0210; 29.04.2009, wykład nr 10., - Tkanka łączna właściwa; Paul Esz

Tkanka łączna to najbardziej zróżnicowany typ tkanki, wyróżnia się:

–

tkankę łączną właściwą – tak zwane podścielisko – tkanki środowiska wewnętrznego

–

tkanki oporowe (tkanka kostna, chrzęstna) – pełnią funkcję podporowe i ochronne

–

krew i limfę (tkanka łączna płynna)

Tkanka łączna właściwa

–

charakteryzuje się brakiem substancji twardych i posiada duże możliwości regeneracyjne

–

wywodzie się z mezodermy

–

wykazuje duży polimorfizm

Składa się z:

–

substancji pozakomórkowej, która składa się z elementów upostaciowionych – włókien i z substancji
podstawowej

–

komórek tkanki łącznej właściwej
–

fibroblasty i fibrocyty oraz histiocyty, komórki plazmatyczne (plazmocyty) oraz komórki tuczne

Komórki tkanki łącznej

Fibroblasty – młode, aktywne metabolicznie komórki, dobrze rozwinięty aparat Golgiego, liczne cysterny siateczki
śródplazmatycznej

Fibrocyty – komórki znajdujące się w stanie spoczynku, po zakończeniu wydzielania kolagenu przez fibroblasty
zmniejsza się w nich ilość cytoplazmy, traci ona zasadochłonność , zmniejsza się również jądro. Komórki takie
przestają być aktywne – są to fibrocyty;

Miofibroblasty – forma pośrednia między fibroblastami a komórkami mięśni gładkich – rozwinięty układ miofibryli
aktynowych

Komórki przydanki (perycyty) - występują w tunica adventitia (przydanka) naczyń krwionośnych, są nieco mniejsze
od fibroblastów; komórki okołonaczyniowe tkanki łącznej właściwej występują w ścianach naczyń włosowatych i żyłek
postkapilarnych, spłaszczone, wypustkami otaczające komórki ,śródbłonka zdolne do fagocytozy i przekształceń w
komórki mięśni gładkich lub w fibroblasty.

Histiocyty (makrofagi w stanie spoczynku) i makrofagi pobudzone – posiadają zdolność fagocytozy, są to komórki
o nieregularnym kształcie, często z płatowatymi wypustkami, którymi przyczepiają się do pęczków włókien
kolagenowych; liczne pofałdowania błony komórkowej, liczne lizosomy i krople tłuszczowe. Dość liczne mitochondria.
Dobrze rozwinięty aparat Golgiego, liczne kanaliki ziarnistej i gładkiej siateczki śródplazmatycznej.

Komórki plazmatyczne (plazmocyty) – duże, owalne komórki z silnie zasadochłonną cytoplazmą, co należy od dużej
zawartości siateczki endoplazmatycznej. Ich największa liczba występują w błonie śluzowej przewodu pokarmowego i
narządach chłonnych. Komórki te wytwarzają i wydzielają immunoglobuliny.

Komórki tuczne (mastocyty) – można wśród nich wyróżnić łącznotkankowe komórki tuczne, występują w obrębie
tkanki łącznej całego ustroju oraz komórki tuczne błon śluzowych – występują w błonie śluzowej przewodu
pokarmowego, dróg oddechowych i w błonie śluzowej innych narządów obok łącznotkankowych komórek tucznych.
Na powierzchni liczne mikrokosmki, słabo rozwinięty aparat Golgiego i ziarnista siateczka śródplazmatyczna. Bardzo
liczne, nieregularne, heterogenne ziarenka otoczone błoną, materiał w ziarenkach ziarnisty lub błoniasty o
nieregularnym, bądź wirowym układzie.

W tkance łącznej występują także granulocyty i limfocyty – przechodzą one spoza włośnikowych żyłek (venulae) i z
naczyń włosowatych

Komórki siateczki – podobne do fibroblastów, wytwarzają włókna siateczkowe, występują w narządach limfatycznych
oraz w szpiku

Budowa substancji pozakomórkowej

Włókna wytwarzane są głównie przez

–

fibroblasty

–

również inne rodzaje komórek tkanki łącznej (chondroblasty, osteoblasty)

–

oraz nie należące do tkanki łącznej komórki mięśniowe gładkie głównie w ścianie naczyń krwionośnych

Włókna dzielą się na trzy grupy

–

włókna kolagenowe (klejodajne – fibrae collagenosae)
–

zbudowane z białka fibrylarnego (kolagenu)

–

makrocząsteczka kolagenu składa się z trzech spiralnie zwiniętych włókien polipeptydowych, tworzących
helisę

–

głównymi aminokwasami kolagenu są: glicyna ok. 35%, prolina ok. 12% oraz hydroksyprolina ok. 10%

–

włókna kolagenowe są syntetyzowane w szorstkiej siateczce śródplazmatycznej fibroblastów

