Badania

Badania

epidemiologiczne

epidemiologiczne

Magdalena
Derus

Anna Jurek

Grupa 2b

Co to jest EPIDEMIOLOGIA?

„…współczesna epidemiologia jest gałęzią nauki,
która zajmuje się badaniem wpływu różnych
czynników i warunków środowiskowych na
częstość i rozprzestrzenianie się chorób
zakaźnych
i niezakaźnych lub w ogóle różnych stanów
fizjologicznych wśród ludności.”

K.F. Maxcy

„…nauka o rozpowszechnianiu, czyli o częstości
występowania
i rozmieszczenia chorób, inwalidztwa, zgonów i
ewentualnych innych zjawisk biologicznych w
populacjach ludzkich oraz
o czynnikach wpływających na ich rozmieszczenie
lub warunkujących ich występowanie. Dyscyplina
ta ma swój udział
w rozszerzaniu wiedzy medycznej, określając
rozmiary problematyki zdrowotnej, ustalając
czynniki etiologiczne oraz służąc ocenie wyników
działalności leczniczej i profilaktycznej.

J. Kostrzewski

Badania epidemiologiczne można

podzielić

ze względu na zastosowaną metodę

badawczą:

badania eksperymentalne

– w eksperymencie

badacz świadomie i celowo kontroluje określone
czynniki (np. szczepionki, metody leczenia itp.)
które są przedmiotem oceny oraz „sam”
przydziela obiekty badania (osoby), do
poszczególnych grup.

badania nieeksperymentalne (obserwacyjne)

–

badacz prowadzi obserwacje w takich grupach
ludności, w jakich one samorzutnie występują w
przyrodzie.

Badania epidemiologiczne

Eksperymentalne

(kontrolowane)

Analityczne

(nie kontrolowane)

Opisowe

Losowe

badania

kontrolowane

Badania

interwencyjne

(nielosowe)

Dobór próby

według ekspozycji

badania prospektywne

(kohortowe)

Dobór próby

według skutku

ekspozycji (choroby)

PRZEKROJOWE

(pomiar ekspozycji

w chwili badania)

Ocena ekspozycji

Poprzedzającej

wystąpienie choroby

Badania retrospektywne

(kliniczno-kontrolne)

EPIDEMIOLOGIA OPISOWA

Głównym zadaniem epidemiologii opisowej jest określenie

wartości liczbowej współczynników chorobowości, zapadalności i
umieralności w różnych populacjach i w różnych podgrupach
ludności.

Opisu częstości występowania choroby w populacji dokonuje

się według cech charakterystycznych, odnoszących się do:

1. Osób: wiek, płeć, grupa etniczna, stan cywilny, zawód, stan

społeczno-ekonomiczny (czyli kto zachorował),

2. Czasu: zmiany chwilowe (dzienne, godzinowe), sezonowe, inne

zmiany cykliczne, zmiany długofalowe (czyli kiedy zachorował?),

3. Miejsca: kraj, województwo lub powiat, miasto, wieś, gromada

(czyli gdzie zachorował?).

Posługując się umiejętnie metodami epidemiologii opisowej można
sformułować wstępne hipotezy, znacznie zawężając zasięg
dociekań, umożliwiające pogłębienie badań w oparciu o metody
epidemiologii analitycznej i doświadczalnej.

EPIDEMIOLOGIA ANALITYCZNA

Ogólny schemat badania w epidemiologii analitycznej

polega na

określeniu różnic w częstości

występowania danej

choroby lub innego zjawiska w grupach,
w których jedna obejmuje osoby wykazujące określoną cechę
(bądź też jest narażona na działanie określonego czynnika), a
druga skupia osoby nie wykazujące tej cechy (bądź nie poddane
działaniu danego czynnika.

Wyróżniamy dwa modele badania:

 retrospektywne

 prospektywne

BADANIA RETROSPEKTYWNE I PROSPEKTYWNE

Badaniami tymi posługujemy się w metodzie analitycznej,

gdy chcemy zweryfikować hipotezę, iż badany czynnik jest
przyczyna danego schorzenia.

