1

Bohater literacki

Bohater literacki

Bohater literacki

Bohater literacki

Bohater literacki

Ucz się z

Ucz się z

Ucz się z

Ucz się z

Ucz się z

Józio,

bohater

Ferdydurke Witolda Gombrowicza

Bohaterem Ferdydurke Witolda Gombrowicza jest trzydziesto– a może szesnastoletni
Józio. Właściwie, to nie wiadomo ile bohater ma lat. Pewnego dnia Józio budzi się ze snu
i czuje się jakby na granicy światów, jest zarazem dorosłym, jak i przeniesionym ze snu
nastolatkiem (przypomnij sobie metamorfozę bohatera Przemiany Franca Kafki). Ta
świadomość obecności podwójnej jest na tyle wyraźna, iż Józio po pewnym czasie zauwa-
ża obecność w pokoju drugiej osoby. Za szafą stoi jego dawny profesor, który „upupia”
go, jako swego dawnego ucznia i wysyła do szkoły. Następnie Józio przenosi się na stan-
cję do „supernowoczesnej” rodziny Młodziaków, by w końcu, wraz ze szkolnym kolegą
Miętusem, uciec do Bolimowa, majątku rodziny Hurleckich.

Wszędzie, gdzie Józio się pojawia, wprowadza zamęt i chaos. Rozsadza stare wzorce

zachowań, prowadząc nieuchronnie do tak zwanej ‘kupy’, w której ulegają rozkładowi
dawno wypracowane formy. Z każdej farsy Józio salwuje się ucieczką.

Znaczenie postaci

Znaczenie postaci

Znaczenie postaci

Znaczenie postaci

Znaczenie postaci

Józio jako trzydziestoletni ‘upupiony’ pisarz to jedna z najważniejszych postaci literatu-
ry międzywojnia. Dlaczego? Dlatego, że jest wyjątkowo uniwersalna.

Właściwie o Józiu nie da się powiedzieć nic pewnego. Józio nie jest wzorcem osobo-

wości, jak na przykład średniowieczny Roland, nie nosi żadnych określonych cech cha-
rakteru. Postać Józia jest ‘formą’, która posłużyła pisarzowi do ukazania pewnych zależ-
ności kształtującego się nowoczesnego świata. I tak, dowodzi Gombrowicz, człowiek we
współczesnym świecie nie nosi żadnych cech stałych, nie ma określonego, wypracowane-
go charakteru czy osobowości. Człowiek zmienia się w zależności od sytuacji, w której
się znajduje, to sytuacje życiowe kształtują go, a właściwie nie tyle same sytuacje, co inni
ludzie. Tymi dwoma stwierdzeniami Gombrowicz wyprzedza dwie wielkie filozofie XX.
wieku – filozofię dialogu i egzystencjalizm.

CV – biografia

CV – biografia

CV – biografia

CV – biografia

CV – biografia

Akcja Ferdydurke rozgrywa się w trzech planach: szkole, nowoczesnym domu Młodzia-
ków i Bolimowie. Każdorazowo pobyt Józia w każdym z tych miejsc kończy się ogólną
degrengoladą i rozbiciem Formy.

Szkoła

Szkoła

Szkoła

Szkoła

Szkoła

Józio sprowadzony do szkoły (za rękę!) przez profesora Pimkę. Tam bierze udział w słyn-
nej lekcji polskiego, podczas której dowiaduje się, że „Słowacki wielkim poetą był” oraz
lekcji łaciny, gdzie nauczyciel wbija uczniom do głów, iż ćwiczenie końcówek łacińskich
doskonali i rozwija życiowo. W szkole Józio jest świadkiem ‘upupiania’ uczniów przez
profesora Pimkę, który wymusza na swych podopiecznych młodzieńczą niewinność oraz
pojedynku na miny między Miętusem a Syfonem. Podczas tego pojedynku, który jest
ostatnią sceną części pierwszej powieści dochodzi do wielkiej bójki pomiędzy uczniami,
podczas której pojawia się Pimko, by zabrać Józia na stancję do rodziny Młodziaków.

Młodziakowie

Młodziakowie

Młodziakowie

Młodziakowie

Młodziakowie

Józio znajduje się w nowoczesnym domu Młodziaków, który ma stać się jego domem na
czas pobytu w szkole. W tym supernowoczesnym środowisku od razu zostaje oceniony
jako ‘stary’ i przybierający ‘pozę’, a starości i pozerstwa w domu Młodziaków nie lubi się
najbardziej. Ojciec rodziny – inżynier Młodziak jest pogodnym panem w wieku śred-
nim, czytającym Wellsa i lubiącym Chaplina. Inżynierowa to kobieta ‘aktywna’, udziela-
jąca się społecznie i śledząca wszelkie nowinki współczesnego życia. Zuta – jedyne
dziecko Młodziaków to panna nowoczesna: wysportowana, nie stroniąca od romansów

O utworze źródłowym

Ferdydurke powstała w 1937
roku. Ten dziwny tytuł, który wła-
ściwie nic nie oznacza, choć rów-
nie dobrze może znaczyć wszyst-
ko, to być może nawiązanie do
utworu Sinclaira Lewisa Babbit
Freddy (Freddy Durkee). Powieść
zalicza się do awangardowej pro-
zy międzywojnia, a nawet spełnia
ona niektóre założenia tzw. nouve-
au roman, gatunku, który w pełni
ukształtował się dopiero w latach
50. we Francji.

