osteokalcyna, osteopoetyna i
osteonektyna)

● głównie fosforan wapnia (80%) + węglan
wapnia + Mg

2+

, Na

+

, Cl

-

, F

-

● sole mineralne odkładane w formie
kryształów hydroksyapatyty [Ca

10

(PO

4

)

5

(OH)

2

]

i znajdują się w istocie podstawowej między
fibrylami włókien kolagenowych, z którymi
wiąże je osteonektyna

► mechaniczna podpora (osłania narządy znajdujące się w klatce piersiowej, jamie miednicy,
czasce)
► umożliwia ruch (kości długie służą jako przyczepy i podpora dla mięśni szkieletowych)
► aktywna metabolicznie tkanka:
- magazyn jonów Ca i P
- regulacja stężenia jonów Ca i P
- miejsce wytwarzania składników morfotycznych krwi (krwinek i płytek krwi) → dzięki szpikowi, który
wypełnia jamy kości
► w jej skład wchodzą:
a) substancja międzykomórkowa
b) komórki kości
► komórki kości:

Komórki:

Charakterystyka

LI

N

IA

O

S

T

E

O

B

LA

S

T

Y

C

Z

N

A

osteoprogenitorowe

(osteogenne)

● prekursory dla osteoblastów i chondroblastów
● z pluripotencjalnej komórki mezenchymalnej
● obecne także w dojrzałej tkance kostnej: okostnej, śródkostnej (tworzą
tam warstwy kambialne) oraz w szpiku

osteoblasty

● udział w syntezie macierzy organicznej kości, osteoidu, a następnie w
inicjowaniu i kontrolowaniu jej mineralizacji
● aktywne mają kształt sześcienny lub cylindryczny i układają się jak
nabłonek jednowarstwowy w miejscach, gdzie dochodzi do formowania
kości
● po zakończeniu syntezy stają się płaskimi osteocytami

osteocyty

● ostatecznie zróżnicowane komórki lnii osteoblastycznej
● najliczniejsze komórki w tkance kostnej
● utraciły możliwość wytwarzania substancji międzykomórkowej, ale
pozostają aktywne metabolicznie (dobrze rozwnięta RER i AG, liczne
mitochondria)
● utrzymują i odnawiają macierz organiczną kości
● w jamkach kostnych, a ich wypustki w kanalikach kostnych

LI

N

IA

O

S

T

E

O

K

LA

S

T

Y

C

Z

N

A

osteoklasty

● z progenitorowej komórki linii monocytarno-makrofagowych w szpiku
kostnym
● monocyty są prekursorami i ulegają fuzji w wielojądrzaste komórki
● wyraźnie spolaryzowane i duże komórki
● cytoplazma zawiera dużo mitochondriów i kwaśne pęcherzyki z
H

+

-ATP-azą w błonie

● zdolność resorpcji kości → modelowanie i przebudowa tkanki kostnej
● udział w wolnej regulacji gospodarki wapniowo-fosforanowej
● powstają podczas osteoklastogenezy

27. Tkanka łączna wyspecjalizowana – kostna grubowłóknista (splotowata):
► włókna kolagenowe tworzą grube pęczki o nieregularnym przebiegu
► tkanka pierwotna, która pojawia się w czasie rozwoju kości, a następnie zostaje zastąpiona
blaszkowatą podczas stopniowego przemodelowania
► mała wytrzymałość mechaniczna
► w organizmach dojrzałych tylko w: szwach kostnych, błędniku kostnym ucha wewnętrznego,
wyrostkach zębodołowych

28. Tkanka łączna wyspecjalizowana – kostna drobnowłóknista (blaszkowata):
► 2 typy:
a) tkanka kostna gąbczasta (beleczkowa)
b) tkanka kostna zbita (kortykalna)
► większość kości z obu rodzajów (gąbczastej + kortykalnej)
► substancja międzykomórkowa grupuje się w blaszki kostne – podstawowe jednostki strukturalne
tej tkanki
► w każdej blaszce kostnej występują równolegle ułożone, nie tworzące pęczków, pojedyncze
włókna kolagenowe spojone istotą podstawową
► osteocyty ułożone między blaszkami

29. Tkanka łączna wyspecjalizowana – kostna drobnowłóknista (blaszkowata) : gąbczasta
(beleczkowata):
► w nasadach i przynasadach kości długich
► wypełnia wnętrze kości krótkich i płaskich
► z blaszek kostnych uformowanych w beleczki kostne
► osteocyty czerpią substancje odżywcze z naczyń krwionośnych szpiku lub ze śródkostnej
► między beleczkami znajduje się szpik

30. Tkanka łączna wyspecjalizowana – kostna drobnowłóknista (blaszkowata) : zbita (kortykalna):
► buduje trzony kości długich i zewnętrzną warstwę ich nasad
► pokrywa wszystkie kości płaskie
► zawiera 4 wyraźnie wyodrębnione struktury:
a) osteony (systemy Haversa):
- w jego skład chodzi kanał osteonu (kanał Haversa) i 9-15 koncetrycznie ułożonych wokół niego
blaszek osteonu
- wszystkie jamki osteonu łączą kanaliki kostne
- blaszka kostna najbardziej wewnętrzna ma kontakt z kanałem naczyniowym
- kanaliki kostne nie przechodzą do sąsiednich osteonów
- każdy osteon otoczony linią cementu (cienka ciągła warstwa zmineralizowanej istoty podstawowej)

b) blaszki międzysystemowe:
- między osteonami i oddzielone od nich cienką warstwą → linią cementu
- pozostałości po blaszkach systemowych
- wynik stale zachodzącej przebudowy osteonów

c) blaszki podstawowe zewnętrzne (okalające zewnętrzne):
- tworzą warstwę kości długiej leżącą pod okostną

d) blaszki podstawowe wewnętrzne (okalające wewnętrzne):
- znajdują się pod śródkostną od strony jamy szpikowej
► uwzględniając strukturę i przebieg blaszek kostnych, wyróżnia się 2 rodzaje kanałów
naczyniowych:
a) kanały Haversa – wchodzą w skłąd osteonów;

b) kanały Volkmanna – penetrują kość zbitą w poprzek systemów Haversa, co sprawia, że ich
długa oś jest prostopadła do blaszek systemowych
► wszystkie powierzchnie kości pokryte warstwą tkanki łącznej – okostną lub śródkostną
► śródkostna:
- utworzona przez ciągłą warstwę komórek osteogennych
- wyściela jamę szpikową i kanały naczyniowe
- pokrywa powierzchnie beleczek kości gąbczastej

► okostna:
- pokrywa kości zbite z wyjątkiem ich powierzchni stawowych
- z tkanki łącznej włóknistej zwartej
- 2 warstwy:

zewnętrzna

wewnętrzna (kambialna)

● ubogokomórkowa
● bardziej zbita
● bogata w naczynia krwionośne i włókna
kolagenowe (włókna wnikające/ Sharpeya) łączące
okostną z kością

● przylega do kości
● silnie unaczyniona
● liczne komórki osteogenne