Nie koƒczàce si´ wojny

Walka z minami làdowymi

anga˝uje nie tylko in˝ynierów,

ale i dyplomatów

J

ednoczeÊnie ze wzrostem nacisku
opinii mi´dzynarodowej na wycofa-
nie z u˝ycia przeciwpiechotnych min

làdowych powstajà nowe technologie
pozwalajàce ˝ywiç nadziej´ na przyspie-
szenie bezpiecznego rozminowywania.
Mimo to negocjacje w Genewie, których
celem jest doprowadzenie do globalne-
go zakazu stosowania tej broni, posu-
wajà si´ bardzo powoli. Pewien wysoki
funkcjonariusz kanadyjskiego minister-
stwa spraw zagranicznych ˝ali si´ na-
wet, ˝e USA nie traktujà serio inicjatywy
kanadyjskiej, mogàcej szybko doprowa-
dziç do porozumienia, choç 15 wysokiej
rangi emerytowanych oficerów armii
USA deklaruje, i˝ zakaz min przeciw-
piechotnych by∏by krokiem „z wojsko-
wego punktu widzenia rozsàdnym”.

W chwili obecnej Stany Zjednoczone

negocjujà w tej sprawie na forum ONZ-
-owskiej konferencji rozbrojeniowej w
Genewie. Zdaniem Stephena Goose’a

z Human Rights Watch „dla wielu ob-
serwatorów staje si´ coraz bardziej oczy-
wiste”, ˝e konferencja rozbrojeniowa
przyczyni si´ do niewielkiego tylko po-
st´pu. Jej zasadà jest dà˝enie, krok po
kroku, do jednomyÊlnoÊci – a g∏ówni
wytwórcy min, tacy jak Chiny i Rosja,
podobnie jak niektóre z krajów rozwi-
jajàcych si´, wykazujà niewielkie zainte-
resowanie mi´dzynarodowà dyskusjà
na ten temat.

Starajàc si´ uzyskaç mi´dzynaro-

dowe poparcie dla swojej „szybkiej”
wersji paktu przeciwminowego, Kana-
da ma nadziej´ na doprowadzenie do
zakazu transferu, produkcji i stosowa-
nia min przeciwpiechotnych, których
100 mln jest wcià˝ skrytych w ziemi
w 64 krajach. Wi´kszoÊç z nich zacho-
wuje zdolnoÊç zabijania przez ca∏e dzie-
si´ciolecia, odbierajàc ˝ycie i okalecza-
jàc ka˝dego roku 25 tys. osób, g∏ównie
ludnoÊç cywilnà.

Pakt b´dzie przygotowany do sygno-

wania najprawdopodobniej jeszcze
w tym roku w Ottawie. Ale choç pre-
zydent Bill Clinton zadeklarowa∏ po-
parcie dla zakazu stosowania min prze-
ciwpiechotnych, Stany Zjednoczone
zastrzeg∏y sobie prawo u˝ywania na-
dal tej broni. (Wed∏ug oÊwiadczenia
Waszyngtonu miny, które pozostajà
niebezpieczne nieskoƒczenie d∏ugo, b´-

dà stosowane tylko w Korei.) W „proce-
sie ottawskim” USA nie uczestniczà.

Kanadyjski premier, Jean Chrétien,

który w kwietniu spotka∏ si´ z Clinto-
nem, rozmawia∏ o „problemach”, z ja-
kimi USA borykajà si´ w Genewie. Pro-
si∏ on prezydenta o okreÊlenie warun-
ków, na jakich Stany Zjednoczone mo-
g∏yby do∏àczyç do Kanady. Kraj ten jest
przekonany, ˝e do koƒca roku zdo∏a
zgromadziç 50 sygnatariuszy paktu
przeciwminowego. Jeden z cz∏onków
rzàdu Kanady uwa˝a, ˝e na rozszerze-
nie paktu z Ottawy pozwolà najpraw-
dopodobniej póêniejsze genewskie ne-
gocjacje. Rzecznik Narodowej Rady
Bezpieczeƒstwa mówi jednak, ˝e dla
USA „jest istotne, by pierwsze próby
podj´to w Genewie”.

