11. Tkanka łączna właściwa

Tkanka łączna to najbardziej zróżnicowany typ tkanki, wyróżnia się:

1. tkankę łączną właściwą - tzw. podścielisko - tkanki środowiska wewnętrznego

2. tkanki oporowe (kostna, chrzęstna) - funkcje podporowe i ochronne

3. krew i limfę (tkanka łączna płynna)

TKANKA ŁĄCZNA WŁAŚCIWA

Charakteryzuje się brakiem substancji twardych i posiada duże możliwości regeneracyjne. Wywodzi się z mezodermy i wykazuje duży polimorfizm.

Składa się z:

1. komórek tk. łącznej właściwej (fibroblasty, fibrocyty - nieaktywna forma fibroblastu, histocyty, komórki plazmatyczne (plazmocyty), komórki tuczne)

2. substancji pozakomórkowej, która składa się z elementów upostaciowanych - włókien i z substancji podstawowej.

Rodzaje komórek tkanki łącznej właściwej:

Fibroblasty - młode, aktywne metabolicznie komórki

Fibrocyty - komórki znajdujące się w stanie spoczynku

Miofibroblasty - forma pośrednia między fibroblastami a komórkami mięśni gładkich - rozwinięty układ miofibryli aktynowych. Po zakończeniu wydzielania kolagenu zmniejsza się ilość cytoplazmy w fibroblastach, traci ona zasadochłonność, zmniejsza się również jądro. Takie komórki to fibrocyty.

Komórki przydanki - perycyty, występują w naczyniach krwionośnych, są nieco mniejsze od fibroblastów. Są spłaszczone, wypustkami otaczają komórki śródbłonka, zdolne są do fagocytozy i przekształceń w komórki mięśni gładkich lub w fibroblasty.

Histiocyty (makrofagi w stanie spoczynku)i makrofagi pobudzone - posiadają zdolność fagocytozy, nieregularny kształt, często z płatowatymi wypustkami, którymi przyczepiają się do pęczków włókien kolagenowych.

Komórki plazmatyczne - plazmocyty, duże, owalne komórki z silnie zasadochłonną cytoplazmą, co zależy od dużej zawartości siateczki endoplazmatycznej. Ichajwiększa liczba występuje w bonie śluzowej przewodu pokarmowego i narządach chłonnych.

Komórki tuczne (mastocyty) - można wśród nich wyróżnić łącznotkankowe komórki tuczne, występują w obrębie tkanki łącznej.

Komórki tuczne błon śluzowych - występują w błonie śluzowej wielu narządów obok łącznotkankowych komórek tucznych, np. przewodu pokarmowego, dróg oddechowych.

W tkance łącznej występują granulocyty i limfocyty.

Komórki siateczki - podobne do fibroblastów, wytwarzają włókna siateczkowe, występują w narządach limfatycznych oraz w szpiku.

Substancja pozakomórkowa

- włókna

- substancja podstawowa

Włókna wytwarzane są głównie przez:

- fibroblasty

- inne rodzaje komórek tkanki łącznej (chondroblasty, osteoblasty)

Włókna dzielą się na trzy grupy:

• włókna kolagenowe (klejodajne)

• włókna sprężyste (elastyczne)

• włókna retikulinowe (siateczkowe, srebrochłonne)

Włókna kolagenowe (klejodajne)

• zbudowane z białka fibrylarnego (kolagenu)

• makrocząsteczka kolagenu skłąda się z trzech spiralnie zwiniętych włókien polipeptydowych, tworzących helisę

• głównymi aminokwasami kolagenu są: glicyna (35%), prolina (12%) i hydroksyprolina (10%)

• syntetyzowane są w szorstkiej siateczce śródplazmatycznej fibroblastów

• charakteryzują się dużą wytrzymałością.

Włókna sprężyste

• średnica 0,2-1,0 mikrometr

• występują w postaci sieci, np. w ścianie tętnic, płucach, małżowinie usznej

• zbudowane z glikoproteiny - elastyny

• główną cechą włókien sprężystych jest podatność na rozciąganie

Włókna retikulinowe

• młoda postać włókien kolagenowych

• zbudowane są z białka retikuliny, która barwi się solami srebrowymi - włókna srebrochłonne

• w miarę starzenia się przekształcają się w włókna kolagenowe

• wchodzą w skład błon podstawowych, tworzą sieci oplatające naczynia krwionośne, włókna mięśniowe, przewody gruczołów.