–

charakteryzują się dużą wytrzymałością na rozrywanie

–
–

włókna sprężyste (fibrae elasticae)
–

mają średnicę 0,2 – 1,0 um i występują w postaci sieci np. w ścianie tętnic, płucach, małżowinie usznej

–

zbudowane z glikoproteiny (elastyny), która wypełnia środek włókna oraz z włókienek, które tworzą
zewnętrzną cześć włókna

–

główna cechą włókien sprężystych jest podatność na rozciąganie (zwiększanie o 50% swojej długości pod
wpływem siły)

–
–

włókna retikulinowe (siateczki – fibrae reticulares)
–

młoda postać włókien kolagenowych, zbudowane z białka retikuliny, która barwi się solami srebrowymi,
sta ich nazwa włókna srebrochłonne

–

w miarę starzenia się mogą przekształcać się w włókna kolagenowe

–

wchodzą w skład błon podstawowych, tworzą sieci oplatające naczynia krwionośne, włókna mięśniowe,
przewody gruczołów

Substancja podstawowa – wypełnia przestrzenie pomiędzy komórkami tkanki łącznej i włóknami. Zawiera białka i
polisacharydy. Najważniejszym jej składnikiem są mukopolisacharydy kwaśne, mają one zdolność absorpcji wody i
przekazywania jonów do i z komórek, W tkance nie zabarwionej jest bezbarwna, przeźroczysta i ma jednorodny wygląd

******

Funkcja tkanki łącznej właściwej

–

stanowi zrąb i ochronę mechaniczną innych tkanek i narządów

–

bierze udział w transporcie substancji odżywczych i metabolitów

–

chroni organizm przed obcymi związkami i różnymi patogenami

–

komórki tkanki łącznej właściwej wytwarzają substancję pozakomórkową oraz inne substancje regulujące
procesy fizjologiczne (np. krzepliwość krwi)

Tkankę łączną właściwą dzielimy na

–

tkankę łączną włóknistą luźną

–

tkankę łączną włóknistą zwartą
–

tkankę łączną włóknistą zwartą o utkaniu regularnym

–

tkankę łączną włóknistą zwartą o utkaniu nieregularnym

Luźna – wypełnia szczeliny pomiędzy różnymi strukturami. Występują między innymi w tkance podskórnej, w błonach
surowiczych, pomiędzy włóknami mięśniowymi, wokół naczyń krwionośnych, nerwów

Zwarta – zbudowana głównie z włókien kolagenowych, o nieregularnym układzie włókien tworzy (ścięgna) oraz o
układzie nieregularnym tworzącym (skórę)

Tkanka łączna siateczkowa

–

o charakterze syncytium komórkowego

Stanowi zrąb wszystkich narządów chłonnych z wyjątkiem grasicy, zbudowana jest z komórek o kształcie
gwiaździstym (podobnych do histiocytów). Stanowi ona również główny składnik układu siateczkowo –
śródbłonkowego, który odpowiada za

–

niszczenie ciał obcych w wyniku fagocytozy w organizmie

–

wytwarzanie przeciwciał i ciał odpornościowych oraz udział w przemianie hemoglobiny n barwniki żółciowe

Tkanka tłuszczowa – stanowi rezerwę metaboliczną, pełni funkcję termoregulacyjną

–

żółta – komórki tej tkanki są ściśle upakowane i mają kształt wieloboczny

–

najczęściej spotykana w tkance tłuszczowej żółtej to tkanka tłuszczowa pęcherzykowata, zawierające jedną
dużą kroplę tłuszczu stanowiącą od 60 do 90% jej objętości

–

jądro komórkowe, położone na jednym z biegunów ma zazwyczaj kształt spłaszczony

–

w skład kropli tłuszczu wchodzą trójglicerydy (90 – 99%) oraz niewielki ilości kwasów tłuszczów, cholesterol
estry cholesterolu i fosfolipidy

Tkanka tłuszczowa brunatna

–

komórka tłuszczowa brunatna charakteryzuje się obecnością licznych i dużych kropel tłuszczu w cytoplazmie
(postać komórki wielopęcherzykowej)

–

obecność dużej liczby mitochondriów o dobrze rozwiniętych grzebieniach mitochondrialnych

–

centralnie ułożone jądro komórkowe

Tkanka łączna zarodkowa - z niej powstają wszystkie odmiany tkanki łącznej

Zbudowana jest z komórek mezenchymatycznych kształtu gwieździstego (o silnie zasadochłonnej cytoplazmie i
zdolnościach do ruchu pełzakowatego połączonych często ze sobą w syncytium komórkowe i płynu tkankowe
(transportuje substancje odżywcze) wypełniającego przestrzenie międzykomórkowe.

Tkanka zarodkowa

–

występuje tylko w okresie płodowym organizmu

–

cecha charakterystyczna brak włókien

–

rozróżniamy dwa rodzaj tkanki zarodkowej
–

tkankę mezenchymatyczną

–

tkankę galaretowatą