Jednak nawet jeÊli traktat zostanie

podpisany, przeobra˝enie takich kra-
jów jak Kambod˝a i BoÊnia-Hercegowi-
na w ca∏kowicie bezpieczne zajmie ca∏e
dziesi´ciolecia. Obecnie, w skali ca∏ego
Êwiata, na jednà usuni´tà min´ nadal
przypada 20 nowych. Humanitarna ak-
cja usuwania min stawia ostrzejsze wy-
mogi bezpieczeƒstwa ni˝ wojskowa,
a wi´kszoÊç saperów wcià˝ stosuje pro-
ste detektory metalu i r´czne narz´dzia.

W ciàgu ostatnich dwu lat Departa-

ment Obrony opracowa∏ urzàdzenia nie
obj´te klauzulà tajnoÊci, dzi´ki którym

mo˝na przyspieszyç dotych-
czasowy boleÊnie powolny
proces. Program, który kosz-
towa∏ 14 mln dolarów, uru-
chomiono z inicjatywy sena-
tora Patricka Leahy’ego z
Vermont. Kieruje nim, z For-
tu Belvoir ko∏o Waszyngto-
nu, D.C., Harry N. („Hap”)
Hambric, emerytowany in˝y-
nier wojskowy. Urzàdzenie,
jak mówi Hambric (który za
jego pomocà rozminowa∏ ob-
wodnic´ w Mogadiszu), wy-
korzystuje ogólnie dost´pne
detektory podczerwieni. Uja-
wniajà one termiczne anoma-
lie, które wyst´pujà w pobli-
˝u min. W kombinacji z sy-
stemem promienników cie-
p∏a detektory takie potrafià
lokalizowaç wÊród roÊlinne-
go gàszczu przewody-pu∏ap-
ki, których nie mo˝na wykryç
innymi metodami.

Stosujàc system ∏àczàcy

ró˝ne detektory, Hambric
„widzia∏ miny w trawie”.
Zdalnie sterowany pojazd,

12 Â

WIAT

N

AUKI

Sierpieƒ 1997

NAUKA

I

LUDZIE

POLITYKA

LEKCJA ROZMINOWYWANA udzielana afgaƒskim mud˝ahedinom

przez francuskich ˝o∏nierzy by∏aby bezpieczniejsza, gdyby stosowano

nowe, bardziej wyrafinowane narz´dzia.

P. DURAND

Sygma

nad którym obecnie pracuje, odkopuje
niewielkie miny za pomocà koparki
i naddêwi´kowego „no˝a” powietrzne-
go. Ods∏oni´te miny sà detonowane na-
tryskiwanà na nie wybuchowà pianà –
substancja ta ma byç w najbli˝szym cza-
sie wypróbowana na minach w Kambo-
d˝y. JeÊli z eksplozjà wià˝e si´ ryzyko,
specjalne dzia∏ka natryskujà na min´
chemikalia spalajàce jej wybuchowy ∏a-
dunek ∏agodnie. Prymitywne, lecz sku-
teczne pojazdy opancerzone m∏ócà te-
ren cepami lub przeczesujà bronami.
Inne systemy sk∏adajà si´ z sond i os∏o-
ni´tych no˝y do ci´cia roÊlin.

Wed∏ug Hambrica zdalnie sterowane

pojazdy wyposa˝one w szeregi detek-
torów mogà wykrywaç w ziemi kawa∏-
ki metalu o masie mniejszej ni˝ 1 g. Jego
zdaniem porównywalne mo˝liwoÊci b´-
dzie mia∏ ju˝ wkrótce zdolny do pene-
trowania ziemi, opracowywany w∏aÊnie
radar. Interesujàce badania technologii
humanitarnego rozminowywania pro-
wadzi na potrzeby programu Jasona –
doradczej grupy obronnej – Paul Ho-
rowitz z Harvard University. Zauwa˝a
on, ˝e techniki znane jako jàdrowy re-
zonans kwadrupolowy i wsteczne roz-
praszanie promieni X pomog∏yby w naj-
bardziej istotnej fazie rozminowywania
– odró˝nianiu min od od∏amków lub
szrapneli – gdy˝ wykrywajà materia∏
wybuchowy.