Substancja podstawowa - wypełnia przestrzenie pomiędzy komórkami tk. łącznej i włóknami. Zawiera białka i polisacharydy.

Najważniejszym jej składnikiem są mukopolisacharydy kwaśne - mają one zdolność absorpcji wody i przekazywania jonów do i z komórek.

Funkcje tkanki łącznej właściwej

• stanowi zrąb i ochronę mechaniczną innych tkanek i narządów

• bierze udział w transporcie substancji odżywczych i metabolitów

• chroni organizm przez obcymi związkami i różnymi patogenami

• komórki tkanki łącznej właściwej wytwarzają substancję pozakomórkową oraz inne substancje regulujące procesy fizjologiczne (np. krzepliwość krwi).

W oparciu o różnice strukturalne i czynnościowe, a przede wszystkim w zależności od rodzaju włókien występujących w tkance łącznej właściwej możemy podzielić ją na: tkankę włóknistą wiotką zbitą siateczkową i tłuszczową:

Tkanka włóknista dzieli się na:

1. wiotką - zbudowaną z włókien retikulinowych, otacza mięśnie, układ krwionośny, nerwowy; tworzy przegrody łącznotkankowe i zrąb, występuje w płucach, trzuscte, śliniankach i wątrobie

2. zbitą - zbudowaną głównie z włókien kolagenowych, o regularnym układzie włókien tworzy ścięgna oraz układzie nieregularnym tworzącym skórę.

Tkanka siateczkowa (o charakterze syncytium komórkowego)

Stanowi zrąb wszystkich narządów chłonnych z wyjątkiem grasicy, zbudowana jest z komórek o kształcie gwiaździstym (podobnych do histiocytów). Stanowi ona również główny składnik układu siateczkowo-śródbłonkowego, który odpowiada za:

• niszczenie ciał obcych w wyniku fagocytozy w organizmie

• wytwarzanie przeciwciał i ciał odpornościowych

• udział w przemianie hemoglobiny na barwniki żółciowe

Tkanka tłuszczowa - stanowi rezerwę metaboliczną, pełni funkcję termoregulacyjną oraz mechaniczną

• cechuje się dużymi zespołami komórek tłuszczowych (adipocyty) i małą ilością sub. pozakomórkowej

• dzieli się na: żółtą i brunatną tkankę tłuszczową.

Zespół komórek tłuszczowych, które na skutek wzajemnego ucisku zatracają kulisty kształt i stają się komórkami wielościennymi. Jądro komórki z cytoplazmą zepchnięte jest na obwód a całą komórkę wypełnia jedna duża (tkanka żółta) lub liczne mniejsze wakuole tłuszczowe (tkanka brunatna).

Duże zespoły komórek tłuszczowych otoczone są tkaną łączną wiotką, a poszczególne komórki tej tkanki oplatają włókienka srebrochłonne tkanki siateczkowej.

Tkanka tłuszczowa żółta:

• komórki tej tkanki są ściśle upakowane i mają kształt wieloboczny

• najczęściej spotykana w tkance tłuszczowej żółtej to komórka tłuszczowa pęcherzykowa, zawierająca dużą jedną kroplę tłuszczu stanowiącą 60-90% jej objętości

• jądro komórkowe, położone na jednym z biegunów ma zazwyczaj kształt spłaszczony

• w skład kropli tłuszczu wchodzą trójglicerydy (90-99%) oraz niewielkie ilości kwasów tłuszczowych, cholesterol, estry cholesterolu i fosfolipidy.

Tkanka tłuszczowa brunatna

• komórka tłuszczowa brunatna charakteryzuje się obecnością licznych i dużych kropel tłuszczu w cytoplazmie (postać komórki wielopęcherzykowej)

• obecność dużej liczby mitochondriów o dobrze rozwiniętych grzebieniach mitochondrialnych

• centralnie ułożone jądro komórkowe

Tkanka łączna zarodkowa - z niej powstają wszystkie odmiany tkanki łącznej. Zbudowana jest z komórek mezenchymatycznych kształtu gwieździstego (o silnie zasadochłonnej cytoplazmie i zdolnościach do ruchu pełzakowatego), połączonych często ze sobą w syncytium komórkowe i płynu tkankowego (transportuje substancje odżywcze) wypełniającego przestrzenie międzykomórkowe.

Tkanka zarodkowa

• występuje tylko w okresie płodowym organizmu

• cecha charakterystyczna: brak włókien

• rozróżniamy dwa rodzaje tkanki zarodkowej: tkankę mezenchymatyczną i galaretowatą.

1

---