Pod względem formalnym dzieli się
na dwie części. Wątek główny, ja-
kim są dzieje Józia, to powieść fi-
lozoficzna i psychologiczna poru-
szająca problem walki o samego
siebie. W niego wplecionych jest
wiele fragmentów poświęconych
pisania (jest więc to także powieść
autotematyczna!). Osobną część
książki stanowią opowieści o Fili-
diorze i Filibercie, które, aczkolwiek
niebezpośrednio, korespondują
z akcja utworu (porównaj na przy-
kład pojedynek na części ciała żony
Filidiora z pojedynkiem ‘na miny’
z pierwszej części książki).

2

Bohater literacki

Bohater literacki

Bohater literacki

Bohater literacki

Bohater literacki

Ucz się z

Ucz się z

Ucz się z

Ucz się z

Ucz się z

i niebezpiecznych przygód. Józio zaczyna rozbrajanie formy Młodziaków od zdemasko-
wania ich sztuczności. Podczas wspólnego posiłku Józio przeraźliwie siorbie z kubka
kompot z namoczonymi w nim resztkami jedzenia, na co Młdziakowie reagują uciecz-
ka. Jednak do decydującego starcia dochodzi w noc, gdy, na skutek podstępu Józia, ro-
dzice nakrywają w pokoju Zuty ukrytego w szafie Pimkę i Kopyrdę, nowoczesnego Mło-
dzieńca. Domniemany romans córki ze starym profesorem w żaden sposób nie mieści
się w ‘nowoczesnym’ światopoglądzie Młodziaków i dalecy są od przymrużania oka na
taki ‘skandal’. W pokoju dochodzi do bójki, podczas której Józio wraz z Miętusem posta-
nawiają udać się na wieś, do rodzinnego majątku, „do parobka”.

Bolimowo

Bolimowo

Bolimowo

Bolimowo

Bolimowo

Jest to stary dwór szlachecki z całym zapleczem, jakie znamy z literatury, choćby
z Przedwiośnia czy Pana Tadeusza: cierpiąca na migrenę ciotka Hurlecka, udający się
na polowania wuj Konstanty, panicz Zygmunt i panienka Zosia. W Bolimowie nie robi
się nic, państwo „ino żrą” i „się wylegują do góry brzuchem”. Dla ciotki Józio w ogóle
nie istnieje jako osoba. Rozdziela go ona na części według tego, co po kim odziedzi-
czył. Obu chłopców traktuje jak dzieci częstując ich ciągle cukierkami i upupiając na
ów ciotczyny sposób. W Bolimowie Miętus ‘brata się’ z parobkiem karząc mu się walić
‘po gębie’, co bardzo niepokoi wuja Konstantego, który panicznie obawia się „refor-
matorów”, „bolszewików”, i „rewolucji”. Wiadomość o dziwnym paniczu, co się z pa-
robkami brata, rozchodzi się szybko i chłopcy muszą opuścić dwór, by nie narażać na
śmieszność rodziny. Józio uciekając ‘porywa’ Zosię, córkę Hurleckich, wyznając jej
miłość. Dziewczyna, zwiedziona konwenansem, ulega formie romantycznej miłości,
co dla Józia jest nie do zniesienia. Okazało się, że nawet w miłość nie da się uciec
przed sztucznością. Józio dochodzi do wniosku, iż przed gębą nie da się uciec jak tylko
w inną gębę, a przed człowiekiem schronić się można jedynie w drugiego człowieka.
Przed pupą zaś w ogóle nie ma ucieczki.

Najważniejsze momenty w życiu bohatera

Najważniejsze momenty w życiu bohatera

Najważniejsze momenty w życiu bohatera

Najważniejsze momenty w życiu bohatera

Najważniejsze momenty w życiu bohatera

•

Porwanie do szkoły przez profesora

•

lekcja polskiego

•

pojedynek na miny

•

stancja u Młodziaków

•

miłość do Zuty

•

sfałszowanie listów i sprowokowanie schadzki Ziuty z Pimką i Kopyrdą

•

ucieczka na wieś

•

bratanie się z parobkiem

•

uprowadzenie Zosi