Weźmy np. pod uwagę palenie papierosów i raka płuc.

Badanie retrospektywne:

- grupa badana to osoby z rakiem płuc

- grupa kontrolna to osoby zdrowe

Badamy tu częstość palenia (ew. przyczynę) – porównanie za
pomocą testu istotności.

Polega to na wyodrębnieniu grupy osób z określoną chorobą,
określa się częstość występowania w tej grupie określonej cechy
X, którą traktujemy jako domniemaną przyczynę.

BADANIA RETROSPEKTYWNE I PROSPEKTYWNE
C.D.

Badanie prospektywne (kohortowe):

Grupy badanych (kohorty), które mają być objęte

badaniami, wybiera się nie według kryterium choroby, jak w

badaniach retrospektywnych, ale w zależności od tego, czy są

one eksponowane na dany czynnik.
 - grupa badana to palacze
 - grupa kontrolna to osoby niepalące

Badamy (po długiej obserwacji) gdzie będzie więcej raka

płuc (ew. skutek) – porównanie za pomocą testu istotności.

Punktem wyjścia są dwie grupy z określoną cechą X i bez

tej cechy. Obie obserwowane są równolegle przez ustalony okres
czasu pod kątem występowania danej jednostki chorobowej. O
związku miedzy cechą X a daną jednostką chorobową wnioskuje
się na podstawie porównania częstości jej występowania w obu
grupach.

BADANIA EKSPERYMENTALNE
(LOSOWE BADANIA KONTROLOWANE)

 Jest to badanie doświadczalne polegające na wywołaniu
jakiegoś zjawiska przyrodniczego w ściśle określonych
warunkach pozwalających prześledzić dokładnie przebieg tego
zjawiska, przy czym interesujący badacza proces jest kierowany
przez niego świadomie

 Różnica między metodą obserwacyjną a doświadczalna
polega na tym, że:

 w badaniu obserwacyjnym analizuje się zjawisko w takiej
postaci, w jakiej ono wystąpiło spontanicznie w przyrodzie

 w doświadczeniu stwarza się warunki dla wywołania tego
procesu

 „nienaturalność” warunków w doświadczeniu polega na tym,
że badacz sam ustala, które czynniki i o jakim natężeniu są dla
danego zjawiska ważne, natomiast stara się eliminować te,
które zakłócają przebieg zjawiska

 istota eksperymentu polega na rozlosowaniu obiektów (osób)
do testowanego czynnika (zabiegu) lub do grupy kontrolnej.

FORMUŁOWANIE CELU BADANIA (HIPOTEZY)

HIPOTEZA

– jest prostym, ale rzeczowym przypuszczeniem,

opartym na wstępnych danych o chorobie, które wskazują, że
istnieje prawdopodobnie jakaś zależność pomiędzy
występowaniem danej choroby a ekspozycją na domniemany
czynnik.

Hipotezy formułowane na potrzeby badania

epidemiologicznego muszą być szczegółowe, ponieważ tylko takie
określają dobór materiału, niezbędne zmienne, metody badawcze
oraz metody analizy wyników, które będą musiały zostać użyte do
jej sprawdzenia.

Ogólnikowo sformułowane hipotezy prowadzą do

zastosowania tasiemcowych kwestionariuszy, licznych testów
diagnostycznych, bezproduktywnego przetwarzania lawiny
danych, które pozornie stwarzają nadzieję natknięcia się
przypadkowo na jakieś wnioski.

Dobra hipoteza przydatna dla planowania badania

epidemiologicznego nie tylko musi być merytorycznie
wartościowa, ale także powinna być bardzo szczegółowa, ponieważ
niejako „ustawia” ona dalszy plan i metodę badania.

Dziękujemy za

Dziękujemy za

uwagę!

uwagę!