SPECYFIKA DIAGNOZY PSYCHOLOGICZNEJ MA
ODZIEśY
Na podstawie: Lez
nicka-A
oś, A. (2002). Nauczyć się kochać. Terapia psychoanalityczna w teorii i praktyce.
Warszawa: Wyd. Jacek Santorski & Co, s. 50-52.
Dla studentów III roku psychologii dziennej i zaocznej SWPS we Wrocławiu, opracowała mgr Mirosława
Niewiarowska.
Fazę dojrzewania i poszukiwania to\
samości charakteryzują gwałtowne zmiany fizjologiczne
i dojrzewanie seksualne. Zmiany te niezwykle mocno wpływają na rozwój poznawczo-
emocjonalny.
Nastolatek prze\
ywa wiele silnych uczuć i pragnień, często sprzecznych ze sobą. Typowe
sprzeczności to: egoizm i altruizm, szczodrość i skąpstwo, \
ycie towarzyskie i izolowanie
się, radość i smutek, intensywne zauroczenia i gwałtowne porzucenia,
podporządkowanie się i bunt, materializm i idealizm.
Innym istotnym elementem tego etapu jest ponowne pojawienie się (i mo\
liwość ponownego
przepracowania) konfliktów z etapów wcześniejszych. Wszystkie konflikty wieku
dojrzewania mają swoje korzenie we wczesnodziecięcych fiksacjach: jeść czy nie jeść,
wykonać polecenie czy zbuntować się, eksponować czy ukrywać swoje ciało w ubiorze,
uwieść sympatię kole\
anki czy wybrać lojalność. Pozytywne doświadczenia, nabyte w
okresie dojrzewania, ułatwiają rozwiązanie konfliktów. Wcześniejsza zdolność do zajęcia
uwagi zabawą czy pracą zostaje w tym okresie niestety osłabiona.
Dla nastolatków typowe jest poczucie zagubienia i braku satysfakcji. Przejawia się ono
w niecierpliwości, przerzucaniu się z jednego działania w drugie, kłopotach z
koncentracją, trudnościach w nauce, częstej zmianie przyjaciół, konfliktach z
otoczeniem, niekontrolowanych wybuchach złości lub smutku.
Poszukiwanie własnej to\
samości przybiera formę oporu wobec uznanych autorytetów,
wobec tego, co dotąd było znane i akceptowane. W związku z tym pojawić się mo\
e poczucie
osamotnienia i izolacji oraz stan pustki i głodu relacji. Inną formą poszukiwania
to\
samości jest naśladowanie ró\
nych osób z własnego otoczenia. Na początku tego etapu
obraz siebie jest często ubogi, fragmentaryczny i pełen sprzeczności. Nastolatek zaczyna
du\
o uwagi poświęcać sobie  temu, co prze\
ywa, jak wygląda, co się z nim dzieje.
Z drugiej strony, du\
o uwagi poświęca przyjaz
niom, które w tym czasie często się zmieniają.
Na tym etapie dziewczynki często przebywają we własnym gronie, a chłopcy równie
niechętnie dopuszczają je do swoich grup. Preferowanie towarzystwa tej samej płci mo\
e
wynikać z lęku przed ekscytująca obecnością płci przeciwnej, przy jednoczesnej niechęci do
samotności. Jednym z istotnych zadań tego okresu jest nabycie trwałej zdolności do
wchodzenia w związki na dojrzałym poziomie.
W związku z tym porozumienie się z nastolatkiem w procesie diagnozy oraz odró\
nienie
typowych konfliktów od zaburzeń bywa niekiedy prawdziwym wyzwaniem dla psychologa.
W procesie diagnozy nastolatka zachodzić mo\
e trudność z doborem testów i metod: niektóre
wydają się być zbyt  dziecinne , a inne  zbyt  dorosłe . Wymaga to zawsze indywidualnego
podejścia do danej osoby, ale ze zwróceniem uwagi na zakres norm do danego testu.
Na psychologu spoczywa du\
a odpowiedzialność związana z ochroną indywidualnych myśli i
refleksji młodego człowieka. Niekiedy są to bardzo ju\
dojrzałe przemyślenia, niekiedy
niepokojące. Wówczas kwestia poinformowania o tym rodziców jest istotna z punktu
widzenia bezpieczeństwa (np. plany samobójcze - ocena ich realności, za\
ywanie
narkotyków, alkoholu, itp.). Pełnoletni (i nie tylko pełnoletni) nastolatek z pewnością
zareaguje złością czy utratą zaufania w przypadku ujawnienia rodzicom takich spraw. Warto
zadbać wcześniej o uściślenie tych kwestii przy zawieraniu kontraktu dotyczącego diagnozy,
(czyli przed rozpoczęciem diagnozy). Zale\
y to oczywiście równie\
od tego, w jakim celu
wykonywana jest diagnoza.
W diagnozie psychologicznej młodzie\
y wykorzystuje się często testy, które słu\
ą do
diagnozy osób dorosłych lub odpowiednie wersje ogólnie stosowanych metod. Niezwykle
istotne jest sprawdzenie zakresu norm w podręczniku. Kolejnym tematem jest kwestia
odpowiedniej interpretacji wyników, z uwzględnieniem specyfiki tej dynamicznej fazy
rozwoju młodego człowieka.
Diagnoza intelektu  Skala Inteligencji Wechslera Dla Dorosłych WAIS-R(PL)  jest to
odrębny test (normy od 16. roku \
ycia), Test Matryc Ravena.
Diagnoza osobowości  Test Apercepcji Tematycznej (TAT)  jest to wersja dla młodzie\
y i
dorosłych, Test Drzewa (ten sam test, odpowiednia dla wieku interpretacja), Test
Niedokończonych Zdań Rottera (istnieje wersja dla dzieci, młodzie\
y i dorosłych),
Kwestionariusz Osobowości Eysencka EPQ-R (normy od 16. r.\
.), Kwestionariusz A-R
(pomiar trzech strategii działania: rezygnacji, ataku, bezwzględności, umo\
liwia częściowy
opis osobowości, normy 15-20 lat).