Cenne mo˝e te˝ okazaç si´ prze-

czesywanie terenu za pomocà akustycz-
nych lub mikrofalowych êróde∏ promie-
niowania i czujników, jak równie˝
stosowanie sond mierzàcych przewod-
noÊç cieplnà. Ale do identyfikacji trotylu
(TNT), podstawowego materia∏u wybu-
chowego 80% min, najlepszy wed∏ug Ja-
sona jest system wykrywajàcy opary.
Nad w´szàcymi urzàdzeniami pracuje
ju˝ kilka firm. W raporcie Jasona su-
geruje si´ ponadto, ˝e pewnà rol´ mo-
˝e odegraç równie˝ biotechnologia:
prawdopodobnie do detekcji trotylu uda
si´ zaprzàc znaczone bakterie lub
muchy.

Dopóki jednak miny b´dà rozmiesz-

czane z takà intensywnoÊcià jak obecnie,
saperzy nie wygrajà tego wyÊcigu.
W kr´gach przemys∏owych narastajà ju˝
„antyminowe” nastroje. Motorola na
przyk∏ad oÊwiadczy∏a, ˝e zamierza
dopilnowaç, by jej produktów nie u˝y-
wano do wytwarzania min. W odpowie-
dzi na apel Human Rights Watch w jej
Êlady posz∏o 17 innych firm. Human
Rights Watch wskazuje równie˝ tych
producentów cz´Êci sk∏adowych min,
którzy takiego zobowiàzania nie podj´-
li. List´ otwiera Alliant Techsystems w
Hopkins (Minnesota).

Tim Beardsley

Â

WIAT

N

AUKI

Sierpieƒ 1997 13

W sierpniowym numerze

mi´dzy innymi:

●

S¸ONECZNE

Z¸EGO POCZÑTKI

Za miar´ udanych wakacji, przyno-
szàcych wypoczynek oraz si∏y, wi´-
kszoÊç z nas uwa˝a pi´knie zabràzo-
wionà skór´. Lekarze przestrzegajà
– nie istnieje zdrowa opalenizna.

●

MATEMATYKA

WYBORCZA

Czy zastanawia∏eÊ si´ kiedykolwiek,
co dzieje si´ z twoim g∏osem po wrzu-
ceniu kartki do urny? Czy to mo˝li-
we, by g∏osujàc na jednego kandyda-
ta w rzeczywistoÊci wspieraç kogoÊ
innego? Spójrzmy wi´c na zbli˝ajàce
si´ wybory oczyma matematyka.

●

JAK LATAJÑ

ZWIERZ¢TA?

Choç ludzie latajà ju˝ szybciej, to jed-
nak do dzisiaj nie wszystkie mechani-
zmy lotu zwierzàt mo˝na uznaç za
dostatecznie wyjaÊnione.

●

NIEBIESKI LASER

Opanowanie produkcji lasera emitujàcego Êwiat∏o niebieskie nie tylko zrewo-
lucjonizuje wiele dziedzin ˝ycia, ale b´dzie równie˝ wyzwaniem dla uczonych.

●

BAå SI¢ RADONU?

Choç z radonem ˝yjemy od zarania dziejów, to dopiero w ostatnich latach
zacz´liÊmy go zauwa˝aç. Co wi´cej – prasa, radio i telewizja coraz cz´Êciej
straszà nas tym pierwiastkiem.

DODATEK HUMANISTYCZNY

●

NIE CHWAL IMIENIA CUDZEGO

Kosma – staropolskie imi´ m´skie pochodzàce z greki, którego pierwotne
znaczenie ∏àczy∏o si´ z wyrazem kosmos, co znaczy porzàdek, wszechÊwiat,
ozdoba. Imi´ dzisiaj tak rzadkie – mo˝e warto daç je swojemu dziecku za-
miast Kewina, Timora czy Telesfora?

●

KOTY PRZYSZ¸Y Z EGIPTU?

Kot zosta∏ udomowiony w Egipcie oko∏o po∏owy II tysiàclecia p.n.e. Najpierw
by∏ sprzymierzeƒcem cz∏owieka w walce z gryzoniami, póêniej zaczà∏ byç
traktowany jak cz∏onek rodziny, a nawet czczony jako Êwi´te zwierz´.

●

NIEWDZI¢CZNE SPO¸ECZE¡STWO

W okresie przemian spo∏ecznych ci, którym dzieje si´ krzywda, krzyczà
g∏oÊno i obarczajà w∏adz´ odpowiedzialnoÊcià za w∏asne niepowodzenia.
Beneficjenci zmian zaÊ spo˝ywajà smakowite owoce sukcesu w ciszy, bez
szafowania okrzykami wdzi´cznoÊci.